Onderzoek vuurjuffers RuG - Kleurvormen vrouwtjes

Gestart door apus, april 07, 2011, 15:13:40 PM

Vorige topic - Volgende topic

apus

Begin mei starten we bij de Rijksuniversiteit Groningen een onderzoek naar het kleurpolymorfisme bij vrouwtjes van de vuurjuffer (Pyrrhosoma nymphula). Voor dit onderzoek willen we onderzoeken in welke mate de frequentie van de verschillende vrouwelijke vormen (fulvipes, typica en melanotum) verschilt tussen populaties en welke factoren het voorkomen van deze verschillende vormen beïnvloeden. Hier is tot op dit moment bijzonder weinig over bekend. Ook zullen we kijken naar mannelijke voorkeur voor de verschillende verschillende vrouwelijke vormen en naar de overleving en reproductief succes in verschillende populaties.


Iedereen kan meewerken aan dit onderzoek. Alle gegevens over het voorkomen van de kleurvormen in verschillende populaties is zeer waardevol en het hoeft maar zeer weinig tijd te kosten. Binnenkort zal ik een oproep plaatsen om een keer naar vormfrequenties van vrouwelijke vuurjuffers (en eventueel andere soorten) te kijken bij u in de buurt en hierbij ook de methoden beschrijven.



- Mijn vraag voor nu is of iemand enige informatie heeft over het voorkomen van de kleurvorm melanotum (bijna geheel zwarte vrouwtjes) in Nederland?


- Ook ben ik benieuwd naar of iemand iets weet over het relatieve voorkomen van fulvipes (meest op mannetje gelijkend) en typica (mogelijk de meest algemene vrouwelijke vorm?)




Met vriendelijke groet,
Martijn Hammers



Martijn Hammers

Weia

Die zwarte heb ik nooit gezien...


Ben je niet laat met in mei gaan onderzoeken? Ze beginnen nu al te vliegen. Bij de variabele waterjuffer wordt gezegd dat de donkerste vorm vooral in het begin van hun vliegtijd voorkomt (hypothese: warmt beter op). Als dat bij de vuurjuffer ook zo is, mis je een parameter als je in mei gaat kijken.
Maar bij deze: iedereen die in een goede populatie terchtkomt: tel de kleurvormen!
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

apus

#2
Hoi Weia,

Ik heb die zwarte vorm ook nog nooit gezien, ik ben benieuwd of hij uberhaupt in Nederland voorkomt. Ik KD gids staat dat vrouwtjes over het algemeen zwarter zijn in het zuiden, maar meer informatie ontbreekt. Ik ben door alle foto's van vuurjuffers op waarneming.nl en waarnemingen.be heengegaan en kon zo snel geen enkele zwarte vrouw vinden. De meeste vrouwtjes op de foto's lijken typica (de intermediaire vorm), maar er zitten ook een aantal fulvipes (de mannelijke vorm) tussen. Ik ben erg benieuwd hoe dit verschilt tussen populaties en welke factoren dit veroorzaken.

Ik denk dat mei voor vuurjuffers wel een goede maand is, aangezien dan de aantallen over het algemeen het grootst lijken te zijn. Maar elke informatie uit april is zeer welkom! Ik zal zsm een methode beschrijven om gemakkelijk en betrouwbaar op een standaard manier vormfrequenties, paarfrequenties en dichtheden vast te stellen.

Wat betreft het seizoenspatroon, dat is heel erg interessant om naar te kijken en hier is nog erg weinig informatie over bekend. Bij lantaarntjes zijn er aanwijzingen dat temperatuur mogelijk een rol speel bij het voorkomen van de verschillende vrouwelijke vormen (Hammers en Van Gossum, 2008 An Behav, Gosden et al., 2011 BJLS). Daarom zou informatie over het voorkomen van de verschillende vrouwelijke vormen gedurende de gehele vliegtijd en over heel Nederland erg interessant zijn. Het zou bijvoorbeeld zo maar eens kunnen dat in Limburg een bepaalde vorm meer voorkomt dan in Groningen door subtiele temperatuurverschillen.

