Richtlijnen voor verzamelen

Gestart door Andre321, februari 17, 2006, 16:44:34 PM

Vorige topic - Volgende topic

Northwinds

#30
Ach, als het werkelijk de allerlaatste Nederlandse aardbok was is dat een ongelooflijk toeval.
Voor hetzelfde geval is er een roofdier die hem naar binnenschrokt of vliegt hij zich te pletter tegen een autoruit.
Zou me er toch niet te schuldig om voelen. Wel erg jammer dat zo'n mooi groot insekt het in Nederland niet meer kan redden.

Peter

(lees net ergens dat het beestje niet kan vliegen, dus die autoruit wordt wat moeilijk:))

acherontia

#31
Met het verzamelen van insecten heb ik totaal geen moeite, mits het op een verantwoorde wijze gebeurt. Daarbij weet, neem ik aan, iedereen dat het gewoon bij wet verboden is om beesten te verzamelen uit (natuur)gebieden ook onbeschermde soorten. Alle verzamelaars die ik ken werken netjes met vergunningen en geven de vangstgegevens door aan op zijn minst de vergunningverlenende instantie. Om uitsterven van soorten op verzamelaars af te schuiven is heel erg makkelijk en bovendien zijn er geen bewijzen voor... Ik laat dan even het verzamelen voor commerciële doeleinden buiten beschouwing; dan zijn er inderdaad voorbeelden te vinden van insecten die lokaal verdwenen zijn.

Veel erger is dat veelal alleen een endemische ondersoort zoveel aandacht krijgt terwijl er veel meer soorten verdwenen zijn uit Nederland of op zijn minst erg hard achteruit gaan, gelukkig zijn er ook soorten waarmee het beter lijkt te gaan. Hierbij is het, in mijn ogen, heel erg belangrijk om te beseffen dat tegenwoordig er teveel bureaubiologie gemaakt wordt van veldbiologie. Daarmee bedoel ik dat er met de gegevens verkregen door inventarisaties heel hard gerekend wordt en dat men daar allerlei conclusies aan verbindt..... Daarbij wordt bij vlinders bijvoorbeeld veelal vergeten om naar de "behoeftes" (voor zover daarvan gesproken kan worden bij vlinders) van de rupsen te kijken. Dat terwijl de vlinder toch eigenlijk slechts de rups zijn manier is om zich voort te planten en te verspreiden, evolutionair gezien niet eens zo'n vreemde gedachtegang.

Pas de laatste jaren is men echt bezig om vanuit inzicht in de biologie van soorten te proberen soortspecifiek beheer toe te passen. Bij de grote vuurvlinder is men daarmee misschien wel te laat... wat als we twee keer een zomer als in 2003 achter elkaar hebben en dan ook nog een paar keer -20 eind maart zoals vorig jaar..... Dat kan dan de druppel zijn voor sommige soorten als er dan in zo'n jaar ook nog verzameld wordt..... Zelfs dan is verzamelen wat mij betreft niet de hoofdoorzaak....

Er is duidelijk sprake van dat veel soorten achteruitgaan en dat bij veel soorten men niet precies kan aangeven wat de oorzaak van deze achteruitgang is. In Engeland is onlangs een rapport verschenen (http://www.butterfly-conservation.org/support/britains_moths/index.html)  waarbij men aan de hand van vangresultaten met speciale vallen voor nachtvlinders gedurende enkele tientallen jaren op dezelfde lokaties heeft aan kunnen tonen dat maar liefst 60 % van de inheemse nachtvlinders daar ernstig achteruit gaat.... En mij maak je niet wijs dat dat door verzamelaars komt of door verzamelaars die een eeuw geleden actief waren. Kortom ik blijf erbij dat heel makkelijk verzamelen als oorzaak van achteruitgang of uitsterven aangewezen wordt maar dat er geen harde cijfers beschikbaar zijn.

Ik ben ervan overtuigd dat biotoopvernietiging en versnippering de echte boosdoeners zijn ook bij de grote vuurvlinder en kleine heivlinder en......

Jeroen

acherontia

Citeerhouding van jullie dat jullie absoluut geen bedreigde en zeker geen beschermde soorten vangen.

Heb ik nooit gezegd en ik heb meerdere voor Nederland zeldzame tot zeer zeldzame soorten in de collectie zitten...

Jeroen

Mark van Veen

#33
Helaas, dit loopt uit de hand. Ik zet de discussie op slot.

Mark

CiteerHet lijkt me dat de op het forum aanwezige insektenverzamelaars dat zeer zorgvuldig doen. De afweging of je uberhaupt insekten wil doodmaken voor determinatie en studie is een ethische, die afweging moet iedereen voor zich maken.

De ondergrens bij die ethiek lijkt mij de zorgvuldigheid te zijn. Die tref ik aan! Laten we elkaar daarom niet met allerlei voorbeelden virtuele schuldgevoelens aan gaan praten. Het is niet zo dat je insekten mag doden omdat ze anders toch wel weggemaaid worden, het argument is dat het vangen en doden van een paar exemplaren in het niet valt bij de geboorte/sterfte-processen van een beetje insektenpopulatie. Waar dat niet zo is: zie zorgvuldigheid hierboven.
groet,

Mark van Veen

laatvlieger

Hij is weer geopend zo te zien..

De vraag is nog steeds wel relevant, wanneer wel en wanneer niet verzamelen??

Als een soort onbekend voor je is en je hebt het vermoeden dat het iets bijzonders is, mag je dan verzamelen?? (voor een beginner zou dat betekenen dat hij in dat geval grote vuurvlinder mag verzamelen!)

Of moet er eerst een zekere kennis aanwezig zijn, voordat men mag verzamelen? (Maar dan worden er nog steeds rete zeldzame nachtvlinders e.d. verzameld!)

