Is er een zwarte heidelibelinvasie aan de gang?

Gestart door Kiewiet, augustus 14, 2012, 23:38:30 PM

Vorige topic - Volgende topic

Kiewiet

Nog nooit heb ik zwarte heidelibellen gezien en nu tref ik de een na de andere aan verspreid in de duinen op Ameland.
Al eerder dit jaar waren het de zwervende heidelibellen die in (relatief) grote aantallen aan kwamen vliegen.
Als ik de kaart van recent waargenomen zwarte heidelibellen bekijk, weet ik niet precies wat normaal ergens voorkomt en wat niet.
Ik zie een waarneming van 1000 st zelfs...

Kan iemand iets zinnigs hierover zeggen?
Wellicht dat de sterke zuidoosten wind debet is aan de zwarte invasie die hier de 13e augustus begon.

Ter opluistering m'n 1e confrontatie met deze mooie libel:

Met vr groet, Theo.

JohanvantBosch

#1
Het is best mogelijk dat zo'n invasie aan de gang is en ik vind het ook een leuke vraag.
Maarrr... aangezien dit voor jouzelf de eerste kennismaking met deze soort is, vraag ik me af waar je je veronderstelling op baseert. Normaal gesproken vergelijk je toch met je ervaringen uit eerdere jaren? (Deze opmerkingen even terzijde. Ze zijn niet vervelend bedoeld)

Ik weet eigenlijk niet of invasies van Zwarte heidelibel bekend zijn. Zwervende Hl (en ook bv Geelvlek) is een soort die bekend staat om zijn invasies. In sommige jaren ontbreekt ie bijna. Zwarte is een soort die zich al jaren op zeer veel plekken voortplant in NL.
Maar misschien dat de gegevens op wn.nl zich wel lenen voor een vergelijking?

Puur kijkend naar de statistieken lijkt het alsof je gelijk hebt... als je bv 2012 vergelijkt met de jaren daarvoor, dan springt 2012 er wel heel erg uit....
Eerst 2012 en 2011:
http://waarneming.nl/soort/stats/634?tab=&id=&user=0&year=2012&month=0&sex=0

Dan 2010 en 2009:
http://waarneming.nl/soort/stats/634?tab=&id=&user=0&year=2010&month=0&sex=0

Totaal aantallen (voor 2012 tot nu toe)
2009: 1.102 waarnemingen, 15.618 exemplaren
2010: 1.128 waarnemingen, 12.744 exemplaren
2011: 1.317 waarnemingen, 12.470 exemplaren
2012: 1.305 waarnemingen, 43.711 exemplaren

Dan ga je denken dat jij gelijk hebt.

als je dan naar de waarnemingen in juli 2012 kijkt kijkt, dan valt op dat er met name op 22 juli al een enorm aantal exemplaren is ingevoerd (meer dan in elk van de vier voorgaande jaren). Datzelfde geldt voor 24 juli en 29 juli.
http://waarneming.nl/soort/stats/634?tab=&id=&user=0&year=2012&month=7&sex=0

Het grootste aantal bij 1 waarneming is 10.000... wat natuurlijk extreem is. Ik heb die laatste waarneming opgezocht. Blijkt op 22 juli in het Woldlake Bos in de Weerribben. Blijkt dat op 22 juli enkele waarnemingen uit het Woldlakebos en een ander plek in de Weerribben samen verantwoordelijk zijn  voor meer dan 16.000 exemplaren.
http://waarneming.nl/soort/view/634?from=2012-07-22&to=2012-07-22&prov=6&maand=0&rows=20&os=0
Op 24 juli idem.... 5000 exemplaren
http://waarneming.nl/gebied/view/8288?g=5&from=2012-07-22&to=2012-07-22&sp=634&z=1&u=0&rows=20&g=5&z=1&from=2012-07-24&to=2012-07-24&rows=20&u=0
Op 29 juli: 2600 exemplaren

Doe je hetzelfde voor augustus
1/8: 900
5/8: 1000
13/8: 1000

Samen is dat al goed voor 26.500 exemplaren alleen al gemeld uit de Weerribben (vooral Woldlakebos).... Dan zou ik zeggen dat het waarschijnlijk een goed jaar is voor de soort. In ieder geval in de Weerribben en misschien op een aantal andere plekken ook, maar dat dat deels misschien ook wel te maken heeft met een waarnemers effect.
De aantallen zijn nog steeds hoog als je deze extreme aantallen uit de Weerribben van het totaal aftrekt, maar ik zou op basis hiervan inet durven zeggen dat het op een invasie wijst.

