Geslachtsverdeling Kuifeenden: turven maar!

Gestart door Albert de Jong, oktober 17, 2016, 11:24:53 AM

Vorige topic - Volgende topic

Albert de Jong

Kuifeenden: mannen en vrouwen

Bij een aantal eendensoorten lijkt er een scheve man/vrouw-verhouding te zijn: je ziet vaak, althans in ons land, veel meer mannetjes dan vrouwtjes. In het algemeen overwinteren vrouwtjes zuidelijker dan mannetjes. Daarnaast zouden vrouwtjes gevoeliger zijn voor sterfte tijdens het broeden en meer geschoten worden. Maar bij deze scheve verhoudingen staan nog veel vragen open.

In de winter van 2015/2016 zijn door waarnemers van Sovon en via Waarneming.nl ruim 50.000 Tafeleenden geturfd. Uit deze succesvolle actie kwam een verhouding van 71% mannetjes en 29% vrouwtjes. Vanwege dit succes willen we ook de komende winter weer een eend onder de loep nemen.

In de komende winter willen we bij de Kuifeend de geslachtsverhouding bepalen. Vanaf de maand december is dat verantwoord om te doen: dan zijn bijna alle jonge mannetjes (eerste winter) voldoende doorgeruid om te onderscheiden van vrouwtjes.

Herkenning
Mannetjes en vrouwtjes zijn, zoals bekend goed, uit elkaar te houden.

- Let op 1: Eerste winter mannetjes hebben vaak nog wat bruinwitte flanken en een korte kuif.
- Let op 2: vrouwtjes Toppers lijken op vrouwtjes Kuifeenden. Toppers zijn vooral op de Waddenzee en het IJsselmeer te vinden. Vrouwtjes Toppers hebben een grotere, ronde  kop en iets forsere snavel. De witte vlek bij de snavel is in de regel groot (alsof er een halve sneeuwbal tegenaan zit).
Zie ook: http://waarneming.nl/soort/info/187

Telling doorgeven
Het tellen van Kuifeenden is redelijk eenvoudig, zeker met een handteller. Tel het aantal mannelijke en vrouwelijke individuen apart. Bij grote groepen kun je ervoor kiezen om een afgepast deel van de groep te turven. Als je niet de hele groep turft, noteer dan zo mogelijk ook het totaal (dus inclusief het aantal niet op geslacht gebrachte vogels).

•   Voer bij je waarneming het aantal vrouwtjes en mannetjes (en eventueel 'onbekend' in).
•   De telling loopt van 1 december – 28 februari

Watervogeltelling
Watervogeltellers die hun gegevens doorgeven via Sovon kunnen tegenwoordig geslachten apart invoeren. Kies voor de optie Zet stippen en vul onder D (detailinvoer) het aantal mannen, vrouwen en onbekend in.

Waarneming.nl/Obsmapp
Waarnemers die een losse melding doen via waarneming.nl, kunnen via de optie Groepssamenstelling opgeven het aantal mannen en vrouwen invoeren. In Obsmapp kan dat via het man/vrouw-symbooltje.

Foto bijlage: groep Kuifeenden met 25 mannetjes, 14 vrouwtjes en middenvoor een Topper (naar links kijkend). Joost van Bruggen, februari 2014.
Openlijk liefhebber van meeuwen en ganzen.
Werkt bij Sovon als communicatiemedewerker.

Albert de Jong

Openlijk liefhebber van meeuwen en ganzen.
Werkt bij Sovon als communicatiemedewerker.

Albert de Jong

Het bleef hier angstvallig stil...maar gelukkig waren er wel veel waarnemers die in de periode 1 december 2016 t/m 28 februari 2017 de verhouding man/vrouw bij groepjes Kuifeenden invulden.
Daar komt het volgende beeld uit.

NIEUWSBERICHT:

Kuifeenden geturfd: meer mannen dan vrouwen

In de winter van 2015/2016 keken we naar de geslachtsverhouding bij Tafeleenden. Op basis van ruim 50.000 geturfde Tafeleenden werd een landelijke verdeling van 71% man en 29% vrouw zichtbaar. Ook bij Kuifeenden is de verhouding ongelijk, zo blijkt uit een recente turfactie.