Bij de meeste onderzoeken tot nu toe is er gekeken naar de rol van mannelijk paargedrag op de variatie in vormfrequenties van vrouwtjes. Over het algemeen wordt gedacht dat de vrouwtjes die op mannetjes lijken vooral een voordeel hebben (door mimicry, bijv. Van Gossum et al., 2011 Evol Ecol) als er zeer hoge dichtheden zijn, of wanneer er veel meer mannetjes dan vrouwtjes zijn in de populatie. Ook kunnen mannetjeslibellen een zoekbeeld ontwikkelen voor een bepaalde vrouwelijke vorm naar anleiding van het voorkomen in de populatie. Als er meer van een bepaalde vorm voorkomen blijkt uit sommige studies dat mannetjes ook een paarvoorkeur onwikkelen voor die algemene vorm.
Martijn Hammers

JohanvantBosch

en na afloop willen we natuurlijk graag een artikel in Brachytron.

nick w

Martijn,

je mag mijn waarnemingen in Den Haag/Madestein gebruiken; volgens mij heb ik daar altijd maar één kleurvorm gezien...

Groet,
Nick W

Weia

De gewone kleurvorm is nogal variabel. Hier http://waarneming.nl/soort/info/589 zie je al dat segment 6 bijna helemaal rood of bijna helemaal zwart op de rug kan zijn. Het is een heel continuüm aan vormen. Dat lijkt me ook onderzoek waard.
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

Bas vd Burg

#6
Hans van Stijn heeft foto's van een vrijwel geheel zwarte Vuurjuffer gemaakt in Nederland (ergens in Drenthe geloof ik). Anne Hueber heeft deze foto ook gezien tijdens een libellenavond bij Hans thuis in februari. Ik weet alleen ff niet meer of het hier nu ging om een vrouwtje.

EDIT: ik heb het verkeerd begrepen, want het gaat bij Hans om foto's van een zwarte Koraaljuffer :-[
groetjes,

Bas vd Burg
Katwijk ZH



mijn kattukse jaarlijst 2012

Weia

Ik heb nauwelijks foto's met mijn nieuwe camera, slechts 2, en die verschillen al. Je hebt ook typica's met middenop een dikke zwarte streep over de volle lengte.
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

Anne Hueber †

Citaat van: Bas vd Burg op april 08, 2011, 10:09:05 AM

EDIT: ik heb het verkeerd begrepen, want het gaat bij Hans om foto's van een zwarte Koraaljuffer :-[

Bas toch ;) ;D

Bas vd Burg

En dat te bedenken dat ik gisteren nog een compliment kreeg dat met mijn geheugen niks mis is pffffffff
(ik zat wel goed met een zwarte "rode" juffer dat weer wel, alleen de verkeerde soort :rolleye: )
groetjes,

Bas vd Burg
Katwijk ZH



mijn kattukse jaarlijst 2012

Platbuik

Citeerik gisteren nog een compliment kreeg
Dat heb je dan weer wel goed onthouden.  >:D
---88:  A. van Leur (Þlatbuik)

Bas vd Burg

Citaat van: Platbuik op april 08, 2011, 12:40:40 PM
Citeerik gisteren nog een compliment kreeg
Dat heb je dan weer wel goed onthouden.  >:D

:duim:
groetjes,

Bas vd Burg
Katwijk ZH



mijn kattukse jaarlijst 2012

apus

Citaat van: Weia op april 08, 2011, 10:21:57 AM
Ik heb nauwelijks foto's met mijn nieuwe camera, slechts 2, en die verschillen al. Je hebt ook typica's met middenop een dikke zwarte streep over de volle lengte.

Uitgaande van de genetische determinatie (een een vrij simpele mendeliaanse overerving (1 autosomaal locus met meerdere allelen en een dominantie hierarchie) van de verschillende kleurvormen in alle tot nu toe onderzochte soorten waterjuffers (diverse Ischnura soorten en koraaljuffer) zou je verwachten dat de kleurvormen min of meer discreet zouden moeten zijn, in ieder geval de uitersten (melanotum en fulvipes). Mij lijkt het dat de 2 individuen op de foto's van Weia niet zo heel veel verschillen in kleurpatroon op het achterlijf, maar ik ben erg geinteresseerd in hoe groot de variatie is tussen vrouwtjes in zwarte tekening op het achterlijf, aangezien dat ook zou kunnen suggereren dat het genetische systeem in deze soort iets ingewikkelder in elkaar zit dan bij de andere soorten.

Ik heb ook Adolfo Cordero gevraagd of hij hier ideeën over heeft, hij heeft erg veel onderzoek gedaan aan (genetica van) kleurpolymorfisme bij koraaljuffers en lantaarntjes, nu even zijn suggesties afwachten.

