Het Korhoen is op sterven na dood

Gestart door Marije, april 23, 2011, 21:09:19 PM

Vorige topic - Volgende topic

jfbouwmeester

Citaat van: HPM op augustus 29, 2016, 13:10:07 PM
Gewoon voor de leuk. In beide gevallen worden de lasten voornamelijk door anderen gedragen.

"De Harderwijker", 4 december 1907 "Maandagmorgen c.a. 9 1/2 uur passeerde Z. H. K. Prins Hendrik, in een met 4 schimmels bespannen landauer, vergezeld van Zijn Adjudant Jhr. van Suchtelen v.d. Haere, gaande naar Salenstein bij Nijkerk, waar dien dag gejaagd werd. Geschoten werden 85 faisanten hanen, 80 idem hennen, 123 konijnen, 10 hazen, 1 korhoen en 1 valk. 's Avonds keerde Z. K. H. langs denzelfden weg terug naar het Loo"

"Elburger Courant" 17 december 1913 "Als een bewijs hoe tegenwoordig de zucht tot vereenigen in de lucht zit, moge dienen dat te Wekerum op de Veluwe een stroopervereeniging werd opgericht, die de naam draagt van "draagt elkanders lasten" en ten doel heeft gezamelijk de te beloopen boetes te betalen. Zij verklaren openlijk, dat ze in de afgeloopen week 44 hazen, 23 konijnen, 7 fazanten. 8 patrijzen, 6 korhoenders en 1 snip hebben geschoten."

Buitengewone zorgzaamheid. Ze dragen elkanders lasten.
Misschien een idee om gezamenlijk de bekeuringen wegens te hard rijden te dragen?

Jan Bouwmeester
jfbOUWMEESTER

HPM

Citaat van: jfbouwmeester op augustus 29, 2016, 14:43:56 PM

Buitengewone zorgzaamheid. Ze dragen elkanders lasten.
Misschien een idee om gezamenlijk de bekeuringen wegens te hard rijden te dragen?

Die stropers hadden ook samen een met 4 schimmels bespannen landauer kunnen kopen. Die kan vast niet harder dan 130. Zo'n ding heeft nog meer voordelen:
"De Volksvriend"23-10-1890. "Het jachtveld te Borger, Ees en Westdorp is verhuurd aan vier heeren te Zwolle. Deze hebben in de drie eerste jachtdagen te zamen 145 patrijzen. 10 hazen en een korhen geschoten. Een dag was bestemd om korhoenders te bemachtigen. Twee voerwerkers waren met paard en wagen aangenomen om bij deze jacht behulpzaam te zijn.
De korhoenders laten zich niet gemakkelijk verschalken door den jagers. Nu nemen de jagers wagens, die rijden als die van een boer, welke heiplaggen halen wil. Dit gebeurt des zomers zoo dikwijls dat de korhoenders voor dergelijke wagens geen vrees hebben. Achter af op deze wagens verschuilen de jagers zich, en zoo is het veeltijds mogelijk de korhoenders onder schot te krijgen. Maar toen dien dag zoodoende een korhoen gevild was, waren de andere genoegzaam gewaarschuwd, en konden de heeren jagers met geen mogelijkheid meerderen onder schot krijgen, zoodat ze tegen den middag reeds den lust daartoe verloren hadden en maar weer op patrijzen gingen jagen
."

Je kan er dus ook nog heiplaggen mee halen. Dan worden wel je schimmels een beetje vies.
Herman van der Meer

hiskodevries

Was getekend Hisko de Vries.

Wil je een fotovraag stellen op het forum lees dan dit eerst https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=452369.0

HPM

Citaat van: hiskodevries op augustus 29, 2016, 15:41:07 PM

Geweldig die anekdotes

Dat is een van de reden waarom ik dat zoeken in oude kranten zo leuk vind. Je komt de meest bizarre dingen tegen, niet alleen jachtgerelateerd.
Herman van der Meer

