Difficult species groups / Lastige soortgroepen

Gestart door Datura, december 23, 2018, 11:26:30 AM

Vorige topic - Volgende topic

Datura

This topic is meant for identification aid of difficult species groups (mostly inside Europe). A similar topic in Dutch (focussing on the Dutch/Belgian situation) can be found here. Orchids are treated on this subsite.
Most keys are in dutch. A translation to english/french/spanish can be provided on demand.

Dit topic is bedoeld voor hulp bij determinatie van moeilijke soortgroepen, vooral binnen Europa. Een gelijkaardig topic dat focust op de Belgisch/Nederlandse situatie vind je hier. Voor orchideeën kan je ook terecht op deze subsite.
Natuurlijke groeten van
Kim Lotterman

Crossbill guides

Plantoon

#1
Nieuw:
In voorbereiding:
  • Asphodelus
  • Asteriscus aquaticus vs Pallenis spinosa
  • y
  • z


Plantoon

#3
gereserveerd

Plantoon

#4
Ononis is een genus met biezonder veel soorten en dan vooral op het Iberisch schiereiland. Gelukkig zijn ze ofwel roze ofwel geel maar dan nog zijn ze op foto moeilijk te onderscheiden omdat flora's zich vaak baseren op anatomische onderdelen die niet zichtbaar zijn. Onderstaande sleutel kan helpen voor 3 vrij algemene zuideuropese soorten die voorkomen tot in Zuid-Frankrijk.
Vergelijk met de goedgekeurde foto's op Observado om een beeld te krijgen hoe deze soorten eruit zien en check daarna met de sleutel.

Sleutel:

1. deelblaadjes smal, het middelste niet of nauwelijks gesteeld, geleidelijk aflopend tot aan de inplanting ervan; blad donkergroen; stengel vaak rood aangelopen en blinkend, vrij tenger, vaak spaarzaam bebladerd; hele lange kelkslippen (tot 16mm); stipulen lijnvormig, ongetand, de onderste wittig/vliezig en blijvend; aan de basis in een buis en het vrije deel eindigend in een dunne punt; kelk kaal of enkel met klierharen; Bloemen niet in een aar maar bijeen aan de top vd stengel; plant soms rozetachtig liggend ............ O. minutissima
1. deelblaadjes breder, het middelste gesteeld; blad heldergroen tot dof; minder lange kelkslippen; stipulen breder dan lijnvormig, getand of gezaagd; kelk met klierharen en lange haren zonder klieren;bloemen aan de top of in een lange aar ............ 2

2. bloemen 2 tot 6 aan de top, niet in een aar; kroon vrij groot en groter dan kelk, top vd deelblaadjes heftig gezaagd maar omtrek ervan afgekapt of uitgerand; middelste tand van deelblaadjes  vaak korter dan de zijtanden;  bladeren heldergroen, de bovenzijde blinkend; liggend opstijgende plant van koelere plaatsen ..... O. striata
2. meer dan 6 bloemen in een soms lange terminale aar; kroon kleiner of gelijk aan kelk; omtrek vd top deelblaadjes stomp of soms gepunt; middelste tand van deelblaadjes meestal langer dan de zijtanden; bladeren dof ..... O. pusilla

Referenties:

  • Flora Iberica
  • Flore Med

Tekst: Antoon De Rycke, Ans Gorter - eerste publicatie 2018/12/23)

Terug naar lijst

Plantoon

De 'tripmadammen' en lookalikes zijn in het veld relatief gemakkelijk te determineren maar de meeste waarnemers stellen hun determinaties uit tot thuis en dan wordt het wel moeilijker omdat niet alle details op foto staan. Onderstaande sleuteltje kan je verder helpen. Kijk voor Sedums ook eens bij het familieoverzicht dat recent (december 2018) aangepast is.

