'Aziatische' veldkers

Gestart door RutgerB, maart 27, 2009, 22:24:58 PM

Vorige topic - Volgende topic

RutgerB

Wederom een nieuw soort veldkers?

In februari 2008 ging ik eens kijken op een begraafplaats in de buurt om te zoeken naar vroeg bloeiende plantjes als klein bronkruid en vroegeling. Op een paar plekjes viel een veldkers op die ook al goed stond te bloeien en wat grotere bloemen had dan ik gewend was van kleine veldkers. De blaadjes waren ook opvallend gelobd. De kleine veldkers stond er vlak naast en even had ik de sensatie Eenbloemige veldkers te hebben gevonden; een soort die recent uit tuincentra etc. bekend is en ik in mijn buurt nog niet vond. Enthousiast mailde ik Ivan Hoste over de vondst, maar na een half uurtje (en een mail later) kwam ik tot de conclusie dat er niet veel van de kenmerken klopte en hield het dan maar op een vreemde bosveldkers, dit vanwege de gelobde bladen.

Een maand later mailde Ivan Hoste (Nationale Plantentuin van België, Meise) me dat hij toch geïntrigeerd was door de plant en dat hij gelijkaardige veldkersplanten had gevonden tijdens zijn zoektochten naar Eenbloemige veldkers in Oost- en West-Vlaanderen. Hij verstuurde vers materiaal naar Duitsland, waar chromosoomtellingen uitwezen dat het een Aziatisch taxon betreft. DNA-onderzoek heeft dit nadien bevestigd. Diverse onderzoekers houden zich momenteel bezig met de kleine Cardamine-soorten uit de groep van C. hirsuta en C. flexuosa, resp. Kleine en Bosveldkers. In Azië is dit een behoorlijk vormenrijke en moeilijke groep. Bosveldkers is blijkbaar een complex dat twee of meer soorten omvat, waaronder de Europese Bosveldkers en daarnaast één of meer Aziatische soorten. Het onderzoek is nog aan de gang en het lijkt voorlopig niet zo eenvoudig om de verschillende soorten morfologisch te onderscheiden. Een verdere complicatie is het probleem van de naamgeving (er zijn in het verleden talrijke soorten, ondersoorten en variëteiten beschreven). Bovendien zijn blijkbaar diverse soorten inmiddels via het wereldwijde transport van containerplanten tot ver buiten hun oorspronkelijk areaal terechtgekomen, onder meer in Noord-Amerika en West-Europa. Kortom: het is een hele puzzel, die nog even tijd vraagt vooraleer alles prima op zijn plaats valt.

Wat kan ik daar als veldbotanist voorlopig mee aanvangen? Op het terrein blijkt het in veel gevallen niet zo moeilijk te zijn om de nieuwkomers er tussenuit te halen. In de loop van 2008 vond ik op verschillende plekken deze Aziatische veldkers, in de literatuur voorlopig geregeld omschreven als Cardamine 'Asian flexuosa'. Ook Ivan verzamelde er een hoop in Oost- en West-Vlaanderen. Omdat ik nog een beetje zoekende was naar een goed beeld van de plant en ook de uitersten van hoe de plant er kon uitzien verzamelde ik ook andere gekke groeivormen van wat achteraf toch bosveldkers of kleine veldkers bleek. Wat er over bleef waren vrij constant uitziende planten.

Hoe ziet de plant er uit?
- De plant vormt geen rozetten maar begint vanaf ontkieming vrijwel direct schuin rechtop een bloeistengel te vormen. De plant is op bladeren en stengel zwak behaard.
- De bladeren die ik vind zijn veelal olijfgroenig met iets donkere rand, maar ook met rode tinten. Ivan vindt geregeld planten met een opvallend roze-achtige kleur (bladeren + stengels). De kleur lijkt dus variabel maar het zou kunnen dat het hier om verschillende taxa gaat. De bladen glimmen en zijn wat dikkig ('vettig'). De deelblaadjes zijn redelijk regelmatig gelobd/getand. Dit met een schuine streep omdat het relatief vrij grote puntige lobben gaat.  Het eindblaadje doet soms denken aan de bladeren van Veronica hederifolia; Vooral het topdeelblaadje heeft twee grote tanden, maar ook de andere deelblaadjes hebben vaak 1 of 2 tanden.
- De bloeistengel is sterk vertakt, vaak al binnen 1-2 centimeter boven de grond waardoor de plant flink kan uitstoelen.
- De kelkbladeren zijn witvliezig gerand en rood aangelopen; de individuele kroonblaadjes 4-5 mm lang en hagelwit. Van de 6 meeldraden zijn er 4 lang en twee kort, dit bij wat oudere bloempjes. De stijl en de vruchten zijn rood aangelopen, de stempel wit.

