Koud en laat voorjaar

Gestart door BartAbc, maart 19, 2013, 13:58:39 PM

Vorige topic - Volgende topic

BartAbc

We hebben een laat en koud voorjaar. Dat wordt nog erger, als de weersverwachting uit gaat komen (komend weekend misschien nog een ijsdag, dus temperatuur overdag onder 0!!).

Maar hoe koud en laat is het in vergelijking met andere jaren?
Wanneer we alleen naar de meteorologische gegevens kijken dan is een vergelijking te maken op basis van de temperatuursom (Tsom). Dat is de som van alle positieve etmaalgemiddelden, vanaf 1 januari.



De gedachte is uiteraard dat de natuur zich sneller ontwikkelt bij hoge temperaturen dan bij lage temperaturen. Als het vriest staat de natuur min of meer stil, gaat in ieder geval niet weer achteruit.
Er is natuurlijk geen 1 : 1 verband tussen de temperatuursom en bloeitijden. Het in bloei komen wordt ook door andere zaken bepaald, zoals de hoeveelheid licht en vocht. Bovendien hoeft het verband tussen temperatuursom en de ontwikkeling van planten ook niet lineair te zijn. In het algemeen zullen de afwijkingen van de gemiddelde bloei daardoor kleiner zijn dan de afwijkingen van de normalen van de temperatuursom.

Uit de kaartjes blijkt dat het voorjaar nu later is dan 2012 en 2011, maar dat we nog voorlopen op 2010. De komende weken gaat dat laatste misschien veranderen. Verder zien we de verschillen binnen Nederland: het zuidwesten is een stuk verder dan het noordoosten. Puur op basis van de temperatuursom scheelt dat zo'n 2 weken.

Veel meer over temperatuursom en fenologie en het weer in het verleden vind je op http://www.logboekweer.nl.

Nog een paar directe links:
Langjarig overzicht van de temperatuursom, met bloeitijden van de Natuurkalender:
http://www.logboekweer.nl/Fenologie/DeBilt_Tsom_Fenologie.pdf

Kaarten met de temperatuursom per week:
http://www.logboekweer.nl/Fenologie/Temperatuursom_2011_2013.pdf
http://www.logboekweer.nl/Fenologie/Temperatuursom_2001_2010.pdf

Van de temperatuursom komt elke week een update.

vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

Jeroen Nagtegaal

Ik meen dat 12 graden een betere grens is dan 0 graden. Dan zouden insecten, maar ook Gras weer gaan groeien.
Groet, Jeroen Nagtegaal
Moderator subforum Ringen

Een geringde vogel gezien of gevonden.
Meld het hier of mail naar ringonderzoek@gmail.com

BartAbc

#2
Jeroen, wat gras betreft, de temperatuursom zoals hier berekend wordt juist in de landbouw gebruikt om te bepalen of het gras al voldoende is gegroeid voor de eerste bemesting:
http://www.boerderij.nl/Rundveehouderij/Achtergrond/2013/3/Temperatuursom-1195111W/

Voor de rest zou je voor elke plant- of diersoort een aparte berekening kunnen maken. Er zullen vast wel diersoorten zijn die boven de 12 graden actief worden, of boven een andere drempelwaarde. Of boven een drempelwaarde in combinatie met zon. Voor planten werkt het anders, die groeien als het warm genoeg is (hier aangenomen: temperatuur boven het vriespunt) een stukje verder. Voor heel vroege soorten, zoals Hazelaar en Sneeuwklokje begint de ontwikkeling eigenlijk al voor 1 januari, dat zou je ook mee kunnen nemen in de temperatuursom.

Maar om het simpel te houden hou ik het bij één standaard berekening, met de kanttekening dat elke soort op zijn eigen specifieke manier reageert. Bij de Natuurkalender zijn daar z.g. voorspelmodules voor ontwikkeld, de temperatuursom is een onderdeel daarvan.

Er wordt veel geschreven over klimaatverandering, over de gevolgen daarvan en over het (gemiddeld gesproken) vroeger worden van het voorjaar (dit jaar merken we daar weinig van). We willen dan natuurlijk weten in hoeverre dat zo is. Gaat de verschuiving nog steeds verder, is er verschil tussen het vroege en het late voorjaar, en hoe meet je dat eigenlijk.