Bloeiend:
1. bleekgele bloemen
   2. petalen smal en uitgespreid ..... S. sediforme
   2. petalen breder en rechtopstaand ......... S. ochroleucum
1. gele bloemen
   3. relatief brede petalen ...... S. amplexicaule
   3. relatief smalle petalen ...... 4
      4. kelk > helft vd lengte vd petalen ........ S. montanum
      4.  kelk > helft vd lengte vd petalen ....... S. rupestre of S. forsterianum (zie verder flora)

Vegetatief (winter- & zomeraspect verschilt wel dus enige interpretatie vereist):
1. bladeren in bolvormige rozet, de onderste bladeren verdroogd maar blijvend ..... S. forsterianum
1. anders ...... 2
  2. bladeren zeer fors & vlezig, vooral de onderste  .... S. sediforme
  2. bladeren lang, smal aanliggend ... S. amplexicaule
  2. tussen beide in ..... 3
    3. blad oranjebruin verkleurend ....  S. ochroleucum
    3. anders ..... S. montanum of S. rupestre  (zie verder flora)

Geografisch/habitat: (benaderend, consulteer GBIF)
kalkbodem  ..... NIET S. forsterianum
Buiten Frankrijk .... NIET  S. ochroleucum
Mediterraan ....  S. sediforme
Alpen (zelden O-pirineos) ....  S. montanum

Referenties:

  • Flora Iberica
  • Flora van België

Tekst: Antoon De Rycke - eerste publicatie 2018/12/23)

Terug naar lijst

Plantoon

#6
In het Middenlandse Zeegebied komen op verruigde terreinen maar ook daarbuiten 2 gouddistels voor die het best herkenbaar zijn door door hun profiel, dus vanop een afstandje en dus ook in uitgebloeide toestand.
Scolymus hispanicus is de algemeenste en heeft vele profielen maar is meestal onderaan het breedst. Scolymus maculatus heeft zijtakken die in een hoek van 90° tov de hoofdas staan. Zie bv de afbeelding op observado.
Opvallend is ook de doorlopende lijst stekels bij S. maculatus. Bij S. hispanicus is die onderbroken. Andere kenmerken vind je in (online-)flora's.

Vooral in kustgebieden komt, veel zeldzamer, ook nog een derde soort voor: S. grandiflorus, verspreiding zie gbif.
De soort werd vroeger als ondersoort van S. hispanicus gezien en heeft ±dezelfde habitus maar verschilt er duidelijk van doordat de stekellijsten wel doorlopend zijn en doordat de bloemen groter zijn en meer lintbloemen tellen. Voor andere details zie canope en tela-botanica.

Referenties:

  • Flora Iberica

Tekst: Antoon De Rycke, Ans Gorter - eerste publicatie 2018/12/23)

Terug naar lijst

Plantoon

#7
In het West-mediterraan gebied is Vinca difformis een algemene plant maar ze wordt gemakkelijk verward met de bekendere grote maagdenpalm (Vinca major) die een veel grotere verspreiding heeft (zie gbif-kaartje), o.m. omdat het een sierplant is, maar veel minder frequent is in mediterraan klimaat. De twee zijn op zicht te onderscheiden omdat V. difformis blekere bloemen heeft dan V. major maar voor de zekerheid kan je beter checken of de blad- en kelkrand wimperachtig behaard is. Hier wordt getoond wat je zou moeten zien (met dank aan Flora-on.pt). Heel eenvoudig in het veld te zien, zelfs met het blote oog maar op foto is het vaak moeilijk om zeker te zijn dat die haartjes er niet zijn. Check nu je eigen waarnemingen !
V. major en V. difformis zijn niet de enige Vinca's. Op de infopagina vind je welke er nog zijn en hoe je ze determineert.

Referenties:

Tekst: Antoon De Rycke - eerste publicatie 2019/01/02)

Terug naar lijst

Plantoon

Dag Rutger,
bedankt om mee te denken. Ik had niet onmiddellijk aan die infopagina gedacht (die reflex heb ik nog altijd niet) en natuurlijk stond daar waardevolle info die ik nog ga opnemen (ofwel maak ik een verwijzing).
Mijn eerste bedoeling was om de vele fouten ivm dat tweetal te duiden maar ik heb achteraf moeten vaststellen dat niet evident is om te besluiten dat er geen wimperhaartjes zijn omdat ze niet zichtbaar zijn dus ga ik andere criteria moeten opnemen zoals overlapping van de petalen (maar dat is ook zwemmen). In elk geval is dit topic nog maar een aanzet. Ik werk er verder aan.
Wat je opm. betreft heb je gelijk maar ook weer niet helemaal. Wat op de info-pagina staat zijn formele criteria met een sleuteltje die van de hand van Verloove zou kunnen zijn maar de bedoeling van de topics is om snelle en praktisch bruikbare tips te geven voor fotodeterminatie. Tips die vaak verloren gaan bij de waarnemingen zelf of op het forum. Die info van de topics moet uiteraard ook correct zijn.
Niels wil zijn rubriek beperken tot de NL-BE-situatie en daar kan ik wel inkomen. Nogal wat waarneming(en)ers zouden in de war geraken door te uitgebreide sleutels.
De drie plekken hebben dus m.i. wel hun bestaansrecht.
Ik nodig straks Niels en Willemien uit voor overleg over Topics/Info-pagina.