Wanneer te vinden?
Vooral het vroege voorjaar (half maart-mei) is een goede tijd om er naar te zoeken. Dat komt doordat de ruderale grondjes waar de veldkers bloeit vrij lang onbewerkt blijven liggen. In de loop van het seizoen is de plant ook wel te vinden maar dan zijn er al onderhoudswerken aan die terreintjes gebeurd en is er met pesticiden of hun equivalenten gewerkt.

Waar te vinden?
Op omgewerkte grond/terreintjes naast en in tuincentra en boomkwekerijen. Ook op open grond op begraafplaatsen. Ik zag het op zandige grond en stenig materiaal. Omdat de soort zich waarschijnlijk goed verspreid via in de pot aangekochte planten zijn privé-tuinen ook potentiële plaatsen. Ik heb daar nog niet veel gezocht (om privé-redenen).

In Nederland vond ik al planten op begraafplaatsen te Beek en Elsloo, te Eindhoven langs een in aanleg zijnde snelweg. In België op begraafplaatsen te Mol en Balen. Ik vermoed dat de bedoelde planten inmiddels al wijd verbreid voorkomen.

Tot slot
Het kan nog wel even duren voordat deze planten tot soort verklaard worden, als het al gaat gebeuren, maar misschien staan we aan de wieg van een nieuw soort veldkers die we over een jaar of 10 heel gewoon in de flora hebben staan.

Rutger Barendse (met flink wat hulp van Ivan Hoste)

Edit: enkele embedded foto's (ipv bijlage)





RutgerB

Nog een blaadje;

mcbud

Goed verhaal!
Lijkt me wel een wat formelere publicatie waard.
Ik ben hem langs de Zuid-Kennemer binnenduinrand bij mijn weten nog niet tegengekomen, terwijl ik (ook opzoek naar de éénbloemige) Veldkersjes meestal nauwkeurig bekijk.

groet, marc



petraw

Beste Rutger,

Tjonge, ik was net blij dat ik Cardamine corymbosa goed op het netvlies had staan. Nu weer zoeken naar deze. Leuk!

Groet,

Petra
Groet, Petra

RutgerB

Op vraag van iemand op het Belgische forum (alwaar ik dit bericht ook plaatste) heb ik een voorlopig overzichtje van de gelijkende soorten gemaakt;

Eenbloemige veldkers, Kleine veldkers en Bosveldkers zijn evt. de te verwarren soorten.

Eenjarige soort, alleen- of in minischermpjes staande relatief grotere bloempjes met telkens 6 meeldraden, plant vaak met knolletjes of korte wortelstokken. Bladeren met grote eindlob en relatief kleine overige deelblaadjes. - > Eenbloemige veldkers.

Bosveldkers, Kleine veldkers en 'Aziatische veldkers hebben hun bloemen in regelmatige trossen;

1. Eenjarige soort, stengel onbehaard, grote eindlob van de bladeren in het wortelrozet, dun blad, donkergroen of zelfs sterk roodachtig van kleur. Bloemen met 4 meeldraden -> Kleine veldkers

2. Eenjarige soort, stengel lichtbehaard, geen wortelrozet, deelblaadjes typisch grof getand (deels klimopbladachtig) vrij dik en olijfgroen soms rozeachtig of bruinrood, sterk al benedenaan vertakte hoofdstengel. Bloemen met 6 meeldraden -> 'Aziatische' veldkers