Je kunt elk jaar doorgeven wanneer planten beginnen te bloeien, wanneer vlinders vliegen en vogels gaan broeden. Sinds 2001 worden veel van die fenologische gegevens verzameld door de Natuurkalender, die is daar ook voor opgezet. Langere fenologische reeksen zijn zeldzaam, dat maakt een vergelijking met het verleden lastig. Ook dreigt er allerlei 'bias'  (vertekening van de meetgegevens), bijvoorbeeld doordat er competitie kan ontstaan in het leveren van steeds vroegere waarnemingen, doordat gegevens uit verschillende delen van het land worden samengevoegd, doordat verschillende genetische vormen kunnen zijn aangeplant (planten zoals Sleedoorn), door invloeden van microklimaat. Een berekening op grond van puur meteorologische gegevens heeft het voordeel dat er lange reeksen van zijn, en dat de temperatuurmetingen volgens strakke richtlijnen plaatsvinden, zodat het allemaal goed vergelijkbaar is.

Als we de berekende temperatuursom en de bloeitijden (natuurkalender) in tijdbalken tegen elkaar afzetten krijgen we het volgende plaatje:



Er is een aardig verband tussen temperatuursom en eerste bloei, maar de verschillen in eerste bloei zijn minder groot dan de verschillen in de berekende temperatuursom.

Het wordt interessant wanneer we de temperatuursom niet over afzonderlijke jaren, maar over periodes van 30 jaar uitrekenen (30 jaar is in de klimatologie een gebruikelijke periode om normalen vast te stellen). Dan krijg je deze figuur:



Je ziet dan dat de temperatuursommen steeds vroeger in het jaar bereikt worden. Het scheelt ongeveer 12 dagen. Over een paar maanden weten we of het huidige koude voorjaar de lijntjes weer wat naar rechts weet te buigen. Maar meer dan een klein hobbeltje zal het niet opleveren.
Dat wordt anders wanneer we dezelfde figuur maken met gemiddelden over 10 jaar. Dan zien we dat de temperatuursommen de laatsen jaren weer wat later bereikt worden. De grootste verschuiving heeft zich voorgedaan tussen 1991 en 2000.

Meer hier over op http://www.logboekweer.nl
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

petraw

Beste Bart,

Leuk om het nog eens zo te zien.

Groet,

Petra
Groet, Petra

BartAbc

Ook de Natuurkalender besteedt nu aandacht aan het late voorjaar, met een Natuurbericht
http://www.natuurbericht.nl/?id=10329

De bevindingen van de Natuurkalender komen aardig overeen met de berekeningen op basis van de temperatuursom.
Wel constateert de Natuurkalender dat we nog steeds voorlopen op 'normaal' (voor de Natuurkalender is dat de periode 1940-1968). Ik vermoed dat dat vooral komt doordat het tweede deel van december erg zacht was, de ontwikkeling van vroege voorjaarsplanten kwam toen al op gang. December wordt in de temperatuursom niet meegerekend.

Er komt een bijzonder koud weekend, waarin de temperatuur nauwelijks boven 0 komt, en ook nog eens met veel wind. Het is goed mogelijk dat we de koudste maand maart krijgen in 26 jaar... hoe gaat de natuur daar op reageren?

zie ook
http://www.logboekweer.nl/Temperatuur/DeBilt_Temp.jpg

Petra, dank voor je reactie!
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

Yeronimo

De natuur is daar nu al op aan het reageren (of eerlijk gezegd eigenlijk helemaal niet letterlijk op aan het reageren). Het is te merken in het veld!

Vorig jaar had ik de eerste zingende Tjiftjaf in Leeuwarden op 12 maart. Ik had op 21 maart vorig jaar al 20 Tjiftjaffen zingen in het Leeuwarderbos in circa 50 hectare. Ik ben nu al verschillende keren deze week en vorige week in het Leeuwarderbos geweest (vanmorgen zelfs nog geteld), maar nog geen enkele horen zingen.