Of mag iedereen verzamelen wat hij/ zij maar wil. Een verzamelaar heeft toch nooit invloed op de populatie? (Is waarschijnlijk in kwetsbare populaties met een geringe genetische diversiteit niet te verdedigen. Maar misschien was er zonder echt reddingsplan toch al geen redden meer aan)

etc etc.
Groet,

Wouter Teunissen


Mijn Weblog: http://birdboredom.blogspot.com/

acherontia

Wouter naar mijn mening geef je de situatie wel heel erg simplistisch weer. De flora- en faunawet verbiedt heel duidelijk om dieren of planten mee te nemen te verstoren of te vangen. Kortom zonder vergunning is verzamelen eigenlijk al uit den boze... ook rupsen meenemen en opkweken is feitelijk al strafbaar indien je niet over een vergunning beschikt.... Daarbij komt dat beschermde diersoorten uiteraard niet verzameld mogen worden, ook niet door beginners, en veelal op bekende vindplaatsen expliciet vermeld worden op de vergunning.....

Normaal gesproken zijn terreinbeheerders heel duidelijk bij het verlenen van een vergunning en meestal willen ze ook eerst een keer kennis maken en samen het gebied verkennen.

Ik vind dan ook zonder meer dat een bepaalde basiskennis absoluut een vereiste is om te starten met verzamelen. Persoonlijk ken ik ook geen voorbeelden van mensen die "insectenstudie" begonnen zijn met verzamelen....

Jeroen  

laatvlieger

#36
Kijk zo'n soort reactie was ik op uit.

Er mag dus niet gevangen worden tenzij er een ontheffing is afgegeven. (door wie eigenlijk? Lijkt me niet dat een terreinvergunning voldoende is?)

Ik neem aan dat er in de praktijk weinig van terecht komt?

CiteerDaarbij komt dat beschermde diersoorten uiteraard niet verzameld mogen worden, ook niet door beginners

Volgens mij zijn er maar heel weinig insecten daadwerkelijk beschermd. Als ze niet beschermd zijn wil dat niet automatisch zeggen dat ze niet bedreigd zijn. En als je nou niet weet wat iets is? Dan verzamel je het wel (ook met vergunning)?... daar kan achteraf dus best iets beschermds/ bedreigds tussen blijken te zitten. En als je wel weet wat het is, dan is het in zeg 80% van de gevallen niet nodig om te verzamelen... Waar zit dan de grens? Hoeveel kennis moet je bezitten voordat je zelf mag verzamelen?

En welke referentiecollecties zijn er bijvoorbeeld openbaar voor een beginnend entomoloog/ autodidact/ liefhebber?


(je is hier in algemene zin gebruikt, doet er niet zoveel toe wat jij zelf specifiek doet)

Ik vraag me trouwens af hoeveel mensen thuis rupsen uitkweken en hoeveel daarvan zo'n vergunning hebben waarover jij spreekt??
Groet,

Wouter Teunissen


Mijn Weblog: http://birdboredom.blogspot.com/

acherontia

#37
Hmmmm veel vragen en de praktijk zal veelal anders zijn dan die ideale situatie die ook weer anders zal zijn dan de door de wet voorgeschreven situatie. Ik kan voor mijzelf spreken en voor de collega entomologen die ik ken van de NEV (Nederlandse Entomologoische Vereniging).

Dat het niet altijd gebeurd is ook ebvident het afgelopen jaar nog werd ik gevraagd om in Zoetermeer bij de Nationale Nachtvlindernacht aanwezig te zijn (de excursie daar werd georganiseerd door het IVN dacht ik), daar had men dus niets geregeld op het gebied van vergunningen. Ik heb toen netjes met de gemeente gebeld en er werd keurig een vergunning afgegeven!

Vanzelfsprekend (?) worden er ook weleens dieren verzameld op plekken waarvoor men geen vergunning heeft, daar maak ook ik mij aan schuldig.

Wel hebben eigenlijk alle verzamelaars meestal vergunning om binnen een bepaald gebied onderzoek te mogen verrichten (onderzoek=invenatriseren=vangen=evntueel doden in dit geval).

Omdat ik mij bezighoud met (nacht)vlinders heb ik een vergunning die mij toestaat om bepaalde gebieden 's nachts met de auto te betreden en dan een laken met lampen op te stellen om nachtvlinders te lokken, daarnaast vraag ik altijd expliciet om toestemming om mij buiten de paden te mogen begeven en rupsen te kloppen, slepen of op zicht te zoeken. De terreinbeheerder/-eigenaar is dan de vergunningverlenende instantie en geeft aan wat wel en niet mag, zo mag ik op de Veluwe bepaalde rustgebieden niet betreden of gedurende de bronst van de edelherten pas laat in de avond het terrein op. Veelal wordt ook expliciet in de vergunning opgenomen dat een uitgebreid verslag ingeleverd dient te worden, vergunning worden meestal voor maximaal 1 kalenderjaar afgegeven en kunnen dan wel verlengd worden.

Natuurlijk worden er ook bedreigde soorten gevangen (wat te denken van de vele vallen die geplaatst worden met vergif erin zodat alles wat erin terecht komt onherroepelijk dood is), niet mijn soort entomologie, maar het gebeurt en ik besef dat het geen kwaad kan op populatieniveau.... oftewel ben er van overtuigd dat het gebruik van dit soort vallen niet verantwoordelijk is voor het uitsterven van soorten.

Het niveau van de basiskennis kan ik niets over zeggen maar ik denk dat je pas gaat verzamelen als je daar aan toe bent en dan dus ook over de juiste basiskennis beschikt.

