Lastige soortgroepen & veelgemaakte fouten

Gestart door nielseimers, februari 24, 2017, 14:10:53 PM

Vorige topic - Volgende topic

nielseimers

#60
Parthenocissus - Vijfbladige wingerd & Valse wingerd:
Deze twee soorten zijn erg lastig te onderscheiden. Probeer daarom altijd op zoek te gaan naar de aan/afwezigheid van hechtschijfjes. Deze hechtschijfjes vormen alleen in aanraking met een hard substraat.
Vijfbladige wingerdValse wingerd
HechtschijfjesAanwezigAfwezig
Ranken5-83-5
Bloeiwijze25-200, alle takken even stevig10-60, met stevige centrale as
Vrucht diameter5-7 mm8-10 mm
BladrandScherp gezaagdEnigszins stomp gezaagd
BladtopLang toegespitstScherp tot kort toegespitst
BladBoven mat en onder duidelijk bleker (soms zeegroen)Glimmend en onder nauwelijks (of niet) bleker
Bladbeharing (boven)Enigszins ruw (prikhaartjes op nerven)Voelt glad aan

Opmerkingen:
  • De hechtschijfjes bij Vijfbladige wingerd vormen alleen wanneer zij in contact komen met iets stevigs.
  • De uiteinden van de ranken bij Valse wingerd kunnen verdikkingen vormen wanneer zij in een smalle spleet (schors) terecht komen.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

Ton Denters

#61
Eurybia - E. macrophylla, schreberi, divaricata & cordifolia
Het geslacht Eurybia is recent afgesplitst van het geslacht Aster. Soorten in het geslacht Eurybia hebben een hartvormige bladvoet. Eurybia cordifolia kan je vinden onder de naam Symphyotrichum cordifolium, deze wordt vermoedelijk spoedig ook omgezet naar Eurybia.

Eurybia macrophyllaEurybia schreberiEurybia divaricataSymphyotrichum cordifolium
Klierharen in bloeiwijzeAanwezigAfwezigAfwezigAfwezig
Breedte bloemhoofdjes3-4 cm1,8-2,51,8-2,51-1,6
OmwindselbladenSmal (1,25-1.75 mm)Smal (1,25-1.75 mm)Zeer smal (<1  mm)Smal (>1 mm)
BladbreedteBreed: 6-14 cmBreed: 6-14 cmSmaller: 3-6-(7) cmSmaller: 3-6-(7) cm
BloemkleurMeestal lichtviolet, soms witMeestal wit, soms lichtvioletMeestal wit, soms lichtvioletWit, later lichtviolet verkleurend

Opmerkingen:
  • Eurybia schreberi lijkt de meeste algemene soort te zijn.
  • Eurybia macrophylla is nog niet waargenomen.
  • Een andere breedbladige soort (maar zonder hartvormige bladvoet) is Aster ageratoides.

Referenties:
  • Flora Europaea
  • European Garden Flora
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Ton Denters

nielseimers

#62
Veronica - Aarereprijs, Lange ereprijs en hun kruising
Alle drie deze taxa zijn tuinplanten die met enige regelmaat verwilderd aangetroffen worden. De zuivere Aarereprijs is pas op twee locaties gevonden. Deze soort blijft veel kleiner en heeft veel minder diep gezaagd blad. Lange ereprijs komt wild voor op een klein aantal plekken in Nederland. De kruising wordt als tuinplant gebruikt en lijkt sterk op Lange ereprijs, maar onderscheidt zich o.a. door de aanwezigheid van klierharen in de bloeiwijze en intermediaire kenmerken.
AarereprijsLange ereprijs
Hoogtetot 40 cmTot 120 cm
Grootste bladbreedteOp 1/3e of hogerNabij bladvoet
Klieren in bloeiwijzeAanwezig op kelk en schutbladenAfwezig
BladrandGekarteld tot stomp gezaagdScherp gezaagd, aan de bladvoet dubbel gezaagd
Onderste stengelbladenAltijd tegenoverstaandTegenoverstaand of in kransen van 3 of 4
BladbeharingZacht behaardKaal tot schaars kort behaard
DoosvruchtStompUitgerand
Bladsteeltot 1 mm1-4 mm
StengelbeharingMerendeels klierharen, afstaandMerendeels gewone haren, teruggeslagen

Opmerkingen:
  • Huidige inzichten plaatsen deze drie taxa binnen het geslacht Pseudolysimachion.
  • Er is een verzamelsoort voor Lange ereprijs, Aarereprijs en hun kruising: Lange ereprijs (groep) - Veronica Sec. Pseudolysimachium.
  • Veronica spurium is enkele malen adventief gevonden in de Grensmaas. Deze onderscheidt zich doordat deze (naast de hoofd-aar) 5-10 zij-aren heeft (i.t.t. 2-3 zij-aren bij Lange ereprijs).

Referenties:
  • Blumen in Schwaben.
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#63
Erysimum- Muurbloem
Muurbloem (Erysimum cheiri) is een zeldzame, inheemse soort in Nederland. De soort wordt echter ook toegepast als tuinplant, evenals enkele andere sterk gelijkende soorten. Om de soorten op naam te brengen, is het opmeten van de kroonbladen en een scherpe detailfoto van de stempel en van de vruchten noodzakelijk. Alle taxa hebben gaffelharen op de stengel en het blad, wat de planten een grauwe kleur geeft, maar later in het seizoen kunnen de planten door het verliezen van deze haren donkergroen worden. Alle soorten hebben gaafrandig tot licht getand blad.
Erysimum x marshalliiErysimum aureumErysimum perofskianumErysimum bicolorErysimum cheiri
StempelOnduidelijke tweelobbig tot éénlobbigOnduidelijk tweelobbig tot éénlobbigOnduidelijk tweelobbigDuidelijk tweelobbigDuidelijk tweedelig
BloemkleurEenkleurig oranjeEenkleurig geelOranjegeelPaars of rozeGeel, oranje, rood of geel met oranje strepen
Kroonbladen15-25 mm, kaal7-8(-9) mm, kaal15-18 mm?15-25 mm, behaard
Vruchten3-9 cm, vierkant2-3(-4) cm, vierkant?2,5-10 cm, rond2,5-7,5 cm, afgeplat
Kelkblad?3-4 mm7-8 mm?6-12 mm
Meeldraden??7-9?6
Bloemsteel?Tot 10 mm5-7 mm?10-15 mm
Zaden?2 mm lang1,7 mm lang, donkerbruin?2-4 mm, lichtbruin, gevleugeld

Opmerkingen:
  • Erysimum cheiri heeft behaarde kroonbladen, er zitten enkele gaffelharen aan de basis van de bovenkant van de kroonbladen.
  • Andere Erysimum soorten die als tuinplant toegepast worden zijn E. linifolium (paarse bloemen, hele smalle stengelbladen) en E. grandiflorum (gele bloemen, hele smalle stengelbladen).

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#64
Rumex - Veldzuring, Geoorde zuring en Tuinzuring:
Deze drie soorten zijn hebben alle drie stengelomvattende stengelbladen en pijlvormige rozetbladen. Tuinzuring (Rumex rugosus) lijkt het sterkst op Geoorde zuring, maar heeft een vollere bloeiwijze en meer en breder blad.
VeldzuringGeoorde zuringTuinzuring
BloeiwijzeZijtakken onvertakt, ijle bloeiwijzeZijtakken vertakt, vrij volle bloeiwijzeZijtakken vertakt, zeer volle bloeiwijze
StengelbladenNiet tot zwak gekroesdSterk gekroesdZwak tot sterk gekroesd
Stengelbladen3-6 keer zo lang als breed6-10 keer zo lang als breed2-4 keer zo lang als breed
Rozetbladen2-4 keer zo lang als breed4-12 keer zo lang als breed4-8 keer zo lang als breed
Lengte vruchtkleppen2,5-3,3(-5) mm3,5-5 mm3-4 mm
Bladvoet stengelbladenMeestal met één punt per bladslip, soms tweeVaak met twee punten per bladslipMeestal met twee punten per bladslip

Opmerkingen:
  • Rumex arifolius komt in Duitsland voor in de bergen, maar komt mogelijk adventief voor in Nederland.
  • Tuinzuring is een soort die in moestuinen gebruikt wordt vanwege de eetbare bladen.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#65
Chamaecyparis & Thuja:
Chamaecyparis lawsoniana (Californische cipres), Thuja plicata (Reuzenlevensboom) en Thuja occidentalis (Westerse levensboom) worden regelmatig verwilderd aangetroffen, maar zonder scherpe foto van het blad (onder- en bovenzijde), zijn ze vegetatief erg lastig op naam te brengen.
Thuja plicataThuja occidentalisChamaecyparis lawsoniana
Afscheiding tussen bladschubbenV-vormigV-vormigX-vormig
Witte markering onderzijde bladAanwezigAfwezigAfwezig
Harsklieren bovenzijde bladAfwezigAanwezigAanwezig
KegelsLangwerpigLangwerpigRond

Referenties:

Opmerkingen:
  • Er zijn verschillende cultivars met verschillende vormen en kleuren.
  • Er worden meer soorten gebruikt, maar deze verwilderen minder vaak.
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#66
Vicia sativa - Smalle, Vergeten & Voederwikke
In Nederland onderscheiden we drie ondersoorten van Vicia sativa (Voederwikke). Deze ondersoorten houden zich niet altijd aan Heukels' Flora (of andere literatuur), overgangsvormen worden regelmatig aangetroffen. De ondersoorten zijn ecologisch verschillend, waardoor je in de meeste gevallen de ondersoort kan benoemen. In het buitenland worden andere ondersoorten beschreven die wij (nog) niet onderscheiden (zie opmerkingen).
Smalle wikkeVergeten wikkeVoederwikke
Bovenste deelblaadjesZeer smal, lancetvormig (2-3 mm breed)Gemiddeld, langwerpig tot lancetvormig (3-5 mm)Zeer breed, elliptisch (>5 mm)
Kleur zwaardenLicht roze tot roodpaarsRoodpaarsZeer donker roodpaars tot rood
Kleur vlagZelfde als zwaardenZelfde als tot iets lichter dan zwaardenDuidelijk lichter dan zwaarden
Lengte bloemenKlein, 15-18 mmKlein, 15-18 mmLang, 20-30 mm
Lengte vruchtenKort, 2-4 cmLang, 3,5-8 cmLang, 3,5-8 cm
VruchtenWeinig ingesnoerd tussen zadenWeinig ingesnoerd tussen zadenSterk ingesnoerd tussen zaden
SteunblaadjesZonder nectarklierenMeestal met nectarklierenAltijd met nectarklieren
BladtopSpitsZwak uitgerand tot spitsUitgerand
KelktandenKorter dan kelkbuisKorter dan kelkbuisEven lang tot langer dan kelkbuis

