Symbiose tussen wespje en schimmel?

Gestart door Marian Jagers, maart 15, 2024, 21:01:25 PM

Vorige topic - Volgende topic

Marian Jagers

Als paddenstoelenliefhebber kijk ik vaak naar allerlei schimmels op hout. Een aantal jaar geleden vond ik een korstzwam (Peniophora lycii, Berijpte schorszwam) waarop een aantal viltige bulten aanwezig waren. Toevallig vond ik kort daarop een artikel in een Duits paddenstoelentijdschrift (Der Tintling 2017, deel 2) waarin een eendere vondst beschreven staat en waarin melding gemaakt wordt van een in het weefsel aanwezig oranje larfje.
Nieuwsgierig geworden heb ik toen wat weefsel van mijn vondst open gesneden en mijn weefsel bevatte ook zo'n larfje.
Volgens de auteur van het artikel bestaat het bultige weefsel uit schimmeldraden. Ze zijn dikwandig en bevatten gespen (schnallen). Het weefsel van mijn vondst vertoonde deze kenmerken ook. De auteur van het artikel ging uit van een symbiose tussen de schimmel en een insect. Welk insect wist hij niet.
Sinds ik van het bestaan weet heb ik al zo'n tien keer eendere vondsten gedaan, steeds op dezelfde korstzwam. Maar zonder te weten om welk insect het gaat, bleef ook bij mij zoeken op internet zonder resultaat.

Begin van dit jaar heb ik enkele takken met daarop de korstzwam en de bruine weefsels in een doos gestopt, in de hoop dat er op een gegeven moment iets uit zou komen. Enigszins ongeduldig geworden heb ik zo'n week of drie geleden een van de weefsels open gemaakt. Deze bleken een groot aantal "eitjes" te bevatten met daarin of het oranje larfje of een nog niet helemaal volgroeid zwart wespje.
1 keer bleek er in de doos een vermoedelijk net uitgeslopen zwart wespje van slechts 1,2 mm lengte op een tak aanwezig. Het heeft een slanke taille, een puntig, geribbeld uiteinde, naar voren uitstekende, aan het einde behaarde sprieten, poten roodbruin, voorzien van klauwtjes.
 
Ik ben vooral benieuwd naar deze symbiose tussen wesp en schimmel. Komt dit vaker voor? en als het kan om welke soort wesp het gaat.

 
Groeten Marian

Milo van Loon

Zeer interessant! Er zijn zeker parasitoide wespen bekend van schimmeletende insecten, ik denk dat dit ook zo'n geval is. De larve lijkt mij een vlieg, die oranje kleur is kenmerkend voor Cecidomyiidae. De wesp is er eentje uit de familie Platygastridae, waarvan verreweg de meeste soorten inderdaad parasitoiden zijn van de larven van Cecidomyiidae. Welke soort/genus het is zou ik niet weten, ik kon op het internet niets vinden over een relatie met schimmels. Misschien kan de Platygastridae-expert Peter Buhl je op weg helpen: pnbuhl@hotmail.com.

Marian Jagers

Hallo Milo,

Bedankt voor je reactie. Je commentaar maakt de situatie al begrijpelijker voor mij.
De situatie is complexer en nog interessanter dan gedacht. Kennelijk parasiteert het wespje op een galmug en activeert de galmug de schimmel?

Ik had natuurlijk moeten aangeven dat er ook een mugje/vliegje aanwezig was. Maar dat leek me minder relevant. De huidjes staken op diverse plekken boven het weefsel uit. Ik heb er wat foto's van en ook enkele slechte foto's van het mugje dat iets te snel vertrok. Een soort uit de groep Cecidomiidae (Galmuggen) zou best kunnen kloppen.

Er zitten dus eitjes van twee verschillende soorten in het bruine weefsel. Beide ongeveer dezelfde grootte. Er komen wespjes uit (het wespje met de kapotte vleugels op de eerste foto heb ik namelijk uit een eitje gehaald) en oranje larven die in een later stadium mugjes worden.
Ken je iemand die goed bekend is met de groep Cecidomiidae (Galmuggen)?

Peter Buhl is kennelijk een Deen. Ik zal hem een mail sturen.
Groeten Marian

William de Jong

Als ik door het familie-overzicht kijk van de Cecidomiidae (Galmuggen) kom ik ook de zogeheten Schorszwamgalmug - Brachyneurina peniophorae tegen. Lijkt me het overwegen waard, zie voor meer info:
https://bladmineerders.nl/parasites/animalia/arthropoda/insecta/diptera/nematocera/cecidomyiidae/cecidomyiinae/brachyneuridi/brachyneurini/brachyneurina/brachyneurina-peniophorae/?lang=nl

Groeten, William de Jong

Marian Jagers

Dank William, ziet er goed uit. Peniophora cinerea of P. lycii zal geen verschil maken. Hoe activeert deze mug de schimmel om deze bulten te maken vraag ik me af.

De soort is in 1979 beschreven door Harris en Evans.
Harris KM, Evans RE. 1979. Gall development in the fungus
Peniophora cinerea (Fr.) Cooke induced by Brachyneurina peniophorae sp. n. (Diptera: Cec idomyiidae). Entomologist's Gazette 30:23-30.
Heb je misschien een idee hoe ik aan dit artikel kan komen? 
Groeten Marian

William de Jong

Ik kan je daar helaas niet mee helpen Marian. Misschien wel iemand op het vliegen/muggen-deel van het forum?

Groeten, William de Jong

Marian Jagers

Groeten Marian

Marian Jagers

#7
Ondertussen heb ik contact gehad met Peter Buhl. Volgens hem is de wesp, op grond van mijn foto's een vrouwtje Synopeas sp. met als meest waarschijnlijke soortnaam S. trebius.

Wat de galmug betreft, in het Gallenboek van Docters van Leeuwen wordt deze soort kort beschreven. De Schorszwamgalmug is kennelijk de enige mug die dergelijke gallen op Peniophora maakt. Het uiterlijke verschil tussen P. lycii en P. cinerea is overigens lastig te zien. Microscopisch is dat geen probleem.

Groeten Marian

heermoes

Wow, wat een avontuur Marian. Erg interessant, ik wist niet dat dit kon.
mvg, Luc Elshout (validator Symphyta)
Jong? Natuur? De NJN natuurlijk!
JBU Natuurgidsen

Marian Jagers

Citaat van: Marian Jagers op maart 21, 2024, 21:20:34 PMHarris KM, Evans RE. 1979. Gall development in the fungus
Peniophora cinerea (Fr.) Cooke induced by Brachyneurina peniophorae sp. n. (Diptera: Cec idomyiidae). Entomologist's Gazette 30:23-30.
Het artikel heb ik inmiddels. Als iemand er belangstelling voor heeft kan hij/zij me een persoonlijk bericht sturen.
Groeten Marian