Hoeveel mensen rupsen opkweken, ik weet het niet, maar dat het gebeurt is natuurlijk duidelijk dat het geen kwaad kan is denk ik ook duidelijk (op populatieniveau). Dat het zelfs kan aanzetten tot een liefde voor de natuur, daar ben ik zelfs van overtuigd, ik denk hierbij aan kinderen die een rups op kweken en op die manier de metamorfose van een  vlinder te zien krijgen. Als je dat soort dingen in een klas uitvoert dan kan je er bijna zeker van zijn dat er weer een paar entomologen "geboren" zijn.


Ik hoop dat je hier wat mee kan.

Groeten,

Jeroen

laatvlieger

#38
Hoi Jeroen,

Volgens mij denken we er wel min of meer hetzelfde over, ik wilde alleen de discussie weer nieuw leven inblazen en niet laten eindigen zoals die nu geeindigd was.

Maar ik vraag me nu wel iets af (theoretisch geval hoor):
Citeer
Wel hebben eigenlijk alle verzamelaars meestal vergunning om binnen een bepaald gebied onderzoek te mogen verrichten (onderzoek=invenatriseren=vangen=evntueel doden in dit geval).

Maar op basis van de flora en fauna wet zoals jij die eerder beschreef kan een terreineigenaar toch niet zomaar beslissen over zo'n ontheffing zou je toch zeggen?? Anders mag een particuliere boseigenaar dus zomaar alles vangen en verstoren zolang het maar op zijn eigen gebied gebeurt en de soorten niet expliciet beschermd zijn. Dan lijkt het er bijna op alsof deze wilde soorten de terreineigenaar toebehoren.. vaag.

Stel ik ben AID-er en heb een hekel aan jou, mag ik jou dan aanhouden, zelfs al zou je een terreinvergunning hebben?  Misschien redeneer ik wel helemaal verkeerd hoor?
Groet,

Wouter Teunissen


Mijn Weblog: http://birdboredom.blogspot.com/

acherontia

Geen flauw idee hoe dat zit in ieder geval geven verenigingen als Natuur Monumenten, De Lanschappen en dergelijke de vergunningen af, dat een pariculier dat niet mag en uitsluitend toestemming tot het betreden van privé terrein kan geven zou het meest logisch zijn, ik weet niet hoe dat zit..... heb dat ook nog nooit bij de hand gehad.

Jeroen

laatvlieger

#40
ja maar dat theorethische geval geldt ook voor de landschappen en natuurmonumenten e.d.

Waarom zouden zij zomaar een ontheffing af mogen geven?? Is dat bij wet geregeld? Of is het een schijnzekerheid, gedoogzone..
Oke, zonder hun toestemming mag je uiteraard niet in die gebieden komen, laat staan vangen. Maar als je toestemming hebt om er te komen, mag je dan wel vangen/ verzamelen?? Mogen zij officieel daarvoor wel een vergunning afgeven?
Groet,

Wouter Teunissen


Mijn Weblog: http://birdboredom.blogspot.com/

Mark van Veen

#41
Het is een misverstand dat alle planten en dieren in Nederland beschermd zijn. Zie Artikel 4 van de FF-wet en zie Artikel 3 van de Regeling aanwijzing dier- en plantensoorten Flora- en faunawet . Het komt erop neer dat alle gewervelde dieren beschermd zijn, en dat van de rest, waaronder insekten, een zeer beperkt lijstje beschermd is. Wel vereist de FF-wet dat je zogvuldig met planten en dieren omgaat, maar geeft geen ge- of verboden:
CiteerArtikel 2
1. Een ieder neemt voldoende zorg in acht voor de in het wild levende dieren en planten, alsmede voor hun directe leefomgeving.
2. De zorg, bedoeld in het eerste lid, houdt in ieder geval in dat een ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn handelen of nalaten nadelige gevolgen voor flora of fauna kunnen worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen achterwege te laten voorzover zulks in redelijkheid kan worden gevergd, dan wel alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd teneinde die gevolgen te voorkomen of, voorzover die gevolgen niet kunnen worden -voorkomen, deze zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken.

Aangezien er geen nachtvlinders op de lijst staan, had een vergunning voor het vangen van dieren voor de nachtvlindernacht niet aangevraagd hoeven te worden.

Mijns inziens heb je te maken met de volgende twee beschermingsregiems:
- de FF-wet definieert beschermde soorten, en verbiedt vangen en verstoren;
- een terreineigenaar kan (en zal) voorwaarden verbinden aan betreding van zijn terrein, bijvoorbeeld het niet vangen en verstoren van dieren. Om dat op zijn terrein toch te doen heb je toestemming nodig.


NB de gegeven links blijken tijdelijk te zijn. Volg de volgende en je komt bij de info uit als je op de betreffende links op de LNV site klikt. Beetje puzzelen, maar moet lukkeen.
-Flora- en faunawet (1e) op LNV site: zie artikel 4.
-Vergunningen FF-wet.
-Beschermde soorten
groet,

Mark van Veen

acherontia

Mark, het is niet toegestaan dieren te vangen in welke wet dat staat weet ik niet maar bijvoorbeeld staat het op ieder bordje van een natuurterrein dat je wilt betreden. Als je een beschermd gebied betreedt dan mag je daar geen enkel organisme meenemen of vangen.... ook geen onbeschermde soorten.

Daarnaast is wel degelijk een vergunning nodig voor dergelijke activiteiten, ook voor het vangen van dieren.  Bijvoorbeeld alleen al dat je buiten de paden een opstelling neerzet met een generator etc.  Los van de flora en fauna wet!

Jeroen

Elachista

Ik neem dan aan als je op een openbaar zandpad staat met een opstelling je daar verder geen vergunning voor nodig hoeft te hebben dan?
Groet,
Tymo

acherontia

Ik heb hier onlangs nog over gesproken met Theo Verstrael en zal hem vragen om duidelijkheid in de duisternis te scheppen.... Of in ieder geval bronnen aan te voeren.

