Lastige soortgroepen & veelgemaakte fouten:Dat sommige soortgroepen lastiger zijn dan andere, is ons allemaal bekend. Maar met de nieuwe influx van exoten, adventieven en tuinplanten, schiet onze plantenbijbel (Heukels' Flora) soms te kort. Dit forum topic is bedoeld om dergelijke soortgroepen nader toe te lichten. Iedereen is vrij om hier bijdragen aan te leveren. Zorg dat je onderaan je reactie je bronnen vermeldt, zodat de betrouwbaarheid van de diagnostische kenmerken nagegaan kan worden door de lezer. Als je opmerkingen of aanvullingen hebt op eerder geplaatste berichten, gebruik dan de "citaat" functie, zodat het duidelijk is op welke tekst jouw commentaar gericht is. De auteur kan vervolgens de opmerkingen verwerken in diens bericht.
Grotere groepen:Er zijn een aantal soortgroepen die dusdanig groot zijn en dusdanig complex, dat zij op een eigen forum of zelfs website verder toegelicht worden.
- Bramen (forum) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?board=199.0) & Bramen (website) (http://rubus-nederland.nl/nl/)
- Orchideeën (forum) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?board=158.0) & Orchideeën (website) (https://europeanorchids.com/orchid-keys/)
- Paardenbloemen (website) (https://www.taraxacumnederland.nl/)
- Zwenkgras (forum) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=318204.0)
- Wilgen (PDF) (https://www.natuurpunt.be/sites/default/files/images/inline/wilgensleutel_2018.pdf)
- Rozen (PDF) (http://natuurtijdschriften.nl/download?type=document&docid=537522)
- Narcissen (PDF) (http://www.botanicalkeys.co.uk/flora/content/daffodilkey.pdf) & Vertaalslag cultivar naar taxonomische soort (http://daffseek.org)
Behandelde soortgroepen:Een link naar een sleutel gaat naar een soorttekst van een Genus op Observation.org
De andere linken gaan naar een schema/overzicht in dit topic zelf
- Abies - Gewone zilverspar & Kaukasische zilverspar (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2585271.html#msg2585271)
- Agastache - Dropplant & Anijsplant (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2300269#msg2300269)
- Aira caryophyllea - Zilverhaver ondersoorten (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068669#msg2068669)
- Allium - Look (witbloeiende tuinplanten) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2308310#msg2308310)
- Amsinckia - Amsinckia (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2071040#msg2071040)
- Anemone - Oosterse anemoon & Blauwe anemoon (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068678#msg2068678)
- Anethum & Foeniculum - Dille & Venkel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2310760#msg2310760)
- Aronia - Appelbes (bladvormen) (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2387613.html#msg2387613)
- Arum - Aronskelk (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068642#msg2068642)
- Asplenium trichomanes - Steenbreekvaren ondersoorten (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2071054#msg2071054)
- Atriplex - Spiesmelde & Uitstaande melde (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2307719#msg2307719)
- Avena - Haver (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2367745#msg2367745)
- Barbarea - Barbarakruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2348917#msg2348917)
- Berberis - Zuurbes, Japanse berberis & Roze berberis (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2411448.html#msg2411448)
- Bidens - Smal, Veerdelig, Knikkend, Zwart & Riviertandzaad (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2293594#msg2293594)
- Bolboschoenus - Oeverbies & Heen (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2071053#msg2071053)
- Brassica - Koolzaad & Raapzaad (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2213913#msg2213913)
- Brassica - Kool (adventieven) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2348879#msg2348879)
- Calendula - Goudsbloem & Akkergoudsbloem (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068654#msg2068654)
- Capsella - Rood herderstasje & Herderstasje (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2086774#msg2086774)
- Cardamine - Aziatische veldkers (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2069152#msg2069152)
- Cardamine - Cardamine graeca (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2311530#msg2311530)
- Carduus - Langstekelige distel & Kruldistel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068645#msg2068645)
- Carex - Oeverzegge, Moeraszegge, Scherpe zegge & Stijve zegge (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2312316#msg2312316)
- Centaurea - Centaurie (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2157152#msg2157152)
- Centaurium - Duizendguldenkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2345689#msg2345689)
- Chamaecyparis & Thuja - Schijncipres & Levensboom (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2181874#msg2181874)
- Chenopodium - C. probstii, C. giganteum & C. album x C. giganteum (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2265678#msg2265678)
- Chenopodium - Ganzenvoet adventieven (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2283327#msg2283327)
- Clinopodium - Bergsteentijm & Kleine bergsteentijm (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2301020#msg2301020)
- Cochlearia - Lepelblad (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2340468#msg2340468)
- Colchicum & Crocus - Herfsttijloos, Droogbloeier en herfstbloeiende krokus (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2152177#msg2152177)
- Consolida - Ridderspoor (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2155664#msg2155664)
- Conyza - Asterfijnstraal (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2273701#msg2273701)
- Cornus - Kornoelje (vegetatief) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2338955#msg2338955)
- Corydalis - Vingerhelmbloem, Holwortel & hybride (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2455677.html#msg2455677)
- Crepis - Paardenbloemstreepzaad & Groot streepzaad (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2322836#msg2322836)
- Crataegus - Meidoorn (ongelobd) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2348364#msg2348364)
- Crocus - Geelbloemige Krokussen (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2184457#msg2184457)
- Dianthus - Anjer (balbisii, carthusianorum & giganteus) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2350026#msg2350026)
- Digitaria - Harig vingergras & Glad vingergras (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2151586#msg2151586)
- Dipsacus - Kleine kaardebol & Dipsacus strigosus (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2104384#msg2104384)
- Draba/Erophila - Vroegeling (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2301549#msg2301549)
- Echium - Slangenkruid & Weegbreeslangenkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068652#msg2068652)
- Elaeagnus - Olijfwilg, schema (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2353487#msg2353487)
- Elymus/Elytrigia - Mainzerkweek, Veldkweek & Zeekweek (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2375805.html#msg2375805)