Ook zijn wij bezig met de paddentrek in Leeuwarden. Onze vangemmers/schermen staan opgesteld sinds 6 maart en hebben nog maar 53 Kleine watersalamanders, 1 Gewone pad en 2 Bruine kikkers overgezet. Vergeleken met vorig jaar (2012) zaten we op 21 maart al op 216 Kleine watersalamanders, 80 Gewone padden, 7 Bruine kikkers, 1 Bastaardkikker en 6 Meerkikkers.
Jeroen Breidenbach, 31 jaar
Leeuwarden

BartAbc

Door het voor de tijd van het jaar extreem koude weer is de temperatuursom verder achterop geraakt; we lopen nog wel voor op 2010.


In 2010 ontstond de achterstand in januari, februari en de eerste helft van maart. Dit jaar begon juist heel zacht, waarna er in januari een lange vorstperiode kwam. Na een paar kortere vorstperiodes in februari was het begin maart een paar dagen heel zacht, en de rest van maart juist weer erg koud.

De weerstatistiek is grillig, je kunt er van alles uithalen en het is vaak niet in één cijfer te vangen. Ongelukkig dit jaar is dat de natuur al een eind op gang was toen het opnieuw koud werd. En de meeste mensen hebben het nu wel gehad met de kou.

http://www.logboekweer.nl
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

Wim Bakker

Ik heb de Tsom even uitgerekend voor Twente t/m 22 maart.

Het is wel koud, maar niet extreem. Dit zijn de koudere jaren vanaf 1951:

jaar, Tsom
1979,  98
1987, 100
1955, 103
1963, 105
1985, 119
2006, 122
1970, 131
1996, 142
1956, 153
1986, 158
2010, 170
1969, 170
1964, 182
1958, 186
1984, 190
1954, 200
1965, 201
2013, 201
1968, 207
1962, 210
...
"So the first dinosaur bone ever found was also the first to be lost." ― Bill Bryson

Wim Bakker

En voor De Bilt.
"So the first dinosaur bone ever found was also the first to be lost." ― Bill Bryson

Margreet Kwh

Vandaag werd er geschaatst in Friesland, nadat deze week daar ook het eerste Friese kievitsei gevonden was. (informatie van het NOS journaal van vandaag)
Vandaag liep ik met mijn moeder aan de arm door de sneeuw in Bergen op Zoom, en zag ik daar een slee getrokken worden, met twee kinderen erop.
Dat kan ik me niet herinneren ooit eerder op die datum in Nederland gezien te hebben.
met vriendelijke groet, Margreet Kouwenhoven

Jeroen Nagtegaal

Exact 5 jaar geleden lag er ook sneeuw... Toen vrijwel landelijk, maar minder dik...
Groet, Jeroen Nagtegaal
Moderator subforum Ringen

Een geringde vogel gezien of gevonden.
Meld het hier of mail naar ringonderzoek@gmail.com

arjan.kop

Ik heb nog wel eens sneeuwballen gegooid op mijn verjaardag, en die is pas over een paar weken weer.

Margreet Kwh

Wanneer is dat, Arjan? En waar was dat?
met vriendelijke groet, Margreet Kouwenhoven

Botervlieg

Maar als je kijkt naar de spreekwoorden, dan is het eigenlijk toch ook niet zo raar?

- Maart roert z'n staart
- Er is geen maart zo goed of het sneeuwt op de boer z'n hoed

- Aprilletje zoet geeft ook wel eens een witte hoed
- April doet wat hij wil
- Het weer mag zijn zoals het wil, ontkleed u niet voor half april

- In mei leggen alle vogels een ei

(Tja, dat wij nu gewend zijn geraakt dat ze dat in maart al doen....)

Groetjes, Marleen

arjan.kop


Margreet Kwh

Citaat van: arjan.kop op maart 25, 2013, 11:25:44 AM
Citaat van: Margreet Kwh op maart 25, 2013, 11:08:46 AM
Wanneer is dat, Arjan? En waar was dat?

Half april, 1998. Was in Leiden.
http://www.knmi.nl/cms/content/30808/sneeuw_in_april

Leuk om te lezen. Mijn herinneringen zijn blijkbaar niet betrouwbaar.