3. Een- of tweejarige soort, stengel lichtbehaard en minder vertakt (of schuin omhoog en dan meer bovenin), aanvankelijk (zeker bij de tweejarige) groot wortelrozet, deelblaadjes regelmatig grof getand, dun, grasgroen. Bloemen met 6 meeldraden -> Bosveldkers

Dit even voorlopig omdat ik sommige zaken aan de andere veldkersen (buiten Aziatische veldkers) nog moet verifiëren en misschien zijn er aanvullingen nodig.

rapunzel

Citaat van: rutgerb op april 11, 2009, 09:05:40 AM
Op vraag van iemand op het Belgische forum (alwaar ik dit bericht ook plaatste) heb ik een voorlopig overzichtje van de gelijkende soorten gemaakt;

Eenbloemige veldkers, Kleine veldkers en Bosveldkers zijn evt. de te verwarren soorten.

Eenjarige soort, alleen- of in minischermpjes staande relatief grotere bloempjes met telkens 6 meeldraden, plant vaak met knolletjes of korte wortelstokken. Bladeren met grote eindlob en relatief kleine overige deelblaadjes. - > Eenbloemige veldkers.

Bosveldkers, Kleine veldkers en 'Aziatische veldkers hebben hun bloemen in regelmatige trossen;

1. Eenjarige soort, stengel onbehaard, grote eindlob van de bladeren in het wortelrozet, dun blad, donkergroen of zelfs sterk roodachtig van kleur. Bloemen met 4 meeldraden -> Kleine veldkers

2. Eenjarige soort, stengel lichtbehaard, geen wortelrozet, deelblaadjes typisch grof getand (deels klimopbladachtig) vrij dik en olijfgroen soms rozeachtig of bruinrood, sterk al benedenaan vertakte hoofdstengel. Bloemen met 6 meeldraden -> 'Aziatische' veldkers

3. Een- of tweejarige soort, stengel lichtbehaard en minder vertakt (of schuin omhoog en dan meer bovenin), aanvankelijk (zeker bij de tweejarige) groot wortelrozet, deelblaadjes regelmatig grof getand, dun, grasgroen. Bloemen met 6 meeldraden -> Bosveldkers

Dit even voorlopig omdat ik sommige zaken aan de andere veldkersen (buiten Aziatische veldkers) nog moet verifiëren en misschien zijn er aanvullingen nodig.

Ik zie nogal eens Kleine veldkers met 5 meeldraden.

M.vr.gr.
Koos
Koos Ballintijn

Windekind

Ik vraag me ook af of het aantal meeldraden wel betrouwbaar is. Ik heb ook wel populaties gevonden met zes meeldraden en ook 5 (zoals koos aangeeft) die in alle andere kenmerken overduidelijk kleine veldkers leken.
Met vriendelijke groet,
Elmar Prins

Corryabbink

#7
Dag allemaal,
Ik dacht dat ik de Aziatische veldkers gevonden had op een kerkhof bij mij in de buurt. Alles klopte zo ongeveer met met de beschrijving hierboven.
Alleen vond ik minder deelblaadjes dan op bovenstaande foto staan afgebeeld.
In ieder geval heb ik materiaal verzameld.

Terwijl ik met de plant bezig was en ondertussen diverse Bos- en Kleine veldkersen bekeken heb vroeg ik me af of de "Aziatische" wel hard te maken is. Waarschijnlijk zal dat dan op deelblaadjes en meeldraden(4 lange en 2 korte) moeten daar er anders niet zoveel verschilpunten zijn. Als mijn exemplaren Bosveldkers/Kleine veldkers blijkt te zijn is het "rozet" ook geen echt verschilpunt.

Citeerik vraag me ook af of het aantal meeldraden wel betrouwbaar is. Ik heb ook wel populaties gevonden met zes meeldraden en ook 5 (zoals koos aangeeft) die in alle andere kenmerken overduidelijk kleine veldkers leken.