HPM

Omdat ik waarschijnlijk de kranten nu wel zo'n beetje heb uitgeput, even een kaartje met de tussenstand over de jaren 1900-1940. Het toont 132 uurhokken op basis van ongeveer 320 waarnemingen, vrijwel uitsluitend uit kranten. Ik ben vergeten ze te tellen maar toen ik begon stonden er minder dan 10 hokken op de kaart. Meldingen uit andere bronnen moet ik nog invoeren en die zullen nog voor veel nieuwe hokken zorgen.
Het aantal meldingen uit Drenthe en omgeving is overweldigend. Zoals ik al eerder schreef is het de vraag of het verschil met de rest van het land wel helemaal reëel is. Opvallend is ook het ontbreken van meldingen van de Sallandse heuvelrug, terwijl ze daar ook in die tijd gezeten moeten hebben, maar op de een of andere manier lijken ze de krant niet te hebben gehaald.
Voor (zuid) Limburg komt nog wel wat maar ik ben bang dat het een beetje zal tegenvallen omdat verschillende meldingen nogal vaag zijn. Als ik daar geen goede oplossing voor vind zullen ze dus niet meedoen. Maar misschien zal het ook wel meevallen.
Herman van der Meer

Geum rivale

Tjonge, ze houden zich zorgvuldig aan de provinciegrenzen. Je zou haast zeggen dat je alleen de Drentsche Courant nageplozen had...
Kees van Reenen

egilio

Erg leuk en ook erg nuttig dit!
Het lijkt me wel dat ze vooral in het nieuws eindigen in gebieden waar ze niet algemeen zijn. Ik weet niet hoe en of afschot aantallen in het verleden zijn bijgehouden. Verleende vergunningen bijvoorbeeld, of moesten afgeschoten wild gemeld worden.
Egil
Currently in Oxford
Zambian Carnivore Programme

WildCRU
Take nothing but pictures, leave nothing but footprints and waste nothing but time[/i]

HPM

#487
Citaat van: Geum rivale op augustus 30, 2016, 17:26:19 PM

Tjonge, ze houden zich zorgvuldig aan de provinciegrenzen. Je zou haast zeggen dat je alleen de Drentsche Courant nageplozen had...

Was het maar zo eenvoudig, dat zou mij een hoop werk bespaard hebben (maar ook een hoop waarnemingen hebben gekost.)
Het noordelijke beeld is voornamelijk bepaald door Drentse, Friese en Groningse kranten, maar er zijn ook nuttige bijdragen uit kranten van ver(der) weg. Maar elders in het land, zoals Veluwe, Gooi, Brabant, Limburg, maar ook Twente, Salland, Achterhoek/Liemers, lijkt het Korhoen in deze periode óók algemeen geweest te zijn, maar dat wordt dus nauwelijks gereflecteerd door de kranten.

Het kan zijn dat er in het noorden een traditie is ontstaan om vooral de resultaten van de openingsdagen van het jachtseizoen aan de krant te melden. In ieder geval is er in de Drentsche en Asser Courant jarenlang een jaarlijks provinciaal overzicht van die resultaten verschenen. Het zou ook een gevolg kunnen zijn van de Drentse (boer)marke-organisatie, vooral in de 19e eeuw.
Ik merk het ook bij het invoeren. In Drenthe is dat meestal niet al te moeilijk omdat het meestal kleine dorpjes zijn met elk hun eigen essen en velden(heiden). Zodra je daar buiten komt zit je in een andere buurtschap. Met behulp van de oude kaarten is er meestal wel uit te komen, hoewel het soms lastig is uit te maken wat bij welk dorp hoort. Elders is het landschap veel 'diffuser' (of de berichten vager). Daar kan het gebeuren dat je kilometers van de genoemde plaatsnaam moet zijn.

Ander factoren zullen ook een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan de Veluwe, die voor het grootste deel in handen was van enkele grootgrondbezitters. Alleen het Kroondomein is nu al meer dan 10.000 ha. Daar hadden lokale jagers en toeristen nauwelijks of geen kans. Je ziet ook iets van een dergeiljk effect in dit fragment over Eibergen in de Achterhoek uit het eind van de 19e eeuw: "Wordt in andere streken vaak geklaagd over achteruitgang van den wildstand, onze omstreken vormen nog altijd een paradijs voor jachtliefhebbers. Voor liefhebbers zeggen we, want broodjagers vinden hier hun gading niet en juist dat zal er wel toe medewerken om uitroeiing of te groote afneming van het wild te voorkomen. De meeste jachtgronden zijn domeinen, waarop een beperkt aantal vergunningen worden gegeven, die ingetrokken worden zoodra het blijkt, dat het geschoten wild verkocht wordt". Eerder heb ik al gewezen op veranderingen in Drenthe met de komst van de staatsbossen, waar lokale jager geen zeggenschap meer hadden.
Herman van der Meer