EDIT: Ik heb nu niet gekeken wat het aandeel van het Woldlakebos/Weerribben in de waarnemingen/aantallen van de afgelopen jaren was.... Dat mag weer iemand anders doen....  O0

ewoudploeg

Ik zie er ook veel op onlogische plekken. Midden in Groningen vliegen ze geregeld langs. Toch raar.
Ewoud
www.cbrochard.com/exuviae
http://www.flickr.com/photos/ewoudploeg/

JohanvantBosch

Citaat van: ewoudploeg op augustus 15, 2012, 15:55:08 PM
Ik zie er ook veel op onlogische plekken. Midden in Groningen vliegen ze geregeld langs. Toch raar.

Mijn 'analyse' is maar zeer beperkt en alleen gericht op het elimineren van een aantal zeer hoge aantallen....

Als de rest van de waarnemingen en waarnemers aangeven dat aantallen op veel plekken hoog zijn en dat ze meer dan normaal op rare plekken opduiken.... dan is er natuurlijk een goede kans dat Theo wel gelijk heeft.....

O0

AvanderHeijden

Hier aan het Friese wad (omgeving Harlingen / Franeker) duiken ze ieder jaar in de zomer ineens op, voortplanting heb ik hier nooit gezien. Sinds vorige week zijn er ineens een boel te vinden hier, daarvoor eigenlijk niet of nauwelijks. Invasie weet ik niet direct, dit is een normaal verschijnsel hier en het is nou eenmaal een vrij late soort.

frankneijts

Voor de Kempen, waar de soort natuurlijk altijd al algemeen is/was, is me tot dusverre niks bijzonders opgevallen. Had zelfs de indruk dat ze wat laat waren en op sommige plekken eerder wat schaarser dan in vorige jaren. Kan dit echter niet onderbouwen met aantallen, dus is meer een 'gevoel' en ik weet maar al te goed hoe beinvloedbaar dat is.... 8)
Groeten,

Frank

"When logic and proportion have fallen sloppy dead...
Remember what the dormouse said: feed your head!"
Grace Slick in 'White Rabbit'

Kiewiet

@ Johan, mijn vergelijking baseer ik op dat ik vorig jaren geen waarnemingen had van de zwarte heidlibel, en wel veel zocht.
(De zwevende heidelibel vond ik toen wél.)
Nu zie ik ze veel op 't eiland en collega libellenwaarnemer Johan Bolijn had er op west Ameland nog veel meer.
Hij heeft er vorig jaar 1 gezien.

Dat er wellicht toch meer geteld worden, ook in Limbrug hoorde ik waar er normaal 1 of 2 zitten nu rond de 40 st, wijst op klaarblijkelijk op een toename. En dat samen met de stevige zuidoostenwind leidt dat tot veel importlibellen naar Ameland.
echte zwartgangers dus. :P ;) ;D
Met vr groet, Theo.

JohanvantBosch

Citaat van: Theo Kiewiet op augustus 15, 2012, 19:31:44 PM
@ Johan, mijn vergelijking baseer ik op dat ik vorig jaren geen waarnemingen had van de zwarte heidlibel, en wel veel zocht.
(De zwevende heidelibel vond ik toen wél.)
Nu zie ik ze veel op 't eiland en collega libellenwaarnemer Johan Bolijn had er op west Ameland nog veel meer.
Hij heeft er vorig jaar 1 gezien.

Dat er wellicht toch meer geteld worden, ook in Limbrug hoorde ik waar er normaal 1 of 2 zitten nu rond de 40 st, wijst op klaarblijkelijk op een toename. En dat samen met de stevige zuidoostenwind leidt dat tot veel importlibellen naar Ameland.
echte zwartgangers dus. :P ;) ;D

Dank voor de toelichting Theo.... doordat je ze nu voor het eerst zag had ik aangenomen dat je vorig jaar nog niet naar libellen keek. :o O0

JohanvantBosch

Ik kijk er nog even op een andere manier naar, uurhokken (zo heten die dingen toch van 5x5 km?) en km hokken