Opmerkingen:
  • Er worden in onze buurlanden meer ondersoorten onderscheiden, waaronder subsp. cordata, subsp. bobartii, subsp. macrocarpa en subsp. uncinata.
  • Smalle wikke komt voor in schrale biotopen (heide, duin, spoorweg, etc.), Voederwikke s.s. komt voor in voedselrijke biotopen (akkers) en Vergeten wikke komt overal voor.
  • De nectarklieren op de steunblaadjes zijn zichtbaar als een grote donkerbruine vlek aan de onderzijde van het steunblad.
  • Zonder de gehele plant te fotograferen is het lastig om bloemgrootte en bladbreedte in te schatten. Bij Smalle wikke is het bovendien kenmerkend dat de deelblaadjes van de bovenste stengelbladen aanzienlijk smaller zijn dan de deelblaadjes van de lagere stengelbladen.
  • De breedte van de deelblaadjes heeft voornamelijk betrekking op de bovenste bladen.

Referenties:
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • Blumen in Schwaben
  • Flora Vegetativa (2007)
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#67
Pimpinella & Pastinaca - Pastinaak, Kleine bevernel & Grote bevernel
Deze soorten blijven lastig op naam te brengen in vegetatief stadium. De volgende kenmerken hebben betrekking op de rozetbladen, niet op de stengelbladen.
Kleine bevernelGrote bevernelPastinaak
DeelblaadjesAltijd zittendOnderste deelblaadjes gesteeldAltijd zittend
Vorm deelblaadjesOvaal tot langwerpig-lancetvormigOvaal, licht hartvormige bladvoetOvaal
Beharing deelblaadjesBovenzijde spaarzaam tot dicht behaardBehaard tot kaalMeestal duidelijk behaard, soms kaal
Bladrand deelblaadjesWeinig gelobd, regelmatig getandSterk gelobd, regelmatig getandSterk gelobd, onregelmatig getand
Aantal deelblaadjes4-5 paar3 paar3-6 paar
Lengte deelblaadjesTot 2,5 cm2-5(-10) cm5-10 cm
BladsteelVaak paars, rond met ribbenGroen, kantig of driehoekigSoms paars aan basis, afgeplat
BladsteelKaal tot teruggebogen behaardGegroefd, kaal of licht behaardLicht gegroefd, kaal of behaard
HuidmondjesBoven en onderOnderOnder en boven (langs nerven)

Opmerkingen:
  • Pastinaak kent drie ondersoorten (subsp. sativa, subsp. urens en subsp. sylvestris) en een variëiteit (var. hortensis) welke zich uiten in verschillende beharing en kleur van het blad.
  • Beharingskenmerken zijn hoogst variabel, alle drie de soorten kunnen kaal, spaarzaam behaard of dicht behaard zijn.
  • Je kan alles wel proberen te beschrijven, maar vaak komt de determinatie neer op habitus. Veel gezien hebben is belangrijker dan 1000 boeken bij je hebben.

Referenties:
  • The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2007)
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#68
Veronica - Blauwe waterereprijs & Rode waterereprijs
Bloemkleur is geen betrouwbaar kenmerk om de twee soorten te onderscheiden. Er is al jarenlang discussie over welke kenmerken nu echt betrouwbaar zijn. Wellicht is het het beste om gewoon alle kenmerken te controleren en op basis van aantal overeenkomsten een conclusie te trekken.
Blauwe waterereprijsRode waterereprijs
BloemkleurLichtpaars tot blauw met paarse lijntjesLichtroze met donkerroze lijntjes
VruchtsteelScherpe hoek (<45 graden) met stengelStompe hoek (>45 graden) met stengel
Stengelbladen<4 x zo lang als breed (15-30 mm breed)>4 x zo lang als breed (6-15 mm breed)
Onderste stengelbladenKort gesteeldZittend
Bloemsteel en vruchtNooit beklierdSoms beklierd
VruchtIets langer dan breedEven lang als breed
BloemsteelMeestal langer dan schutbladMeestal korter dan schutblad
Vruchtsteel?Meestal langer dan schutblad

Opmerkingen:
  • De kruising tussen Rode en Blauwe waterereprijs (Veronica x lackschewitzii) is volledig steriel. Deze kruising herken je doordat de vruchten niet ontwikkelen, ze blijven klein en verschrompeld. Daarnaast blijven de bloeiwijzes almaar doorgroeien, waardoor deze veel langer worden dan bij de oudersoorten. De plant kan geen energie in vruchtzetting steken en blijft daarom doorbloeien.
  • Binnen dit aggregaat valt ook nog Veronica anagalloides die in Nederland en België niet voor lijkt te komen. De soort lijkt sterk op Rode ereprijs, maar heeft nog smaller blad (tot 6 mm), langwerpigere vruchten die buiten de kelk steken, een kortere stijl (0,8-1,1 mm t.o.v. 1,5-2,5 mm) en schutbladen die korter zijn dan de vruchtsteel.

Referenties:
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • Blumen in Schwaben
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Flora Gallica (2014)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#69
Crocus - Gele krokus& Vroege krokus
Gele krokus (Crocus x stellaris) en Vroege krokus (Crocus chrysanthus) zijn sterk gelijkende soorten. Een foto van het bolomhusels is essentieel om deze twee soorten en andere soorten betrouwbaar te kunnen determineren.
Gele krokusVroege krokus
BolomhulselVezelig, verticaal splijtendGlad, horizontaal splijtend bij basis
BloemdekbladenDonker geelLicht geel of donker geel
Bladen1-4 mm breed0,5-2,5 mm breed

Opmerkingen:
  • Diverse bronnen gebruiken de vorm van de helmknoppen, maar de betrouwbaarheid hiervan is onzeker. Bij Gele krokus zouden deze pijlvormig zijn, bij Vroege krokus lijnvormig.
  • Crocus x stellaris heet tegenwoordig Crocus x luteus en is de kruising tussen Crocus flavus en Crocus angustifolius. Het is onduidelijke of de zuivere ouderplanten voorkomen.
  • Er zijn meer geelbloemige krokussen, waaronder Crocus olivieri (stijlen met 6-15 zijtakken i.p.v. 3), Crocus korolkowii (bol met 10-20 bladen i.p.v. 2-9) en Crocus ancyrensis (bloemen éénkleurig geel en bolomhulsel glad). De zuivere Crocus angustifolius lijkt niet voor te komen.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#70
Phedimus kamtschaticus, Phedimus hybridus & Phedimus aizoon:
Het geslacht Phedimus is vrij recent afgeplitst van het geslacht Sedum. Phedimus kenmerkt zich door de gele bloemen, de langwerpige, vlakke stengelbladen en de relatief grote planten. Het onderscheid tussen de drie taxa is echter zeer onduidelijk. In veel literatuur worden slechts twee soorten genoemd en verschillende bronnen geven soms tegenstrijdige informatie. Daarnaast is niet uitgesloten dat er kruisingen tussen deze drie taxa aanwezig zijn. Uit de verschillende forum topics op waarneming.nl (zie referenties) is de conclusie gekomen dat determinatie erg lastig is.

Phedimus kamtschaticusPhedimus hybridusPhedimus aizoon
GroeiwijzeLiggend tot opstijgendLiggend tot opstijgendErect
BladvormLangwerpig-eirond tot spatelvormig (vrij smal)Langwerpig-eirond tot spatelvormig (iets breder)Langwerpig-eirond tot langwerpig (vrij breed)
Bladafmetingen3-5 x 1-1,2 cm2,5 x 2 cm5-8 x 2-3 cm
DeelvruchtenHorizontaal tot schuin omhoogDuidelijk schuin omhoogHorizontaal tot schuin omhoog
StengelbladenTegenoverstaand of verspreidVerspreidMeestal verspreid
OverwinterenNiet overwinterend, nieuwe, korte scheuten vormendOverwinterend, met lange bebladerde scheuten?
Bloemdiameter>15 mm<15 mm?
StengelsOnvertaktVertaktOnvertakt

Opmerkingen:
  • De bladafmetingen van de soorten verschillen van bron tot bron. Phedimus hybridus heeft in ieder geval duidelijk breder blad dan Phedimus kamtschaticus.
  • Het is onduidelijk of het wel of niet vertakken van de stengels betrouwbaar is. In de meeste literatuur wordt dit kenmerk niet genoemd.
  • Phedimus stoloniferus en Phedimus stellatus hebben roze bloemen.
  • Phedimus kamtschaticus subsp. ellacombianus heeft gele helmknoppen en verspreide of tegenoverstaande stengelbladen.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#71
Geum - Nagelkruid
Het onderscheid tussen Geel nagelkruid en Groot nagelkruid kan erg lastig zijn en meer soorten en kruisingen maken dit niet gemakkelijker. Fotografeer altijd de rozetbladen (grondstandige bladen).