- Epilobium obscurum - Donkergroene basterdwederik (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2378028.html#msg2378028)
- Eragrostis - Straatliefdegras s.l. (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2070561#msg2070561)
- Eranthis - Winterakoniet & Eranthis cilicica (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2307561#msg2307561)
- Erodium - Gewone, Duin- & Kleverige reigersbek (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068643#msg2068643)
- Erysimum - Muurbloem (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2170080#msg2170080)
- Euonymus - Kardinaalsmuts (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2349905#msg2349905)
- Eupatorium - Gevlekt leverkruid & Purper leverkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2333884#msg2333884)
- Euphorbia - Brede wolfsmelk en E. oblongata (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2504619.html#msg2504619)
- Euphorbia - E. oblongata, E. epithymoides & E. brittingeri (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2421320.html#msg2421320)
- Euphorbia - Heksenmelk, Cipreswolfsmelk & Roedewolfsmelk (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2273892#msg2273892)
- Euphorbia - Liggende Wolfsmelk soorten (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2154542#msg2154542)
- Eurybia - E. macrophylla, schreberi, divaricata & cordifolia (Hartbladige Asters) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2163897#msg2163897)
- Festuca - F. glauca, F. amethystina, F. pallens & F. brevipila (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2447904.html#msg2447904)
- Fraxinus - Es, schema (vegetatief) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2357318#msg2357318)
- Fumaria - Duivenkervel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2366462#msg2366462)
- Galanthus - Sneeuwklokje (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068864#msg2068864)
- Galanthus plicatus & Galanthus x valentinei - Geplooid sneeuwklokje (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2374676.html#msg2374676)
- Geranium - Kleine, Zachte, Slipbladige, Ronde & Bermooievaarsbek (vegetatief) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068638#msg2068638)
- Geranium - Geranium endressii, G. x oxonianum & G. versicolor (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2400166.html#msg2400166)
- Geranium - Geranium tuberosum agg. (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2095109#msg2095109)
- Geum - Geel nagelkruid, Groot nagelkruid, G. aleppicum & G. japonicum (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2187921#msg2187921)
- Gypsophila muralis & Petrorhagia saxifraga - Gipskruid & Kleine mantelanjer (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2349389#msg2349389)
- Helianthus - Aardpeer & Stijve zonnebloem (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068653#msg2068653)
- Helosciadium, Berula & Sium - Grote watereppe, Kleine watereppe & Groot moerasscherm (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2310657#msg2310657)
- Hieracium - Havikskruid (gevlekt blad) (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2398544.html#msg2398544)
- Hirschfeldia incana & Brassica nigra - Grijze mosterd & Zwarte mosterd (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2340844#msg2340844)
- Hordeum, Triticum, Secale, Triticale & - Gerst, Tarwe, Rogge & Triticale (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2436351.html#msg2436351)
- Hyacinthoides & Hyacint - Boshyacint & Hyacint (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2071051#msg2071051)
- Hylotelephium/Sedum - Hemelsleutel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2351084#msg2351084)
- Hypericum - Sint-Janskruid, Kantig hertshooi & Frans hertshooi (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2292663#msg2292663)
- Hypericum - Hertshooi (houtig) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2338647#msg2338647)
- Juncus - Juncus tenuis complex (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2071016#msg2071016)
- Juncus - Zomprus en Veldrus (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2294924#msg2294924)
- Lamiastrum galeobdolon subspecies - Gele dovenetel ondersoorten (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2321905#msg2321905)
- Lemna - Eendenkroos (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2070525#msg2070525)
- Lepidium - Kruidkers (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2340365#msg2340365)
- Lepidium - Kleine varkenskers & Grove varkenskers (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2226871#msg2226871)
- Limonium - Lamsoor (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2253896#msg2253896)
- Linum - Vlas (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068650#msg2068650)
- Lotus - Moeras-, Gewone, Rechte & Smalle rolklaver (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2192595#msg2192595)
- Malva - Kaasjeskruid (vegetatief) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2095115#msg2095115)
- Malva - Vijfdelig kaasjeskruid & Muskuskaasjeskruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2151545#msg2151545)
- Malva - Dessertbladen, Zuidelijk, Frans & Klein kaasjeskruid (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2421269.html#msg2421269)
- Matricaria & Tripleurospermum - Echte kamille & Reukeloze kamille (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068651#msg2068651)
- Melilotus - Goudgele & Citroengele honingklaver (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068668#msg2068668)
- Mentha - Munt (alle soorten) (https://waarneming.nl/soort/info/26609)
- Mentha - Watermunt, Kransmunt, Akkermunt & Polei (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2293015#msg2293015)
- Mentha: Witte munt, Wollige munt, Hertsmunt, Aarmunt, Aar x Hertsmunt & Aar x Witte munt (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2293675#msg2293675)
- Muscari - Blauwe druifjes & Langbladige druifhyacint (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068994#msg2068994)
- Myosotis - Moeras, Zomp- en Weidevergeet-mij-nietje (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2152971#msg2152971)
- Myriophyllum - Vederkruid (vegetatief) (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2366491.html#msg2366491)
- Nepeta - Grijs kattenkruid & Blauw kattenkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2274117#msg2274117)
- Odontites vernus subspecies - Rode ogentroost ondersoorten (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2332956#msg2332956)
- Oenothera - Teunisbloem (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2150891#msg2150891)
- Ononis - Kattendoorn/Stalkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2285036#msg2285036)
- Onopordum - Wegdistel & Onopordum x beckianum (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2108386#msg2108386)
- Oxalis corniculata - Gehoornde klaverzuring variëteiten (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2325907#msg2325907)
- Ornithogalum, Anthericum, Camassia & Asphodelus (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2539551.html#msg2539551)
- Papaver - Reuzenklaproos s.l. (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068641#msg2068641)