2012: 304 uurhokken, 535 km hokken (tot 15 augustus)
2011: 238 uurhokken, 455 km hokken
2010: 259 uurhokken, 468 km hokken
2009: 246 uurhokken, 452 km hokken
2008: 260 uurhokken, 454 km hokken

Dan zitten ze in elk geval nu al op meer plekken dan eerder jaren. De afgelopen vier jaar lijken redelijk constant... Al met al denk ik wel goed om dit in de gaten te gaan houden.... Ik heb er volgens mij pas 1 gezien dit jaar.... O0

Als je bij alle jaren kijkt t/m 15 augustus is het verschil nog groter (voor wat het waard is):

2012: 304 uurhokken, 535 km hokken
2011: 152 uurhokken, 257 km hokken
2010: 202 uurhokken, 329 km hokken
2009: 201 uurhokken, 331 km hokken
2008: 180 uurhokken, 283 km hokken

Kiewiet

Bedankt Johan, voor al 't chechen, een mooi overzicht en dat geeft wel duidelijkheid hoe goed deze soort 't dit jaar doet.
Ik blijft ze vanzelfsprekend in de gaten houden en Johan Bolijn ook.
Johan is uberhaubt goed bezig die had een NIEUWE vlindersoort op Ameland, de eikenpage is de Waddenzee hier ook overgestoken!
't lag een beetje in de lijn der verwachting omdat ook Texel door deze soort is ingenomen, doch spectaculair is 't zeker, voor zo'n minivlindertje.
Nu nog een invasie residawitjes, met deze windrichting erbij graag.  ;D ;)
We zitten hier klaar, whatever deze kant op waait. O0
Met vr groet, Theo.

nick w

t waait nogal de laatste tijd, dan zwerven ze toch ook meer?

Groet,
Nick W

fdebets

In de Meertensgroeve worden er per jaar een of twee gezien. ik had er afgelopen week 50+!!!

nick w

ik duim hard dat ze ook mijn kant op komen dan  :D :rolleye:

Groet,
Nick W

HPM

Hierbij een verzameling grafieken van de Zwarte Heidelibel.
Zoals ik al vaak bij de vogeks heb gezegd moet je wel voorzichtig zijn met de interpratatie. Zo is het aantal exemplaren sterk afhankelijk van het aantal meldingen (nog afgezien van dubbeltellingen) en is het aantal meldingen sterk afhankelijk van het aantal waarnemers en van hun activiteit. Zo is het beeld van de toename van het aantal medingen uit heel Nederland iets wat je bij de meeste soorten ziet. Het wordt ongetwijfeld vooral veroorzaakt door het toegenomen aantal waarnemers. In de Weerribben, waar toch het overgrote deel vandaan komt (zie tabelletje,) is het beeld wel anders.
Ondanks die bedenkingen is het wel duidelijk dat 2012 een uitzonderlijk jaar is. Extreme aantallen zonder een vergeljkbare toename van het aantal meldingen In de Weeribben zijn er zelfs een stuk minder meldingen.
Uit de grafiek met de aantallen uurhokken is te zien dat ze dit jaar op meer plaatsen worden gezien. De verspreiding is/lijkt dus groter en de aantallen zijn dat zeker. Ten opzichte van vorig jaar is het doorgegeven aantal in de Weerribben nu al vervijfvoudigd en in de rest van Nederland verdubbeld.

De Weerribben als percentage van Nederland
Jaar   Meldingen   Exemplaren
2004   4,5   1,8
2005    1,3     0,7
2006    3,7     8,6
2007    2,5     5,5
2008    4,4    43,4
2009   12,6   78,8
2010   13,8   58,5
Herman van der Meer


JohanvantBosch

Dank Herman, daar kunnen we wat mee. Een stuk handiger dan mijn houtje touwtje vooringenomen 'dat zal wel meevallen' overzicht.....  O0

Ik was vandaag in de omgeving van Noordwijk en zag daar ook de nodige Zwarte heidelibellen. Ik heb de 100 niet gehaald, maar de 20 vast wel. Ik weet niet of dat op dat plekje normaal is (want ik was er nog nooit geweest), maar ik vond het wel opvallend.

