Nephus quadrimaculatus (1,5-2,0 mm) ?

Gestart door John Bouwmans, maart 08, 2013, 17:12:34 PM

Vorige topic - Volgende topic

John Bouwmans

Eergisteren vond ik in mijn tuin een paar kleine kevertjes op de rand van een bloembak waar ik net een kapot gevroren plant wegsnoeide.
Het betreft deze waarneming: http://waarneming.nl/waarneming/view/74173840
Via Kerbtier kwam ik op Nephus quadrimaculatus. (grootte 1,5-2,0 mm). Andere gelijkende mogelijkheden waren  Scymnus frontalis (2-3 mm ) en Platynaspis luteorubra (2,5-3,5 mm), maar gelet op de grootte koos ik voor de eerste. Bovendien lijkt het of deze 2 laatste beiden en oranje vlekken op halsschild hebben.
Het leuke is nu dat ik vandaag een mail kreeg met daarin de mededeling "Deze soort is in Nederland voor het laatst waargenomen voor 1932. Tevens de eerste waarneming in Utrecht." Dat is wel apart. Kan het me wel voorstellen want deze kevertjes zijn erg klein. Net zo groot als Springstaarten die ook rondsprongen.  De soort zat in mijn eigen tuin in een bloembak waar ik in september een paars bloeiende heesterachtige plant had ingepoot. Kan niet op de soortnaam van de plant komen (foto bijgevoegd). Mogelijk zijn de kevertjes daarop meegelift.
Heb de kevertjes vandaag helaas niet meer terug gevonden, maar zal er op blijven letten.

Nephus quadrimaculatus gezien op 2013-03-06 Veenendaal - West
Foto's:






Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

John Bouwmans

#1
Plant waar de kevertjes onder zaten was Hebe Addenda (Britta HebeDonna). Mogelijk met deze plant in de tuin gekomen, maar een andere herkomst is ook niet uit te sluiten.
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

Arp

Hoi John,

Mooi voorwerk gedaan :duim: Van wie kwam de "mail" die jou erop attendeerde dat het beest sinds 1932 niet meer gezien was?

Ik ben een absolute nincompoopnietsnut met die kleine LHBtjes - ik vind ze nauwelijks (klein hè) en ik kan ze niet goed fotograferen, dus de drang om het allemaal uit te pluizen is wat minder. Maar voor zover er van foto wat van te zeggen is, zou ik van de soorten die eerder in NL gevonden zijn ook voor Nephus qua. gaan. Probleem is een beetje dat er vast nog meer "buitenlandse opties" zijn, en in een tuin ... tja ... het is wat cru, maar voor zo'n opvallende waarneming zou een bevestiging onder binoc wel wenselijk zijn denk ik, een kereltje liefst.

Als het inderdaad Nephus qua. is, dan is het niet zo verwonderlijk dattie in NL weinig gezien wordt. Staat te boek als Zuid/Middeleuropees. Het verspreidingskaartje voor Duitsland houdt ook noordelijk grofweg ter hoogte van Veenendaal op. Het beestje schijnt gek te zijn op de Esdoornwolluis Phenacoccus aceris, maar ik heb geen idee of er nog ander voedsel in aanmerking komt. Misschien dat ik straks nog wat gegevens boven water kan krijgen, maar ik ben bang dat ik vannacht geen tijd meer zal vinden en dan eerst een week weg.

Kortom: Het zou waarschijnlijk mooi zijn als je er een paar kon verzamelen en opsturen - het beste naar Jan vermoedelijk ?
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

Arp

Met wat ik zo snel even "bij de hand" heb kan ik het volgende nog toevoegen (voor alle duidelijkheid: boekjeswijsheid - geen eigen ervaring):

Klausnitzer ("Marienkäfer"): Geeft als voedsel Phenacoccus aceris en voor het oude Oost-Duitsland een behoorlijk uitgebreid verspreidingsgebied.

Van Geuthem ("Lieveheersbeestjestabel") zegt: "Op Paardekastanje en andere bomen en struiken. Ook op grassen" - zonder daarbij de luizensoort te noemen.