HPM

Citaat van: HPM op augustus 22, 2016, 14:32:53 PM
...
Uit vroeger eeuwen (17e?) zijn er geloof ik vage aanwijzingen dat ze ook in Holland voorkwamen. Als dat zo is zal dat wel langs de kust geweest zijn. Het lijkt me mogelijk dat ze in het huidige laag Zuid-Holland voor de grote middeleeuwse en latere ontginningen van het veen wel voorkwamen.
...

Iets concreter: Er zijn oude verboden op jagen en verstoren van onder andere korhoenders die kunnen wijzen op het voorkomen daar.
Zoals in 1502 voor Haarlemmerhout en de duinen van Noord-Holland, in 1530 voor de jurisdictie van Woerden (met o.a. ook Bodegraven en Oudewater) en 1747 of 1754 voor de heerlijkheid Bergen, die ook de duinen daar omvat.
Er zal vast meer te vinden zijn. Misschien een project voor later.
Herman van der Meer

jeroenroelofsen

Met vriendelijke groet
Jeroen Roelofsen
Mijn waarnemingen
Mijn website
Recente blog; Zuidpier IJmuiden
Nieuwe vogel soorten; Zeekoet, Kleine Rietgans, Strandleeuwerik, Waterral, Witgatje   (185 totaal)

Tim Asbreuk

#490
Mijn opa is opgegroeid op een boerderij, die aan de rand staat van wat nu het Haaksbergerveen (in zuidoost Twente zo'n 500 meter van de Duitse grens). Hij heeft mij ooit verteld dat hij als kind Korhoenders op moest jagen uit het veld zodat deze door de jagers konden worden geschoten. Ik zal eens kijken als ik bij mijn oma ben of daar nog bewijsmateriaal van te vinden is.
Met vriendelijke groet,
Tim Asbreuk

HPM

Citaat van: Tim Asbreuk op augustus 31, 2016, 16:04:32 PM

Mijn opa is opgegroeid op een boerderij, die staat aan de rand van wat nu het Haaksbergerveen is (in zuidoost Twente zo'n 500 meter van de Duitse grens). Hij heeft mij ooit verteld dat hij als kind Korhoenders op moest jagen uit het veld zodat deze door de jagers konden worden geschoten. Ik zal eens kijken als ik bij mijn oma ben of daar nog bewijs materiaal van te vinden is.

"Twentsch dagblad Tubantia". 11-09-1915. "De jachtopziener Van Houten heeft den wildstrooper B. J. K. te Haaksbergen bekeurd wegens het uit een geplaatste wildstrik halen van een gevangen korhoen (haan).:blink:

Uit een andere mededeling blijkt dat het Korhoen rond 1900 bij Haaksbergen zou zijn verschenen.
Herman van der Meer

HPM

Eerder vertelde ik over een onwaarschijnlijke melding uit Peins. http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=140863.msg2010264#msg2010264
Een ander raar geval betreft twee exemplaren in de collectie van Naturalis die winter 1930/31 in Workum verzameld zouden zijn. Dat lijkt me nogal onwaarschijnlijk omdat het ver buiten de normale verspreiding is en er in die omgeving waarschijnlijk geen geschikt biotoop aanwezig was.
De oplossing zal zijn dat de schenker een wildhandelaar was die het hele land afreisde en daarom die korhoenders wel in Workum gekocht zal hebben.
Zie http://natuurtijdschriften.nl/download?type=document&docid=545425
(Met dank aan Justin Jansen)
Herman van der Meer

