Ven- vs. Noordse Glazenmaker

Gestart door Goyatlah, september 06, 2007, 23:03:47 PM

Vorige topic - Volgende topic

Goyatlah

Heb vandaag 2 glazenmakerdames gefotografeerd, waarvan de eerste mi een zekere Ven is, en de tweede me een Paardenbijter lijkt. Hoe kan ik die 2 van de zijkant onderscheiden (bovenkant foto lijkt me simpel: gele voorrandaders, geen spijker en een vlekkenpatroon dat identiek lijkt aan die van vrouwtje Ven):

Foto's verwijderd...

Wat zijn hier nu de verschillen?

[EDIT] Heb dit item gerenamed omdat de oorspronkelijke titel (Ven- vs Paardenbijter) de lading niet meer dekt. [/EDIT]
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Sticht

#1
Ik heb nooit een Venglazenmaker gezien, maar wel heel veel Paardenbijters en op de laatste foto staat zeker geen Paardenbijter. Die heeft o.a. veel bredere lichte strepen op de zijkant van de borst.  

Marc Bulte

#2
Streep over de frons moet veel dunner zijn bij paardenbijter. Bij deze beesten vind ik die trouwens ook voor een venglazenmaker wel heel erg breed, vooral de laatste foto.

Heb je nog een betere foto van de achterlijfaanhangselen? Op de eerste foto lijken ze erg afgerond en ze staan sowieso recht en niet onder een hoek zoals op de tweede foto te zien is.

Ik weet niet waar je ze gezien hebt maar ik maak hier subarctica van.
Groeten,
Marc Bulte
Mijn fotosite

Goyatlah

Ik zal vanavond even zien wat ik van de eerste precies heb, maar heb die uitgebreid kunnen fotograferen. Als het werkelijk Noordse zou zijn, hou ik me even stil over de vindplaats, want dan is het waarschijnlijk een nieuwe.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Marc Bulte

Komt het habitat een beetje overeen met wat subarctica graag wil (Sphagnum soep)?
Groeten,
Marc Bulte
Mijn fotosite

Goyatlah

#5
Volgens mij nauwelijks (maar ken maar een klein stukje van het gebied). Ven zou ik hier eigenlijk ook niet verwachten.

(Maar binnen ca 15 km ligt wel een grote bekende populatie van subarctica, weet de kenner wel ongeveer waar).
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Marc Bulte

15k is goed te doen voor die grote jongens, wel grappig dat het er meerdere waren.
Groeten,
Marc Bulte
Mijn fotosite

Goyatlah

#7
CiteerStreep over de frons moet veel dunner zijn bij paardenbijter. Bij deze beesten vind ik die trouwens ook voor een venglazenmaker wel heel erg breed, vooral de laatste foto.

Heb je nog een betere foto van de achterlijfaanhangselen? Op de eerste foto lijken ze erg afgerond en ze staan sowieso recht en niet onder een hoek zoals op de tweede foto te zien is.

Ik weet niet waar je ze gezien hebt maar ik maak hier subarctica van.
Moi Marc,

niemand gaat blijkbaar in tegen jouw determinatie, en na een halve dag snuffelen kan ik er zelf ook wel in mee gaan, hou het dus voorlopig op Noordse (en hoor uiteindelijk wel of het NCOW er daar mee eens is).

In ieder geval bedankt, want was er zelf niet opgekomen.

(Heb trouwens nog meer foto's op mn site geplaatst: Noordse Glazenmaker)
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

vuurvlinder

#8
Heb dit gevolgd en is volgens mij ook een Noordse. Dolf waar zat ie? Beetje late post, maar kom niet net terug uit de kroeg, maar van de NNN!
Met vriendelijke groet, Astrid Landsaat.

Goyatlah

CiteerHeb dit gevolgd en is volgens mij ook een Noordse. Dolf waar zat ie? Beetje late post, maar kom niet net terug uit de kroeg, maar van de NNN!
Moi meissie, hou de preciese plaats ff voor me, maar denk morgen (dwz vanavond) die kant nog wel op te komen, dus dan hoor je dat wel. Het weer is goed dacht ik. (Sorry voor de rest, beetje inside info...)
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Goyatlah

#10
Heb de mij beschikbare literatuur bestudeerd en na zorgvuldig vergelijken van mijn foto's met die van een eerder genomen Venmannetje - met het risico appels met peren te vergelijken - kom ik tot de volgende conclusies:

Beide dieren zijn Noordse. Dit is bevestigd door (naast anderen): Rene Manger, Marcel Wasscher en Gerard Abbingh.
Beide dieren zijn forma elisabethae, oftewel de zeldzamere donkere, kleinvlekkige vorm.
Dit zorgde gelijk voor 2 complicaties:
- de meeste beschrijvingen geldt de grootvlekkige forma interlineata
- elisabethae heeft een aantal overeenkomsten met juncea die interlineata niet heeft, en is dus lastiger te onderscheiden.