We hadden vooraf het idee dat, net als bij de Tafeleend en veel andere eendensoorten, ook bij Kuifeenden beduidend meer mannentjes dan vrouwtjes te zien zijn in Nederland. Over die scheve geslachtsverhouding bij eenden bestaan verschillende theoriëen. Wellicht worden vrouwtjes tijdens het broeden relatief vaak gepredeerd. Misschien ook hebben ze deels andere overwinteringsgebieden om concurrentie met mannetjes te vermijden. Om na te gaan of er daadwerkelijk meer mannetjes dan vrouwtjes Kuifeenden in Nederland overwinteren, vroegen Sovon en Waarneming.nl watervogeltellers en andere waarnemers om in de periode december 2016 – februari 2017 bij groepen Kuifeenden de mannen en vrouwen te turven. In deze periode zijn  beide geslachten klaar met de rui en gemakkelijk te onderscheiden.

62% mannen

De oproep leverde 2544 bruikbare meldingen op, waarvan een deel dubbele waarnemingen betrof, die zo goed mogelijk werden uitgesloten. In totaal bleven 51.081 Kuifeenden over, die een verhouding van 62% mannen en 38% vrouwen laten zien. Ook bij overwinterende Kuifeenden zien we dus ook een scheve geslachtsverhouding, zij het wat minder sterk dan bij Tafeleenden. Veruit de meeste groepen werden geturfd in westelijk Nederland en vooral kleine groepen van tot 100 vogels werden goed bekeken. Bij iedere groepsgrootte (figuur 1) was de verhouding ongelijk, dus ook in kleine groepjes Kuifeenden zie je vaak al meer mannetjes. De gegevens zouden nog verder geanalyseerd kunnen worden om bijvoorbeeld te kijken naar de verdeling per habitat en eventuele verschillen per regio. En als zulke turfacties jarenlang worden volgehouden, zullen ook eventuele veranderingen in de tijd en ruimte zichtbaar worden.

Meedoen en vaker watervogels tellen
We hopen met deze oproep vogelaars enthousiast te hebben gemaakt om extra gegevens bij hun tellingen en waarnemingen in te voeren. Waarnemers die nog geen watervogels tellen nodigen we van harte uit om in een eigen gebied mee te gaan doen aan het watervogelproject: http://www.sovon.nl/watervogels

Erik van Winden, Albert de Jong, Sovon

Martine Lemmens, Hisko de Vries, Waarneming.nl

Openlijk liefhebber van meeuwen en ganzen.
Werkt bij Sovon als communicatiemedewerker.

fkdeboer

Leuk Albert!
in hoeverre kan je uitsluiten dat deze verhouding (deels) een waarnemers-effect is?
Ik bedoel: mannetjes zijn een stuk opvallender.
grtjes,
Folkert
--
"This is like deja vu all over again."
Yogi Berra

Albert de Jong

#4
Hoi Folkert,

Daarmee hebben we rekening gehouden door de periode op 1 december te laten beginnen. Dan zijn de traagste 1kj mannetjes kuifeend ook bijna geheel doorgeruid naar het zwart-witte kleed. Begin december zie je nog wel wat mannetjes met iets bruin op de flank, maar in de regel zijn de geslachten heel goed uit elkaar te houden. Ik verwacht dus geen serieuze bias daardoor.
Verder doen we wel de aanname dat mensen die een verhouding invoeren ook echt serieus gekeken en geturfd hebben. Als je een geslachtsverhouding invoert, dan doe je dat niet alleen als je een groep mannetjes ziet, lijkt me. Maar over hoe men kijkt en hoe nauwkeurig men vervolgens invoert, durf ik niet echt iets te zeggen. (We hebben bijvoorbeeld niet naar de locatie van de waarneming gekeken, want dan zouden veel kuifeenden op de weg hebben gezeten.)
Of groepjes met alleen vrouwtjes systematisch gemist worden omdat ze slecht te zien zijn? Ik denk dat die groepjes erg schaars zijn. Ik zie ze in elk geval nooit (haha). Maar het zou voor een iets vertekend beeld kunnen zorgen.

Interessant is dat een Engelse turfactie (zelfde breedtegraad) van kuifeendjes in de jaren 80 op een verhouding van 59%/41% vrouw man gaf. Redelijk vergelijkbaar dus (https://wildfowl.wwt.org.uk/index.php/wildfowl/article/viewFile/731/731)
Openlijk liefhebber van meeuwen en ganzen.
Werkt bij Sovon als communicatiemedewerker.