Jeroen

acherontia

CiteerIk neem dan aan als je op een openbaar zandpad staat met een opstelling je daar verder geen vergunning voor nodig hoeft te hebben dan?

Ik denk dat je dan een zeikerd tegen kan komen die aangeeft dat een weg daar niet voor bedoeld is..... Zo heb ik eens gesmeerd (stroop op boomstammen) langs een openbare weg en "behoorlijk" last gehad met de politie....

Jeroen

Northwinds

Buiten natuurgebieden is het vrij om insekten te vangen op openbare terreinen.
Bij particuliere terreinen heb je uiteraard toestemming van de eigenaar nodig.
In je eigen achtertuin (of zoals in mijn geval op je balkon) mag je zoveel vangen als je wilt.
Vergunningen heb je alleen nodig voor vangen in natuurgebieden.

Peter

Mark van Veen

#47
CiteerMark, het is niet toegestaan dieren te vangen in welke wet dat staat weet ik niet maar bijvoorbeeld staat het op ieder bordje van een natuurterrein dat je wilt betreden. Als je een beschermd gebied betreedt dan mag je daar geen enkel organisme meenemen of vangen.... ook geen onbeschermde soorten.

Daarnaast is wel degelijk een vergunning nodig voor dergelijke activiteiten, ook voor het vangen van dieren.  Bijvoorbeeld alleen al dat je buiten de paden een opstelling neerzet met een generator etc.  Los van de flora en fauna wet!

Jeroen
Wat jij bedoeld valt onder mijn streepje "de terreineigenaar kan voorwaarden verbinden aan het betreden van het terrein". Als de eigenaar als voorwaarde stelt dat je geen dieren mag vangen, dan mag dat op zijn terrein niet. Wil je dat wel, dan moet je de terreineigenaar toestemming vragen. Dat staat niet in de wet, dat staat in de voorwaarden (en op het bordje bij de ingang).

Als je in gedachten op de grens van zo een terrein staat (links van de eigenaar met dergelijke voorwaarden, rechts van de gemeente zonder dergelijke voorwaarden) dan mag je het (niet in de Flora- en Faunawet beschermde) vlindertje links niet vangen, maar rechts wel.  Zowel links als rechts kan de politie je met dat vlindertje in de handen niet staande houden: links moet de eigenaar eerst aangifte doen (of zelf bijzonder opsporingsambtenaar zijn, zoals de meeste boswachter) rechts bega je geheel geen strafbaar feit.

De kennis van dit soort wetten is bij politie en gemeente slecht. Ik ben zelf wel eens door de politie aangesproken of ik geen beschermde soorten ving (liep op een kalkgrasland in Zuid-Limburg). Dat was in de tijd dat geloof ik alleen de Grote Vuurvlinder en het Vliegend Hert beschermd waren. Met mijn nee namen ze overigens onmiddelijk genoegen. Ook weet ik van mensen die een vogel als verkeersslachtoffer vinden en dan willen laten opzetten, dat de politie niet weet wat ze ermee aanmoeten. Dat terwijl ze een vergunning moeten afgeven om een vogel te laten vervoeren en te laten opzetten. Vogels zijn namelijk allemaal beschermd door de Flora- en Faunawet.
groet,

Mark van Veen

Mark van Veen

#48
De links in mijn eerdere mail bestaan niet meer. Hier meer stabiele links naar de  teksten waarin soorten beschermd worden.

Flora- en faunawet op LNV site: zie artikel 4.

Vergunningen FF-wet.

Beschermde soorten
groet,

Mark van Veen

Elachista

Groet,
Tymo

Mark van Veen

groet,

Mark van Veen

Elachista

rare lui hoor, gisteren stonden er nog geen foto's
Groet,
Tymo

grunsven

maar in het kort komt het hier op neer:

Je mag insecten zoeken, verstoren, vangen, verzamelen, doden etc. tenzij:

-Het een wettelijk beschermde soort is

-De eigenaar van het gebied waar je je bevindt dit heeft verboden (alle natuurgedieden)

Roy

(nee ik zeg hiermee niks over de wenselijkheid of de veldkennis van de nederlandse politie)
Roy van Grunsven
De Vlinderstichting - Dutch Butterfly Conservation (www.vlinderstichting.nl)

Andre321

#53
Goed, ondertussen (Met dank aan Sjoerd en de NEV) is het artikel van Prikkebeen ook boven water.
Hieronder een weergave.


Nieuwsbrief European Invertebrate Survey Nederland, 21 (1992)

Invertebrate Survey Nederland 21:: 13-16
Kan Prikkebeen niet meer ?[/size]
Over de Noodzaak van verzamelen

P.L.Th. Beuk

Abstract
About the necessity of collecting:
A reply is given to Zeegers (1991/1992) who gives his opinion on what is acceptable while collecting insects. His plea is for moderation and he gives directives for collecting in general.
In this article it is stressed that collecting often may be useful or even necessary because of the scientific value of collected material:
•   Collected material is a first basis for systematics, faunistic and ecological research;
•   Collected material enables one to compare specimens to confirm an identification and to form a search image
•   Evidence of reference in literature can be checked

Based on his sense of responsibility the entomologist should draw his own limits of what is acceptable while collecting.

SAMENVATTING

Zeegers (1991/1992) geeft aan wat in zijn ogen toelaatbaar is bij het verzamelen van insecten. Kort gezegd pleit hij er voor terughoudenheid bij het verzamelen en geeft hiervoor enige richtlijnen. In dit artikel wordt aangegeven, dat verzamelen soms nuttig kan zijn, omdat collectiemateriaal op verschillende manieren waardevol is:

a)   Collectie materiaal is een eerste basis voor systematisch, faunistich en oecologisch onderzoek.
b  )   Collectie materiaal maakt als vergelijkingsmateriaal bevestiging van een determinatie mogelijk en kan dienen voor het vormen van een zoekbeeld.
c)    Meldingen in de literatuur


meldingen en literatuur kunnen later gecontroleerd worden aan de hand van bewijs materiaal.
De entomoloog moet vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid besef grenzen trekken voor wat  hij toelaatbaar acht en niet.