Ik ga hierbij de kenmerken even langs:
- Voorrand ader van Ven geel, noordelijke bruin (alleen genoemd in K-D): klopt, maar enigszins verraderlijk, omdat op verschillende foto's van hetzelfde beest er kleurverschillen lijken. Is dus deels afhankelijk van het licht.
- Horizontale streep voor op snuit is bij Ven versmald aan de zijkanten, bij Noordse even breed of zelfs breder. Klopt.
- Ven heeft op achterzijde kop gele vlek (of vlekken). Kan dat op geen enkele foto vinden, ook niet in de literatuur, dus onzeker.
- Noordse zou op de onderkant van het borststuk (vaak) 2 gele vlekken hebben, Ven niet. Kan die vlekken niet vinden, maar heb het idee dat die zowel geslachts, als vorm afhankelijk zijn, dus dat ik ze in feite ook niet behoor te vinden. Onzeker dus.
- Achterlijfsaanhangselen van vrouwtje Noordse langer en breder dan die van Ven, terwijl ze ook in 1 vlak liggen, terwijl die van de Ven in een V-vorm liggen. Klopt voor het 2e dier, eerste (nog) onzeker, moet ik nog een keer naar kijken.
- Zijkant van de borst met uitgebreidere tekening tussen de beide grote gele banden. Klopt niet maar dit geldt alleen voor forma interlineata. De mijne zijn elisabethae.
- Kleur van de tekening. Is appels met peren vergelijken en heeft hier dus niet veel zin.
- Onderlip van Ven geel, van Noordse met bruine vlek. Klopt.
- Schouderstreep bij Noordse hamervormig of gereduceerd, bij Ven recht of gereduceerd. Gereduceerd, dus onbesluitbaar.
- Bij Noordse zou er een smalle lichte streep over de humerale naad moeten lopen. Kan deze nergens vinden, maar is ook onduidelijk of dit vorm of geslachtsafhankelijk is. Onbesluitbaar op dit moment (zou iemnand anders naar kunnen kijken).
- Verschil in grootte tussen voorste en middelste vlekkenparen op S3 en S4: Bij de Ven- zijn de achterste duidelijk groter dan de middelste. Klopt. Wendler en Nuss maken het voorbehoud dat dit voor mannetjes zou gelden, maar klopt bij mijn dieren ook.
- Middelste vlekkenpaar op S3 en S4 aan de zijkant verbonden met de daaronderliggende vlek. Klopt niet, waarschijnlijk form-afhankelijk, dus wel bij interlineata maar niet bij elisabethae. Toch wel een duidelijk verschil met zijaanzicht van Ven.
- Verschillen op het membranula, lijken te kloppen, maar voor mij moeilijk te zien. Wordt  maar door 1 auteur genoemd en daar als onbetrouwbaar aangegeven.

Conclusie:
De hardste kenmerken, zoals horizontale streep op de snuit en de achterlijfsaanhangselen kloppen, of zijn (zoals de achterhoofsvlekken) onbeslisbaar.
De kenmerken die niet kloppen kunnen alle terug gebracht worden tot verschillen in form of geslacht.
Daarom durf ik het wel aan te stellen dat de id hiermee rond is.

Nog even iets over klein- en grootvlekkig:
De kleinvlekkige vorm wordt in de literatuur gezien als berg- en noordelijke vorm, de grootvlekkige vorm als laagland vorm. Dit is blijkbaar te kort door de bocht.
Lijkt me dan ook goed dat iedereen zijn Ven-foto's nog eens een keer opnieuw onder de loep neemt. (Ook mensen in het zuiden of Overijssel).

Gebruikte literatuur:
Wendler & Nuss (ned versie van 2002) - goede beschrijving van beide vormen.
K-D Dijkstra (1e druk, Engelse versie) - noemt als enige het verschil in voorrandader. Met nadruk op elisabethae.
Veldgids (1e druk, dus oud): goede beschrijving van beide vormen, doch een beetje te negatief over de mogelijkheid om elisabethae-vrouwtjes goed op naam te brengen.
Sternberg/Buchwald - benoemt alleen de belangrijkste kenmerken, maar gaat uitgebreid in op de status van de beide vormen van subarctica.
Geijskes & Van Tol (De Libellen van Nederland) - behandelt slechts f.elisabethae - zonder dat expliciet te benoemen - en was dus maar beperkt bruibaar.
Peters (Edellibellen Europas) - was niet echt goed bruikbaar helaas, misschien is mijn Duits toch net niet goed genoeg.
Odo tabel kon ik niet vinden, maar heb sowieso een heel oude (denk 1e) druk.
Beschrijving van Noordse in Fochtelooerveen - beschrijft beide vormen en de verschillen met Ven. Foto's betreft alleen mannetjes juncea en f.interlineata, toch goed bruikbaar als referentie.
Dingemanse en Kalkman (in Brachytron, dec.97) - zet de verschillen tussen juncea en f.elisabethae op een rijtje, met een betrouwbaarheidsonderzoekje over de div.kenmerken.