Willemien Troelstra

Voor twee/drie soorten die veel verward (kunnen) worden vind ik teksten op de infopagina's van die soorten wel zinvol, maar tabellen met meer soorten (een heel geslacht) zou ik niet op de infopagina's van al die soorten willen opnemen, ik vind die teksten over soorten vaak al erg lang, de fotoselectie is vaak uit beeld terwijl die ook belangrijk is. Voor mij zijn de tabellen die ik heb gemaakt spiekbriefjes voor bij het valideren van foto's, geen sleutels. Als je overlap wil voorkomen zou je in dit topic in toepasselijke gevallen kunnen verwijzen naar de soortinformatie, vermelden dat de gezochte opsomming van verschillen daar al is beschreven en daarom niet in dit topic.
groet, Willemien Troelstra

Plantoon

Dag Willemien
misschien is er wat verwarring:
- die 'tabellen met meer soorten' of complete sleutels horen op de infofiche het genus (niet van elke soort).
- de beschrijving van de soorten horen op de infofiche van de soort (een klein sleuteltje met lookalikes kan daar ook).
- en de tabellen van jou, Niels, e.a. zijn inderdaad superhandige spiekbriefjes

Nog een paar opmerkingen:
- het zou wel leuk zijn moesten op de infofiche van het genus de sleutels van Flora Europaea staan. Het raadplegen van FE is een omslachtige aangelegenheid. Maar dat zal wel bij dromen blijven. Uiteraard is dit meer van toepassing op Observado, minder of niet voor Waarneming(en).
- de beschrijving van de soorten vind jij langddradig maar een goede beschrijving is vaak essentieel bij het afchecken van een determinatie waar je niet helemaal gelukkig mee bent. In die beschrijvingen staan kenmerken die niet in de sleutels staan en vaak blijkt dat je mis was bv omdat de zaden bol zijn ipv plat). Dan kan je herbeginnen ;-)
- in onze spiektabellen kunnen we inderdaad beter verwijzingen maken naar de infofiches indien relevant. Dat heb ik gedaan bij die Vinca's.

Plantoon

#11















A. vulgareA. simorrhinum
Tekening spathagroene of bleekpaarse langsstrepen        paarse langsstrepen
Vorm spathacylindrischnogal buikig
Bloemsteellanger dan de bladstelenkorter of gelijk
Bloemsteelrechtbochtig
Top vd kolfhangt buiten spathahangt zo goed als niet buiten spatha
Bovenste deel spatha     niet verdiktwel verdikt (waardoor je minder gemakkelijk in de bloeiwijze kan kijken)

Voor twijfelgevallen is er nog altijd de kruising A. x aspergillum, daar kom je altijd mee weg ;-).
Voor de liefhebbers is er ook nog een derde soort A. proboscideum maar die is onmiskenbaar door de lange neus.

Referenties:

Tekst: Antoon De Rycke, Emanuel Kneepkens - eerste publicatie 2019/01/06)

Terug naar lijst

Plantoon

#12
Twee europese eenjarige madeliefjes worden wel eens verward maar als je goede foto's neemt van het omwindsel dan hoeft dat eigenlijk niet. Zie gedocumenteerde foto hieronder. Kort: Bellis annua is klein tot heel klein en is te vinden in het hele middenlandsezeegebied tot zelfs in het midden van Frankrijk en Duitsland, terwijl Bellis microcephala een echte lilliputter is en enkel voorkomt in Spanje. Zie GBIF-kaartjes in bijlage.


Tekst: Antoon De Rycke - eerste publicatie 2019/01/17)

Terug naar lijst

Plantoon

Op foto zijn beide soorten lastig te onderscheiden maar in het veld lukt dit wel heel goed als je er maar in slaagt om de pollinaria te bekijken (beperkt je tot eentje). Bij P. chlorantha (Bergnachtorchis) zijn die nl. gesteeld terwijl ze bij Platanthera bifolia (Welriekende nachtorchis) zittend zijn. Er is ook een kruising tussen de twee, Platanthera x hybrida (P. bifolia x chlorantha), waarbij dit kenmerk intermediair is. De haarscherpe foto's van J. Claessens spreken voor zichzelf.