AANLEIDING

In de Veelpoot verscheen enige tijd geleden een artikel van de hand van Zeegers (1991/1992) waarin hij de verzamel-ethiek van entomologen aan de kaak stelt: Er zijn geen algemene normen en waarden voor het verzamelen en iedereen volgt zijn eigen al dan niet duidelijk geformuleerde regels. Er zou een taboe rusten op het aanspreken van entomologen op hun verzamelethiek of juist het ontbreken daarvan.
Centraal in zijn discussie stelt Zeegers het 'doel' van de verzamelactiviteit. De diverse 'doelen' bespreekt hij, geeft punten van kritiek en geeft aan wat in zijn ogen wel en niet acceptabel is. Hij sluit af met enkele algemene richtlijnen voor het verzamelen.
Ik vond het nodig een nuancering te geven van een aantal van Zeegers' argumenten en gevolgtrekkingen. In dit artikel wordt een poging gedaan een andere kijk op het verzamelen van insecten te geven.

INLEIDING
De vraag die Zeegers zichzelf stelde is ' Waarom neemt een entomoloog een gevangen beest mee naar huis?'. Dit resulteerde in een lijst van zeven mogelijke 'doelen' van het verzamelen. Ik wil het verzamelen op een andere manier benaderen, namelijk vanuit de vraag ' Waarom bedrijft iemand de entomologie?' Hierbij denk ik aan drie mogelijke drijfveren:
a)   ten eerste het puur recreatieve tijdverdrijf
b )   ten tweede het onderzoek (door zowel amateurs als beroeps)
c)   ten derde de handel in 'entomologische objecten'.

Hierbij moet worden opgemerkt, dat entomologie als recreatieve bezigheid ongemerkt kan overgaan in onderzoek en dat voor menig onderzoeker de entomologie ook zeer ontspannend kan zijn.
De categorie onderzoek behelst een flink aantal soorten van onderzoek, maar daarover later.

ENTOMOLOGIE ALS ONTSPANNING

In deze categorie kunnen twee groepen worden onderscheiden. Als eerste zijn er de 'natuurgenieters'. Zij gaan op excursie , zijn uitgerust met populaire veldgidsen en zijn al tevreden als ze ongeveer een naam op een beestje hebben kunnen plakken. Ze hebben geen wetenschappelijke pretentie; het is gewoon leuk om in de natuur te zijn. Voor deze categorie is er praktisch  geen enkele reden tot verzamelen over te gaan.

Als tweede zijn er de mensen , waarvan Zeegers zegt dat ze beter postzegels kunnen gaan verzamelen. Zij verzamelen insecten (meestal opvallende insecten als vlinders) alleen om ze te hebben.  Ook hier is geen enkele wetenschappelijke pretentie. Met dit doel bijeengebrachte collecties zijn soms dan ook niet bruikbaar voor wetenschappelijk pretentie. Met dit doel bijeengebrachte collecties zijn soms dan ook niet bruikbaar voor wetenschappelijk onderzoek, omdat het materiaal slecht of niet is geëtiketteerd. Net als Zeegers ben ik van mening dat dit laatste geen goede zaak is.
Desondanks bouwt een deel van de 'postzegelverzamelaars' wel een toegankelijke collectie op die voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt kan worden. Ook de entomologen, die voor hun onderzoek streven naar een volledige referentiecollectie kunnen als 'postzegelverzamelaars' betiteld worden. Op een volledige referentiecollectie kom ik later nog terug.

ENTOMOLOGIE ALS ONDERZOEKSVELD

Er zijn veel verschillende soorten van entomologisch onderzoek en afhankelijkheid van het soort onderzoek kan het noodzakelijk zijn om te verzamelen. De redenen hiervoor heeft Zeegers genoemd in zijn doelen 3 tot en met 7, maar het is niet altijd mogelijk deze goed van elkaar gescheiden te houden. Ik wil ze langs lopen aan de hand van een aantal soorten onderzoek. Het moge duidelijk zijn, dat de soorten onderzoek ook in elkaar overlopen: faunistische gegevens kunnen bruikbaar zijn bij ecologisch onderzoek; ecologische gegevens kunnen van belang zijn voor systematieken de systematiek is in feite de basis waarop alle onderzoek wordt uitgevoerd.

ONDERZOEK EN VERZAMELEN

Vaak is het niet mogelijk onderzoek uit te voeren zonder daarbij ook te verzamelen. Veel groepen invertebraten zijn te klein of lijken met het blote oog te veel op elkaar om in het veld tot een betrouwbare determinatie te komen. Het kan noodzakelijk zijn series te verzamelen, omdat in het veld niet duidelijk is of  enkele op elkaar gelijkende soorten naast elkaar voorkomen.
De mogelijkheid tot het doen van onderzoek zonder daarbij te verzamelen is niet alleen afhankelijk van de grote van de onderzoeken dieren , maar ook van de kennis bij donderzoeker. Deze kennis wordt opgebouwd door een ruime veldervaring en de beschikbaarheid van goede literatuur, voor zweefvliegen bijvoorbeeld het boek van Van der Goot (1981). Het grootste deel van de soorten kan in het veld worden gedetermineerd. Bij een aantal genera levert dit problemen op, omdat ze bestaan uit een complex van soorten, die allen op microscopische kenmerken van elkaar onderscheiden worden. Afhankelijk van het doel van het onderzoek kan dan besloten worden om tot het verzamelen over te gaan..of niet.
Onderzoek aan groepen groter insecten is eerde mogelijk zonder over te gaan tot verzamelen. Niet toevallig zijn dit vaak de groepen , waar relatief veel literatuur over beschikbaar is, tegenwoordig zelfs in de vorm van p populaire, kwalitatief goede veldgidsen. Ook als insecten opvallende 'kenmerken' hebben is het mogelijk onderzoek te doen zonder de insecten te verzamelen. Sprinkhanen kun je altijd aan hun zang herkennen en hoef je dus niet perse te vangen. Dergelijke groepen zijn bij een brede laag in de bevolking populair. Het gaat dan bijvoorbeeld om grootschalige inventarisatieprojecten (vergroting van kennis over de verspreiding op de levenswijze) met als vervolg daarop de meer specifieke monitor projecten. Deze trend is ingezet bij de vogels en wordt nu ook gevolgd bij bijvoorbeeld dagvlinders. Groepen als sprinkhanen en libellen lenen zich tot op zekere hoogte ook voor dergelijk onderzoek, maar er zijn niet veel andere groepen ongewervelden waarvoor zo'n soort onderzoek goed mogelijk is.