- Papaver - Grote klaproos, Bleke klaproos & hybride (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068831#msg2068831)
- Parthenocissus - Vijfbladige wingerd & Valse wingerd (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2162424#msg2162424)
- Persicaria - Perzikkruid, Beklierde duizendknoop, Zachte duizendknoop, Kleine duizendknoop, Waterpeper & Veenwortel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2226880#msg2226880)
- Persicaria, Aconogonon & Koenigia - Afghaanse duizendknoop & lookalikes (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2422867.html#msg2422867)
- Phedimus, Vlak vetkruid - Phedimus kamtschaticum, Phedimus hybridum & Phedimus aizoon (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2185370#msg2185370)
- Pimpinella & Pastinaca - Kleine bevernel, Grote bevernel & Pastinaak (vegetatief) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2183527#msg2183527)
- Pinguicula - Pinguicula grandiflora & Pinguicula vulgaris (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2097564#msg2097564)
- Plantago - Ruige weegbree & Smalle weegbree (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068647#msg2068647)
- Plantago - Grote weegbree & Getande weegbree (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068649#msg2068649)
- Poa - Poa annua, Poa infirma & Poa supina (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2074371#msg2074371)
- Poaceae - Vereenvoudigde vegetatieve en algemene grassen (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2320089#msg2320089)
- Polystichum - Naaldvaren (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2069659#msg2069659)
- Populus - Populier: bloei (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2551995.html#msg2551995)
- Potamogeton - Fonteinkruid (gemiddeldbladig) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2362160#msg2362160)
- Potentilla - Tormentil, Kruipganzerik & Potentilla x suberecta (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2366325#msg2366325)
- Prunus - Kerspruim, Sleedoorn & Pruim (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2203776;#msg2203776)
- Prunus - Vogelkers & Kleine vogelkers (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2448325.html#msg2448325)
- Prunus - Zoete kers & Zure kers (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2313990.html#msg2313990)
- Prunus - Zoete en Zure kers t.o.v. sierkersen (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2379157.html#msg2379157)
- Pulmonaria - Gevlekt longkruid & Italiaans longkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2080101#msg2080101)
- Ranunculus - Waterranonkel (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2448278.html#msg2448278)
- Rhinanthus - Grote ratelaar & Kleine ratelaar (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2101684#msg2101684)
- Rumex - Veldzuring, Geoorde zuring en Tuinzuring (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2170127#msg2170127)
- Rosa - Egelantier, Schijnegelantier & Kleinbloemige roos (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2328333#msg2328333)
- Sagina - Vetmuur (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2152965#msg2152965)
- Salicornia - Zeekraal (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2588750.html#msg2588750)
- Salix - S. euxina & S. x fragilis (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2275530#msg2275530)
- Scutellaria - Groot glidkruid & Trosglidkruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068637#msg2068637)
- Scilla & Puschkinia - Streephyacint & Buishyacint (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068674#msg2068674)
- Sedum - Sedum hispanicum, Sedum lydium & Sedum pallidum (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2192135#msg2192135)
- Silene - Nachtkoekoeksbloem, Nachtsilene, Italiaanse silene & 'Kleverige' silene (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2527620.html#msg2527620)
- Sorbus - Lijsterbes (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2070229#msg2070229)
- Stellaria - Duinvogelmuur & Vogelmuur (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2086277#msg2086277)
- Symphyotrichum - S. lanceolatum, S. ontarionis & S. lateriflorum (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2439212.html#msg2439212)
- Symphytum - Smeerwortel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2073209#msg2073209)
- Sysimbrium - Oosterse raket en Brede raket (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2554600.html#msg2554600)
- Tilia - Linde (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2448273.html#msg2448273)
- Trifolium - Akkerklaver, Uitstaande klaver & Liggende klaver (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2072585#msg2072585)
- Trifolium & Medicago - Kleine, Liggende & Hopklaver (geelbloeiende klavers) (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2095127#msg2095127)
- Tussilago farfara & Petasites hybridus - Klein hoefblad & Groot hoefblad (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2411968.html#msg2411968)
- Ulmus - Iep (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2448274.html#msg2448274)
- Urtica - Zuidelijke brandnetel, Kleine brandnetel, Grote brandnetel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2069146#msg2069146)
- Utricularia - Groot, Loos & Klein blaasjeskruid (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2302293#msg2302293)
- Verbascum - Zwarte toorts x Stalkaars (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2237027#msg2237027)
- Veronica - Akker-, Grote, Gladde & Doffe ereprijs (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068648#msg2068648)
- Veronica - Klimopereprijs (onder)soorten: Akker-, Bos-, Drielobbige & Schijn- (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068656#msg2068656)
- Veronica - Lange ereprijs, Aarereprijs en hun kruising (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2166045#msg2166045)
- Veronica - Blauwe waterereprijs & Rode waterereprijs (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2183534#msg2183534)
- Viburnum - Sneeuwbal (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068639#msg2068639)
- Vicia sativa - Smalle, Vergeten & Voederwikke (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2182371#msg2182371)
- Vicia villosa - Bonte wikke & Zachte wikke (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2329100#msg2329100)
- Vinca - Kleine maagdenpalm & Grote maagdenpalm (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2068851#msg2068851)
- Viola - Bleeksporig bosviooltje, Donkersporig bosviooltje en hun kruising (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2088850#msg2088850)
- Viola - Driekleurig viooltje, Akkerviooltje en hun kruising (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2233502#msg2233502)
- Xanthium - Late stekelnoot & Grote stekelnoot (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2274058#msg2274058)
Groot glidkruid & Trosglidkruid:Trosglidkruid (
Scutellaria columnae) is al in de 19e eeuw ingeburgerd, maar recent is Groot glidkruid (
Scutellaria altissima) opgedoken, een nieuwe soort die gemakkelijk verwildert.