  • 1a. Rozetbladen met diep ingesneden eindblad (duidelijk drielobbig), eindblad met wigvormige bladvoet. 2.
  • 1b. Rozetbladen met ondiep ingesneden eindblad (onduidelijk drielobbig), eindblad met hartvormige bladvoet.  3.
  • 2a. Rozetbladen meestal met drie grotere deelblaadjes, hoofdjes met minder dan 100 vruchtjes, vruchtsnavel kaal. Geum urbanum
  • 2b. Rozetbladen geveerd (>3 grotere deelblaadjes), hoofdjes met meer dan 150 vruchtjes, vruchtsnavel met lange haren. Geum aleppicum
  • 3a. Bloembodem met geelbruine, lange (2-3 mm) haren, bloemsteel dichtfluweelachtig tot donzig behaard. Geum japonicum
  • 3b. Bloembodem met witte, korte (<1 mm) haren, bloemsteel met enkele borstelharen. Geum macrophyllum

Opmerkingen:

  • Geum staat bekend om haar hybriden, wat determinatie bemoeilijkt. De kruising tussen Geel nagelkruid en Groot nagelkruid (Geum x convallis (G. urbanum x macrophyllum)) wordt in Nederland en België nog niet onderscheiden, maar is zeer waarschijnlijk aanwezig. De kruising is volledig steriel.
  • Aangenomen wordt dat Knikkend nagelkruid Geum rivale enkel met Geel nagelkruid kruist, maar een kruising met Groot nagelkruid is niet uitgesloten.
  • Geel nagelkruid kan tijdens de bloei al licht teruggeslagen kelkbladen hebben. Gebruik dit kenmerk altijd in combinatie met de bladkenmerken.

Referenties:

  • Blumen in Schwaben
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Gefaßpflanzen Grundband (Rothmaler)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#72
Sedum hispanicum, Sedum lydium & Sedum pallidum:
Dit drietal soorten is niet inheems in Nederland. Sedum hispanicum en Sedum pallidum worden als sierplant gebruikt en kunnen gemakkelijk verwilderen. Sedum lydium is nog niet aangetroffen en is hier ook niet direct te verwachten (komt voor in Turkije). Vanwege eerdere verwarring met deze soort, heb ik deze ter volledigheid wel opgenomen. Deze drie soorten onderscheiden zich van de overige Sedum soorten o.a. door hun blauwgroene, doffe bladkleur.

Sedum hispanicumSedum lydiumSedum pallidum
Aantal kroonbladen5-9 (meestal 6)55
Beharing bloeiwijzeBeperkt beklierd, slanke klierharenKaalSterk beklierd, stevige klierharen
Middenstreep kroonbadenLichtrozeRoze tot roodRoze tot rood
Lengte kroonbladen3,5-6 mm2-4 mm (meestal 3)4-5 mm
BladkleurBlauwgroenGroen of blauwgroenBlauwgroen
BloeiwijzeWijdvertaktCompact (1-2 cm breed)Wijd vertakt
Meerjarigheidéén- tot meerjarig, weinig steriele scheutenMeerjarig, veel steriele scheutenMeerjarig, veel steriele scheuten

Opmerkingen:
  • In vegetatief stadium zijn de drie soorten niet met zekerheid op naam te brengen. Sedum lydium en Sedum pallidum hebben (buiten de bloeiperiode) vaak vrij compacte, vegetatieve scheuten. Tijdens de bloeiperiode, zijn de vegetatieve scheuten een stuk minder compact en daarmee niet van Sedum hispanicum te onderscheiden.
  • De aanwezigheid van klieren is een erg belangrijk kenmerk, maak dus een scherpe foto van dichtbij.
  • Dik vetkruid heeft ook blauwgroen blad, maar heeft veel dikker blad.
  • Sedum hispanicum lijkt bij verre de meest algemene soort te zijn van dit trio.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#73
Lotus: Moeras-, Gewone, Rechte en Smalle rolklaver:
In het veld kunnen Rolklavers soms al lastig op naam te brengen, maar op basis van foto's kan het helemaal lastig zijn! Vaak zie je slechts een deel van de kenmerken en kan je met een dichotome determinatiesleutel niet uit de voeten.
Moeras- rolklaverGewone rolklaverRechte rolklaverSmalle rolklaver
Bovenste deelblaadjesMax 3 x lang als breedMax 3 x lang als breedMax 3-4 x lang als breed5-8 x zo lang als breed
GroeiwijzeKruipend of klimmendKruipend of klimmendRechtopstaandKruipend of klimmend
Kelktanden in knopStervormig uitstaandSamenneigendSamenneigendSamenneigend
Aantal bloemen(1-)5-12(1-)3-85-81-4(-6)
StengelVaak hol, gestreeptGevuld, niet gestreeptHol, niet gestreeptGevuld, niet gestreept
BloemkleurGeel, in knop vaak roodGeel, in knop vaak roodLichtgeel, in knop zelden roodGeel, in knop vaak rood
Bloemlengte10-18 mm6-16 mmOngeveer 14 mm7-12 mm
Zijnerven (onderzijde blad)Duidelijk zichtbaarOnduidelijkOnduidelijkOnduidelijk
Beharing langs bladrandLange harenKaal of veel kortere harenMeestal kaalMeestal kaal
Beharing op bladKaalKaal of behaardMeestal kaalMeestal kaal
WortelsOndergrondse uitlopersPenwortelPenwortelPenwortel
Bovenste twee kelktandenMet scherpe insnijdingMet ronde insnijdingMet ronde insnijdingMet ronde insnijding
Beharing kelktandenMeestal veel, lange harenMeestal weinig, korte harenMeestal weinig, korte harenMeestal weinig, korte haren
KelktandenOngeveer gelijkMeestal langer dan kelkbuis, variabelMeestal langer dan kelkbuis, variabelKorter dan kelkbuis
Bovenrand kielKiel gelijkmatig gebogen, bocht stomp-afgerondKiel plots, vrijwel haaks geknikt??

Opmerkingen:
  • Gewone rolklaver kent een kale ondersoort (subsp. corniculatus) en een behaarde ondersoort (subsp. hirsutus).
  • Overige soorten kunnen als adventief gevonden worden: Lotus maculatus (deelblaadjes zeer smal), Lotus maritimus (alleenstaande, lichtgele bloemen), Lotus tetragonolobus (alleenstaande, rode bloemen), Lotus alpinus (bloeiwijze 1-3 bloemig, kiel paars) en Lotus subbiflorus (zeer sterk behaard).
  • Controleer bij het hol of gevuld zijn van de stengel een dik stuk stengel.

Referenties:
  • Rothmaler
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Blumen in Schwaben
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • Flora van België, het Groothertogdom Luxemburg, Noord-Frankrijk en de aangrenzende gebieden (Pteridofyten en spermatofyten) Derde druk, ongewijzigde herdruk (2012)
Tekst: Niels Eimers

dirder

#74
Kerspruim (Prunus cerasifera) versus Sleedoorn (Prunus spinosa) en ook nog Pruim (Prunus domestica) tijdens de bloeitijd. Opgelet, onderstaande enkel van toepassing voor 'groene' Kerspruimen (maar de rest heeft bloemen met minstens roze tint en schietend blad is paarsbruin).

Zoals gebruikelijk bij houtige gewassen dienen meerdere bloemen aan meerdere takken bekeken te worden en dient er erg goed opgelet te worden bij wortelopslag, jonge planten (eventueel heropschietend na kap) etc.. Dergelijk spul is te herkennen aan het groot aantal doornen. Zo ligt bij jonge wortelopslag van Pruim en bij jonge exemplaren van Kerspruim het aantal meeldraden per bloem doorgaans iets lager. Let ook op voor aangesneden bomen/struiken. Met name Sleedoorn wordt vaak geraakt door klepelmaaiers etc. en kan daarna (gedeeltelijk) erg afwijkend zijn (grotere kroonbladen, groter aantal meeldraden per bloem).

Het goede nieuws: het is doorgaans zeer goed te doen. Wat vooral een probleem is: mensen geloven blindelings wat ze in de flora lezen, en blindelings mag je hier wel erg letterlijk nemen (sommige mensen geloven werkelijk alles, als het maar in een boek staat). Houtige gewassen zijn zeer slecht beschreven in de flora's. Hoe dat precies komt, weet ik niet.

Opletten voor dubbele bloemen, deze tellen niet mee voor determinatie: komen vaak voor bij alle drie de soorten, zijn dan te herkennen aan het wel érg groot aantal meeldraden, twee stijlen en groot aantal kelkslippen (7 en meer, 5 of 6 bij normale bloemen).
Controleer voldoende bloemen verspreid. Gebruik vergrootglas of loupe.

1. Kelkslippen aan de binnenkant (bovenzijde) duidelijk behaard, niet enkel ter hoogte van de keel van de bloem --> Prunus domestica. Erg variabele soort. Doorgaans hoog aantal meeldraden (vaak 25 en meer per bloem). Bloemen (kroonbladen) ook groter dan bij Kerspruim en Sleedoorn. Weinig kans op verwarring met Kerspruim, begint slechts te bloeien als Kerspruim uitgebloeid raakt. Weinig kans op verwarring met Sleedoorn: duidelijk grotere bloemen. Bij een zeer beperkt aantal Prunus domestica is de binnenkant van de kelk glad. Indien bloemstelen dan vaak over de gehele lengte behaard zijn heb je zeker geen Kerspruim en als er wimperharen te vinden zijn over de hele rand van de kelkslippen zeker geen Sleedoorn.
2. Kelkslippen aan de binnenkant (bovenzijde) kaal  (op eventueel wat beharing in de keel van de bloem na) --> cerasifera + spinosa.

Kerspruim --> Kelkslippen met 11 tot 20 (of zelfs nog meer) tanden per zijde (dus 22 - 41 in totaal) en kelkslippen vrij snel teruggeslagen, uiteindelijk helemaal tot tegen de bloembeker, zie bijvoorbeeld https://waarnemingen.be/foto/view/16201344, https://waarnemingen.be/foto/view/16198630 , https://waarnemingen.be/foto/view/16238653 . Veel bloemen met 24 en meer meeldraden.
Sleedoorn --> Kelkslippen met 0 tot 9 tanden per zijde (dus 0 - 19 in totaal), rechtsopstaand tot teruggeslagen maar nooit helemaal tot op de bloembeker teruggeslagen. Bloemen meestal met maximaal 23 meeldraden (kan evenwel meer zijn bij sterk groeiende exemplaren) . 