De Gunst ("De NL LHBtjes"): "De larven voeden zich met de op vruchtbomen en ook op ander loofhout als berk en meidoorn voorkomende schildluis Phenacoccus aceris Sign. Op zonnige warme plaatsen (zuidhellingen) in kalkrijke gebieden. Overwintert achter schors." en "Zeldzaam., alleen bekend uit Zuid-Limburg"

Gourreau (1974, "Scymnini") geeft het beest als erg algemeen (Franse kijk op de dingen ;) ) en: "Sur lierre, chêne, pin, plantes marécageuses, persil sauvage (Anthriscus vulgaris Pers.), oranger, Pittosporum, tilleul, noisetier, etc. Prédateur de Phenacoccus aceris Sign." Dus o.a. klimop, eik, den, moerasplanten, wilde peterselie, sinaasappel, Pittosporum sp. limoen, hazelaar, enz.

Andere mensen hier kunnen misschien nog meer/recentere vindplaatsen uit NL opvoeren (uit de Kevercatalogus?)

De grote verscheidenheid aan genoemde "waardplanten" heeft waarschijnlijk grotendeels te maken met het weinig kieskeurig zijn van Phenacoccus aceris.

Jouw beestje lijkt op de "standaarduitvoering" van N.qua. De beste kanshebbers voor verwarring met andere soorten zijn de aberraties van deze soort, waarbij de vlekken op de dekschilden samensmelten (en dan o.a. op Nephus redtenbacheri of limonii lijkt) of zelfs zover uitlopen dat de kleurvorm bij Scymnus suturalis in de buurt moet komen. Ook komen er vormen voor met juist gereduceerde rode vlekken, waarbij de achterste het eerst verdwijnen.

Gourreau zet de soort af tegen andere soorten met 4 vlekken:

  • Pullus subvillosus - 1,9-2,5mm, breder gebouwd, voorste vlek minder schuin, rode kop, niet in Benelux (Scymnus subv.)
  • Scymnus rufipes m. orientalis Sic. - groter 2-3,3mm
  • Scymnus frontalis m. quadripustulatus Hbst - groter 2-3mm
  • Scymnus apetzi m. quadriguttatus Müll. - groter 2-3mm
  • Scymnus doriai Capra. - groter 2,2-3mm
De namen hierboven zijn letterlijk overgenomen uit Gourreau en ik heb niet uitgeplozen op welke "moderne" namen die betrekking hebben, maar ik heb van horen-zeggen dat er in de loop van de tijd nogal wat "correcties" op zijn geweest.

Het is moeilijk om bij Scymnus/Scymnini op het kleurpatroon af te gaan. Grote variabiliteit, sexueel dimorfisme en aberraties zijn schering en inslag.

De 4 "Scymnus" hierboven zijn allemaal groter. De kereltjes hebben een grotendeels rode kop en de hoekjes van het halsschild rood (vrouwtjes een dood enkele keer), maar de dames hebben een zwarte kop met rood/geel labrum (net als N.qua!); De vorm van vlekken (in de varianten met 4 vlekken) is volgens de tekeningen van Gourreau wel bij allen iets anders dan van N.qua. - vrouwtje Scymnus frontalis (vorm met 4 vlekken) komt qua patroon etc waarschijnlijk het meest in de buurt. Verdere verschillen zitten vooral in de behaaring, punctering van halsschild/dekschilden en in structuren/richels op de sternieten (buikzijde).

Het lijkt me eigenlijk zo ook wel duidelijk genoeg, maar ik heb domweg te weinige ervaring met alle ukken om me een zelf-illussie van zekerheid te kunnen permiteren. Ik zou dus moeten controleren.

Jan of andere ukkenkenners zullen wellicht ook van foto meer durven ?

Ze hoeven overigens wellicht niet eens dood om zeker(der) te zijn - als je het beestje met watten of schuimrubber ofzo op een glaasje klemt en omdraait kun je die structuren wellicht goed genoeg onder een binoc herkennen (in elk geval om Scymnus/Nephus zeker te krijgen en dan ben je er eigenlijk al).
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

Arp

Fukkeduk, daar ga je al ... Gourreau zelf heeft al minimaal twee andere beesten met vier vlekken in z'n boekje staan, maar noemt deze niet in de vergelijkingen die hij bij de andere soorten met 4 vlekken heeft opgenomen  :rolleye:

Komen dus qua naamgeving van Gourreau minimaal nog bij:

  • Scymnus coenosp. apetzoïdes Capra & Fürsch (Fürsch zou een vorm met 4 vlekken gezien hebben uit Jordanië)
  • Scymnus mimulus Capra & Fürsch (==Scymnus apetzoïdes m. bivulnerus Capra & Fürsch) - Gourreau beschrijft een nieuwe morf "m. quadriguttata" met 4 vlekken.
Het hele verhaal rond mimulus/apetzoïdes is wat warrig (en/of ik heb niet genoeg tijd) - anyway, hier nog een plaatje (zal kereltje wezen) dat "Scymnus (Scymnus) suffrianioides apetzoides" genoemd wordt. Zal er ongetwijfeld mee te maken hebben.

Ik moet hoognodig wat anders doen ...
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

John Bouwmans

Citaat van: Arp op maart 08, 2013, 23:29:11 PM

Mooi voorwerk gedaan :duim: Van wie kwam de "mail" die jou erop attendeerde dat het beest sinds 1932 niet meer gezien was?

Kortom: Het zou waarschijnlijk mooi zijn als je er een paar kon verzamelen en opsturen - het beste naar Jan vermoedelijk ?

Hoi Arp,
Bedankt voor de uitgebreide toelichting. De mail kwam van Jan en hij komt vandaag langs om te kijken of er nog exemplaren te vinden zijn. Jammer dat het nu regent, maar wie weet hebben we geluk. Vermoed dat ze gekoppeld zijn aan die plant omdat er tenminste 3 exemplaren op de rand van de bloempot liepen te rennen toen ik het bovengrondse deel van de plant weghaalde. Mijn aandacht was getrokken door een groene rups (Agaatvlinder) en daarom had ik even mijn camera gepakt. Toen zag ik ook die kleine kevertjes lopen, ook voor mijn camera eigenlijk te klein. Heb er zo'n 40 foto's van gemaakt, merendeel helaas onscherp en meteen gedelete. De beste heb ik maximaal gecropt en dan zie je toch nog wat detail. En toch wel leuk als het dan toch niet alledaags blijkt, ook al staat de soort bij waarneming.nl als "vrij algemeen." Zag wel dat dit de eerste foto's van de  soort op waarneming.nl zijn.
Vond de soort ook op Stippen.nl, maar details heb ik aan het beestje niet waar kunnen nemen. Had ook niet geweten hoe zo iets te verzamelen. Waarschijnlijk opzuigen?
Benieuwd of we er straks nog vinden. Wordt vast vervolgd  ;)
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

Arp

Hoi John,

Ja prima, als Jan komt kijken dan is dat het mooiste - dan kan hij zelf beslissen of er wat verzameld wordt  :blink:

Ondertussen vermoed ik stiekem dat ze de doodgevroren "waardplant" wellicht als overwinteringsplek gebruitk zullen hebben. Je kunt ze dan misschien ook op andere dergelijke verstopplaatsen vinden.

Succes samen in elk geval  :duim:
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

John Bouwmans

#7
Hoi Arp,

Hebben gisteren in de regen wel even gezocht, maar niks gevonden. Jan dacht niet dat de N.qua met de waardplant was meegelift. Hij heeft wel het snoeiafval meegenomen en nog wat ander zeefsel. Buiten was het te nat om te zeven, dus daar komt Jan mogelijk nog 'n keer voor terug. Mocht hij nog aanwijzingen vinden in het zeefsel dan hoor ik dat nog. Blijf in mijn tuin de boel nauwkeurig in  de gaten houden, want mogelijk zit er een kleine populatie. De soort was vóór 1932 'n keer in NL aangetroffen in Limburg, maar exacte gegevens ontbreken.

Volgens Jan was de omschrijving op waarneming.nl van "vrij algemeen" onjuist en is het eerder zeer zeldzaam, anders was dit kevertje vast wel vaker aangetroffen, ondanks de zeer geringe afmetingen. Dus hopelijk kan ik nog een of meerder exemplaren verzamelen en is dan definitieve determinatie mogelijk. Gewoon "oppakken met een natte vinger en dan in een potje doen en eventueel nog wat mos erbij" dus dat moet wel lukken.