Soort | Groot glidkruid | Trosglidkruid |
Kleur | Blauwpaars | Roodpaars |
Onderlip | Wit | Roodpaars |
Lengte bloemkroon | 15-20 mm, 3-4 keer zo lang als kelk | 20-30 mm, 6 keer zo lang als kelk |
Lengte onderlip | 3-4 keer zo lang als kelk | 6 keer zo lang als kelk |
(https://waarneming.nl/media/photo/032/598/32598574.jpg)
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Lippenbluetler/helmkraut.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1727&menuentry=soorten)
Tekst: Niels Eimers
Geranium - Ooievaarsbek (vegetatief):Ooievaarsbek kan in rozetstadium lastig te herkennen zijn. Het type beharing op de bladsteel (dus niet de stengel of bloemsteel!), is bruikbaar om de soort vast te stellen. In onderstaande tabel staat weergegeven hoe deze soorten van elkaar verschillen.
Soort | Bladsteelbeharing |
Berm | Korte, ongelijke klierharen en gewone haren tot 1,5 mm |
Ronde | Met korte (0,5 mm), ongelijke klierharen en lange, gewone haren |
Zachte | Korte (0,2-0,5 mm), ongelijke klierharen, veel gewone (0,1-0,4 mm) haren en lange (tot 1,5 mm) rommelige, gewone haren |
Kleine | Korte, gewone (0,2 mm) haren, soms ook met klierharen |
Slipbladige | Schuinafstaande (naar beneden gerichte) gewone beharing |
(https://waarneming.nl/media/photo/032/599/32599169.jpg)
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clemens, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Viburnum - Sneeuwbal:Viburnum heeft drie sterk gelijkende soorten met rimpelig blad met hierop sterharen.
Soort | Viburnum rhytidophyllum | Viburnum x rhytidophylloides | Viburnum lantana |
Lengte/breedte verhouding | Meer dan 3 keer zo lang als breed | Minder dan drie keer zo lang als breed | Minder dan twee keer zo lang als breed |
Bladkleur bovenzijde | Donkergroen, sterk glimmend | Groen, mat | Groen, mat |
Bladkleur onderzijde | Witte nerven met wit blad | Witte nerven met groen blad | Witte nerven met groen blad |
Sterharen bovenzijde blad | Weinig | Veel | Veel |
Nervatuur bovenzijde blad | Zeer diep ingezonken | Intermediair ingezonken | Ondiep ingezonken |
Bladrand | Vrijwel gaafrandig | Intermediair/getand | Gezaagd |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/viburnum)
Tekst: Niels Eimers (2017)(https://waarneming.nl/fotonew/9/13236779.jpg)
Papaver - P. orientale, setiferum & bracteatum:Er zijn drie opvallend grote Klaproos soorten met zeer grote bloemen en zeer ruig behaard blad.
Papaver setiferum is bij verre de meest algemene soort.
Papaver orientale en
Papaver bracteatum zijn pas enkele keren verwilderd gevonden.
| Reuzenklaproos | Oosterse klaproos | Reuzenpapaver |
Wetenschappelijk | Papaver orientale | Papaver setiferum | Papaver bracteatum |
Zwarte vlak aan basis kroonblad | Afwezig tot zwak aanwezig | Breder dan lang, niet voorbij midden van kroonblad reikend | Langer dan breed, voorbij midden van kroonblad reikend |
Bloemknoppen | Knikkend | Rechtop | Rechtop |
Stempelstralen | 8-15 | 9-19 | 12-24 |
Vrucht | Gloeilamp/kegelvormig, meestal hoger dan breed | Rond, meestal breder dan hoog | Gloeilamp/kegelvormig, meestal hoger dan breed |
Stempelschijf | Bol | Plat | Bol |
Schutbladen | Afvallend, 0-4 | Afvallend, 0-4 | Lang blijvend, 3-8 |
Stengelbladen | Ook in bovenste 1/3e deel van de stengel aanwezig | Tot 2/3e van de stengel aanwezig | Ook in bovenste 1/3e deel van de stengel aanwezig |
Helmknoppen | Geel of lichtpaars | Paars | Paars |
Kroonbladen | Lichtoranje | Oranjerood | Donkerrood |
Opmerkingen:- Alle drie de soorten kunnen hybridiseren, dit bemoeilijkt de determinatie enorm.
- Papaver setiferum heette tot kort geleden Papaver pseudo-orientale, maar deze naam wordt nu als synoniem beschouwd.