HPM

Alle mij nu bekende bruikbare vermeldingen van Korhoen uit de Hollandse duinen in de laatste twee eeuwen zijn nu ingevoerd: Zwanenwater (1941), Bergen (1941), Castricum (1941), Zandvoort (1941), De Zilk (1938) en Noordwijkerhout (1935). De laatste twee liggen in Zuid-Holland. Op basis van de jaren zou je kunnen veronderstellen dat het uitzetten in het zuiden is begonnen.
Als iemand meer informatie uit de duinstreek heeft (met bronnen!) hoor ik dat graag.

http://waarneming.nl/soort/maps/15?from=1900-01-01&to=1950-01-01&count_ex=1&grid=5000
(Deze kaart is nog lang niet compleet)
Herman van der Meer

wp

Citaat van: HPM op september 01, 2016, 11:51:47 AM
Een ander raar geval betreft twee exemplaren in de collectie van Naturalis die winter 1930/31 in Workum verzameld zouden zijn. Dat lijkt me nogal onwaarschijnlijk omdat het ver buiten de normale verspreiding is en er in die omgeving waarschijnlijk geen geschikt biotoop aanwezig was.
De oplossing zal zijn dat de schenker een wildhandelaar was die het hele land afreisde en daarom die korhoenders wel in Workum gekocht zal hebben.

Herman, ik denk dat je in de Leeuwarder Courant vermeldingen uit heel Friesland tegen kunt komen: van poeliers. Daar kunnen ook vogels verzameld worden lijkt me. Sterker nog, nieuwe soorten zijn zelfs verzameld uit kookpotten.

HPM

#495
Citaat van: wp op september 01, 2016, 19:57:01 PM
Citaat van: HPM op september 01, 2016, 11:51:47 AM
Een ander raar geval betreft twee exemplaren in de collectie van Naturalis die winter 1930/31 in Workum verzameld zouden zijn. Dat lijkt me nogal onwaarschijnlijk omdat het ver buiten de normale verspreiding is en er in die omgeving waarschijnlijk geen geschikt biotoop aanwezig was.
De oplossing zal zijn dat de schenker een wildhandelaar was die het hele land afreisde en daarom die korhoenders wel in Workum gekocht zal hebben.

Herman, ik denk dat je in de Leeuwarder Courant vermeldingen uit heel Friesland tegen kunt komen: van poeliers. Daar kunnen ook vogels verzameld worden lijkt me. Sterker nog, nieuwe soorten zijn zelfs verzameld uit kookpotten.

Maar dat is hier het punt niet. Natuurlijk kun je bij poeliers vogels tegenkomen; daar zijn poeliers voor.
Het gaat om twee vogels in een museumcollectie met Workum als geregistreerde verzamelplaats, zonder nader commentaar. Dat veronderstelt wilde herkomst ter plaatse, wat in dit geval nogal onwaarschijnlijk is. Ze hebben ook exemplaren die uit Blijdorp of andere gevangenschap afkomstig zijn. Dat staat er dan keurig bij.
Als deze als herkomst een normaal korhoendergebied hadden gehad, zoals bijvoorbeeld ZO-Friesland of Drenthe, zou het niet zijn opgevallen, ook al waren ze bij een poelier gekocht. Korhoenders werden ook naar het buitenland, bijvoorbeeld Engeland,  geëxporteerd.

Overigens is het overgrote deel van 'mijn' waarnemingen afkomstig van jagers. Die verkopen over het algemeen en kopen ze niet, dus verwarring met poeliervogels is dan onwaarschijnlijk.
Herman van der Meer

HPM

Citaat van: HPM op augustus 22, 2016, 14:32:53 PM
Citaat van: Geum rivale op augustus 22, 2016, 13:49:13 PM

... Ben benieuwd of je nog iets vindt uit Zuid-Holland en Zeeland (en Flevoland). ...

... Van Zeeland weet ik niets. ...

Nog geen vermelding dichterbij dan vliegveld Woensdrecht gevonden. Dat is zo dichtbij dat er vast wel eens een korhoen in Zeeland verzeild is geraakt. Maar broeden lijkt niet waarschijnlijk.
Herman van der Meer

arnoud.vandenberg

Citaat van: HPM op september 01, 2016, 19:40:16 PM
Alle mij nu bekende bruikbare vermeldingen van Korhoen uit de Hollandse duinen in de laatste twee eeuwen zijn nu ingevoerd: Zwanenwater (1941), Bergen (1941), Castricum (1941), Zandvoort (1941), De Zilk (1938) en Noordwijkerhout (1935). De laatste twee liggen in Zuid-Holland. Op basis van de jaren zou je kunnen veronderstellen dat het uitzetten in het zuiden is begonnen.
Als iemand meer informatie uit de duinstreek heeft (met bronnen!) hoor ik dat graag.]