Er schijnt in 2001 ook nog een artikel in Brachytron over hetzelfde onderwerp te hebben gestaan. Als iemand me kan helpen aan scans hier van, neem dan svp kontakt op.

Is een lang verhaal geworden, maar kan wellicht anderen op weg helpen. Ga dit nog nader uitwerken - met plaatjes etc., en komt dan op mn website te staan.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Sticht

Geweldige waarnemingen! Proficiat.

Goyatlah

Credit is ook toe te schrijven aan Martin en Marc die me het goede pad hebben opgeduwd  ;)  
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Marc Bulte

#13
Wat je zegt over de hamervorm van de schouderstrepen geldt dat niet ook alleen voor mannetjes? Die van jou zijn iig vrouwtjes dus dat lijkt me wel te kloppen. Ik heb iig foto's van interlineata vrouwtjes met dezelfde schouderstrepen als die van jou.

Die vlekken achter de ogen heb ik ook nog nooit gezien.

Al met al gefeliciteerd met een leuke waarneming van een erg zeldzame vorm!
Groeten,
Marc Bulte
Mijn fotosite

Goyatlah

Niet helemaal. De vrouwtjes Ven lijken allemaal dit soort schouderstrepen te hebben, maar bij Noordse zouden er ook af en toe vrouwtjes moeten zijn met volledige schouderstrepen (die dan ook weer hamervormig kunnen zijn). Maar dat ging weer over interlineata. (Snap je het nog?) Die hamervormige streep komt bij elisabethae weer minder voor, dus is voor die vorm geen goed onderscheid - ook al omdat ie af en toe ook weer bij Ven voorkomt.

Nu even kort: korte strepen komen bij de meeste Noordse en bij Ven alle vrouwtjes voor en bij sommige mannetjes van beide soorten. Dieren met hamervormige strepen zijn meestal Noordse en met rechte strepen meestal Ven, en in die strepen zit ook nog behoorlijk wat variatie. Een goede aanwijzing dus, niets meer.

In het artikel uit Brachytron staan wat getallen bij hoeveel procent van de dieren bepaalde kenmerken zouden voorkomen. Helaas zijn de steekproeven erg klein en gelden alleen interlineata. Misschien een idee om dat onderzoek aan de hand van foto's een keer over te doen.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Goyatlah

Heb een pagina gemaakt met vergelijkende foto's: Noordse vs. Venglazenmaker
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Bart van den Boogaard

#16
CiteerHeb een pagina gemaakt met vergelijkende foto's: Noordse vs. Venglazenmaker
Ik vind die pagina heel handig. Alleen vind ik het wel een beetje griezelig dat een vrouwtje subarctica met een mannetje juncea vergeleken wordt. Misschien is het ook mogelijk om een wat vollediger vergelijking te maken met aanvullend fotomateriaal, met vergelijk mannetjes, ondersoorten, vrouwtjes, ondersoorten. Ik heb zelf ook foto's van beide aeshna's even kijken of ze bruikbaar genoeg zijn.
Plaatjesbronnen:
http://www.flickr.com/search/?q=subarctica
http://www.flickr.com/search/?q=juncea
http://www.hynstebiter.nl/noordseglazenmaker.html
http://www.fugleognatur.dk/english/gallery...species&ID=2752
http://www.fugleognatur.dk/english/gallery...species&ID=2787
http://www.rotholl.at/tags/hochmoor-mosaikjungfer.html

Ik wil wel helpen met toestemming vragen voor het gebruik van de foto's

Hmm ik heb recent al mijn dia's gescand en daar zat ook de foto van de vermeende subarctica bij maar bij nader inzien is het denk ik een juncea met bijna hamervormige schoudervlekken. Deze komt uit de vogezen '98 (oh ehhh ja gevangen  ) :whistle:
Natuurvideo op
www.redkitemedia.nl

Iedereen die met mij op stap wil:
http://www.facebook.com/Bartboog
http://redkitemedia.hyves.nl/

Bart van den Boogaard

#17
nog een foto van hetzelfde beest (nog grotere crop dan bij de vorige)
Natuurvideo op
www.redkitemedia.nl