Ik ben benieuwd of er in Nederland ook ergens zwarte vrouwtjes opduiken, iig leuk dat het bij de koraaljuffer hier wel voorkomt, al is het heel weinig.

Johan, het lijkt me leuk om hier na afloop een stukje over te schrijven voor de Brachytron.
Martijn Hammers


apus

Die beesten verschillen inderdaad behoorlijk. Vooral mbt de hoeveelheid zwarte tekening op segment 6, de dikte van de tekening op segment 2-5 en een eventuele streep op sgment 2-5.

Ik heb inmiddels antwoord terug van Adolfo Cordero. Hij ziet in Spanje 3 verschillende vormen, maar ook daar is veel individuele variatie. Hij heeft eerder geprobeerd het genetische systeem te bepalen, maar dat is niet gelukt omdat volwassen dieren van deze soort (en ook coenagrion soorten) zich niet goed ontwikkelen in een laboratorium. Hij is ervan overtuigd dat de verschillende vrouwtjestypen genetisch bepaald worden, maar misschien zou het systeem iets ingewikkelder kunnen werken dan bij andere soorten.

Ik ben nu bezig met een overzicht van de individuele variatie in tekening van vrouwtjes en hoop ze op deze manier op een standaard manier in te kunnen delen in de verschillende vormen die in de verschillende gidsen beschreven staan (bijvoorbeeld de vorm die er het meest op lijkt). Vooral bovenaanzichten van vrouwtjes vuurjuffers zijn hiervoor erg nuttig, dus mocht je het veld ingaan, vuurjuffers tegenkomen en een fototoestel mee hebben.. ;)
Martijn Hammers

nick w

ik zal er dit jaar extra op letten dat je bovenaanzicht wilt!

Groet,
Nick W

Weia

Ik maak liefst foto's onder 45 graden, dan heb je bovenkant én zijkant (als de vleugel er niet voor zit...)
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

nick w

als dat voor Martijn ook goed is? Maakt mij niet veel uit..

Groet,
Nick W

apus

Ik ben blij met alle foto's waar de bovenzijde goed op te beoordelen is :) Vooral de tekening op segment 2-4 is vaak lastig te zien.
Martijn Hammers

Weia

#19
Nou, het waren er maar weinig die zich lieten benaderen en ze zaten op vreselijke plekjes dus de foto's die ik had willen maken maakte ik nog niet. Maar wel leuk om de variatie te bekijken. Voorzover ik het kan zien:
A segment 6 achteraan een zwarte dot, een zwarte streep middenop, op segment 5 alleen de dot.
B segment 6 een dikkere dot, brede middenstreep, segment 5 dot plus dunne streep
C segment vrijwel helemaal zwart, op 5 én 4 dot plus dunne streep

http://waarneming.nl/waarneming/view/53330168



Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

Weia

Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

apus

Bedankt voor de foto's.
Leuk, de eerste twee lijken intermediaire vormen tussen fulvipes en typica (brede zwarte banden op alle segmenten, verbrede middenstreep op segment 6, maar segment 6 verre van helemaal zwart), de derde foto lijkt een typica (s6 bijna helemaal zwart en brede zwarte banden op alle segmenten) en de laatste lijkt een mooie fulvipes (evenveel zwarte tekening op s5 en s6, bijna geen tekening op s2-5).

Het lijkt er voorlopig op dat de meeste variatie zit in de hoeveelheid zwart op s6, de aan/afwezigheid van een zwarte "dot" op segment 2-5 en de aan/afwezigheid van een zwarte middenstreep op s2-5.
Martijn Hammers

Anne Hueber †

Hier kun je ook nog kijken naar alle foto's en er komen er nu steeds weer nieuwe bij: http://waarneming.nl/soort/photos/589

Goyatlah

Citaat van: Weia op april 07, 2011, 16:02:51 PM
Die zwarte heb ik nooit gezien...


Ben je niet laat met in mei gaan onderzoeken? Ze beginnen nu al te vliegen. Bij de variabele waterjuffer wordt gezegd dat de donkerste vorm vooral in het begin van hun vliegtijd voorkomt (hypothese: warmt beter op). Als dat bij de vuurjuffer ook zo is, mis je een parameter als je in mei gaat kijken.
Maar bij deze: iedereen die in een goede populatie terchtkomt: tel de kleurvormen!