Bij een zeer beperkt aantal Kerspruimen is de rand van de kelkslippen ongetand, mogelijks zijn dat hybriden van variëteiten met paarsbruin blad (of exemplaren met paarsbruin blad die hun kleur om één of andere reden verloren).

Bij alledrie de soorten kunnen er klieren op de top van de tanden van de kelkslippen zitten, het vaakst bij Kerspruim minst vaak bij Sleedoorn. Bij Kerspruim hebben de kelkslippen vaak een roze rand, bij Sleedoorn af en toe en bij Pruim bij mijn weten nooit. Kelkslippen van Kerspruim zijn nooit bewimperd, soms bewimperd aan de basis bij Sleedoorn en niet zelden over de hele rand bewimperd bij Pruim.
Bij Kerspruim zijn eenjarige twijgen bijna altijd glad, maar dit kan ook bij Sleedoorn en Pruim (subsp. domestica) het geval zijn. Beharing op de twijgen is vaak zéér kort en dan heb je minstens 10 x vergroting nodig. 

Minder bruikbaar als kenmerk maar soms vernoemd: Vorm van de kelkslippen: met brede ronde top bij Kerspruim, meer driehoekig bij Sleedoorn. Evenwel is bij beide soorten de vorm van de kelkslippen erg variabel en er is overlap.

Te vermijden: al dan niet overlappende kroonbladen, grootte van de bloemen (behalve voor Pruim relevant), lengte van de bloemstelen (wegens te veel variatie).

Futiel: de befaamde groene twijgen van het vorige jaar bij Kerspruim. Absoluut onnodig tijdens de bloei. Bovendien zijn de twijgen bij Kerspruimen die echt veel zonlicht vangen gewoon bruin.

De mythes: aantal bloemen per knop. Werkt goed om pruimen van kersen te onderscheiden (max. twee bij pruimen, meer dan twee bij kersen), maar twee bloemen per knop is niet ongewoon zowel bij Kerspruim als bij Sleedoorn (is inderdaad wel couranter bij Pruim, maar zeker niet diagnostisch).
Doornen: een uiterst hardnekkige mythe. Niet uit te roeien en vaak de oorsprong van verkeerde determinaties. Doornen wijzen eerder op de sterkte van de groei, dus doornen zie je bij wortelopslag, jonge exemplaren, terug opschieten na kap etc. en dat bij alle pruimen. Kortom, doornen hebben nul komma nul waarde voor het determineren van pruimen.
Beharing van de bloemsteel, ook een zéér hardnekkige mythe. Bloemstelen behaard bij een deel van de Sleedoornen, onbehaard bij een deel van de Prunus domestica (onbehaard bij Kerspruim alhoewel soms zeer beperkte beharing aan de basis bij zeer sterk groeiende scheuten ).
Ook iets dat je vaak leest maar niet klopt: helmknoppen van Sleedoorn zouden zogezegd oranje moeten zijn.
Wordt ook vaak gebruikt in determinatiesleutels maar heeft nul waarde: moment van schieten van het blad. Varieert van exemplaar tot exemplaar is nauwelijks soortafhankelijk.

Overigens bestaan er ook hybriden tussen Kerspruim en Sleedoorn. Die zullen in de toekomst ook algemener worden: Kerspruim neemt snel toe. Verdachte exemplaren een jaar rond opvolgen is dan de boodschap (maar dat doet toch niemand). (Vermeende) Prunus x fruticans  staat vaak in aangeplante heggen, waar je ook erg vreemde Sleedoornen kunt aantreffen (dit fenomeen is in heel Europa gekend).

Na de bloei verdwijnen die pruimen zeer snel in de anonimiteit, maar tijdens de vruchttijd duikt Kerspruim niet zelden plots op als 'Kroosjes' (Kroos (meervoud: krozen) is een volksnaam voor Kerspruim in Nederland). Pruim heeft een groter, ietwat lederig blad. De aders van derde orde puilen op de bladonderzijde over hun gehele lengte uit, bij Kerspruim enkel aan het begin en het einde en zijn die daartussen verzonken in het blad.
Groeten, Dirk Derdeyn.

dirder

#75
Raapzaad & Koolzaad:
Raapzaad en Koolzaad vormen een berucht duo. Raapzaad blijkt aanzienlijk algemener te zijn dan Koolzaad, maar ze zijn niet altijd even gemakkelijk te onderscheiden.
KoolzaadRaapzaad
BloemenNiet boven knoppen uitstekendBovenste bloemen boven knoppen uitstekend
BladvoetOndiep stengelomvattend (nooit sluitend)Diep stengelomvattend (vaak sluitend)
BladkleurGehele plant blauwgroenAlleen bovenste deel blauwgroen, soms geheel groen
Snavel8-15 mm lang, 15% van totale vruchtlengte15-20 mm lang, 25% van totale vruchtlengte

Opmerkingen:
  • Uiteindelijk raakt ook Koolzaad uitgebloeid en van het kenmerk "Open bloemen niet boven de knoppen uitstekend" is dan uiteindelijk geen sprake meer.
  • Voorts kunnen bladeren in het midden van de plant bij Koolzaad wel degelijk een erg sterk stengelomvattende bladvoet hebben.
  • Vruchtkenmerken zijn pas bruikbaar wanneer deze volledig volgroeid zijn.

Referenties:
Tekst: Dirk Derdeyn
Groeten, Dirk Derdeyn.

nielseimers

#76
Kleine varkenskers & Grove varkenskers:
In bloei- en vruchtstadium zijn Kleine varkenskers (Lepidium dydimum) en Grove varkenskers (Lepidium coronopus) vrij gemakkelijk te onderscheiden, maar vegetatief valt dit niet altijd mee. Er is grote overlap in bladvorm tussen de twee soorten, wat het beschrijven niet gemakkelijk maakt.
Kleine varkenskersGrove varkenskers
BloemsteelLanger dan bloemenKorter dan bloemen
Vruchtvorm2-3 mm lang, aan de top ingesneden1.5 mm lang, aan de top afgerond tot toegespitst
VruchtwandMet het blote oog glad, met loepje licht geplooidZeer ruw door getande plooien
KroonbladenRoomwit, tot 0.5 mm, iets korter dan kelk of ontbrekendWit, 1-1.5 mm, iets langer dan kelk
GeurSterk naar Tuinkers ruikend en smakendGeen geur?
BladsteelMet groeve, met 1(-3) vaatbundelsZonder groeve, met 3 vaatbundels
BladMeestal zonder lange eindlob, 2e orde meestal kortMeestal met lange eindlob, 2e orde meestal lang
Beharing aan top van bladlobbenAanwezig (loep)Afwezig
BladkleurLichtgroen tot blauwgroenBlauwgroen tot lichtgroen

Opmerkingen:
  • De vegetatieve rozetten van o.a. Akkerkers, Steenkruidkers, Soliva pterosperma en Cotula australis kunnen sterk gelijken op Varkenskers.

Referenties:
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#77
Persicaria:
Soorten uit het geslacht Persicaria zijn in Nederland zeer algemeen, maar kunnen (vooral vegetatief) erg lastig op naam te brengen zijn. Fotografeer altijd (ook bij bloei) de aanwezigheid van beharing bovenop de tuitjes (stengelomvattende, vliezige steunblaadjes, direct boven de bladsteelaanhechting). Zoek een vers, gaaf tuitje, want als ze oud zijn, gaan ze rafelen en is beharing lastig te fotograferen. Fotografeer ook altijd de aan/afwezigheid van klierputjes aan de onderzijde van het blad. Kenmerken als bloemkleur en de aan/afwezigheid van een zwarte vlek op het blad zijn niet betrouwbaar. Samenvattend: wie Persicaria zegt, zegt ook tuitje!
PerzikkruidBeklierde duizendknoopZachte duizendknoopKleine duizendknoopWaterpeperVeenwortel (landvorm)
BloeiwijzeCompact, meestal roze, soms bleekgroen of witCompact, meestal bleekgroen, soms roze of witLos, roze of witLos, wit of rozeLos, roze of witCompact, altijd roze
Beharing bovenop tuitjeVeel (tot 2 mm)Afwezig tot zeer kort (0.2 mm)Veel (1-4 mm)Veel (2-3 mm)Weinig (1-2 mm)Veel (lang)
Beharing op oppervlak van tuitjeAanwezigAfwezigAanwezigAanwezigAfwezigAanwezig
Onderzijde bladSpaarzaam behaardMeestal kaal met klierputjes, soms behaardKaalKaalKaalBehaard
BladvoetWigvormigWigvormigWigvormigPlotseling afgerondWigvormigHartvormig tot afgerond
BladBreed, glimmend Breed, dofBreed, dofSmal, glimmendBreed, glimmendBreed, dof
Zwarte vlekAanwezig, zwak aanwezig of afwezigAanwezig, zwak aanwezig of afwezigZwak aanwezig of afwezigAfwezigAfwezigZwak aanwezig of afwezig

Opmerkingen:
  • Zoek een vers, gaafrandig tuitje voor het fotograferen van de beharing.
  • Buig de stengel op de plek van het tuitje, dan komt het tuitje los van de stengel en kan je de beharing goed zien.
  • Aan/afwezigheid van de zwarte vlek op het blad is geen betrouwbaar kenmerk!
  • Kleur van de bloeiwijze is geen betrouwbaar kenmerk!
  • De bloeiwijze kan wit, lichtroze, donkerroze of bleekgroen zijn. De bloemen zijn vrijwel altijd wit.
  • Er zijn meer Persicaria soorten, maar deze zijn gemakkelijk te onderscheiden en zijn daarom hier niet opgenomen.
  • Persicaria soorten zijn zeer variabel en kennen vele ondersoorten en variëteiten. Vooral Beklierde duizendknoop is erg complex!
  • Waterpeper smaakt erg scherp. Wanneer het blad niet scherp smaakt, kan het echter nog steeds Waterpeper zijn.
  • Waterpeper heeft vaak een golvende bladrand.