Refenties:- Braunschweiger Geobotanische Arbeiten, pg. 144 & 145 (https://publikationsserver.tu-braunschweig.de/servlets/MCRFileNodeServlet/dbbs_derivate_00036754/11_Adolphi.pdf)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Mohngewaechse/papa_6_kron.htm)
- Rothmaler
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Arum - Aronskelk in vruchtstadium:Italiaanse en gevlekte aronskelk zijn in vruchttijd vrij lastig te onderscheiden. Er zijn enkele verschillen, maar die tonen overlap. Meet daarom bij twijfelgevallen de diameter van de bessen op.
| Gevlekte | Italiaanse | Betrouwbaarheid |
Lengte vruchtaar | 3-6 cm | 7-20 cm | Beperkt |
Houding 'vruchtaar' | Rechtopstaand | Vaak geknikt | Beperkt |
Kleur bessen bij rijpheid | Oranje tot rood | Oranje | Beperkt |
Diameter bessen bij rijpheid | 0,5 cm | 1,0 cm | Vrij betrouwbaar |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/arum.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/arum)
Tekst: Niels Eimers
Erodium - Reigersbek:Erodium is een complex geslacht met sterk gelijkende ondersoorten. Er worden veel fouten gemaakt tussen Duin-, Gewone en Kleverige reigersbek.
| Gewone reigersbek | Duinreigersbek | Kleverige reigersbek |
Diameter bloem | 12-14(-17) mm | 8-14 mm | 6-8 mm |
Lengte kroonbladen | Ongelijk | Ongelijk | Gelijk |
Grijs vlekje op twee kleinste kroonbladen | Aanwezig | Afwezig | Afwezig |
Kleur kroonbladen | Paars | Roze tot licht paars | Roze tot licht paars |
Klierharen | Beperkt aanwezig, maar weinig tot niet op bovendzijde blad | Beperkt aanwezig, maar weinig tot niet op bovenzijde blad | Sterk aanwezig, veel op bovenzijde blad |
Aantal bloemen/vruchten per bloeiwijze | 5-7(-9) | 3-5 | 2-3(-5) |
Lengte snavel | 25-35 mm | 22-28 mm | 15-24 mm |
Opmerkingen:- Duinreigersbek x Kleverige reigersbek - Erodium x anaristatum heeft steriele zaden en gele (niet paarse) helmknoppen (niet verwarren met het stuifmeel).
- Alle taxa kunnen volledig witte kroonbladen hebben, het lichtgrijze vlekje is dan altijd afwezig.
- Ook bij Gewone reigersbek, kan het lichtgrijze vlekje ontbreken.
- Ondanks dat Duinreigersbek net zulke grote bloemen kan hebben als gewone reigersbek, zijn ze vaak wat kleiner en zijn de kroonbladen minder ongelijk in grootte.
- Erodium cicutarium var. pimpinellifolium heeft gele vlekken met bruine of zwarte puntjes op twee kleinste (of alle) kroonbladen
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Langstekelige distel vs. kruldistel:
In het rivierengebied komt Langstekelige distel voor, een soort die sterk op Kruldistel lijkt. De lengte van de naalden is geen betrouwbaar kenmerk, aanvullende kenmerken dienen bekeken te worden.
| Kruldistel | Langstekelige distel | Betrouwbaarheid |
Lengte stekels | Meestal tot 5 mm | Meer dan 5 mm | Laag |
Beharing onderzijde blad | Spinnenwebachtig | Bijna afwezig | Vrij betrouwbaar |
Bloemhoofdjes | In kluwens van 1 tot 5 | Vaak alleen, soms tot 3 bijeen | Laag |
Bloemhoofdjes | Vaak geknikt | Meestal rechtopstaand | Beperkt |
Steel bloemhoofdjes | Meestal geheel gevleugeld | Meestal bovenste deel ongevleugeld | Beperkt |
Breedte omwindsel | 1,5-1,8 cm | 1,8-2,5 cm | Betrouwbaar |
Nerf middelste omwindselblaadjes | Onderste 1/3e deel onopvallend | Over hele lengte opvallend | Vrij betrouwbaar |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the Flora of the British Flora (Polant & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Ruige weegbree & smalle weegbree:Ruige weegbree en Smalle weegbree lijken in eerste instantie niet op elkaar. Jonge exemplaren van Smalle weegbree kunnen echter vrij breed en vooral ruig behaard blad hebben en dan sterk op Ruige weegbree lijken. Vooral de lengte van de beharing en de aan/afwezigheid van dwarsnerven zijn harde kenmerken om de twee soorten te onderscheiden.
| Smalle weegbree | Ruige weegbree |
Beharing | Lang (>1 mm) en slank (0.05 mm) | Kort (< 1 mm) en dik (0,2 mm) |
Dwarsnerven | Afwezig | Aanwezig |
Hoofdnerven | 3-5(-7) hoofdnerven, licht doorschijnend (tegen licht in houden) | 3-5(-7)(-9) hoofdnerven, niet doorschijnend (tegen licht in houden) |
Hoofdnerven | Diep ingezonken aan bovenzijde | Ondiep ingezonken aan bovenzijde |
Bladrand | Gaafrandig, soms met kleine tandjes | Gaafrandig of getand |
Stengel | Gegroefd | Rond |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Veronica - Akker-, Grote, Gladde & Doffe ereprijs:Deze groep soorten kan vrij sterk op elkaar lijken, maar is met voldoende ervaring goed op naam te brengen. Bij twijfelgevallen zullen de harde kenmerken bestudeerd moeten worden. Onderstaande tabel geeft hier een overzicht van.