Citaat van: M. Baltus op maart 25, 2013, 11:17:11 AM
Maar als je kijkt naar de spreekwoorden, dan is het eigenlijk toch ook niet zo raar?

- Maart roert z'n staart
- Er is geen maart zo goed of het sneeuwt op de boer z'n hoed

- Aprilletje zoet geeft ook wel eens een witte hoed
- April doet wat hij wil
- Het weer mag zijn zoals het wil, ontkleed u niet voor half april

...
Je hebt gelijk Marleen, onze taal bevat veel spreuken en zegswijzen die wijzen op sneeuw in maart, en zelfs april.
Wat vorst betreft, ik herinner mij de eerste plantenexcursie van de pas (her)opgerichte KNNV-afdeling in Den Helder, op 2 of 3 mei, en het feit dat de sloten nabij fort Dirksz Admiraal (om precies te zijn bij het tuincentrum) bevroren waren. Dat was meen ik in 1996.
met vriendelijke groet, Margreet Kouwenhoven

petraw

Beste Jeroen,

Citaat van: Jeroen Nagtegaal op maart 25, 2013, 00:05:36 AM
Exact 5 jaar geleden lag er ook sneeuw... Toen vrijwel landelijk, maar minder dik...

Ja dat was met Pasen. Hier in West-Brabant lag toen juist heel veel sneeuw, in ieder geval meer dan gisterenochtend, in 2008 10cm en gisteren 7cm.

Groet,

Petra
Groet, Petra

KorHaan

Citaat van: M. Baltus op maart 25, 2013, 11:17:11 AM



- Maart roert z'n staart





Dat hoorde ik iemand op 9 maart op de radio zeggen. ;D


Vriendelijke groet,


Ronald Sinoo

Wim Bakker

Citaat van: MarleenApril doet wat hij wil

Als we het dan toch over april hebben... Van alle maanden heeft de maand april het meest geprofiteerd van klimaatverandering. De gemiddelde temperatuur van april is de laatste 35 jaar met maar liefst 3 tot 3,5 graden toegenomen. De gemiddelde maximumtemperatuur is zelfs met 4 graden toegenomen! Hoe dat kan is niet helemaal duidelijk maar het lijkt vooral te komen door minder bewolking en dus meer zon.

Laat april dan nu maar komen!

"So the first dinosaur bone ever found was also the first to be lost." ― Bill Bryson

arjan.kop

Mooi. Ik ben dat koude rotweer meer dan zat.

Margreet Kwh

Gisteren zag ik een paartje eenden ijsbrekend door een slootje gaan.
Vandaag kiekte ik de ijssculpturen in de kant van de Molenplas in Haarlem.
met vriendelijke groet, Margreet Kouwenhoven

BartAbc

#21
Het is een bizar voorjaar tot nu toe. Het koudste weer eind maart ooit (temperatuurrecord 3e decade verwacht), en dan ook nog eens een aantal dagen een harde oostenwind met een heel lage gevoelstemperatuur en een heel lage luchtvochtigheid. De ergste kou is voorbij, maar nu kan de droogte een probleem worden. Het gras groeit nog nauwelijks en weilanden verkleuren bruin. SOVON vraagt aandacht voor de weidevogels onder deze omstandigheden

http://www.sovon.nl/nl/content/weidevogels-en-voorjaarskou

Overigens was het de afgelopen twee jaar in maart en april ook erg droog. Hoe droog precies is moeilijk te berekenen. Het KNMI berekent het neerslagtekort pas vanaf 1 april; wat de uitgangssituatie dan is maakt daarbij niet uit. Ook houdt de zg. 'referentiegewasverdamping' geen rekening met de windkracht en de luchtvochtigheid.
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

BartAbc

#22
gekker moet het niet worden...

http://www.rtvnoord.nl/gemist/videogemist.asp?v=23095&size=groot

Als ik in Groningen had gewoond had ik deze kans niet laten lopen. Zo'n record krijg je nooit meer. Hoewel: 29 maart moet ook wel lukken, en dan 30 misschien ook nog wel...
Ik heb ooit eens op 7 november op een poldersloot geschaatst. Op deze manier is het schaatsseizoen aardig te rekken (hier spreekt een liefhebber)
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

Theo M Kiewiet

#23
http://www.weerwoord.be/includes/forum_read.php?id=1813484&tid=1813484&exp=1

Wordt 't hier ergens misschien gevolgd hoeveel dode weidevogels er langs de weg liggen? :-\


Ze steken lukraak over van honger en kou. :-[

schuwe bosvogel. :huh:
Met vr groet, Theo.