Referenties:
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • Blumen in Schwaben
  • The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#78
Driekleurig viooltje, Akkerviooltje en hun kruising:
Viooltjes zijn bekend om hun kruisingen en kunnen uiterst lastig op naam te brengen zijn. Er komen geregeld waarnemingen binnen van de kruising tussen Driekleurig viooltje en Akkerviooltje, maar de diagnostische kenmerken zijn vaak slecht zichtbaar. Ook Tuinviooltjes kunnen enorm op Driekleurig viooltje lijken en hier verder mee kruisen. In veel gevallen is het daarmee ondoenlijk om vast te stellen met welke soort je te maken hebt, maar met onderstaande kenmerken op de foto, kunnen we met iets meer waarschijnlijkheid het taxon vaststellen. Probeer altijd de verticale lengte van de bloem op te meten.
Driekleurig viooltjeViola x contemptaAkkerviooltje
BloemPlatPlat tot licht komvormigKomvormig
Bovenste kroonbladenDuidelijk langer dan bovenste kelkbladenGelijk in lengte met bovenste kelkbladenKleiner dan bovenste kelkbladen
BloemkleurBlauwpaars met geelCrèmegeel met blauwpaarsCrèmegeel, soms met blauwpaars
Verticale lengte bloem18-22 mmIntermediair, maar meer als Akkerviooltje8-12 mm
Boog van de bloemsteelNiet opvallend grijsblauwOnduidelijk grijsblauwGrijsblauw

Opmerkingen:
  • Kleinbloemige Tuinviooltjes kunnen sterk op Driekleurig viooltje lijken. Tuinviooltjes zijn ontstaan uit kruisingen tussen Viola tricolor, Viola lutea en Viola altaica. Tuinviooltjes hebben echter over het algemeen net wat grotere kroonbladen, dus als de bloem (verticaal meten) meer dan 22 mm is, is de kans op een zuiver Driekleurig viooltje klein.
  • Akkerviooltje waarbij de top van de bovenste kroonbladen paars is, behoren tot Viola arvensis ssp. megalantha. Deze ondersoort heeft ook iets grotere en vlakkere bloemen.
  • Driekleurig viooltje met gele en witte kroonbladen wordt Viola tricolor subsp. subalpina genoemd. Deze ondersoort komt voor op bergen en wordt hier dus niet verwacht.
  • Driekleurig viooltje in de duinen wordt Duinviooltje (Viola tricolor subsp. curtisii of subsp. maritima) genoemd. Deze vormt lange uitlopers, is lichter paars van kleur en heeft minder geel in de bloemen.
  • Driekleurig viooltje die volledig paars van kleur zijn, worden Viola tricolor var. polychroma genoemd.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#79
Zwarte toorts x Stalkaars:
Van alle kruisingen binnen het geslacht Verbascum, is de kruising tussen Zwarte toorts en Stalkaars bij verre de algemeenste. In tegenstelling tot wat velen denken, is een Zwarte toorts met een vertakte bloeiwijze geen indicatie voor de hybride met Stalkaars. De kruising lijkt zelfs meer op Stalkaars dan op Zwarte toorts en valt voornamelijk op door de kleinere bloemen. Zoals met alle Verbascum soorten is een scherpe foto van de meeldraden noodzakelijk om te kunnen determineren (zie tabel en opmerkingen).
Zwarte toortsVerbascum x ambiguumStalkaars
Beharing meeldradenAlle 5 donkerpaars(zie eerste opmerking)Bovenste 3 wit, onderste 2 kaal
Grootte bloemKlein (12-25 mm)IntermediairGroot (30-50 mm)
Lengte meeldradenAlle 5 gelijkOnderste 2 iets langerOnderste 2 duidelijk langer
Onderste 2 helmknoppenDwarsgeplaatstDwarsgeplaatstSchuin langs de meeldraad aflopend
KroonbladenMet duidelijke bruinrood vlekje aan basisMet onduidelijk vlekjeZonder vlekje
StengelbladenWeinig behaard, donkergroen, niet langs stengel aflopendIntermediair qua beharing en kleur, kort aflopendSterk behaard, lichtgroen tot grijsgroen, lang aflopend
ZaadzettingFertielSterielFertiel

Opmerkingen:
  • Meestal zijn bij Verbascum x ambiguum de onderste twee helmdraden lichtpaars behaard en de bovenste 3 meeldraden wit behaard, maar ook kunnen alle 5 de meeldraden lichtpaars, wit of witgeel behaard zijn. De onderste twee meeldraden zijn in ieder geval niet kaal, zoals bij een zuivere Stalkaars.
  • In Nederland zijn wel nog erg slecht bekend met het geslacht Verbascum, terwijl de soorten hier erg algemeen zijn. Er zijn erg veel hybriden beschreven en deze komen hoogst waarschijnlijk ook veel voor in Nederland.
  • De kruising tussen Zwarte toorts en Koningskaars (Verbascum x semialbum) is in Nederland erg weinig gevonden, maar wel bijvoorbeeld meer in België en Groot-Brittanië en lijkt qua beharing van de meeldraden vrij sterk op Verbascum x ambiguum, maar heeft kleinere bloemen.

Referenties:
  • Hybrid Flora of the British Isles (Stace)
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers & Sipke Gonggrijp

nielseimers

#80
Lamsoor - Limonium:
In Nederland komen twee sterk op Lamsoor (Limonium vulgare) lijkende soorten voor, IJle lamsoor (Limonium humile) en Kliflamsoor (Limonium binervosum). De bladnervatuur is erg belangrijk en kan je het beste in beeld brengen door een blad tegen het zonlicht in te fotograferen. Vervolgens is het noodzakelijk om de lengte van de aartjes op te meten en het aantal bloemen per cm te tellen.

Determinatiesleutel:
1a. Zijnerven ontspringen vanuit de bladvoet, blad meestal klein. Kliflamsoor - Limonium binervosum.
1b. Zijnerven ontspringen op verschillende plekken vanuit de hoofdnerf, blad meestal groot. 2.
2a. Helmhokken geel, langste aartjes 1-2 cm, aartjes met meer dan 4 bloemen per cm, de onderste twee bloemen van de aartjes zitten 1.5-3 mm uit elkaar, buitenste schutblad 1.7-3.0 mm. Lamsoor - Limonium vulgare.
2b. Helmhokjes roodbruin, langste aartjes 2-5 cm, aartjes met minder dan 3 bloemen per cm, de onderste twee bloemen van de aartjes zitten 4-10 mm uit elkaar, buitenste schutblad 3.0-4.0 mm. IJle lamsoor - Limonium humile.

Opmerkingen:

  • Kliflamsoor kan blad tot 10(-15) cm lang hebben, maar heeft over het algemeen veel kleiner blad dan Lamsoor en IJle lamsoor.
  • Kliflamsoor heeft meestal 1 paar zijnerven (soms 2 paar). Lamsoor en IJle lamsoor hebben meer zijnerven.
  • Kliflamsoor heeft aartjes tot 3(-4,5) cm lang, maar de bladnervatuur is een stuk betrouwbaarder en gemakkelijker kenmerk.
  • Kliflamsoor behoort tot een aggregaat met veel moeilijk te onderscheiden soorten (L. parvum, L. britannicum, L. paradoxum, L. recurvum, L. loganicum, L. transwallianum, L. normannicum, L. auriculae-ursifolium & L. binervosum). Limonium binervosum bestaat vervolgens nog uit drie ondersoorten (subsp. procerum, subsp. binervosum & subsp. dodartiforme).
  • Andere soorten als Limonium platyphyllum, Limonium bellidifolium, Limonium sinuatum en Limonium hyblaeum zijn relatief gemakkelijk te onderscheiden van het hier behandelde trio.

Referenties:

  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#81
Chenopodium probstii, C. giganteum & C. x reynieri:
Er is grote onduidelijkheid over het onderscheid tussen deze drie taxa. Chenopodium x reynieri is de kruising tussen C. giganteum en C. album. De beperkte literatuur die iets over de soorten te vermelden heeft, is vaak incompleet en harde kenmerken ontbreken. Vooralsnog gebruiken we de kenmerken uit onderstaande tabel om de taxa te onderscheiden. Het kan zijn dat later nieuwe inzichten verschijnen en dat de diagnostische kenmerken anders blijken.
Chenopodium probstiiChenopodium giganteumChenopodium album x Chenopodium giganteum
GrootteMeestal kleinblijvendZéér fors, tot twee meterMeestal kleinblijvend
BladvormDuidelijk langer dan breed, als Chenopodium albumErg fors en breed (nauwelijks langer dan breed)Duidelijk langer dan breed, als Chenopodium album
BladrandVrij diep gelobdOndiep gelobdVrij diep gelobd
Jong bladAlleen bladrand rood, onderzijde en bovenzijde witgroenMidden van blad roze, onderzijde ook rozeMidden van blad roze, onderzijde ook roze
Oud bladGeheel geel, oranje of roodpaars verkleurend (vanaf bladrand)Volledig witgroenVolledig witgroen
BloeiwijzeWitgroenRozeRoze

Opmerkingen:
  • Chenopodium probstii heeft ook iets vettiger blad dan Chenopodium album.
  • Chenopodium probstii en Chenopodium x reynieri kunnen ook vrij fors worden, tot zo'n 1,5 meter hoogte, maar blijven meestal kleiner.
  • Chenopodium probstii kan zo sterk op Chenopodium album lijken, dat dit taxon tot nog toe niet als aparte soort opgenomen is in de Nederlandse flora's.
  • Vooral jonge exemplaren van Chenopodium giganteum zijn lastig te onderscheiden van Chenopodium album x Chenopodium giganteum, maar zo lang de bladvorm niet opvallend breed is, is de kruising waarschijnlijker.
  • Chenopodium giganteum is bij verre de zeldzaamste van de drie taxa en is nog niet verwilderd aangetroffen (alleen aangeplant).