| Akkerereprijs | Grote ereprijs | Gladde ereprijs | Doffe ereprijs |
Beharing op vrucht | Enkel klierharen | Gewone & klierharen | Gewone & klierharen | Gewone & klierharen |
Vrucht(lobben) | Hartvormig | Wijd uitstaand | Hartvormig | Hartvormig |
Kelkbladen tijdens vruchttijd | Niet bedekkend | Elkaar bedekkend bij basis | Elkaar bedekkend bij basis | Niet bedekkend |
Beharing basis kelkbladen | Zwak behaard | Zwak behaard | Zwak behaard | Sterk behaard |
Lengte stijl | Zéér kort | Zéér lang | Voorbij vruchtlobben uitstekend | Niet tot weinig buiten vruchtlobben uitstekend |
Bladkleur | Lichtgroen | Donkergroen | Donkergroen, vaak glanzend | Donkergroen, vaak dof |
Bladvorm | Langgerekt | Rond tot ovaal | Eirond tot langwerpig | Vrijwel rond tot langwerpig |
Lengte bloemsteel t.o.v. schutblad | Minder dan 1,5 | 2-3 keer zo lang | Minder dan 1,5 | Minder dan 1,5 |
Bloemkroon | 5-8 mm | 8-15 mm | 5-8 mm | 3-4(-7) mm |
Vorm kelkslippen | Eirond tot langwerpig, stomp | Eirond tot langwerpig, stomp | Breed eirond, spits tot toegespitst | Langwerpig spatelvormig, stomp |
Bladrand | Ondiep tot diep gekarteld | Diep gekarteld | Diep gekarteld/gezaagd | Ondiep gekarteld |
Aantal zaden per vruchthok | 2-7 | 5-10 | 7-9(-15) | 5-6(-7) |
Bloemkleur | Overwegend wit, vaak met blauw | Licht blauw tot blauw | Licht paarsblauw tot blauw | Licht paarsblauw tot blauw |
Opmerkingen:- Bij grote ereprijs zijn niet alle vruchtstelen 2-3 keer langer dan het schutblad aan de basis hiervan, bekijk dus meerdere vruchtstelen.
- Het aantal zaden per vruchthokje is alleen onderscheidend als het flink afwijkt van het genoemde aantal in de tabel.
- Bij doffe en gladde ereprijs is stijllengte niet betrouwbaar.
- Bij doffe en gladde ereprijs is het overlappen van de kelkbladen niet betrouwbaar, bekijk zo veel mogelijk kelkbladen.
- Bij doffe en gladde ereprijs is voornamelijk de vorm van de kelkbladen en de beharing aan de basis betrouwbaar.
- Grote ereprijs heeft in bepaalde seizoenen kleinere en donkerdere bloemen.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Gorteria 30 (2004) (http://repository.naturalis.nl/document/567572)
Tekst: Niels Eimers
Grote weegbree s.s. & Getande weegbreeGrote weegbree -
Plantago major bestaat uit twee ondersoorten: Getande weegbree (
subsp. intermedia) en Grote weegbree s.s. (
subsp. major). Enkel de aanwezigheid van bladtanden aan de bladrand is niet voldoende om de ondersoort mee vast te stellen. Bij Getande weegbree ontbreken de tanden vaak en bij Grote weegbree s.s. zijn ze ook vaak aanwezig. In onderstaande tabel staan aanvullende kenmerken genoemd.
| Getande weegbree | Grote weegbree s.s. |
Bladpunt | Vrij puntig | Afgerond |
Bladvoet | Geleidelijk in bladsteel versmald | Vrij plotseling in bladsteel versmald |
Aantal hoofdnerven | 3-5(-7) | (3-)5-9 |
Bladbeharing | Fijn behaard | Nagenoeg kaal |
Bladkleur | Meestal donkergroen | Meestal bleekgroen |
Habitat | Meestal vrij vochtig | Meestal droog |
Bloeiaar | Meestal minder dichtbloemig, vooral onderaan | Meestal dichtbloemig |
Deksel doosvrucht | Onderaan door toppen van kelkslippen bedekt | Niet door toppen van kelkslippen bedekt |
Aantal zaden per doosvrucht | (12-)15-18(-26) | (4-)8-10(-15) |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Polant & Clemens, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Linum - Vlas:In Nederland en België worden 9 soorten vlas aangetroffen. De soorten met blauwe kroonbladen zijn erg lastig. Het helpt om hier een tweedeling in te maken.
1. Bloemen donkerblauw, meeldraden en stijlen niet samenneigend, helmknoppen wit, kelkblaadjes smal:Zonder vruchten kan je binnen deze groep het beste voor de verzamelsoort kiezen:
Linum perenne agg, maar naar alle waarschijnlijkheid komt alleen
Linum austriacum voor in Nederland en België.