HPM

Ik heb nog even naar de verspreiding gekeken maar hoewel het aantal uurhokken dit jaar groter is dan ooit is er geen enkel hok waaruit de Zwarte Heidelibel nog niet eerder was gemeld. Areaaluitbreiding zou dus alleen uit voortplanting kunnen blijken dus daar heb ik ook maar even naar gegeken.
Er zijn in totaal 82 uurhokken waaruit voortplanting is opgegeven (copula, eierleggend, vervellend, mengtandem). In bijgaand grafiekje staat het aantal hokken per jaar. Daar blijkt geen uitbreiding uit.

Herman van der Meer

Taka

Citaat van: HPM op augustus 17, 2012, 20:42:40 PM
Ik heb nog even naar de verspreiding gekeken maar hoewel het aantal uurhokken dit jaar groter is dan ooit is er geen enkel hok waaruit de Zwarte Heidelibel nog niet eerder was gemeld.

Hmm, op waarneming:
Aantal uurhokken vanaf 2000 tot eind 2012: 1897
Aantal uurhokken vanaf 2000 tot eind 2011: 1644
dus in 2012 zijn er totnutoe zo'n 250 uurhokken bijgekomen.
(Sybe)

HPM

Citaat van: Taka op augustus 17, 2012, 22:54:37 PM
Citaat van: HPM op augustus 17, 2012, 20:42:40 PM
Ik heb nog even naar de verspreiding gekeken maar hoewel het aantal uurhokken dit jaar groter is dan ooit is er geen enkel hok waaruit de Zwarte Heidelibel nog niet eerder was gemeld.

Hmm, op waarneming:
Aantal uurhokken vanaf 2000 tot eind 2012: 1897
Aantal uurhokken vanaf 2000 tot eind 2011: 1644
dus in 2012 zijn er totnutoe zo'n 250 uurhokken bijgekomen.

Dat zijn kilometerhokken, geen uurhokken.
http://waarneming.nl/soort/stats/634?tab=&id=&user=0&year=2012&month=0&sex=0
Herman van der Meer

Taka

Je hebt gelijk

Maar er zijn ook nieuwe uurhokken:

2000-2011: 586
2000-2012: 656

70 nieuwe uurhokken in 2012 tot dusverre.
(Sybe)

HPM

Citaat van: Taka op augustus 18, 2012, 09:44:12 AM
Je hebt gelijk

Maar er zijn ook nieuwe uurhokken:

2000-2011: 586
2000-2012: 656

70 nieuwe uurhokken in 2012 tot dusverre.

Zoals ik al schreef zijn die niet nieuw. Uit al die hokken zijn ze al eerder gemeld.


Herman van der Meer

Taka

Citaat van: HPM op augustus 18, 2012, 09:56:04 AM
Citaat van: Taka op augustus 18, 2012, 09:44:12 AM
Je hebt gelijk

Maar er zijn ook nieuwe uurhokken:

2000-2011: 586
2000-2012: 656

70 nieuwe uurhokken in 2012 tot dusverre.

Zoals ik al schreef zijn die niet nieuw. Uit al die hokken zijn ze al eerder gemeld.

Ik begrijp niet zo goed wat je bedoelt met 'al eerder gemeld'. Wanneer dan? De twee getallen zijn toch duidelijk? 
(Sybe)

Kiewiet

#22
Ik snap je ook niet Herman.

Heb jij het misschien over 'voortplantingsuurhokken' alleen?
Is 't daarom dat ik 't niet begrijp?

Overigens bedankt voor de mooie grafieken, dat geeft wel aan welk een enorm potentieel de Weeribben hebben voor deze soort.
Met zuidenwind kan ik me voorstellen dat er een hondertal gemakkelijk deze kant de zee over komen uit de duizenden die daar vliegen.

Even een voorbeeld uit mijn gebied, Ameland: daar is op 1 plek (Hollum West) eerder ooit één zwarte heidelibel gezien in 2011 en in 1 jaar daarvoor.
Nu zijn in (bijna) alle 5x5km vakken van Ameland zwarte heidelibellen gezien.
Dat betekent voor Ameland een forse areaalsvergroting van waarnemingsplekken / km-vakken.   

Ps, de term uurhok zegt me als leek weinig, 5km-vak daarintegen wel wat :-[.

Wat Sybe probeert uit te leggen, lijkt me duidelijk.