Is er sprake geweest van uitzetten in de duinstreek? Had altijd begrepen dat Korhoen toen de aantallen nog hoog waren een 'dynamische' soort was, en zelf geschikte gebieden koloniseerde, zoals de met heide begroeide duinen van Noord-Kennemerland.


HPM

#498
Citaat van: arnoud.vandenberg op september 03, 2016, 15:52:30 PM
Citaat van: HPM op september 01, 2016, 19:40:16 PM

Alle mij nu bekende bruikbare vermeldingen van Korhoen uit de Hollandse duinen in de laatste twee eeuwen zijn nu ingevoerd: Zwanenwater (1941), Bergen (1941), Castricum (1941), Zandvoort (1941), De Zilk (1938) en Noordwijkerhout (1935). De laatste twee liggen in Zuid-Holland. Op basis van de jaren zou je kunnen veronderstellen dat het uitzetten in het zuiden is begonnen.
Als iemand meer informatie uit de duinstreek heeft (met bronnen!) hoor ik dat graag.]

Is er sprake geweest van uitzetten in de duinstreek? Had altijd begrepen dat Korhoen toen de aantallen nog hoog waren een 'dynamische' soort was, en zelf geschikte gebieden koloniseerde, zoals de met heide begroeide duinen van Noord-Kennemerland.

Uitzetten in de duinen lijkt me de meest aannemelijke verklaring.
In een groot deel van het land (midden en zuiden) is de uitbreiding waarschijnlijk het gevolg van uitzettingen. In Brabant en noord Limburg zijn daar meerdere gevallen van bekend. Verder heeft Hens het in 1925 aannemelijk gemaakt dat de korhoenders langs de Limburgs/Duitse grens waarschijnlijk (ook) afkomstig waren van uitzettingen in aangrenzende Duitse gebieden. Alleen van die uit het uiterste zuiden houdt hij het mogelijk dat ze een wild herkomst hadden.

Het dichtst bij het duin zaten die in het Gooi ten westen van Hilversum. Zoals je weet lijken meer midden-Nederlandse soorten de oversteek van het Gooi naar de omgeving van Haarlem te hebben gemaakt. Wat me bij die duinkorren opvalt is dat de voor zover ik weet eerste exemplaren zuidelijker werden opgemerkt (Noordwijkerhout, De Zilk). Dat lijkt me a-typisch. Verder vind ik het verdacht dat ze in slechts enkele jaren tijd de hele Hollandse duinen ten noorden daarvan, tot aan het Zwanenwater, lijken te hebben veroverd.
Hoe dan ook is het maar van korte duur geweest, dus of de duinen waren toch niet zo geschikt, of ze zijn binnen de kortste keren afgeknald. Van een echte vestiging (broeden) is ook nooit iets gebleken.

Maar wie het weet mag het zeggen.
Herman van der Meer

arnoud.vandenberg

Dus er bestaat gerede twijfel of Korhoenders zich in hun goede jaren nog als cultuurvolgers over Nederland (inclusief de duinstreek) konden verspreiden en die twijfel is gebaseerd op bronnen waarin wordt gemeld dat ze geregeld zijn uitgezet voor de jacht?

HPM

Citaat van: arnoud.vandenberg op september 03, 2016, 19:27:03 PM

Dus er bestaat gerede twijfel of Korhoenders zich in hun goede jaren nog als cultuurvolgers over Nederland (inclusief de duinstreek) konden verspreiden en die twijfel is gebaseerd op bronnen waarin wordt gemeld dat ze geregeld zijn uitgezet voor de jacht?