| Linum leonii | Linum perenne | Linum austriacum |
Grootte plant | 5-15 cm | 30-80 cm | 30-80 cm |
Aantal bloemen per plant | 1-6 | 5-25 | 5-25 |
Hoogte meeldraden t.o.v. stijl | Even lang | Ongelijk | Ongelijk |
Lengte kroonbladen | 8-14 mm | 15-20 mm | 15-20 mm |
Stengel | Slank, opstijgend | Stevig, rechtop | Stevig, rechtop |
Hoogte vruchtdoos | n.v.t. | 5-7 mm | 3-5 mm |
Stand vruchtsteel | n.v.t. | Recht tot schuin naar boven | Horizontaal tot teruggeslagen |
Kleur kroonbladen | n.v.t. | Net iets donkerder dan austriacum | Net iets lichter dan perenne |
2. Bloemen lichtblauw, meeldraden en stijlen samenneigend, helmknoppen blauw, kelkblaadjes breed. | Linum bienne | Linum usitatissimum |
Stengelbladen | 0,5-1,0 mm breed | 2-3 mm breed |
Aantal bloemen | Weinig | Veel |
Lengte kelkbladen | 4-5 mm | 6-9 mm |
Rand kelkbladen | Niet vliezig, niet gewimperd, niet toegespitst | Vliezig, gewimperd, toegespitst aan top |
Middennerf kelkbladen | Sterk opvallend | Weinig opvallend |
Kleur kroonbladen | Zeer licht witblauw | Licht blauwpaars of volledig wit |
Opmerkingen:- Bij witbloemige exemplaren van vlas, kunnen de meeldraden wit van kleur zijn.
- Bij Linum austriacum en Linum perenne zijn vruchten noodzakelijk om de soort vast te stellen.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Leingewaechse/linum_rot_blau.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/linum)
Tekst: Niels Eimers
Echte kamille & Reukeloze kamille:Echte kamille en Reukeloze kamille lijken sterk op elkaar, maar zitten in verschillende plantengeslachten (
Matricaria &
Tripleurospermum) en verschillen vele kenmerken. Probeer bij fotowaarnemingen altijd de dwarsdoorsnede van een bloemhoofdje te laten zien.
| Echte kamille | Reukeloze kamille |
Geur bloemen | Zeer zoet | Muf |
Bloemhoofdje | Hol, hoger dan breed. | Gevuld, even hoog als breed |
Rand omwindselbladen | Alleen aan de top of helemaal niet bruinvliezig | Langs groot deel bruinvliezig |
Diameter bloem | 1-2,5 cm | 3-4 cm |
Vorm bloemhoofdje | Bol tot kegelvormig | Plat tot bol |
Lintbloemen | Vlak tot teruggeslagen | Vlak |
Bloeitijd | Mei-herfst | Juni-augustus |
Opmerkingen:- De knijptest levert al een goede aanwijzing: Het bloemhoofdje van Reukeloze kamille is hard en niet samendrukbaar. Het bloemhoofdje van Echte kamille is zacht en wel indrukbaar.
- Fotografeer ook altijd het blad om valse kamille en stinkende kamille uit te sluiten.
- Om de aanwezigheid van stroschubben vast te stellen heb je een rijp hoofdje nodig waar je de bloemen afwrijft. Bij Valse kamille en Stinkende kamille blijven er dan vliesjes achter op de bloembodem, dit zijn de stroschubben.
- Bij Echte kamille verlengt het bloemhoofdje tijdens de bloei, waardoor de lintbloemen naar beneden gaan staan. Op het begin van de bloei is dit onderscheid niet te maken. Ook bij Reukeloze kamille gaan de lintbloemen hangen aan het einde van de bloeitijd, maar dan hangen de lintbloemen een stuk ongelijker, rommeliger. Zowel de vorm van het bloemhoofdje als de stand van de lintbloemen is om deze redenen niet altijd even betrouwbaar.
- Bij twijfel kies je voor de verzamelsoort "Reukeloze kamille + Echte kamille" en niet voor Kamille spec, want de twee soorten zitten in verschillende geslachten (Matricaria en Tripleurospermum)
- Vegetatief zijn de soorten niet vast te stellen, kies dan voor "Reukeloze kamille + Echte kamille".
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers, toevoeging Nathalie De Somer dec2022
Echium - Slangenkruid & Weegbreeslangenkruid:Slangenkruid (
Echium vulgare) is een inheemse soort. Weegbreeslangenkruid (
Echium plantagineum) is een niet-inheemse soort die ingezaaid wordt. Voor zekere determinatie is een foto van de bloem in zij-aanzicht noodzakelijk.
| Slangenkruid | Weegbreeslangenkruid |
Stengel | Meestal rood gevlekt | Meestal ongevlekt |
Lengte bloem | 10-20 mm | 18-30 mm |
Buiten bloem uitstekende meeldraden | 4-5 | 2 |
Beharing buitenzijde bloem | Egaal behaard | Voornamelijk op randen en nerven |
Rozetbladen | Lancetvormig, zijnerven niet zichtbaar | Ovaal, zijnerven duidelijk zichtbaar |
Opmerkingen:- De stengelbladen zijn ook verschillend (zie referenties), maar hoogst variabel en daardoor weinig betrouwbaar.
- De stengel is bij slangenkruid vaak iets dikker dan bij weegbreeslangenkruid, maar dit is lastig te beoordelen.
Referenties:- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/echium)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Boretschgewaechse/echium.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Helianthus - Aardpeer & Stijve zonnebloem:Er is een groot scala aan "kleinbloemige" zonnebloemen, waarbij aardpeer en stijve zonnebloem de meest algemene zijn. Voor determinatie is een foto van het omwindsel noodzakelijk, fotograaf daarom de bloem in zij-aanzicht.
| Aardpeer | Stijve zonnebloem |
Omwindselbladen | Teruggeslagen | Tegen omwindsel aanliggend |
Lengte omwindselbladen | 10-20 mm, langer dan breedte omwindsel | 6-12 mm, korter dan breedte omwindsel |
Wortels | Knollen vormend | Geen knollen vormend |
Opmerkingen:- Bij beide taxa zijn de omwindselbladen scherp, maar bij stijve zonnebloem vaak wat meer toegespitst.