En de waardplanten die je noemde; Een Esdoorn staat hier meteen achter mijn tuin, verder stond de pot waar de betreffende plant op stond op Klimop en moerasplanten staan onder aan de vijvermuur. Verstopplaatsen hebben ze te over, de nodige Rhodo's en boomschors op de grond. Zou makkelijk zijn als ik de verstopplaatsen wist, dat zoekt een stuk makkelijker  ;)

Zal een foto van de vindplaats er bij zetten, de rand van de pot op de vijvermuur. (Vond ze daar nadat ik de bovengrondse delen van de Britta HebeDonna had weggehaald.)
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

John Bouwmans

#8
Heb nog even een putje in de rand van de pot opgemeten als check op mijn schatting van de grootte. Kom dan op 2 mm voor dit exemplaar, maar 'n fractie groter is niet helemaal uit sluiten omdat het halsschild zo lastig is in te schatten. Mogelijk zijn andere soorten binnen het Scymninae / Scymnus dan ook weer kandidaat  ??? ? Zoals bijv. S. frontalis?
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

John Bouwmans

Inmiddels het meegenomen plantmateriaal onderzocht. Dit leverde alleen een dode Harmonia axyridis op en verder enkele spinnetjes en een rups. Dus maar hopen dat ik zelf de komende tijd deze mini-kevertjes weer tegenkom en kan verzamelen. Misschien dat dan vast te stellen is of het inderdaad Nephus quadrimaculatus betreft.  "Bij een wat grotere kever wordt de kans groter dat het Scymnus frontalis is een stuk(je) groter, maar ook dat is een heel zeldzame soort. Bij deze soort waren in de collecties veel fouten." aldus Jan.

De Nephus quadrimaculatus blijkt overigens recent toch nog zijn waargenomen.  Ontving de volgende mededeling: "Ik kan alleen niet zeggen waar en wanneer dat beestje verzameld is omdat de verzamelaar dat denk ik niet op prijs zal stellen. Mogelijk publiceert hij het zelf een keer."
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

Arp

Ha John,

Bedankt voor de info  :duim:  Hopelijk kom je ze binnenkort weer tegen - goed opletten of je ergens die luizen ziet ;)
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

hoven

Ik heb thuis een vergelijkbaar kevertje gevonden met dezelfde afmetingen. Deze heb ik ingevoerd als onzeker "behaard lieveheersbeestje" Zie: http://waarneming.nl/waarneming/view/74205505

Kan dit mogelijk om dezelfde soort zijn, of heb ik gelijk met mijn determinatie? Dit betreft overigens een dood exemplaar.
Mvg,
Alrik

hoven

Ik heb het exemplaar overigens ook nog.
Mvg,
Alrik

John Bouwmans

Citaat van: hoven op maart 14, 2013, 20:16:55 PM
Ik heb thuis een vergelijkbaar kevertje gevonden met dezelfde afmetingen. Deze heb ik ingevoerd als onzeker "behaard lieveheersbeestje" Zie: http://waarneming.nl/waarneming/view/74205505

Kan dit mogelijk om dezelfde soort zijn, of heb ik gelijk met mijn determinatie? Dit betreft overigens een dood exemplaar.

Citaat van: hoven op maart 14, 2013, 20:34:54 PM
Ik heb het exemplaar overigens ook nog.
Dat zou best kunne Alrik. Goed dat je 'm bewaard hebt, dan zou Jan 'm eventueel onder de binoc kunnen onderzoeken. Ook nog op dezelfde dag waargenomen. Dat kan haast geen toeval zijn  ;) ;D .
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

hoven

Ik heb hem nog eens opgemeten. Het kevertje is exact 2 mm lang. Dat zou dan te klein zijn voor Platynaspis luteorubra.
Mvg,
Alrik

John Bouwmans

En dan is het mogelijk Nephus quadrimaculatus of Scymnus frontalis.   :micro: . Neem even contact met Jan. Heb contact-info via mail aan je verstuurd.
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

hoven

John, ik zal Jan mailen. Ik voeg nog even de bodemplaat toe.
Mvg,
Alrik

hoven

Het beestje is onderweg naar Jan  :micro:. Ik zal laten weten wat het geworden is!
Mvg,
Alrik

John Bouwmans

#18
Citaat van: hoven op maart 15, 2013, 11:58:44 AM
Het beestje is onderweg naar Jan  :micro: . Ik zal laten weten wat het geworden is!