Ik vraag me af hoe we tot een bevredigende splitsing van de soorten komen. Indien meeldraden geen betrouwbaar kenmerk zijn, de beharing twijfelachtig is (Kleine veldkers meestal kaal vlgns. Heukels') evenals het al dan niet aanwezig zijn van een rozet, hoe kunnen we de soorten dan nog uit elkaar houden?
met groet, Corry

"het is nooit zo donker of het wordt weer licht"

Windekind

Volgens mij geeft Weeda al weer (Oec. Flora) dat een combinatie van kenmerken nodig  is om de bosveldkers (die oorspronkelijk is ontstaan uit een kruising tussen springzaadveldkers en kleine veldkers) van de kleine veldkers te kunnen onderscheiden, maar ik heb het niet meer nagekeken. Ik moet zeggen dat ik ook wel exemplaren (of populaties) ben tegengekomen die ik niet zeker kon benoemen op basis van de criteria.
Met vriendelijke groet,
Elmar Prins

Ben Kruijsen

#9
ik raad aan materiaal te verzamelen en goed te drogen en contact op te nemen met het Nationaal Herbarium te Leiden, contactpersoon Wout Holverda of collega. Zij hebben ongetwijfeld veel meer materiaal voorhanden op grond waarvan zij een zinnige uitspraak kunnen doen over het al dan niet voorkomen van de Aziatische veldkers en de relevante kenmerken.

RutgerB

Leuk Corry! Toen ik het de eerste keer vond was ik ook sceptisch. Maar na de tiende keer haalde ik ze er op afstand uit. Dat was voor mij al reden genoeg om in een soort te 'geloven'. Kan best zijn dat het allemaal anders is dan zo op het eerste gezicht (een nieuwe soort!) lijkt (complex, hybridezwerm, milieufactoren, mutatie etc.), maar zonder onderzoek/materiaal komen we er niet achter.

Over het Herbarium; Ook in Leiden hebben ze prioriteiten en voorkeuren.. Als ze het daar niet interessant vinden kan het altijd nog door naar België (Meise) waar Ivan Hoste blij zou zijn met materiaal. Verzamel er liefst meerdere, van verschillende formaten/vormen en liefst ook een paar die in zaad staan.

Corryabbink

#11
Het heeft me een paar uurtjes gekost maar ik ben ervan overtuigd dat mijn materiaal Kleine veldkers betreft met 6 meeldraden(4 grote en 2 kleine). De soort heeft lang niet genoeg blaadjes en de kroonbladen halen ook geen 4 mm.
Hoe meer ik me erin verdiep des te complexer blijkt het te zijn.
Dat is niet met simpele sleutels zoals hierboven staan te doen. M.i. een combinatie van kenmerken die het geheel bepalen.
Overigens geloof ik wel in jouw materiaal Rutger.

Hierbij een bloem en zaailing van de populatie.
met groet, Corry

"het is nooit zo donker of het wordt weer licht"

Pieter Stolwijk

Op grond van de stand van de hauwen (en de 6 meeldraden) zou mijn voorkeur uitgaan naar C. flexuosa.
Vr. groet, Pieter Stolwijk


Floristische Werkgroep Twente

RutgerB

Ik denk ook da je het met zoeken in de hoek van Bosveldkers. Juist omdat je daar (als ervaren florist) aan twijfelt maakt het extra waarschijnlijk dat het toch net iets anders is dan bosveldkers en juist iets waar ik en Ivan ook over vielen. Ik denk dat je niet een typische 'Aziatische' veldkers hebt gevonden  maar zeker wel iets dat het verzamelen waard is.

Gisteren heb ik flink wat bosveldkersen in een vochtig grasland en langs bospaden bekeken en kwam tot de conclusie; ook bosveldkersen hebben 6 meeldraden waarvan  4 lang en 2 kort. De bosveldkersen die ik zag hadden ook een flink aantal deelblaadjes (geen verschilpunt tov Az. veldkers) en altijd minimaal 1 grondblad. Zelfs de kwijnende plantjes die ik op een boomstam vond hadden nog 1 grondblad.


