Ancistrocerus dusmetiolus?

Gestart door wilde, februari 15, 2007, 10:58:01 AM

Vorige topic - Volgende topic

wilde

OP 17 oktober 2006 trof ik deze wesp aan in mijn tuin. Ik herkende het dier niet en heb er een serie foto's van gemaakt. Bij het zoeken naar de naam kwam ik uit op Ancistrocerus dusmetiolus. Dat is een leem- of muurwesp, waarvan er in Nederland zo'n 40 soorten zijn samen  met andere families. Het zijn plooivleugelwespen. De richting is dus gemakkelijk te vinden, maar hoe dan verder.

Dit zijn enkele kenmerken van deze 8 mm lange wesp:
geel gekleurd pronotum, dat ook iets puntig uitsteekt, zie 3e foto;
gele vleugelschubjes met zwarte vlek aan de binnenkant;
klein geel vlekje achter de ogen;
V-vormige zwarte uitsnijding in gele band 1e tergiet;
het lijkt me een mannetje: ik tel 7 achterlijfsegmenten;
op de tergieten 1 t/m 6 een geel bandje;
de onderkanten van de antenneschachten zijn geel;
de onderkant van de antennevlag is licht roodbruin, vooral bij de top;
tussen de antennen een geel driehoekachtig vlekje, een soort kroontje;
2 gele vlekken op het scutellum;
postscutellum en propodeum zwart;
bovenkanten van de dijen van alle poten gedeeltelijk zwart vanaf de basis.

Het is leuk om een naam te vinden, maar hoe bertrouwbaar is dat?
De enige wesp in Nederland met een V-vormige zwarte uitsnijding in de gele band van het 1e tergiet is de A. dusmetiolus. Wat kan het dan anders zijn? De enige soorten die ook gele onderkanten van de antenneschachten hebben zijn dacht ik de A. nigricornis, antilope en parietinus.

De A. dusmetiolus is uiterst zeldzaam. In de laatste 100 jaar slechts 3 maal met zekerheid waargenomen, de laaste keer omstreeks 1990 in Limburg. In West-Europa wordt de soort met uitsterven bedreigd. Dat is de huidige status, dus overal op rode lijsten staand en juist dat geeft mij toch sterke twijfels. Waarom zou dat dier nu juist in mijn tuin (Koudekerke, Walcheren) zitten?

Deze wespenfamilie Ancistrocerus is redelijk beperkt in aantal (12 in Ned.) en dus niet zo talrijk als sluipwespen (1200), bladwespen (500) of bron-, schild- en galwespen (2000). Dan moet het toch mogelijk zijn om een naam vast te stellen.
Kan of durft iemand er een uitspraak over te doen?





Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Mark van Veen

ik heb Wim Klein op je vraag gewezen.
groet,

Mark van Veen

Mark van Veen

CiteerHet zijn goede foto's en ook goed beschreven, maar het centrale kenmerk waar het bij Ancistrocerus-wespen omgaat, is niet te zien; dat is het twee sterniet. Verloopt dat vlak, bol, hoekig? En hoe zijn de ribben ervoor gevormd.
Voor zover ik heb kunnen nagaan is het niet A.dusmetiolus: dat is inderdaad een warmteminnend dier, maar die heeft geen vlekken op het scutellum. Welke Ancistrocerus het is zou ik zo niet durven zeggen, daarvoor ben ik te weinig vertrouwd met deze wespen. Misschien durft Jan Smit dat wel aan.

Aldus Wim.
groet,

Mark van Veen

wilde

#3
Bij de bepaling van de naam heb ik gebruik gemaakt van de tabellen van Hensen en Schmid-Egger. De doorslag gaf de duidelijke tekst in de EIS-uitgave 'De wespen en mieren van Nederland. Daar staat letterlijk bij de A. dusmetiolus: Meestal goed herkenbaar aan de de vrij brede, gele band op het eerste achterlijfsegment, die slechts één v-vormige insnijding in het midden heeft, wat niet bij andere Nederlandse soorten van dit genus voorkomt.

Nu ben ik niet onverdeeld enthousiast over dit boek, maar die omschrijving kwam mij wel goed uit, want ik kan op grond van de foto's niet anders concluderen, dan dat dit dier die v-vormige insnijding heeft.
Dat het scutellum en eventueel propodeum anders van kleur is, lijkt mij niet doorslaggevend. Met andere wespen (van eenzelfde soort) heb ik de ervaring dat dit sterk kan variëren van geheel zwart tot zeer veel geel binnen de soort.