Referenties:
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Gefäßpflanzen Grundband (Rothmaler)
  • The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers

dirder

#82
Conyza canadensis, C. sumatrensis & C. bilbaona:
Hier worden nodeloos veel fouten tegen gemaakt. Het is zelfs niet nodig de lobben van de buisbloemen te tellen. Met minimale voorkennis is dit echt heel makkelijk, zelfs met het blote oog.
Opgelet: in deze tekst is C. bonariensis (Gevlamde fijnstraal) niet meegenomen.

Wat je vooraf moet weten:
  • Bloeiende hoofdjes zijn cilindervormig, na de bloei worden ze (doorgaans) peervormig. Dat verklaart waarom de bloemen aan éénzelfde plant meestal van vorm verschillen.
  • Dit is de belangrijkste bron voor verwarring: De centrale bloemen van het bloemhoofdje zijn veel breder (en na de bloei vaak anders gekleurd aan de top) dan de bloemen errond. Ze hebben meeldraden en stijlen en zijn echte buisbloemen. De bloemen errond zijn vrouwelijk. Bij C. canadensis zijn deze vrouwelijke bloemen echte lintbloemen (zie http://www.soortenbank.nl/afbeelding_venster.php?url=BIS/flora_nl_v2/pictures/asteraceae%20hoofdje.jpg&title=lintbloem voor de terminologie) met een duidelijk zichtbaar (ook met het blote oog) wit lint. Bij C. sumatrensis en C. bilbaoana is dit lint doorgaans verwaarloosbaar kort (en niet als dusdanig zichtbaar).
  • Kleine complicatie: Soms steken de stijlen van de vrouwelijke bloemen in de rand van het hoofdje ver uit de bloemen (dit zie je vaak bij C. sumatrensis). Dit mag niet verward worden met 'lintbloemen met een duidelijk lint'.

Kenmerken waar té veel aandacht aan wordt besteed:
  • Habitus: variabel bij de drie soorten en irrelevant met het oog op een correcte determinatie (de drie soorten overlappen elkaar wat dit betreft).
  • Kleur: van dof grijsgroen tot levendig geelgroen bij alle drie de soorten, dus compleet irrelevant.
  • Bladbewimpering en textuur van de plant: niet nodig om tot een correcte determinatie te komen bij bloeiende planten. Bladbewimpering wordt evenwel erg vaak gebruikt. Alhoewel niet helemaal zonder betekenis erg gevaarlijk omdat met name sumatrensis en vooral canadensis in dat opzicht variabel zijn (van canadensis bestaat een (algemene) ruige vorm met compleet afwijkende bladbewimpering). Ruige fijnstraal voelt altijd ruig aan met een tamelijk hard blad. Bij de andere twee soorten is er variatie.
  • Grootte van de bloemhoofdjes: opletten voor vormen van sumatrensis met kleine hoofdjes. Gemiddeld heeft sumatrensis de grootste hoofdjes. Planten met zéér kleine hoofdjes zijn zeer vaak bilbaoana.

Tot slot, minimale sleutel die perfect werkt:
1a.   Vrouwelijke bloemen naast de centrale buisbloemen duidelijk met wit lint, duidelijk langer dan en dus boven de centrale buisbloemen uitstekend, deze na de bloei doorgaans naar binnen buigend en de centrale buisbloemen verbergend.   Conyza canadensis
1b.   Bloemhoofdjes zonder duidelijke lintbloemen, alle bloemen in het hoofdje min of meer even lang als de centrale buisbloemen. Centrale buisbloemen ook na de bloei altijd perfect zichtbaar.   2
2a.   Omwindsels behaard.   Conyza sumatrensis
2b.   Omwindsels hoogstens met enkele verspreide haren.  Conyza bilbaoana

Opmerkingen:
  • Een loupe met max. 10 x vergroting volstaat. Kan ook met het blote oog maar vooral in het begin is een vergrootglas of een loupe aan te raden.
  • Bekijk meerdere hoofdjes verspreid over de bloeiwijze.
  • De witte linten van de lintbloemen bij canadensis worden iets vuiler wit na de bloei. De toppen van de vrouwelijke bloemen zijn eerder grijs bij sumatrensis en wit bij bilbaoana en kleuren na de bloei vaak paars.
  • Bij C. canadensis hebben de centrale buisbloemen een top met vier tanden, bij de twee andere soorten een top met vijf tanden.

Referenties:
  • Usual suspects
  • Eigen observaties
Tekst: Dirk Derdeyn (2018).
Groeten, Dirk Derdeyn.

nielseimers

#83
Euphorbia esula aggregaat:
Euphorbia esula is een complex waarbinnen wereldwijd 60 soorten onderscheiden worden. Het is onduidelijke welke taxa hiervan in Nederland en België voorkomen. De soorten vormen fertiele kruisingen, wat het op naam brengen niet gemakkelijk maakt. Het hier geplaatste overzicht is rechtstreeks overgenomen uit New Flora of the British Isles. Zij behandelen drie soorten en hun drie kruisingen.

WetenschappelijkNederlandsBladvormBladbreedteBladvoetBladtop
Euphorbia esulaHeksenmelkGrooteste breedte voorbij het midden(3-)5-10 mmVersmald tot smal wigvormigStomp tot afgerond
Euphorbia waldsteiniin.v.t.Grootste breedte vóór het midden3-4 mmAfgerond tot breed wigvormigSpits tot toegespitst
Euphorbia cyperissiasCipreswolfsmelkBladranden evenwijdig aan elkaar<2(-3) mmNauwelijks versmaldNauwelijks versmald
Euphorbia x pseudovirgataRoedelwolfsmelkGrootste breedte bij of vóór midden4-5 mmNiet versmald of plots versmald tot afgeknotToegespitst tot stomp
Euphorbia x gayeriEuphorbia waldsteinii x CipreswolfsmelkGrootste breedt bij of vóór midden2-3 mmAbrupt versmald tot afgeknotToegespitst tot stomp
Euphorbia x pseudoesulaHeksenmelk x CipreswolfsmelkGrootste breedte voorbij midden2.6-4 mmSpits tot stompAfgerond

Opmerkingen:
  • Niet alle soorten en kruisingen zijn op waarneming.nl en/of waarnemingen.be te vinden.
  • Euphorbia x pseudovirgata (Roedelwolfsmelk) is op waarneming.nl te vinden als Euphorbia esula subsp. tommasiniana. Op waarnemingen.be is dit taxon onder beide namen te vinden, al zijn zij hier momenteel nog niet als synoniem opgenomen.
  • Euphorbia waldsteinii is op waarnemingen.be te vinden als Euphorbia virgata.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers (2019).

nielseimers

#84
Xanthium - Stekelnoot:
Wat wij in Nederland en België jaren lang Late stekelnooot (Xanthium strumarium) noemden, bleek meer overeenkomst te hebben met Grote stekelnoot (Xanthium orientale). Maar ook dit klopt niet helemaal. Verreweg de meeste vondsten betreffen Xanthium saccharatum en Xanthium italicum. De Xanthium soorten zijn nauwverwant en lijken sterk op elkaar. Daarom hebben wij er voor gekozen om Grote stekelnoot als complex te beschouwen en hebben de wetenschappelijke soortnaam van Grote stekelnoot gewijzigd naar Xanthium orientale s.l.

Recent zijn alle waarnemingen van Late stekelnoot omgezet naar de verzamelsoort Late stekelnoot + Grote stekelnoot. In de winterperiode gaan we deze waarnemingen opnieuw bekijken en zo veel mogelijk omzetten naar de correcte soortnaam.

Vanaf heden zijn de soorten binnen dit complex beschikbaar gemaakt op waarneming.nl en waarnemingen.be. Dit betekent dat er weer een hoop te ontdekken valt!

1a.   Stengel bij de bladvoet met doorns, stengelbladen lancetvormig.   Xanthium spinosum
1b.   Stengel zonder doorns, stengelbladen breed (nauwelijks langer dan breed).   2.
2a.   Vruchten 12-15 mm lang, doorns op vruchten kaal of met slappe beharing.   3.
2b.   Vruchten >15 mm lang, doorns op vruchten met stevige beharing.   4. (Xanthium orientale s.l.)
3a.   Vruchten tussen doorns met slappe beharing.   Xanthium strumarium
3a.   Vruchten tussen doorns kaal.   Xanthium pungens
4a.   Doorns op vruchten ver uit elkaar, doorns zeer stevig en sterk omgekruld. Vrucht sterk beklierd.   Xanthium orientale s.s.
4b.   Doorns op vruchten dicht op elkaar, doorns omgekruld en/of recht. Vrucht zwak beklierd.   5.
5a.   Stengel zonder zwarte punten strepen.   Xanthium saccharatum
5b.   Stengel met duidelijke, zwarte punten en strepen.   6.
6a.   90-100% van de doorns op de vruchten haakvormig. Doorns relatief lang.   Xanthium italicum
6b.   20-50% van de doorns op de vruchten haakvormig. Doorns relatief kort.  7. Xanthium albinum
7a.   Stengelbladen met hartvormige bladvoet, rijpe vruchten dik, eivormig, 2.5 keer zo lang als breed, doorns 40-50% met hakige top. Xanthium albinum subsp. albinum
7b.   Stengelbladen met wigvormige bladvoet, rijpe vruchten slank, ovaal, 3.5 keer zo lang als breed, doorns 10-30% met hakige top.  Xanthium albinum subsp. riparium

Opmerkingen:

  • Bij het onderscheid tussen Xanthium italicum en Xanthium albinum wordt de lengte van de doorns genoemd. Volgens Blumen in Schwaben zouden de doorns 0,8 tot 1,1 keer zo lang moeten zijn als de doorsnede van het nootje (zonder doorns). Bij Xanthium albinum zouden de doorns 0,5-0,6 keer zo lang moeten zijn. Het lijkt er op dat deze getallen bij beide soorten een stuk lager moeten liggen.
  • Bij het onderscheid tussen Xanthium albinum subsp. albinum en Xanthium albinum subsp. riparium wordt de lengte/breedte-verhouding van de nootjes als onderscheidend kenmerk genoemd. Dit kenmerk hebben we nog niet kunnen bevestigen, we moeten meer waarnemingen van deze soort hebben om de betrouwbaarheid hiervan te kunnen inschatten.
  • Ondanks dat we er al wel even naar kijken, is dit nieuwe materie voor ons. We moeten er nog een hoop ervaring in opdoen.
  • Herbariummateriaal verzamelen voor Naturalis (Leids Herbarium) wordt erg gewaardeerd. In deze handleiding zie je hoe dat moet.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers (2020).

nielseimers

#85
Nepeta racemosa & Nepeta x faassenii:
Misschien wel een van de meest lastig te onderscheiden taxa, Blauw kattenkruid (Nepeta racemosa) en Grijs kattenkruid (Nepeta x faassenii). In alle beschikbare literatuur staan tegenstrijdige kenmerken. Bij dezen een eerste poging (eigenlijk mijn 4e, de vorige keren heb ik opgegeven) om dit te bundelen. Op basis van eigen ervaring heb ik een kolom met betrouwbaarheid toegevoegd. Laat het me vooral weten als jouw ervaring anders is en gebruik een fotowaarneming om dit te ondersteunen.
Nepeta racemosaNepeta x faasseniiBetrouwbaarheid
HelmdradenBuiten bloem stekendBinnen bloem blijvendBetrouwbaar
Breedte/lengte ratio blad2/31/3Betrouwbaar
BladvoetHartvormigWigvormigBetrouwbaar
Bloemlengte9-13 mm6-12 mmOverlappend
Bovenzijde bladNauwelijks viltig behaardGrijsviltig behaardOnbetrouwbaar
BloemkleurBlauwpaarsRoodpaarsOnbetrouwbaar
Bovenste bladenZittendGesteeldOnbetrouwbaar
SchijnkransenKort gesteeldLang gesteeldOnbetrouwbaar
KroonbuisLanger dan kelkEven lang als kelkOnbetrouwbaar
VruchtbaarheidFertielSterielOnbekend

Opmerkingen:
  • Jonge bladen zijn altijd grijsviltig, alleen de lagere stengelbladen zijn groenig bij Blauw kattenkruid.
  • Alleen bij vegetatieve spruiten zijn de bovenste stengelbladen zittend bij Blauw kattenkruid.
  • Bloemkleur is hoogst variabel, vaak is de onderlip nog wel blauwpaars, maar de rest van de bloem niet.
  • In tegenstelling tot wat men voorheen aannam, lijkt Blauw kattenkruid aanzienlijk algemener te zijn dan Grijs kattenkruid.
  • Nepeta x faassenii is de kruising tussen Nepeta racemosa en Nepeta nepetella, een witbloemige soort.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers (2018).

dirder

#86
Salix euxina (en Salix x fragilis).
Salix euxina wordt en werd sporadisch aangeplant, als iemand dat doet/deed langs stromend water mag je er donder op zeggen dat die daar verwildert. Salix euxina is nauw verwant aan Salix pentandra en dat levert een aantal keiharde kenmerken op voor de determinatie.

Algemeen: te zoeken tussen 'breedbladige' S. x fragilis en S. pentandra - achtige wilgen, breed blad in vergelijking met een doorsnee Schietwilg. Het is nog steeds een 'smalbladige wilg', maar blad is breder dan 2 cm. Bij oudere, onbeschadigde wilgen is de tak - en twijgkleur typisch, zeker in het tweede deel van de winter (eerder op het jaar ook lichtjes olijfgroen aangelopen). Knopschubben sterven zeer snel af en velen worden dan zwart, wat in combinatie met de takkleur een typisch beeld oplevert, zie https://www.naturespot.org.uk/species/salix-euxina. Kraakt zeer goed, enkel geëvenaard door struikvormen van Amandelwilg: probeer een blad af te trekken en je hebt zonder de minste weerstand een hele tak mee. Let wel op dat dit bij sterk groeiende takken (jong, gekapt, waterloten enz...) een volstrekt irrelevant kenmerk wordt. Blad is variabel en aan kortloten en het onderste deel van langloten vind je blad dat qua vorm zeer sterk doet denken aan blad van Salix x meyeriana. x meyeriana en pentandra hebben evenwel een veel donkerder bladkleur en veel fijner gezaagde bladrand. In tegenstelling tot wat vaak vermeld wordt is S. euxina niet volledig glad, maar is het jonge blad wel degelijk wat behaard (net zoals onderdelen van de katjes). Evenwel verdwijnt de beharing snel en krijg je een wilg met kaal blad, kale knopschubben en kale twijgen, bij S. x fragilis is er doorgaans nog wat beharing te vinden op knopschubben en twijgen, zelfs doorheen de winter. Euxina heeft nogal brede twijgen en de knoppen staan op een grote, zijdelings uitstekende bult (daar bestaat ongetwijfeld een botanische term voor).
Salix euxina versus Salix x fragilis:
Kenmerken waar niet te veel aandacht moet worden aan besteed: kleur bladonderzijde en bladvertanding.
Keiharde kenmerken: Gebruik een loupe (x 10 volstaat) en bekijk uiteraard meerdere takken, bladeren enz.. verspreid over de boom.
Salix euxina: Bladbovenzijde (ongeveer midden van blad) met stomata die duidelijk meer geconcentreerd zijn langs de nerven of afwezig, Salix x fragilis: stomata uniform verdeeld over de bladbovenzijde.

Voor het onderzoeken van knoppen (kan vanaf de herfst), trek eerst een knop eraf (neem grotere knoppen, dat werkt makkelijker) en gebruik dan een speld om de knopschub eraf te werken (prik niet in de delen die zich eronder bevinden).
Salix euxina: eerste blaadje onder de knopschub aan de basis rond half tot drie vierde van de volledige omtrek van de knop, randen ervan sterk overlappend (over meer dan de bovenste helft van de lengte van de knop). Met drie tot vijf evenwijdige nerven op ongeveer gelijke afstand ontspringend. Kan zeer goed zonder gepruts gezien worden tijdens het schieten van het blad en uitkomen van de katjes, eventueel versneld door een twijg tijdens de winter binnen op water te zetten. (Salix pentandra en x meyeriana horen hier ook thuis)
Salix x fragilis: eerste blaadje onder de knopschub aan de basis rond minder dan de helft van de volledige omtrek van de knop, randen ervan bovenaan niet of nauwelijks overlappend (kan door de sterke beharing moeilijk te zien zijn, druk zachtjes onderaan op de knop, zodat die zich wat opent). Nervatuur meestal met een duidelijke hoofdnerf en daaruit ontspringende zijnerven.

Het één en het ander wordt hier https://core.ac.uk/download/pdf/14527217.pdf geïllustreerd op bladzijde 143 en 144, let wel op dat daar Salix euxina = Salix fragilis en Salix x fragilis = Salix x rubens. Zie ook nog eens https://www.naturespot.org.uk/species/salix-euxina en foto's op waarnemingen.be.

Bronnen:
Belyaeva  Nomenclature of Salix fragilis L. and a New species, Salix euxina (Salicaceae)
Lautenschalger Die weiden von Mittel - und Nordeuropa.
Groeten, Dirk Derdeyn.

nielseimers

#87
Ganzenvoet - Chenopodium:
Chenopodium is een uiterst complex geslacht met veel sterk gelijkende soorten. In het verleden werden in Nederland meer soorten gevonden/onderscheiden dan in Heukels' Flora opgenomen staan. Recent zijn een hoop van deze soorten beschikbaar gemaakt voor invoer op waarneming.nl. Sindsdien zijn er al enkele waarnemingen van binnengekomen, maar zowel voor de waarnemers als voor de validatoren is het eigenlijk niet duidelijk wat kenmerkend is voor de betreffende soorten. Probeer dus de diagnostische kenmerken goed in beeld te brengen.
Wetenschappelijke naamNederlandse naamNaam op waarneming.nl
Chenopodium album x Chenopodium giganteum
Chenopodium aristatum
Chenopodium berlandieri
Chenopodium borbasioides
Chenopodium bushianum/C. berlandieri var. bushianumTexaanse ganzenvoet
Chenopodium desiccatum
Chenopodium giganteumBoomspinazie
Chenopodium hircinum
Chenopodium leptophyllum
Chenopodium nitrariaceum
Chenopodium opulifoliumSneeuwbalganzenvoet
Chenopodium pratericolaChenopodium desiccatum var. leptophylloides
Chenopodium probstii
Chenopodium quinoaQuinoa
Chenopodium simplex
Chenopodium strictumChenopodium album subsp. striatum
Chenopodium suecicum
Chenopodium urbicumTrosganzenvoet