Corryabbink

Citaat van: fwtfloron op april 14, 2009, 22:50:54 PM
Op grond van de stand van de hauwen (en de 6 meeldraden) zou mijn voorkeur uitgaan naar C. flexuosa.
Dacht ik eerst ook maar ik kan je ook wel exemplaren laten zien waarvan de hauwen ver boven de bloeiwijze uitsteken. Ik vraag me af of het geen hybrides zijn gezien het aantal deelblaadjes.

met groet, Corry

"het is nooit zo donker of het wordt weer licht"

Hinko

#15
Deze veldkers vond ik vandaag op een oprit in Sneek. 6 meeldraden (4 lang, 2 kort), stengel licht behaard, een paar klimop achtige eindlobben, niet echt een rozet (of misschien 1 blad?), onderste bladeren bruinrood-groen, vrij dik.

Het begint erop te lijken maar ik ben nog niet helemaal overtuigd.
mvgr, Hinko

Corryabbink

#16
Hinko,
Die lijkt op de mijne. Ook familie van Bosveldkers. Ik denk steeds meer aan Bosveldkers die onder niet optimale omstandigheden opgroeien moet in een biotoop waar die eigenlijk niet thuishoort. Een andere mogelijkheid is een hybride maar die zijn meest groter en dat is hier niet het geval. In ieder geval hebben ze te weinig deelblaadjes, kleine kroonbladen en de hauwen steken meest ook meer boven de bloemen uit t.o.v. een goede Bosveldkers. De beharing vind ik geen echt kenmerk daar Kleine veldkers ook met beharing te vinden is.
Vandaag ook meerdere armzalige exemplaren gezien maar ook prachtige exemplaren echte Bosveldkers die precies goed staan. De verschillen zijn enorm alleen de kroonbladen al die veel groter zijn.
met groet, Corry

"het is nooit zo donker of het wordt weer licht"

mcbud

#17
Zo'n tien dagen lang alle Bos- en Kleine veldkersjes bekeken die ik tegen kwam langs de binnenduinrand tussen Bennebroek en het Noordzeekanaal.  Tot vervelens toe, ook al omdat er  geen enkele C.corymbosa tussen zat (wel een paar éénbloemige Pinksterbloemen) en alle exemplaren wel een soort wortelrozet bleken te hebben ( C.hirsuta ) of tenminste één wortelblad (C. flexuosa). Bovendien waren de bladeren sappig fris groen en misten ze de vetplantachtige habitus die Rutger beschrijft.

In die tijd ben ik wel  steeds meer gaan twijfelen aan het nut van het onderscheiden  van C.hirsuta en C.flexuosa als aparte soorten. Ik kwam flinke planten tegen met duidelijk behaarde onderste stengelleden en toch vier meeldraden en andere plantjes met alle kenmerken van Kleine veldkers met 5 of zelfs zes meeldraden.
Lichtpuntje was het vinden van een behoorlijke populatie C.amara, die hier in de buurt als zzz te boek staat.

Vorige week vrijdag besloot ik C."asiatica"  dan maar  te laten voor wat het was. Ik zat in de tuin en keek omhoog naar een oude druif die begon uit te lopen, Daar hing een nog bloempot waarin vorige herfst een hangbegonia groeide. Nu stond hij vol met Veldkers.
Met dikke, vaak olijgroene bladeren, vaak met een donker randje en vooral onderaan de planten roodaangelopen;
Zonder rozet- of wortelbladeren en met sterk vertakte, licht behaarde stengels.
Met witvliezig gerande, rood aangelopen kelkblaadjes.
En met vier lange en twee korte meeldraden.
Ze zijn afkomstig uit een tuincentrum in Driehuis, en hebben kennelijk dezelfde verspreidingstrategie als C.corymbosa: via potgrond

Mogelijke kandidaten voor Cardamine "asiatica"?

Ik heb wat materiaal gedroogd; het ligt klaar om verstuurd te worden. Misschien naar Meise, omdat daar al kennis over de soort bestaat? Met achteraf een berichtje van hun bevindingen aan het Rijks Herbarium (suggestie van de heer Holverda).