De donkere vorm lijkt in Nederland nauwelijks voor te komen maar juist algemener in zuid-Europa te zijn, dus dat verhaal gaat niet op. En in Groningen hoef je eigenlijk niet voor de 22 april te gaan zoeken (is mijn verjaardag, vandaar). Laatste week van april is goed voor juveniele beesten (met geel borststuk dus), 1e week van mei fifty/fifty en 2e week van mei en later zijn de meeste beesten wel volwassen.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

rienkgeene

 
Heel donkere exemplaren heb ik nooit gezien, hoewel ik denk dat in zuid-frankrijk er veel donkere dieren zijn, maar ik heb er nooit verder naar gekeken. Ik zie in Belgie ook veel heel lichte dieren. Helaas weet ik niet of dat dan ww of mm zijn.
Kortom ik weet niks.
Werk aan de winkel dus, een leuk onderzoek. ik neem mij voor in mijn omgeving te kijken.
Wellicht zijn foto's met de definitie van de twee(drie) typen nuttig.

In mijn tuin helass nog 0 Vuurjuffers.

groet rienk

Weia

Is het geen continuum van vrij donkere typica naar fulvipes? En zelfs een heel continuum van de donkere via typica naar de rode?


Bij de variabele waterjuffer varieert segment 2 los van 3-8, dat wordt apart aangestuurd, en ook weer apart van de variatie op het borststuk. Zoiets zou hier ook onderzocht moeten worden, of alle segmenten gelijk op variëren of niet. Leuk!
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

apus

Het lijkt er helaas op alsof er vooralsnog geen definitie te geven is voor de verschillende kleurvormen. Tijdens een fotozoektocht op internet ben ik geen tussenvormen tegengekomen tussen de donkere vorm en typica. Tussen typica en fulvipes zit wel variatie, met name wat betreft de hoeveelheid zwarte tekening op s6 en s2-4 (1: typica "volgens het boekje", 2: idem, maar s6 niet helemaal zwart maar wel voor meer dan de helft, 3: evenveel tekening op s6 als op s5 en op elk segment dikke zwarte tekening, 4: fulvipes "volgens het boekje" (ook individuen met wat meer zwarte tekening op s4), ook  zijn er nog verschillen in de aan/afwezigheid van de middenstreep). Ik ga nu op vakantie, maar 28 april zullen we beginnen met de kleurvariatie in het veld op een gestandaardiseerde manier in kaart te brengen, door foto's te maken van veel vrouwtjes en de patronen op elk segment te beschrijven en te meten om te kijken of we hier consistente patronen in kunnen vinden. Ik ben benieuwd!
Martijn Hammers

Weia

Interessant hoor, zo'n gewone soort eens nader te bekijken. Soms is het zwart slechts een dun dwarssteeoje, ik kom dat al tegen op s2, op s2-3 en op s2-3. Dan zou je denken dat dat samenhangt met het zwart op s6, maar nee: http://waarneming.nl/foto/view/1997251
Die is vooraan (s2-4) goed voor rufipes maar op s6 juist niet. Het omgekeerde zag ik ook al, s6 alleen een zwarte blob, maar ook een blob op s2-5. Dat wordt nog leuk!
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0

Goyatlah

Het meeste onderzoek gebeurt gelukkig aan algemene soorten, zoals bv het Lantaarntje, waarover denk ik al meer dan 10 artikelen in Nederland en in Spanje geschreven zijn. Ik wil wel een paar lokaties inventariseren. Neem maar kontakt op.
Moi, Dolf

Bezoek ook eens Libellen in Nederland met de enige interaktieve en op foto's gebaseerde libellentabel, veel info en heel veel foto's

Weia

Ik trek deze even naar boven. Ik heb er nog niet veel gezien, maar dit zijn voorlopig mijn uitersten. Zie ook het kwaliteitsverschil tussen goedkope en dure camera...
Van licht tot donker:
licht: s2-4 smal dwarsstreepje, s5-6 lengtestreep en zwarte eindvlek
donker: s2-5 lengtestreep en zwarte eindvlek, s6 zwart (hoewel het zwart ietsje minder breed dan op s7)
Ik link het topic ook in het pinned topic 'discussies'.
Groeten, Weia
rode bosmieren: https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,342651.0.html
pagina over variatie bij een paar lastige libellensoorten: www.at-a-lanta.nl/weia/LibellenVariatie.html
motmugjes van foto determineren: http://www.at-a-lanta.nl/weia/Motmuggen.html
familie motmuggen systematisch http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=378882.0