Arnoud, ik weet niet of je Korhoen wel een cultuurvolger kan noemen. In Drenthe vergrepen ze zich wel aan de Boekweit en daar en elders aan jonge dennetjes, maar bij voortgaande cultuur en bebossing lijken ze zich toch te hebben 'teruggetrokken' naar landbouwkundig marginale gebieden (de natste) en heiderestanten.
Uitzettingen hebben zeker plaatsgevonden. Een snelle greep: Well(L), Berg(L), Gilze(Nb), en ik ben ervan overtuigd dat het buiten Drente e.o. en misschien later zelfs daar wel veel vaker gebeurd is. Korhoen was geliefd bij jagers en geliefd als voedsel, dus korhoenders in je jachtveld was een premium.
En wat de verspreiding betreft: die naar de duinstreek is toch wel opmerkelijk  te noemen. Dat is toch minimaal een kilometer of 40 over ongeschikt gebied, dus langzaam opschuiven zoals elders kon niet. Dat zou dus one giant leap for grousekind betekend hebben. Ik sluit niets uit, maar waarschijnlijk vind ik het niet.
Herman van der Meer

arnoud.vandenberg

Als ik me goed herinner, is er een waarneming van c 30 jaar geleden in Oost-Flevoland (Jan Mulder?). Is die bij de inventarisatie nog boven water gekomen? De betreffende vogel werd indertijd beschouwd als een 'zwerver' van het toen dichtstbijzijnde broedgebied, Sallandse Heuvelrug, en indien correct is dat een afstand van meer dan 40 kilometers.

migratorius

Citaat van: arnoud.vandenberg op september 03, 2016, 22:10:25 PM
Als ik me goed herinner, is er een waarneming van c 30 jaar geleden in Oost-Flevoland (Jan Mulder?). Is die bij de inventarisatie nog boven water gekomen? De betreffende vogel werd indertijd beschouwd als een 'zwerver' van het toen dichtstbijzijnde broedgebied, Sallandse Heuvelrug, en indien correct is dat een afstand van meer dan 40 kilometers.
Tijdens de eerste Broedvogelatlas (1973-77) zat er een solitaire haan in Oostelijk Flevoland, maar toen zaten ze nog over de hele Veluwe... een sprongetje van niks.
In de Vogelatlas (1978-83) was deze niet al meer aanwezig. Of was er een nog latere vogel?

JanHein

HPM

#503
In het bestand wel Flevoland 1982 en 1983 
http://waarneming.nl/waarneming/view/4527233
http://waarneming.nl/waarneming/view/4446221

Ze zaten toen nog in het gooi en op de veluwe
Herman van der Meer

HPM

In aanvulling op het vorige: Tussen 16 november 1974 en 27 augustus 1975 en en in augustus 1980 werd ook een exemplaar in de duinen van het Zwanenwater gezien. Die zijn als escape aangemerkt. Zie bijvoorbeeld http://waarneming.nl/waarneming/view/1843299
Het daar genoemde artikel in "De Nederlandse Jager" uit 1991 gaat over de oprichting van een organisatie van jagers met de naam "Stichting Behoud Hoendersoorten". Elders blijkt dat in 1986 door die groep (die toen toen nog geen stichting was) 20 korhoenders zijn uitgezet op de Elspeterheide. Zie bijvoorbeeld onderaan deze pagina http://www.nieuwe-wildernis.nl/index.php?id=300
Herman van der Meer

HPM

#505
Citaat van: HPM op september 03, 2016, 12:18:23 PM
Citaat van: HPM op augustus 22, 2016, 14:32:53 PM
Citaat van: Geum rivale op augustus 22, 2016, 13:49:13 PM

... Ben benieuwd of je nog iets vindt uit Zuid-Holland en Zeeland (en Flevoland). ...

... Van Zeeland weet ik niets. ...

Nog geen vermelding dichterbij dan vliegveld Woensdrecht gevonden. Dat is zo dichtbij dat er vast wel eens een korhoen in Zeeland verzeild is geraakt. Maar broeden lijkt niet waarschijnlijk.

Tot mijn verrassing heb ik een Zeeuws Korhoen gevonden: 16 september 1896 in Waarde (Gemeente Reimerswaal) op Zuid-Beveland. Dat is een kilometer of achttien van Woensdrecht. Nu zijn er dus waarnemingen uit alle provincies.