BartAbc

De laatste week van maart is bijzonder koud verlopen, het zal niemand ontgaan zijn. De derde decade van maart (21-31 maart) was record koud, uitgaande van metingen in De Bilt vanaf 1901. De temperatuursom tussen is tussen 22 maart en 29 maart vrijwel niet opgelopen. Ook dat is heel bijzonder voor eind maart. Gevolg is dat het voorjaar steeds verder achterop raakt. Op 29 maart liep de temperatuursom bijna even veel achter als in 2006, inmiddels na nog een paar koude dagen hebben we het koudste voorjaar sinds 1996. Dat is van voor de metingen van de Natuurkalender.



Afgelopen paasweekend in Zuid Limburg was er nog bijzonder weinig in bloei. De bosanemonen waren nog maar amper boven de grond, bloeiende exemplaren hebben we niet gezien. Wel op 31 maart, op de valreep, wat maartse viooltjes. De veldleeuwerikken lieten zich gelukkig niet van de wijs brengen....

Meer over fenologie en het weer in het verleden op http://www.logboekweer.nl. De komende dagen komen hier updates van de belangrijkste gegevens. Door het paasweekend was dat blijven liggen.

Bart Vreeken
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

Robert Heemskerk

YES!! het is hier al 1 graden!

Lekker hoor, zo in het zonnetje...  O0



BartAbc

#26
Door de aanhoudend lage temperaturen is de temperatuursom is in de afgelopen week verder achterop geraakt.
We hebben nu (op basis van de temperatuursom) het laatste voorjaar sinds 1996. Vooral maart heeft daar aan bij gedragen. In het noorden van het land was maart zelfs nog kouder dan februari.



Het is nu afwachten hoe de natuur hier op reageert. Aan voorjaarsplanten is duidelijk te zien dat de natuur flink achter loopt, maar exacte cijfers zijn er nog niet. De vlinderstichting stelde vast dat er in maart veel minder dagvlinders waren, wat niet verwonderlijk is:
http://www.natuurbericht.nl/?id=10403&rss=1

maar gaat er van uit dat de schade uiteindelijk mee valt:
http://www.natuurbericht.nl/?id=10382

Voor weidevogels is het probleem dat het niet alleen koud, maar ook droog is. Hoe droog precies is moeilijk te zeggen, het KNMI publiceert over de maand maart geen droogtegegevens.
Voor de komende week lijkt er eindelijk aan ander weertype te komen met normale temperaturen en meer neerslag. Het voorjaar kan dan losbarsten!

Meer over fenologie en het weerverleden op http://www.logboekweer.nl
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl

Michiel en Milka

Groet, Michiel

Theo M Kiewiet

Merci!
Die top 10 heeft geen weidevogel.
Doch ook een geplukte kievit in de duinen gevonden.
De hoogste aantallen sterfgevallen onder de vogels vind ik overigens bij de rotganzen en zilvermeeuwen, die zijn hier dan ook 't meest algemeen.
Met vr groet, Theo.

BartAbc

#29
In een Natuurbericht van zondag 7 april wordt aandacht besteed aan het late voorjaar:
http://www.natuurbericht.nl/?id=10418

De natuur loopt drie weken achter op schema, in vergelijking met de jaren vanaf 2001.
Komend weekend gaat het (even) echt lekker weer worden is de voorspelling. Dan kunnen we het weer een klein beetje inhalen.

De achterstand in de natuur is wat minder dan de berekende achterstand in de temperatuursom. Er is ook geen lineair verband tussen. Bovendien wordt er met iets andere periodes vergeleken.
vriendelijke groeten Bart Vreeken

voor het weerverleden van Nederland zie http://www.logboekweer.nl