Over het genoemde EIS-boek wil ik nog het volgende opmerken.
Het ziet er op het eerste gezicht goed uit, met name keurig gedrukt. Als je echter wat dieper kijkt en zoekt, blijkt het zeer oppervlakkig te zijn.
Voorbeeld 1:
Er zijn in Nederland slechts 8 knoopwespen. Dan zou je toch een beter overzicht verwachten dan het boek geeft, ook weinig foto's en tekeningen. Ik mis bijv. een achterlijfschema met variaties (m+v). Dat zou heel nuttig zijn, maar dat kost 1 bladzijde. Nu kom je met dit boek geen stap verder voor die soorten.
Voorbeeld 2:
Als je naar urntjeswespen zoekt, kom je 4 soorten tegen; de 5e (subpomiformis) is gemakshalve weggelaten, want die zit net over de grens in België en dat is kennelijk heel ver weg. Bij slechts 4 soorten zou je toch een leuke beschrijving verwachten. Niets is minder waar. De auteur heeft gewerkt met de tekstverwerkingsfunctie 'kopiëren en plakken', zodat bij iedere wesp dezelfde nietszeggende omschrijving staat:
Een lange, smalle, zwarte wesp met veel geel, zoals alle soorten van dit genus.
In mijn tuin komen 2 urntjeswespen voor: de algemene Eumenes papillarius en de vrij zeldzame Eumenes coronatus. Op deze foto's kan ik met mijn lekenoog toch wel heel veel verschillen opmerken. De standaardomschrijving slaat dus nergens op. Als het dan ontbreekt aan relevante tekst dan zal dat toch wel zijn gecompenseerd met een mooie foto van de wesp of van een urntje, want als lezer vraag je je dan toch af hoe zoiets er uitziet. Eventueel een leuke actiefoto , waarop beide te zien zijn. Niets van dat alles: armoe troef.
Ook de verspreidingskaartjes van de soorten deugen niet. De E. coronatus zie ik al vele jaren jaarlijks in mijn tuin (Koudekerke). De dieren zijn de Westerschelde dus al geruime tijd geleden overgestoken en zijn op Walcheren en Zuid-Beveland redelijk algemeen. Er is in het kaartje op die plek geen enkele stip te bekennen. Ik zal toch echt de enige niet zijn die deze dieren ziet. In de collecties van Zeeuwse entomologen komen ze ook gewoon voor met vangsten uit dit gebied.

Dat soort oppervlakkige teksten en illustratiegebreken zijn echt gemiste kansen en het hele boek staat er bol van. Het heeft voor mij daarom bijzonder weinig waarde en dat is jammer van alle energie die erin is gestoken. Ik hoop dat de delen over zweefvliegen en bijen betere teksten en illustraties zullen hebben. Als dezelfde auteurs zijn aangezocht kan het niet veel goeds beloven. Het is ook een gebrek van de redactie die niet op tijd corrigerend optreedt.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

#4
Dag Mark, het dier heb ik niet meer, maar voordat ik die opstuur maak ik er altijd een serie foto's van. Daar heb je soms gemak van zoals nu. Ik heb ze nog eens bekeken. Er moet bij het 2e sterniet een hoek van 140° te zien zijn. Die denk ik ongeveer te zien, maar de achterpoot zit er een beetje storend voor. Om mij rechtstreeks te mailen kun je ook gebruik maken van dit adres.

De betreffende detailfoto's zijn hier inmiddels door mij weer verwijderd.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Mark van Veen

Top (ik wijs Wim er weer op)! Is het dier naar Chiel Jacobusse?
groet,

Mark van Veen

gardensafari

CiteerDe doorslag gaf de duidelijke tekst in de EIS-uitgave 'De wespen en mieren van Nederland.
Over het genoemde EIS-boek wil ik nog het volgende opmerken.
Het ziet er op het eerste gezicht goed uit uit, met name keurig gedrukt. Als je echter wat dieper kijkt en zoekt, blijkt het zeer oppervlakkig te zijn.
Ik ben het met deze kritiek eens. Het boek bevat een schat aan gegevens, oogt goed met foto's op groot formaat en staat fraai in de boekenkast. Maat als determinatiewerk heb je er HELEMAAL NIETS aan. Ook bij dieren die toch duidelijk van elkaar verschillen blijft de tekst op dat punt vaag. Bij de Duitse wesp bijvoorbeeld wordt met geen woord gerept over de typische vorm van het eerste achterlijfsbandje dat is "uitgetrokken",  zoals op de prima site waarneming.nl staat. Zelf spreek ik liever van een schoppentekening. Geen kenmerk dat overal en altijd als wet van meden en persen optreedt, maar het is vaak in het veld het beste kenmerk. Ook had ik bij de papierwespen foto's willen zien van de nesten, vaak kenmerkend genoeg om de soort te kunnen bepalen.

Een heel aardig kloek boek, maar duur en als determinatiewerk ongeschikt. En da's inderdaad een gemiste kans. Over deze diergroep bestaat in het Nederlands toch al zo weinig goede lektuur.

Mensen die het boek willen aanschaffen om te kunnen determineren zijn hierbij nogmaals ernstig gewaarschuwd.
Groetjes,

Hans Arentsen
www.gardensafari.nl

Hoezo geen idealen? Ik wil een heleboel mensen verbeteren.

wilde

#7
Mark,
De wesp is naar Jan Smit gestuurd. Die gaat hem determineren.
Naar Chiel heb ik in het verleden overigens ook wel eens wespen opgestuurd, bijv. Eumenes- en Cercerissoorten uit mijn tuin.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

#8
Jan Smit heeft het dier ontvangen en geprepareerd. Het blijkt volgens hem een mannetje te zijn van Ancistrocerus parietum. Ik kreeg er naderhand de verklaring bij, dat de vorm van het 2e sterniet de dusmetiolus al op voorhand uitsluit. Er is een soort tweedeling in de soorten Ancistrocerus en de A. dusmetiolus valt dus in de andere groep.
Het blijft vreemd dat het EIS-boek bij de A. dusmetiolus informatie geeft die niet juist is en je daarom gemakkelijk op het verkeerde spoor zet. Ik was al niet enthousiast over dit boek en dat is er zeker niet beter op geworden.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me