Ben benieuwd! Heb mijn waarneming voorlopig op Scymninae spec gezet.
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

John Bouwmans

#19
Ontving een afschrift m.b.t. de determinatie van het kevertje van Alrik en dat bleek inderdaad een Nephus quadrimaculatus. Was wel wat groter dan 1,5-2,0 mm, namelijk 2,4 mm. De mededeling luidde als volgt:


Vandaag de Nephus opengemaakt. Het was inderdaad een vrouwtje. Ik heb nog eens naar de details gekeken en de kleur van de benoemde monddelen in de gebruikte determinatiewerken is oranje, waar ik eerst vrij donker zag. Ook de resterende delen van de poten zijn iets lichter dan ik dacht, alhoewel ik ze niet oranje zou noemen. Blijft over de grootte. Ik meet een lengt van 2,4mm, terwijl de tabellen allemaal 1,5-2,0mm melden. Het kan zijn dat ze het allemaal van elkaar overschrijven of dat het betrekking heeft op mannetjes, die meestal wat kleiner zijn.. Dat kan ik ook niet nagaan. In de Nederlandse tabel van de Gunst is het vrijwel zeker overgenomen uit oudere literatuur.
Ik houd het dus op Nephus quadrimaculatus en van mij mag je haar dus ook op zeker zetten.  Te zijner tijd zal ik de kever overdragen aan Naturalis.

Hopelijk tref ik dit voorjaar mijn Nephus-jes nog een keer aan, zodat er meer informatie beschikbaar komt over deze soort. Dus ook als ze iets groter zijn dan 2,0 mm kan het nog steeds een Nephus quadrimaculatus zijn dus. Heb mijn eigen waarneming daarom ook weer op Nephus quadrimaculatus gezet.
Vriendelijke groet,
John Bouwmans

Link Topic-selectie (kweekresultaten, metamorfoses, etcetera). https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=352513.msg1937618#msg1937618

hoven

John, bedankt. Ik was hier nog niet aan toegekomen.
Mvg,
Alrik

Arp

Jan, John, Alrik - allen hartelijk dank voor het leerzame topic  :duim:

@Jan: Gaat het beest eventueel door naar de jongens van de genetische analyse? En hebben die al ander referentiemateriaal in de databank (genitaal gecontroleerde mannetjes bij voorkeur)? Zou interessant kunnen zijn (vanwege die grootte).

Ik heb de komende dagen nog een bult ander werk, maar heb laatst contact gehad met Prof. Dr. Fürsch over wat anderes en wil hem binnenkort nog een keer schrijven - dan zal ik ook de afmeting van deze dame eens in de groep gooien :)
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

jan cuppen

Citaat van: Arp op maart 19, 2013, 15:36:27 PM
@Jan: Gaat het beest eventueel door naar de jongens van de genetische analyse? En hebben die al ander referentiemateriaal in de databank (genitaal gecontroleerde mannetjes bij voorkeur)? Zou interessant kunnen zijn (vanwege die grootte).

Ik heb de komende dagen nog een bult ander werk, maar heb laatst contact gehad met Prof. Dr. Fürsch over wat anderes en wil hem binnenkort nog een keer schrijven - dan zal ik ook de afmeting van deze dame eens in de groep gooien :)
Er zijn slechts een paar heel oude exemplaren van Nephus quadrimaculatus in de collectie Everts in Naturalis. Die zullen niet opgeofferd worden aan genetisch onderzoek. Het kevertje van Alrik lag dood in de vensterbank (hoe lang al?) en miste het grootste gedeelte van haar poten (zoals te zien is op zijn foto hierboven). Dit vrouwtje zal het niet gaan worden. Ik hoop dat Alrik of John met nieuw, levend materiaal komen, in elk geval voor een aantal goede foto's.
Met vriendelijke groeten,

Jan Cuppen

Arp

Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

hoven

Dit kevertje vond ik vandaag op de vliegbasis in Soest. Iets groter (3mm). Is dit een behaard lhb of komt deze ook in aanmerking voor Nephus?
Mvg,
Alrik