Misschien kun je (Herman) 't proberen me wel duidelijk te maken?

bijvoorbaat dank. :duim:
Met vr groet, Theo.

HPM

Pff. zweten. Er blijkt inderdaad iets fout te zijn gegaan. Ik had kennelijk per ongeluk de kaart van 2012 vergeleken met die van alle jaren in plaats van met die tot t/m 2011. Dat overkwam me nu zelfs weer.
Hier de vergelijking met de uurhokkenkaart t/m 2011. De twee linkerkaartjes heb ik over elkaar heen gelegd. Zwartomlijnde zijn oude hokken in 2012 en rood nieuwe. Dat zouden er dus 66 moeten zijn. Blauw zijn oude hokken waaruit ze in 2012 (nog) niet zijn gemeld. Aan het eind van het seizoen nog maar eens kijken.
Overigens is de eerste melding in het bestand uit 1975 maar tot 2004 nooit meer dan 1 en niet alle jaren.

Herman van der Meer

Kiewiet



Ja 'tis warm vandaag, Herman! ;D
Al valt 't hier op Ameland erg mee, ik ben zelfs nog een flinke ronde wezen wandelen zelfs vanmiddag: 15 zwarte heidelibellen geteld. :angel: Alleen in de Kooiduinen.
Prachtige kaartje ditzo, Merci! Een aardige uitbreiding inderdaad, doch eerst het seizoen afwachten, want er zijn nog heel wat blokken waar nog geen waarneming is geweest dit jaar van de zwarte heidelibel.
Erg overzichtelijke gemaakt, dat je dat kan! :duim: :duim:
Met vr groet, Theo.

FrankK

Weet iemand hoe dat in Flevoland is?
Ik kom ze de laatste dagen geregeld tegen.
Met vriendelijke groet,
Frank Kroeze

JohanvantBosch

Citaat van: HPM op augustus 18, 2012, 13:12:55 PM
Pff. zweten. Er blijkt inderdaad iets fout te zijn gegaan. Ik had kennelijk per ongeluk de kaart van 2012 vergeleken met die van alle jaren in plaats van met die tot t/m 2011. Dat overkwam me nu zelfs weer.
Hier de vergelijking met de uurhokkenkaart t/m 2011. De twee linkerkaartjes heb ik over elkaar heen gelegd. Zwartomlijnde zijn oude hokken in 2012 en rood nieuwe. Dat zouden er dus 66 moeten zijn. Blauw zijn oude hokken waaruit ze in 2012 (nog) niet zijn gemeld. Aan het eind van het seizoen nog maar eens kijken.
Overigens is de eerste melding in het bestand uit 1975 maar tot 2004 nooit meer dan 1 en niet alle jaren.

inderdaad eerst maar eens het einde van het seizoen afwachten... ik zou zwervers niet meteen uitbreiding noemen... die kunnen elk jaar naar een ander hok zwerven... O0

Maar een bijzonder jaar is het in elk geval nu al....

HPM

Citaat van: JohanvantBosch op augustus 19, 2012, 13:16:03 PM
Citaat van: HPM op augustus 18, 2012, 13:12:55 PM
Pff. zweten. Er blijkt inderdaad iets fout te zijn gegaan. Ik had kennelijk per ongeluk de kaart van 2012 vergeleken met die van alle jaren in plaats van met die tot t/m 2011. Dat overkwam me nu zelfs weer.
Hier de vergelijking met de uurhokkenkaart t/m 2011. De twee linkerkaartjes heb ik over elkaar heen gelegd. Zwartomlijnde zijn oude hokken in 2012 en rood nieuwe. Dat zouden er dus 66 moeten zijn. Blauw zijn oude hokken waaruit ze in 2012 (nog) niet zijn gemeld. Aan het eind van het seizoen nog maar eens kijken.
Overigens is de eerste melding in het bestand uit 1975 maar tot 2004 nooit meer dan 1 en niet alle jaren.

inderdaad eerst maar eens het einde van het seizoen afwachten... ik zou zwervers niet meteen uitbreiding noemen... die kunnen elk jaar naar een ander hok zwerven... O0

Maar een bijzonder jaar is het in elk geval nu al....

Uitbreiding zou aan de hand van voortplanting bepaald moeten worden.
Nieuw voor dit jaar is in ieder geval voortplanting in Zuid-Holland.
Herman van der Meer