Iedereen die met mij op stap wil:
http://www.facebook.com/Bartboog
http://redkitemedia.hyves.nl/

Weia

Mooie plaat van de noordse, maar dat wist je intussen al ;-)
Alleen: al onze dieren zijn elisabethae, dacht ik, want dat is de ondersoortnaam. De vorm (forma) namen ken ik niet, daar zit toch geen elisabethae bij??
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

Goyatlah

#19
forma interlineata komt overeen met de vroegere subsp. A.s.interlineata (vanwege de vlekken tussen de beide borststrepen), en wordt hier meestal de kleinvlekkige vorm genoemd. Dit is de vorm die normaliter voorkomt in noord-europa en in de alpen.
forma elisabethae is de vorm die vroeger A.s.elisabethae genoemd werd (naar de vrouw van de beschrijver). Deze vorm is de "laaglandvorm" en zou in Nederland veel minder voorkomen dan de grootvlekkige vorm - in bv. Geijskes & van Tol slaat de gehele beschrijving alleen op de grootvlekkige vorm.
De status van de vormen is nog onduidelijk - regionaal of temperatuur cq. klimaatsafhankelijk oftewel genetisch bepaald, of door milieuinvloeden. Is wel onderzoek naar geweest maar de onderzoeken spreken elkaar tegen.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Weia

Citeerforma interlineata komt overeen met de vroegere subsp. A.j.interlineata (vanwege de vlekken tussen de beide borststrepen), en wordt hier meestal de kleinvlekkige vorm genoemd. Dit is de vorm die normaliter voorkomt in noord-europa en in de alpen.
forma elisabethae is de vorm die vroeger A.j.elisabethae genoemd werd (naar de vrouw van de beschrijver).
Maar hoe kom je heiraan. Het is toch de ondersoor A. subarctica elisabethae? Vreemd als een van de vormen dan ook elisabethae heet.
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

Goyatlah

Niet zo vreemd: Eerst werd in Canada Aeshna subarctica beschreven. In de 20'er jaren geloof ik werd ie ook in Europa ontdekt, en als een afzonderlijke ondersoort A.s.elisabethae beschreven (verschil zit m.n. in de tekening tussen de 2 borststrepen). Later werden toen de grootvlekkige beesten beschreven als A.s.interlineata. Niet zo vreemd, als je bedenkt dat de amerikaanse vorm ergens het midden heeft tussen de beide Europese "ondersoorten". Dat de europese vormen ondersoorten zijn, wordt ondertussen als achterhaald gezien, vandaar dat de "vormen" de namen van de vroegere ondersoorten behouden hebben. Rest dan verder nog de vraag natuurlijk of elisabethae en subarctica dan wel de status van ondersoorten verdienen.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

MC

Ik denk dat Weia bedoeld: hoe kom je aan "A.j.interlineata". Dus met de J van juncea?
vriendelijke groet,
Matthijs Courbois

Goyatlah

CiteerIk denk dat Weia bedoeld: hoe kom je aan "A.j.interlineata". Dus met de J van juncea?
Denk niet dat ze dat bedoelde, maar waar jij op duidt is obvious een typo, heb dat nu gerepareerd.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

grunsven

In Europa heb je alleen A. subarctica elisabethea en over A s. subarctrica hoef je je niet druk te maken.
Forma heeft geen officiele status maar is in dit geval wel makkelijk om aan te geven welke het is. Er zijn dus gewoon grootvlekkige en kleinvlekkige A.s.subarctica in Nederland en als je de term interlineata mooier vindt dan grootvlekkig dan kun je die gebruiken.
Roy van Grunsven
De Vlinderstichting - Dutch Butterfly Conservation (www.vlinderstichting.nl)

Goyatlah

CiteerIn Europa heb je alleen A. subarctica elisabethea en over A s. subarctrica hoef je je niet druk te maken.
Forma heeft geen officiele status maar is in dit geval wel makkelijk om aan te geven welke het is. Er zijn dus gewoon grootvlekkige en kleinvlekkige A.s.subarctica in Nederland en als je de term interlineata mooier vindt dan grootvlekkig dan kun je die gebruiken.
Die namen worden in de literatuur wel gebruikt (o.m. in Libellen Baden-Wurrtembergs, waar een heel verhaal over dit thema staat). Heb die namen gewoon overgenomen.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

grunsven

Ze worden wel vaak gebruikt inderdaad maar ze hebben geen officiele status. Hetzelfde geld voor de kleurvormen van I elegans. Als iedereen maar begrijpt welke je bedoelt.
Roy van Grunsven
De Vlinderstichting - Dutch Butterfly Conservation (www.vlinderstichting.nl)