"WAARDE. Dinsdag, 15 September, betraden voor het eerst in dit jachtgetijde een 4-tal zonen Nimrods het ongeveer 600 HA. groote jachtveld van deze gemeente. 26 patrijzen en 8 hazen waren het loon voor hunne moeite. Toen den volgenden dag het aantal jagers met één was vermeerderd, werden er 11 patrijzen en 10 hazen geschoten. Buitendien moest een schrekelhoen (korhoen), een vogel, die hier zelden voorkomt, het met den dood bekoopen. In beide dagen was het moeielijk de patrijzen onder schot te krijgen."
(De Nederlandsche Jager, 51(1):3)

'Schrekelhoen' is een naam die ik nog niet kende voor het korhoen en zoeken op internet leverde ook niets op. Schrekel is Duits voor sikkel. Sikkelhoen dus.

Herman van der Meer

HPM

#506
Hier een geval wat op vroege introductie zou kunnen wijzen.
In het najaar van 1896 werden bij Leersum plotseling vijf korhoenders opgemerkt. Buurman(?) blij want "uren in den omtrek is geen korhoen te bekennen." en als ze zich zouden gaan voorttelen... Hij zag ze waarschijnlijk in gedachten al in zijn eigen jachtveld en op zijn bord verschijnen.
Maar al snel schoot de plaatselijke jager er een, en nog een en nog een. Buurman(?) pissig.
In dat licht is het wel merkwaardig dat Snouckaert van Schauburg in 1900 schreef: "Voor enkele jaren werden voor het eerst naby Leersum eenige weinige voorwerpen gezien. Dit getal heeft zich gaandeweg uitgebreid." Ik weet ook (nog?) geen latere vermeldingen uit dat uurhok. In enkele meer noordelijker gelegen uurhokken verschenen ze ook in de laatste jaren van de 19e eeuw, maar waarschijnlijk niet vroeger dan bij Leersum.
Dit zou dus op introductie op de Utrechtse Heuvelrug kunnen duiden. Bij Leersum blijkbaar zonder succes, maar meer noordelijk zou het korhoen zich vele jaren handhaven en zich uitbreiden.

Hoewel ik nog een hele stapel waarnemingen heb liggen (veel uit het zuiden van het land) om in te voeren, ben ik toch begonnen met het uitpluizen van het moeilijk hanteerbare archief van "De Nederlandsche Jager". Tot nu toe lijkt dat voornamelijk gevallen uit Overijssel en Gelderland op te leveren. Die zijn zeer welkom.


PS. Over het mislukken bij Leersum heb ik misschien wat te vroeg gesproken. Najaar 1896 zouden er daar nog twee overlevende korhoenders zijn geweest, waarvan het geslacht toen niet bekend was, maar najaar 1898 werd het aantal op 25-30 geschat. Die ene jager ging door met schieten, terwijl omringende grondbezitters afspraken om ze voorlopig met rust te laten. Dat wijst er in ieder geval op dat ze zich toen verspreid hadden, waardoor ze niet meer alleen op het grondgebied van die ene jager zaten.
Herman van der Meer

HPM

#507
Ik heb nu ook vroege waarnemingen van de Veluwe: Elspeet 1896 en '99, Wekeromse zand 1897, en tussen Garderen en Voorthuizen 1896 en '97. Dat zijn dus dezelfde paar jaar als op de Utrechtse heuvelrug. Alsof er rond 1895 een massale invasie van korhoenders in centraal Nederland is geweest. Bij Garderen ging het ook gelijk om tientallen exemplaren.
Het zou natuurlijk aan de bronnen kunnen liggen, maar in ieder geval in Lunteren werden de korhoenders in 1896 als nieuwkomers ervaren.