SYSTEMATISCH ONDERZOEK
Systematisch onderzoek is de basis voor al het onderzoek dat gedaan wordt : de soorten moeten herkend kunnen worden en er moet een referentiekader (naam) zijn om met elkaar over groepen  te kunnen communiceren. Systematisch onderzoek is tevens het soort onderzoek dat geheel niet zonder verzamelen kan. De basis voor dit onderzoek ligt altijd in collectiemateriaal.  Na een gedegen voorstudie aan de hand van dit materiaal kan er in het veld gericht verwerkt worden. Voor gedetailleerde studie worden beesten verzameld en om variaties te kunnen bestuderen zullen ook series worden verzameld. Uit wetenschappelijk oogpunt is het vereist om bewijsmateriaal beschikbaar te hebben, bijvoorbeeld type exemplaren van nieuwe soorten.
Systematisch onderzoek is niet zelden afhankelijk van door derden verzameld materiaal. De meeste onderzoekers hebben namelijk niet de mogelijkheid alle interessante gebieden te bezoeken. In dat geval zijn vaak door amateurs verzamelde exemplaren van groot belang. Het gaat hierbij ook vaak om toevallig verzamelde exemplaren. De taxonomie staat niet stil. Regelmatig worden nog nieuwe soorten beschreven en zonder verzameld materiaal is het niet mogelijk later na te gaan op welke soort eerdere meldingen in de literatuur betrekking hadden. Collectie exemplaren maken het mogelijk deze meldingen te controleren. (Van der Linden, 1986 en 1991).

FAUNISTISCH ONDERZOEK
Faunistisch onderzoek kent ruwweg twee kanten: onderzoek naar de verspreiding van soorten in de ruimte en onderzoek naar de verspreiding van soorten in de tijd. In beide gevallen kan collectie materiaal waarde volle informatie leveren en in beide gevallen is het soms noodzakelijk bewijsmateriaal te verzamelen.
Bewijsmateriaal is nodig om waarnemingen eventueel later te kunnen controleren. De reden kan zijn dat bepaalde waarneming anders in twijfel wordt getrokken (Zie Renema, 1990) of dat het een groep betreft waarbij in het veld makkelijk determinatie fouten worden gemaakt. De betrouwbaarheid van een veldwaarneming is afhankelijk van een aantal zaken. Het hangt bijvoorbeeld af van de groep, de beschikbare literatuur, de ervaring van de waarnemer, etc.
Zoals boven ook al opgemerkt kunnen taxonomische ontwikkelingen controle van literatuurvermeldingen noodzakelijk maken. Zo zou bij het opstellen van fauna lijsten eigenlijk van alle soorten ergens een bewijsexemplaar in een collectie aanwezig moeten zijn. Daarom is het mijn inziens noodzakelijk van een soort, die voor de eerste maal uit een fauna gebied wordt gemeld, materiaal te verzamelen. Ook in het geval van een uitzonderlijke vindplaats (geografisch of qua biotoop) of datum verdient het de aanbeveling bewijsmateriaal te verzamelen.
Zeegers suggereert, dat het verzamelen van exemplaren geen enkele bijdrage levert aan het vastleggen van vindplaatsgegevens. Dit is mijn inziens niet waar. Zeegers heeft gelijk als hij zegt dat je in een excursieboekje veel meer gegevens kwijt kunt dan op de vindplaats etiketten. Het probleem is echter dat veel van de excursieboekjes (zeg maar de papieren collectie) uiteindelijk niet op een plaats terecht komen waar ze bestudeerd kunnen worden. Dit in tegenstelling tot gewone collecties.
Met etiket gegevens van een collectie-exemplaar heb je op zijn minst een vindplaats, een datum en een verzamelaar. Deze samen maken het mogelijk de papieren verzameling van een verzamelaar gericht te raadplegen. Zonder dat exemplaar ben je bij het bestuderen van excursieboekjes soms veroordeeld tot het zoeken naar een naald in een hooiberg. Belangrijk is de waarde van verzamelde exemplaren als zodanig. De gegevens kunnen worden gebruikt bij het opvullen van 'witte plekken op de kaart' en het is mogelijk iets te zeggen over het voorkomen van een soort in de tijd. De auteur houdt zich op dit moment bezig met een herziening van het Nederlandse materiaal van het genus Rhamphomyia (Diptera, Empidae). Bestudering van collectiemateriaal levert zowel een aanvulling op de kennis van de vroegere en huidige verspreiding in Nederland al nieuwe soorten voor de Nederlandse fauna. Dit op basis van oud en recent collectiemateriaal. Deze informatie had nooit uit het opschrijfboekje gehaald kunnen worden omdat weinigen zich met die groep bezig hielden en niet alle soorten herkend werden.