Referenties:

Tekst: Antoon De Rycke, Foto's: Jean Claessens - eerste publicatie 2019/01/26)

Terug naar lijst

Plantoon

#14
In Zuid-Europa, op plaatsen waar grondwater bereikbaar is, komen zowel Parentucellia viscosa als Bartsia trixago voor. De laatste is afwisselend roze of geel en de gele vorm wordt vaak verward met Parentucellia viscosa (altijd geel) die hetzelfde aspect heeft. Wie de kelk bestudeerd kan zich echter niet vergissen. Zie afbeeldingen.




Referenties:

  • zowat elke flora die Zuid-Europa dekt

Tekst: Antoon De Rycke - eerste publicatie 2019/02/15)

Terug naar lijst

Plantoon

#15
In mediterrane gebieden groeien enkele algemene slangenkruiden ( E. plantagineum, E. creticum en E. sabulicola) die kunnen verward worden met 'ons' slangenkruid (E. vulgare) dat daar ook voorkomt op koelere plaatsen. De mediterrane soorten hebben echter grotere bloemen en zijn vaak, maar niet altijd, roder getint dan E. vulgare. In de bloemkleur is wel een patroon te zien maar de kleur verandert met de rijping en varieert met de standplaats. Het sterkste kenmerk is de beharing op de kroon en op de meeldraden.

E. plantagineum (weegbreeslangenkruid) is het makkelijkst te onderscheiden: het is de enige met een bladrozet met brede bladeren (die doen denken aan grote weegbree, vandaar de naam) waarvan de resten meestal tijdens de bloei nog te zien zijn. De bekervormige kroon is meestal bezet met borstelharen op de nerven en gekrulde fijne haren op de rand maar is verder kaal. Heel typisch zijn de gekrulde fijne haren op de meeldraden. Die zijn zichtbaar zonder loupe maar je moet wel aandachtig kijken. Planten meestal rechtopstaand. Bloemen lichtpaars, vaak met veel roze. Een enkele keer hemelsblauw.

E. creticum en E. sabulicola hebben een smallere kroon, met naast borstelharen op de nerven ook een korte zachte beharing op de gehele kroon, die er daardoor mat uitziet. Het is de beharing die we kennen van E. vulgare
Op de meeldraden van E. creticum staat altijd wel hier en daar een afstaand kort haartje maar de meeldraden van E. sabulicola zijn kaal. N.B.: check altijd meerdere meeldraden van verschillende bloemen.
E. creticum is een opgerichte plant terwijl E.sabulicola vaak liggend-opstijgend is.
De bloemkleur van E. creticum is blauwachtig paars terwijl E. sabulicola paarse tot roze bloemen heeft.

De stengels van  E. creticum en E. sabulicola hebben zowel lange borstelharen als korte aanliggende haren. Bij E. creticum zijn deze korte haren naar onder gericht en bij  E. sabulicola naar boven. Dit kenmerk is moeilijk te interpreteren, zelfs moeilijker in het veld met een loupe dan op een macrofoto.

LET OP: De stamper van de hierboven genoemde soorten is altijd behaard en mag niet verward worden met de meeldraden.






Referenties:

  • zowat elke flora die Zuid-Europa dekt
  • tips ivm beharing meeldraden: Andres Ivorra

Tekst: Antoon De Rycke - Ans Gorter; eerste publicatie 2019/03/04)

Terug naar lijst

Plantoon

#16
Lotus arenarius en Lotus creticus worden wel een verward omdat ze beide fors zijn en beide voorkomen aan Mediterrane kusten. Van Lotus arenarius zijn bovendien weinig foto's te vinden. Nochtans zijn ze gemakkelijk te onderscheiden omdat L. arenarius afstaand behaard is terwijl L. creticus aanliggend zijdeachtig behaard is. De foto's spreken voor zich.



