In 2011 werd door Hisko in dit topic een oproep gedaan om oude waarnemingen van Kuifleeuwerik in te voeren.
http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=112758.msg1090886#msg1090886Dat heeft -niet verrassend- voornamelijk waarnemingen van na 1960 opgeleverd.
Daarom ben ik maar eens in oude kranten en tijdschriften op zoek gegaan naar 'prehistorische' waarnemingen van Kuifleeuweriken. Dat leverde verrassend veel op. Het was vroeger kennelijk buiten de kooi toch ook een populaire vogel. Ondertussen heb ik meer dan 80 vermeldingen op Waarneming ingevoerd, voornamelijk uit het eerste kwart van de vorige eeuw. Voorwaarde was een plaatsnaam en minstens een (af te leiden) jaartal. Van de meeste meldingen heb ik maar één waarneming gemaakt, ook als er reden kon zijn om er meer van te maken (bijv. "
Overal in de omgeving van Zutfen"). Met sommige meldingen was niets te doen.
"Broedt in de omgeving van 's-Gravenhage", of "
Tussen Groningen en Assen" is wel erg vaag, en wel met nauwkeurig genoemde plekken in Breda maar zonder ook maar bij benadering te achterhalen jaar is ook weinig te doen.
In de dagbladen werd wel veel over kuifleeuweriken geschreven, maar het leverde niet veel bruikbaars op. Wel enkele leuke meldingen van broedgevallen tussen of tegen de rails bij stations (Enschede 1911, Apeldoorn 1915, Winterswijk 1922, Den Haag 1925)
Dit is nu het beeld in Waarneming van de eerste 40 jaar van de 20e eeuw, met 59 uurhokken. Toen ik begin waren het er geloof ik maar 2 of 3.

(Gebaseerd op:
http://waarneming.nl/soort/maps/41?from=1900-01-01&to=1939-12-31&grid=5000)
Het lijkt heel wat maar is ongetwijfeld zeer onvolledig, hoewel het algemene beeld van op de hogere zandgronden en langs de kust wel zal kloppen. Opvallend zijn de grote gaten in Drenthe/Friesland, Salland, Achterhoek en het oosten van Brabant. Dat zal meer te maken hebben met een gebrek aan melders dan aan Kuifleeuweriken.
Het grotendeels ontbreken op de waddeneilanden lijkt reëel. Na een 'expeditie' van een paar Duitsers naar alle Nederlandse waddeneilanden in juni 1906, waar ze ook lokale deskundigen ontmoeten, noemt Otto Leege in zijn verslag alleen Kuifleeuweriken op Texel, waar enkele paren hier en daar in de duinen broeden. Voor de overige Nederlandse waddeneilanden noemt hij ze niet. Wel voor zes Duitse waddeneilanden.
Gezien het door Leege genoemde broedend voorkomen op Texel is het opmerkelijk dat de mensen van Vogeltrekstation Texel in 1936 uitroepen: "
Eindelijk eens een waarneming op een eiland! " en in 1938 de soort daar "
heel zeldzaam" noemen.
In Waarneming is de Kuifleeuwerik op de waddeneilanden ook later zeldzaam. Behalve op Texel alleen op Vlieland (eerste in 1977), Terschelling(1979) en Schiermonnikoog(1970).
In het eerste kwart van de vorige eeuw werd de Kuifleeuwerik vooral als soort van het oosten van het land beschouwd, die zich naar het westen aan het uitbreiden was. Maar het is duidelijk dat ze in die tijd al in het westen waren gevestigd.
In de verhalen worden veel spoorwegen, paarden en winterse dorpen en steden genoemd. In Limburg, zoals rond Venlo, stonden ze bekend om het eten van augurkenzaden. Die beesten hadden een exotische smaak: paardenmest, augurkenzaden, zoutjes...
Ik ga nog even door met zoeken naar de oudste gegevens , en ik hoop dat mensen die dat eerder nog niet gedaan hebben ook nog gaan zoeken in hun aantekeningen of in lokale of regionale bronnen en dat dan op Waarneming invoeren. Het zou toch mooi zijn om een meer compleet beeld van de verspreiding (en de aantalsontwikkeling) te hebben. Het nuttigst zijn gegevens van voor 1973, omdat er daarna verschillende landelijke vogelatlassen zijn verschenen.
Op de site van Sovon kan je o.a. een kaartje bekijken van het verschil tussen 1973 en 2000, maar niet van 1973 en eerder.
https://www.sovon.nl/nl/soort/9720