ECOLOGISCH ONDERZOEK
Niet alle soorten ecologisch onderzoek gaat gepaard met veel verzamelen. Bij waarnemingen aan het gedrag van insecten of hun levenswijze zal het vooral gaan  om het doen van waarnemingen aan levende dieren. Op zijn hoogst zal dan een klein aantal exemplaren worden verzameld. Hoewel het nodig is om enig bewijsmateriaal te verzamelen om de determinatie te controleren, wordt dat niet eens altijd gedaan.
Informatie over het exacte habitat of de activiteitspatronen gedurende dag of gedurende het seizoen kun je verkrijgen door een aantal methoden. Er is bijvoorbeeld de grovere methode van het plaatsen van vangbakken of –tenten en het ingraven van bodemvallen. Het behoeft geen nadere toelichting, dat genoemde verzamelmethoden bijzonder aselectief zijn en er veel meer dieren gedood worden dan nodig is.
Bestudering van collectie materiaal vooraf kan al een eerste indicatie geven over habitat of activiteitsperiode. Dit is onder ander afhankelijk van hoe het materiaal geëtiketteerd is en of er achtergrondinformatie is vastgelegd in bijvoorbeeld een excursieboekje. Dit kan gevolg worden door gericht veldonderzoek.
Tegenwoordige inventarisatieprojecten maken het mogelijk ecologische informatie op te slaan(via de waarnemingsformulieren) maar voor het grootste deel van de insecten bestaan zulke projecten. Zeegers heeft helemaal gelijk wanneer hij zegt dat veel informatie over de veldomstandigheden niet op het etiket kan worden vastgelegd, maar wel heel goed in de excursieboekjes. Voor veel entomologen geldt echter dat ze maar weinig tijd voor veldwerk hebben. Dat houdt in , dat het maar voor een beperkt aantal soorten mogelijk is in het veld en de determinaties en de aanvullende waarnemingen uit te voeren. Voor overige soorten kan het mogelijk zijn de informatie af te leiden uit (series van) verzamelde exemplaren: geslachtsverhouding, leeftijd (is een exemplaar afgevlogen of niet), reproductieve fase (wijfjes met eitjes etc).

REFERENTIE COLLECTIE
Een goede referentiecollectie is onontbeerlijk bij het serieus bedrijven van entomologie. Hiermee kan het ontbreken van goed illustratie materiaal ondervangen worden en wordt het mogelijk om vooraf een zoekbeeld te vormen. Een collectie is niet alleen nuttig voor de eigenaar. Ook derden, die niet altijd in staat zijn een van de weinige natuurhistorische musea te bezoeken, kunnen deze collectie eventueel raadplegen.

Het nut van een complete referentie collectie ligt hierin, dat alle soorten naast elkaar bekeken en kleine maar duidelijke verschillen vergeleken kunnen worden. Gevolg is een beter zoekbeeld en betrouwbare determinaties in het veld en een geringere noodzaak tot verzamelen.
Ondanks het nut van een complete referentiecollectie zal het meestal niet lukken om die compleet te krijgen. De vraag is of het streven naar een complete collectie moet leiden tot expedities met dat doel. Het aanvullen van de eigen referentiecollectie door 'toevallige vangsten' moet zondermeer kunnen.

ENTOMOLOGIE ten behoeve van de HANDEL

Handel in insecten wordt in het algemeen veroordeeld. De reden daarvoor is niet zo duidelijk als die misschien wel op het eerste gezicht zou lijken. Het principe dat dieren in het geheel niet gedood zouden mogen worden, is een ethisch argument waarover moeilijk valt te discussiëren. Met is het er mee eens..of niet.
Weinigen zullen er bezwaar mee hebben als entomologen doubletten uit wisselen. Mede hierdoor zullen ze in het veld minder snel tot verzamelen over hoeven te gaan om hun verzameling compleet te krijgen. Als dit in een wat georganiseerd verband gaat ontstaat een soort ruilbeurs en het hoeft geen verwondering te wekken dat op een ruilbeurs ook mensen op duiken die een graantje mee willen pikken als intermediair in de ruilhandel. Maar als we nu kijken naar de insecten beursen, in Nederland gelukkig nog onbekend. , dan fronsen veel entomologen al afkeurend hun wenkbrauwen: daar wordt ongegeneerd gehandeld. Wanneer wordt het gedrag van een entomoloog of de rol van een intermediair (handelaar) hierin onacceptabel?
Handel in insecten is, volgens mij, niet altijd zonder meer af te keuren. Sommige entomologen, wier referentie collectie nog niet compleet is, gaan naar de kwetsbare gebiedjes, waar de zeldzame soort, die zen nog niet hebben, voorkomt. Betreft het een populaire groep en komen alle bestudeerders van deze groep een keertje langs, dan gaat het gebied naar de knoppen. Dit kan voorkomen worden, wanneer door een persoon van een goede populatie verantwoord wordt geoogst. (Een kweek opzetten of met beleid verzamelen) en dat deze exemplaren worden gedistribueerd. Denk hierbij bijv ook aan de zogenaamde vlinderfarms. Wat ook niet mot worden vergeten is dat voor Derde Wereld landen het exporteren van insecten een welkome bron (harde valuta) kan zijn.
Verzamelen voor de handel is ethisch niet meer toelaatbaar wanneer een natuurlijke populatie daardoor bedreigt wordt met uitsterven of als dit ten koste gaat van het leefgebied van de dieren.

WORDEN INSECTEN BEDREIGD DOOR VERZAMELEN?