Die bronnen zijn toch wel merkwaardig. Uit de dagbladen voornamelijk gegevens uit het noorden van het land, uit de Nederlansche Jager voornamelijk het oosten van het land, en het zuiden van het land voornamelijk uit andere bronnen.
Het kaartbeeld uit de 19e eeuw is wel veranderd. Het is nu niet meer voornamelijk een noordelijke, maar een oosteljke verspreiding. Dat zal wel meer overeenkomen met de werkelijkheid.
http://waarneming.nl/soort/maps/15?from=1840-01-01&to=1899-12-31
Herman van der Meer

HPM

"Havelte. Dezer dagen kwam bij een landbouwer in het naburige Uffelte op 't onverwachts een korhoen door de glazen vliegen. 't Beest kwam in de woonkamer terecht, waar het spoedig de geest gaf. Daar de kosten der ruit niet groot waren, was onze landman zeer goed over dit ongelukje, dat voor hem een buitenkansje was, te spreken."
(De Nederlandsche Jager, 22 okt 1898)

"Havelte. In het vorige no. van dit blad meldden wij, dat een korhoen bij een landbouwer te Uffelte door een ruit vloog. 't Lijkt vreemd en toch is het waar, dat Zondag j.l. bij denzelfden landbouwer H. Times weer zoo'n stuk wild in dezelfde richting kwam aanvliegen. Nu was 't een korhaan. Die vloog tegen 't hek en -- viel dood neer."
(De Nederlandsche Jager, 29 okt 1898)

Ik ben meer van dit soort berichten tegengekomen, maar niet van twee exemplaren binnen een paar dagen bij dezelfde woning.
Er is ook nog een geval uit Appelscha 1897 van een korhoen wat zich dood vloog tegen een 'telephoonpaal' en daarmee de verbinding verbrak.
Herman van der Meer

HPM

#509
Waarschijnlijk zijn mijn bronnen voor wat betreft de 19e eeuw wel uitgeput. Voor ik begon stonden er drie waarnemingen uit de 19e eeuw in het bestand. Nu zijn het er 163.
http://waarneming.nl/soort/maps/15?from=1800-01-01&to=1899-12-31

De vroegste datum, die uit 1846 (Smilde) was, is een stukje naar achteren opgeschoven: omstreken van Nijmegen omstreeks 1837, en Elspeet 1830.
Die laatste is wel erg uitzonderlijk, omdat de vroegste meldingen tot nu toe van de Veluwe uit 1896 stamden. Daar komt bij dat het niet zeker is dat de jachtbuit wel uit Elspeet kwam. Het is een veronderstelling omdat de schutter daar later veel jaagde. Ik heb hem bij Elspeet ingevoerd maar ik heb mijn twijfels. Meneer zou best een jachtpartijtje elders gehad kunnen hebben. Daar staat tegenover dat in 1767 voor de Veluwe een tijdelijk verbod op de korhoenderjacht werd uitgevaardigd, omdat ze "van jaar tot jaar verminderen, zoodanig, dat het geschaapen staat dat dezelve bij een aanhoudende jagt geheel en al zullen worden geruïneert en uitgeroeit." Het zou interessant zijn om te weten of ze het toen hebben overleefd.

Er zijn nu ook enkele 19e eeuwse waarnemingen uit noord- en midden Limburg. De oogst voor Noord-Brabant is erg mager. Ze lijken zich daar pas laat te hebben gevestigd. De oudste vermelding tot nu toe is van rond 1880 uit de Peel, waar ze waarschijnlijk pas enkele jaren zaten en afkomstig zouden zijn van een uitzetting in Noord Limburg.
Het maakt die ene Zeeuwse melding uit 1896 extra opmerkelijk, omdat de meest westelijke Brabantse korhoendergebieden in die tijd voor zover bekend ruwweg tussen Gilze en Baarle Hertog lagen, wat een afstand van zo'n 60 km is en de eerste waarnemingen van de Brabantse Wal (Woensdrecht) pas uit de veertiger jaren van de 20e eeuw stammen. Tenzij ze daar eind 19e eeuw ook al voorkwamen, zou die Zeeuw misschien ook wel uit België gekomen kunnen zijn. Geen idee of ze daar dichterbij voorkwamen dan in Nederland. Het lijkt goed mogelijk. In de provincie Antwerpen kwamen ze begin 20e eeuw in ieder geval wel voor.

En nu weer verder met de 20e eeuw. Daarvan heb ik al bijna 400 waarnemingen ingevoerd maar er liggen er nog een heleboel te wachten en ik moet nog veel jaren nazoeken.
Herman van der Meer