Referenties:

  • Flora Iberica

Tekst: Antoon De Rycke; eerste publicatie 2019/03/05)

Terug naar lijst

Plantoon

#17
Het onderscheid tussen een aantal Parelzaad-soorten is niet altijd gemakkelijk te maken. In flora's verwijst men onder andere naar de inplanting van de helmdraden in de kroon maar dit is vrijwel nooit zichtbaar op foto. Hierbij een nieuwe snelle sleutel voor iberische soorten (niet elk anatomisch detail is vermeld):
A') Bloemkleur blauw
1) Houtige planten
   - Lithodora fruticosa (kroon grotendeels kaal itt onderstaande Glandora soorten waarvan de kroon duidelijk behaard is.
     Kalkplant van droge mediterrane streken
   - Glandora nitida:  endeem uit ZO-Spanje, liggend opstijgend met een zijdeachtig behaard blad
   - Glandora oleifolia: endeem uit de catalaanse pyreneeën, blad wat ruwharig aan de bovenkant, onderkant zijdeachtig behaard.
   - Glandora diffusa:  plant van heide of bosranden; uit het NW van het Iberisch schiereiland;
     helmdraden op gelijke hoogte ingeplant.
   - Glandora prostrata: plant van heidegronden; westen van het Iberisch schiereiland, ook Cantabrisch gebergte en Alcornocales;
     helmdraden op verschillende hoogte ingeplant
2) Kruidachtige planten
   -  Aegonychon purpurocaeruleum (neutrale gronden; stengelbladeren kort gesteeld; gladde zaden; kroon behaard)
   -  Aegonychon gastonii (kalkplant uit de W pyreneeën; stengelbladeren ongesteeld en stengelomvattend; zaden ruw en ingekerfd)
B') Bloemkleur bleek of wit
   - Buglossoides arvensis (Ruw parelzaad; zaden ruw; akkeronkruid; kroon onopvallend; Subsp. gasparrinii met blauwachtige kroon)
   - Lithospermum officinale (Glad parelzaad; zaden glad)

Referenties:

  • Flora Iberica

Tekst: Antoon De Rycke, Emanuel Kneepkens - eerste publicatie 2019/03/10)

Terug naar lijst

Plantoon

#18
Melampyrum nemorosum maakt onderdeel uit van een complexe soortengroep. Het onderscheid tussen de taxa berust voornamelijk op het beharingstype van de kelk, de lengte van de kelktanden, de bouw en kleur van de bracteeën, de lengte en vorm van de kroon. Bovendien veranderen deze eigenschappen in de loop van het groeiseizoen (Verloove).

Voor de diehards hier een lijst met de soorten en korte notities:

M. nemorosum 4–5 densely, uniformly, long standing hairy 4–5 triangular lanceolate 16–20 closed
M. polonicum 6–10 downy or glabrous, sometimes long hairs on veins and edge of bracts x narrowly lanceolate 16–20 closed
M. velebiticum 7-8 downy to hairy, hairs between veins and veins, tight hairs at the top they point forward, at the bottom back 4–5 triangular lance 20 wide open
M. vaudense 8–10 hairy, type M. velebiticum 4–6 triangular lanceolate, rough 16–20 closed
M. catalaunicum 10-13 hairy, type of clothing. M. velebiticum 6–9 straight, lanceolate 14–16 closed
M. italicum 7–10 pubescent, hairs on veins, hairs in the lower part of the cup 6–9 straight 14–16 closed
M. bohemicum 8 (–4) on veins and margins sparsely hairy 4 triangular, straight 15–19 open
M. subalpinum 8–10 glabrous or pubescent, with long hairs on veins and 4–6 straight 18–20 open
M. bihariense 9–13 glabrous or hairy on veins and margins, without hair clusters 6–8 (–10) narrowly lanceolate, blunt 18–24 semi-closed
M. hoermannianum 4–5 hair bundles on the dorsal part of the chalice 6–8 (–10) narrowly lanceolate, pointed 16–22 x
M. doerfleri 4 multicellular hairs on the veins, tufts of hairs like
M. hoermannianum 8–9 apical thinness extended 12–18 slightly open
M. scardicum 8 glabrous with long hair on veins 24 x 10–12 (–17) closed
M. trichocalycinum 4 glabrous, hairs only on veins 12–14 filamentous, often exceeding crown 16 closed
M. heracleoticum 4 glabrous or pubescent with long hair on veins 8–10 threads 16–18 closed
M. degenianum? 4–5 on the base of spruce, type of clothing M. subalpinum 4 –5 triangularly lanate 20 x

Referenties:

Tekst: Jelle Devalez - eerste publicatie 2019/05/09)

Terug naar lijst