De natuur in Nederland wordt aan alle kanten door de mens bedreigd. Directe biotoopvernietiging vindt plaats door woningbouw, recreatie, aanleg van wegen of landbouw, indirect door ontwatering, verontreiniging, fout beheer o misschien wel het broeikas effect. Zijn de entomologen door verzamelactiviteiten daarin een factor van betekenis?
Mijns inziens zijn zij dat niet. De meeste insecten hebben als overlevingsstrategie het voortbrengen van veel nakomelingen. Mede door het verschil in omgevingsfactoren (temperatuur, vochtigheid, licht) zal een nieuwe generatie vaak niet van de ene op de andere dag actief zijn, maar treedt er een geleidelijke toename van het aantal actieve exemplaren en na verloop van tijd een al dan niet plotselinge afname. Slaat een entomoloog aan het vangen, dan is de kans niet groot, dat hij de hele populatie wegvangt. Integendeel, meestal zal die schade erg meevallen. Als je soms ziet hoeveel insecten om het leven komen door het verkeer (zie bijv Kuijten,1992), plotseling weersveranderingen of predatie, dan valt het verlies door verzamelende entomologen daarbij bijna in niet.

CONCLUSIE
Een algemene stelregel zou kunnen zijn dat verzamelactiviteiten nut moet hebben. Het is echter moeilijk om aan te geven wat wel en wat niet nuttig is. Heeft het nut om te verzamelen als er misschien pas jaren later een specialist op komt dagen die wat aan het verzameld materiaal heeft ? Heeft het nut om op zijn tijd zelfs eens een paar exemplaren van een algemene soort te verzamelen ? Heeft het nut een grote serie te verzamelen omdat er per ongeluk een exemplaar van een andere soort tussen kan zitten? Volgens mij wel.
Dat verzamelactiviteiten geen daadwerkelijke bedreiging voor populaties vormen is dan natuurlijk geen vrijbrief om maar raak te verzamelen. Iedere verzamelaar heeft zijn eigen verantwoordelijkheidsbesef en trekt daaruit zijn eigen grenzen. Kwetsbare soorten en populaties dienen ontzien te worden.
Van klein geïsoleerde populaties blijf je bij voorkeur af. Soorten met een ontwikkelingscyclus van enkele jaren (bijvoorbeeld diverse libellen, kevers en grote vliegen) hebben vaak een lage populatiedichtheid. Hier moet ook terughoudendheid bij het verzamelen worden betracht.
Net zo als je voorzichtig moet omgaan met de natuurgebieden waarin je verzamelt, moet je voorzichtig omgaan met de dierlijke populaties in die gebieden.

DANKWOORD

Meneer van Helsdingen, Kleukers, Nieuwkerken en Peeters hebben meegeholpen bij het totstandkomen van dit artikel door de met hen gevoerde discussies en hun commentaar op het manuscript.


LITERATUUR
Goot, V.S., van der, 1981, De zweefvliegen van Noordwest-Europa en Europees Rusland, in het bijzonder de Benelux
Jodicke, R & U., 1990, Geen Onichogomphus forcipatus aan de Rothenbach?-Contactblad NLO 19:12-13
Kuijten, 1992, Vlinders tegen blik, Ent.Ber., Amster. 52:12
Linden, J van der, 1986, Het voorkomen van het genus Platycheirus (Diptera, Syrphidae) in Nederland, Nieuwsbrief EIS – Nederland 17:3-22
Linden, J van der, 1991. Nieuwe soorten van het genus Platycheirus in Nederland en Belgie (Diptera, Syrphidae)  - Ent. Ber. Amst 51:112-116
Renema, W. 1990. Een waarneming van Onychogomphus forcipatus bij de Meinweg. – Contcbl NLO 19:11-12
Veling, K. & C. van Swaay, 1990. Onderzoek: monitoring, de vinger aan de pols. – Vlinders 5:24-26
Zeegers, Th., 1991/1992 Prikkebeen kan niet meer – Veelpoot 2(2): 4-9/ Nieuwsbrief EIS- Nederland 21:11-12


gardensafari

Op mijn site staan al heel wat dieren die ik in de tuin heb gevonden. Ik heb er tot dusver nog geen doodgemaakt om te determineren. Wel gaan een aantal lastposten er onherroepelijk aan: steekvliegen, sommige wespen, muggen en teken bijvoorbeeld. Ik heb er ook niets op tegen om andere diertjes ter determinatie te doden. Maar als ik denk aan het kader van mijn site, dan vraag ik mij af, of mijn bezoekers er iets aan hebben dat ik bijvoorbeeld alle dambordvliegen tot op soort ga determineren. Aan de diertjes zelf is niets te zien, je moet ze openpeuteren. Dat zou mijzelf bevrediging kunnen schenken, maar als ik dan een slechte foto heb en kan vervolgens een betere maken, dan moet ik opnieuw het beestje doden om te zien of het nog wel dezelfde soort betreft! En het is al moeilijk genoeg om na het maken van een paar foto's van het beestje op bloemen bijvoorbeeld, precies hetzelfde individu te vangen. Blijkt het een ander te zijn, is toch je foto waardeloos.
Dus ik dood (nog) geen beestjes en gooi, eigenlijk net als op waarneming.nl dieren die niet van de foto van elkaar te zijn onderscheiden op één hoop.
Overigens kun je met de digitale camera net zo veel foto's maken als je wilt. Gooi daarom de niet helemaal gelukte foto's niet te snel weg. Want juist daarom kan een beslissend detail staan voor de determinatie! Het bewaren kost je na verloop van tijd hoogstens een extra harde schijf (of twee....).

Dus, hoewel ik niets tegen het doden op zich heb (mits enigermate zinvol), ben ik er zelf nog niet toe overgegaan. Alle dieren op mijn site konden na een fotosessie het pand verlaten. Wel is er zo nu en dan eentje doodgegaan tussen moment vangen en moment fotograferen
-_-

Groetjes,

Hans
Groetjes,

Hans Arentsen
www.gardensafari.nl

Hoezo geen idealen? Ik wil een heleboel mensen verbeteren.