Hieronder wat foto's. Misschien is opsturen wel helemaal niet nodig.

groet, marc



RutgerB

Beste Marc,

Ik was het Topic een beetje uit het oog verloren. Leuk dat je flink heb gezocht. Dat er veldkersjes bestaan die zich in het schemergebied tussen kleine veldkers en bosveldkers bevinden was mij ook al eens opgevallen en is misschien ook een aparte studie waard. Maar dat er hele duidelijke kleine veldkersen en hele duidelijke bosveldkersen zijn is toch ook waar.

Jouw vondst van de mogelijke 'Aziatische' veldkers lijkt me precies wat ik ook vond en bedoel. Juist de moeite om het op te sturen! De suggestie van de heer Holverda lijkt mij prima.

Adres; Nationale Plantentuin van België tav I. Hoste, Domein van Bouchout, 1860 Meise, België

RutgerB

Ik diep even het bericht dat ik gisteren plaatste op, het was helaas verdwenen merkte ik;

Hier is te lezen over deze Cardamine op;
http://www.bodensee-ufer.de/BIOC3615.pdf

Ook nog wat info op;
http://www.botanik-sw.de/BAS/module/wordpress/?p=52

Ik had zelf nog een vondst midden in de winter;
http://waarnemingen.be/waarneming/view/46136346

Windekind

Leuk Marc,

wat betreft C hirsuta en C flexuosa.
Diverse keren vond ik ook exemplaren die niet op naam waren te brengen omdat ze kenmerken van beiden hadden.
Met vriendelijke groet,
Elmar Prins

Datura

Inderdaad leuk, zulke puzzels!

Ik heb nog even verder gezocht na het lezen van het eerste artikel over deze soort aan de oever van de Bodensee, en het artikel waar voor het eerst (denk ik) melding wordt gemaakt van deze 'Asian' C. flexuosa staat ook full text online:
http://www.amjbot.org/cgi/reprint/93/8/1206
De auteurs concluderen dat het zeker een apart taxon is en dat er nu gezocht wordt (moet worden?) of het taxon in het verleden al van een geldige naam is voorzien.
Natuurlijke groeten van
Kim Lotterman

Crossbill guides

Pieter Stolwijk

#22
http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=2960.0.html
Ik heb geen idee of dit hierbij past.
Drie nieuwe foto's van plant in vrucht.
Vr. groet, Pieter Stolwijk


Floristische Werkgroep Twente


Gras

 :o :o :o Tjee wat een lang verhaal begint dit te worden!

Dit vraagt een complete literatuurstudie om veldkers op naam te brengen! :rolleye:

Heeft iemand wat handige concrete tips? Iets voor de website van Floron?
Dat zouden heel wat floristen waarderen! Het postadres voor "vreemde" veldkersen is dan ook makkelijker terug te vinden dan in alle postings over planten.

Met vriendelijke groet,

Ria Glas

Pieter Stolwijk

Ik zal de waarnemer vragen materiaal aan mij op te sturen.
Vr. groet, Pieter Stolwijk


Floristische Werkgroep Twente

Datura

Deze kwam op de floron-dag weer langs, en luistert nu naar de naam Cardamine hamiltonii (goed om er in het komende seizoen in urbane gebieden op te letten).
Natuurlijke groeten van
Kim Lotterman

Crossbill guides

Grada Menting

Bij Intratuin gaan shoppen naar onkruid. Veel Veldkersen oa deze.
http://waarneming.nl/waarneming/view/81297035
Heb er enkele mee genomen en ben benieuwd als ie gaat bloeien.
Stengel behaard, geen rozet, blad klimopachtig.
Weet niet of dit de Aziaat is maar dat zal later duidelijk worden.


Willemien Troelstra

En, hoeveel heb je ervoor betaald? ;-)
groet, Willemien Troelstra

Grada Menting

Citaat van: Willemien Troelstra op januari 22, 2014, 20:23:48 PM
En, hoeveel heb je ervoor betaald? ;-)
Haha...het was wel gek dat ik ze in mijn zak stopten. Had zo opgepakt kunnen worden. ;D