Korte beschrijving van de soorten:
  • Chenopodium album x Chenopodium giganteum: De kruising tussen Melganzenvoet en Boomspinazie. Als Chenopodium album, maar melig roze in bloeiwijze, centrum van blad en onderzijde van blad. Verschilt van Boomspinazie door het kleinere blad dat duidelijk langer dan breed is en sterk gelobd.
  • Chenopodium aristatum: Kleine potplantadventief met gaafrandige, zeer smalle stengelbladen. Bloeiwijze lang gesteeld, sterk vertakt en deelbloeiwijzes in duidelijke kluwens.
  • Chenopodium berlandieri: Plant witmelig, stengel rechtopstaand, tot 1.5 meter. Stengelbladen rond tot omgekeerd vliegervormig, bladrand variabel getand en gelobd. De lagere stengelbladen soms min of meer drielobbig. Bloemdekbladen vleugelachtig gekield. Zaden met doepe, duidelijke, honingraad-achtige putjes.
  • Chenopodium borbasioides: Als Chenopodium album, maar met lange bladsteel. Bladvorm ovaal en vaak licht drielobbig met grote tanden bij of voorbij midden. Tanden vaak licht inwaarts gebogen.
  • Chenopodium bushianum: Als Chenopodium album, maar minder melig, stengelbladen driehoekig tot omgekeerd vliegervormig, bladrand meestal erg ondiep getand. Bloemdekbladen zwak gekield.
  • Chenopodium desiccatum: Deze plant wordt tot 35 cm hoog en is sterk melig, vooral op de stengelbladen en in de bloeiwijze. De vlezige stengelbladen zijn minder dan 3 cm lang en zijn ovaal en gaafrandig.
  • Chenopodium giganteum: Als Chenopodium album, maar plant veel hoger en stengelbladen veel groter en breder. Plant bovenin melig roze. Bladeren rond tot omgekeerd vliegervormig (nauwelijks langer dan breed). Bladrand onregelmatig getand en nauwelijks gelobd.
  • Chenopodium hircinum: Plant ruikt sterk naar rottende vis, melig, stengel rechtopstaand tot opstijgend, tot 1 meter. Stengbladen duidelijk drielobbig, waarvan de middelste lob het breedst, maar slechts weinig langer dan de zijdelingse lobben. Bloemdekbladen gekield, vooral aan het uiteinde. Zaad met rijen van diepe, duidelijke gaatjes die duidelijk langer dan breed zijn.
  • Chenopodium leptophyllum: Deze plant wordt tot 40 à 60 cm hoog, is grijs van kleur en is sterk melig aan de onderzijde van het blad. Het blad is slechts 2.5 cm lang, is lijnvormig tot lancetvormig en gaafrandig.
  • Chenopodium nitrariaceum: Deze soort behoort niet tot de Chenopodium album sectie en dat zie je meteen. Het is een struikvormende soort tot 1 meter hoog. De stengelbladen zijn gaafrandig en lijnvormig tot smal ovaal.
  • Chenopodium opulifolium: Als Chenopodium album, maar sterk melig, stengel nooit roodpaars, bladvorm ovaal tot omgekeerd vliegervormig, gaafrandig tot licht gelobd of getand, bloemdekbladen licht gekield.
  • Chenopodium pratericola: Plant melig, stengel sterk vertakt, opstijgend tot rechtopstaand, tot 1 meter hoog, stengelbladen lijnvormig tot enigszins ovaal, gaafrandig, bloemdekbladen sterk gekield, zaad met netwerk van groeven.
  • Chenopodium probstii: Als Chenopodium album, maar vaak tot 2 meter hoog, bladrand roodpaars, stengel roodpaars aangelopen, blad uiteindelijk geheel geel, oranje of roodpaars verkleurend, lagere stengelbladen meestal met duidelijk bladlob aan weerszijden van basis, scherp getand, bloemdekbladen licht gekield.
  • Chenopodium quinoa: Als Chenopodium album, maar vruchten geel, oranje of rood gekleurd, bloeiwijze erg compact en voornamelijk aan de top aanwezig. Bloemdekbladen licht gekield.
  • Chenopodium simplex: Lijkt zeer sterk op Esdoornganzenvoet, maar de bloeiwijze is veel minder compact. Dit komt doordat de deelbloeiwijzes lang gesteeld zijn, waardoor de vruchtkluwens ver uit elkaar staan.
  • Chenopodium strictum: Als Chenopodium album x giganteum, plant melig roze in bloeiwijze, midden van bovenzijde blad en onderzijde blad. Verschilt door bladvorm die smal ovaal is met min of meer parallelle bladranden, ondiep getand en niet gelobd. Bloemdekbladen nauwelijks gekield.
  • Chenopodium suecicum: Als Chenopodium album, maar stengel zelden paarsrood aangelopen, bladen ovaal tot omgekeerd vlieger-vormig, meestal scherp getand, bloemdekbladen gemiddeld tot sterk gekield. Zaden met vrij diepe groeven en stompe hoek.
  • Chenopodium urbicum: Plant min of meer onbehaard, stengel rechtopstaand, tot 1 meter. Stengelbladen rond tot omgekeerd vliegervormig tot driehoekig, bladrand met variabele, meestal scherpe bladlobben. Bloemdekbladen afgerond (zonder kiel). Zaad met onduidelijk netwerk van groeven.

Opmerkingen:
  • De volgende kruisingen staan benoemd in Stace: Chenopodium x zahnii (Chenopodium album x ficifolium), Chenopodium x variabile (Chenopodium album x berlandieri), Chenopodium x preissmannii (Chenopodium album x opulifolium) & Chenopodium x fursajewii (Chenopodium album x suecicum)
  • Op waarnemingen.be zijn nog de volgende taxa beschikbaar: Chenopodium album subsp. borbasii, Chenopodium aristatum, Chenopodium auricomiforme, Chenopodium macrospermum, Chenopodium missouriense, Chenopodium multifidum & Chenopodium album var. reticulatum.

Referenties:
  • New Flora of the British Isles (Stace)
  • Heukels' Flora (23e editie, 2005)
Tekst: Niels Eimers (2018).

nielseimers

#88
Ononis - Kattendoorn/Stalkruid:
In Heukels' Flora worden twee ondersoorten van Ononis repens onderscheiden. Het onderscheid is meestal niet gemakkelijk, de diagnostische kenmerken zijn vaak slecht bekend en niet goed zichtbaar op de aangeleverde foto's. Om de zaak nog complexer te maken, zijn er geen twee, maar vier ondersoorten. Dit kan verklaren waarom sommige exemplaren voorheen niet goed op ondersoort gebracht konden worden, maar het kan ook voor nog meer verwarring zorgen. Doe jezelf in dat geval een plezier en benoem de ondersoort lekker niet  B)
subsp. arvensissubsp. foetenssubsp. repenssubsp. spinosa
DoornsAfwezigAfwezig of weinig en slapAfwezig of weinig en slapVeel en stevig
Eindstandige bloeiwijzeDichte trosLosse trosLosse trosLosse tros
Okselstandige bloeiwijzes(1-)2(-3) bloemen1(-2) bloemen1(-2) bloemen1(-2) bloemen
Deelblaadjes15-30 mm10-30 mm3-20 mm5-15 mm
VruchtenKorter dan kelkKorter dan kelkKorter dan kelkEven lang of langer dan kelk
StengelErect of opstijgendErect tot opstijgendLiggend tot opstijgendErect of opstijgend
BladbeharingBeklierdWeinig beklierdSterk beklierdWeinig beklierd
BladtopAfgerondSpitsAfgerond, stomp of licht uitgerandSpits

Opmerkingen:
  • Wij beschouwen de taxa als ondersoorten, maar in het buitenland worden ze vaak als soorten binnen een complex beschouwd.
  • subsp. procurrens is synoniem voor subsp. repens
  • Ononis x pseudohircina is de kruising tussen subsp. repens en subps. spinosa

Referenties:
Tekst: Niels Eimers (2018).

Willemien Troelstra

#89
Sint Janskruid - Frans Hertshooi (de kruising van Sint Janskruid en Kantig hertshooi) - Kantig hertshooi

Frans hertshooi (Hypericum x desetangii) is de algemeen voorkomende kruising tussen Sint Janskruid (Hypericum perforatum) en Kantig hertshooi (Hypericum maculatum). Het is lastig de kruising te onderscheiden van de stamouders, mede omdat ze terug kan kruisen met de ouders en dan bastaardzwermen vormt.
Advies: kijk naar het aantal lijsten, de kelkbladen (spitsheid en aanwezigheid tandjes) en de bladeren (veel/weinig doorzichtige puntjes, dat zijn de oliekliertjes). Komen die overeen met een oudersoort kies dan daarvoor. Zie je eigenschappen die er tussenin zitten, kijk dan of het overeen komt met Frans hertshooi. Kom je er niet uit dan kun je de combinatiesoort kiezen.  Hieronder staan nog wat meer verschilkenmerken, die niet door alle bronnen genoemd worden en waarschijnlijk minder hard zijn.
Sint Janskruid H. perforatumFrans hertshooi H. x desetangiiKantig hertshooi H. maculatumBron
Gaatjes in bladVeel Meestal weinigGeen tot weinig1 t/m 4
Kelk open bloemenLancetvormig spitsEivormig/ovaal met spitsjeEivormig stomp1 t/m 4
KelktoppenOngetandDeels met tandjes (loep)(on)Getand1 t/m 4
Aantal stengellijstenTwee Twee tot vier Vier (tot twee) 1 t/m 4
Klieren op lijstenWeinigIntermediairRegelmatig1
Zwarte bladrandklierenOnder (en boven)Boven en onderBoven en onder1
Zwart in kroonbladenWeinig (punten)IntermediairVaak (strepen of punten)2 & 4
BladnervenLicht netvormigTusseninSterk netvormig3

Bronnen:

Opmerkingen:
  • Bron (2) en (4) zeggen dat St-Janskruid op de kroonbladeren alleen zwarte punten heeft, geen strepen, over Frans Hertshooi worden geen uitspraken gedaan.
  • Bekijk de vorm van de kelk bij open bloemen. In bloemknop is de kelk vrijwel altijd afgerond en breed.
  • Houd ook rekening met Gevleugeld hertshooi. Deze soort heeft net als Kantig hertshooi vier stengellijsten die lagerin de plant erg breed worden, maar in tegenstelling tot Kantig hertshooi zijn de kelkslippen spits en smal. Net als bij Sint-Janskruid, heeft Gevleugeld hertshooi vele doorzichtige puntjes in het blad zitten. En tot slot zijn de bloemen van Gevleugeld duidelijk kleiner en het bloeischerm compacter dan van Sint-Janskruid en Kantig hertshooi.
Tekst: Willemien Troelstra (2018).
groet, Willemien Troelstra