- Bij aardpeer zijn de bovenste stengelbladen meestal niet veel kleiner dan de onderste stengelbladen, bij stijve zonnebloem is dit verschil vaak groter.
- Er is nog een groot scala aan andere taxa binnen het geslacht Helianthus (zie referenties).
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/helianthus)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/sonnenblume.htm)
Tekst: Niels Eimers
Calendula - Goudsbloem & Akkergoudsbloem:Om Goudbloem te determineren, is een foto van het omwindsel het meest betrouwbaar, maar er zijn enkele aanvullende kenmerken.
| Goudsbloem | Akkergoudsbloem |
Bloemkleur | Meestal oranjegeel, soms geel | Meestal geel, soms oranjegeel |
Diameter bloemhoofdje | 3-7 cm | 1-2 cm |
Lengte omwindselbladen t.o.v. stralende lintbloemen | Minstens twee keer zo lang | Minder dan twee keer zo lang |
Lengte omwindselbladen onderling | Verschillend in lengte | Ongeveer gelijk |
Stralende lintbloemen | Vaak meer rijen | Één rij |
Buisbloemen | Geel of roodbruin | Geel |
Beharing omwindselbladen | Ruig | Klierachtig |
Stengelbeharing | Kortpluizig | Ruig |
Vorm stengelbladen | Boven midden het breedst | Bij midden het breedst |
Punt stengelbladen | Vaak stomp | Vaak puntig |
Vruchten | Wrattig aan rugzijde | Met kam van stekels op rugzijde |
Opmerkingen:- Bij Akkergoudsbloem zijn de buitenste nootjes minder sterk gekromd en langer gesnaveld dan de binnenste nootjes. Bij Goudsbloem is dit verschil minder sterk aanwezig.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/GelbeArten/ringelblume.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/calendula)
Tekst: Niels Eimers
Veronica - Klimopereprijs ondersoorten:Klimopereprijs heeft drie ondersoorten Bosklimopereprijs, Akkerklimopereprijs en Drielobbige ereprijs. In Nederland beschouwen we deze als ondersoorten, maar in het buitenland worden dit ook wel soorten beschouwd. Recent is Schijnklimopereprijs waargenomen in Nederland, een soort die hier vrij sterk op lijkt.
| Akker- | Bos- | Drielobbige | Schijn- |
Wetenschappelijke naam | subsp. hederifolia | subsp. lucorum | subsp. triloba | cymbalaria |
Zeldzaamheid | Zeer algemeen | Algemeen | Verwacht | Zeer zeldzaam |
Habitat | Overal, vooral in open biotopen | Bossen en zomen, meer beschaduwd | Adventief met potgrond | Adventief met potgrond |
Bloemkleur | Lichtblauw met wit hart | Licht paarsroze tot bleekblauw zonder wit hart | Donkerblauw met wit hart | Wit |
Midden v.d. kelkbladen | Min of meer kaal | Min of meer kaal | Behaard | Kaal |
Vruchten | Kaal | Kaal | Kaal | Lang behaard |
Aantal bladlobben | (3-)5(-7) | 3 tot 5 | Meestal 3 | 5 tot 9 |
Blad | Iets vlezig, lichtgroen | Vrij dun, lichtgroen | Iets vlezig, donkergroen | Vrij dun, lichtgroen |
Bladbreedte | Breder dan lang | Meestal langer dan breed | Ongeveer rond | Ongeveer rond |
Breedte middelste bladlob | Breder dan lang | Meestal langer dan breed | Even breed als lang | Breder dan lang |
Lengte vruchtsteel | 7-14 mm, 2-4 keer zo lang als kelk | 10-18 mm, 3,5-7 keer zo lang als kelk | 4-8 mm, 1-2,5keer zo lang als kelk | ?, veel langer dan kelk |
Breedte bloem | 6-9 mm | 4-6 mm | 4-6 mm | 6-10 mm |
Beharing kelkrand | 0,7 mm | >1 mm | ? | ? |
Stijl | 0,7-1 mm | 0,3-0,5 mm | 0,7-1,1 mm | 1,5 mm |
Beharing vruchtsteel | Één rij korte haren | Rondom behaard (lange én korte) | Één rij korte haren | Rondom lang behaard |
Zaad | Geelachtig | Roodachtig bruin tot bleekrossig | Geelachtig | ? |
Opmerkingen:- Kijk bij bladeigenschappen naar de grotere bladen, de onderste bladen kunnen gaafrandig zijn en geen bladlobben hebben.
- De vruchtstelen verlengen nog tijdens de vruchttijd, bekijk daarom altijd de onderste vruchtstelen.
Referenties:- Floronia: Klimopereprijs, niet zo simpel als het lijkt! (https://www.floron.nl/Portals/1/Downloads/Districten/D9-22/D22_Floronia_maart2014.pdf)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rachenbluetler/hederifolia.htm)
- cretanflora.org/veronica triloba (http://www.cretanflora.com/veronica_triloba.html)
- cretanflora.org/veronica cymbalaria (http://www.cretanflora.com/veronica_cymbalaria.html)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Citroengele honingklaver vs. Goudgele honingklaver:Citroengele honingklaver (
Melilotus officinalis) en Goudgele honingklaver (
Melilotus altissimus) lijken sterk op elkaar. De meest betrouwbare kenmerken zitten in de vruchten, maar met enige ervaring zijn de soorten ook op basis van bloemen (en soms op bladvorm) te onderscheiden. De bloemen bestaan uit vier kroonbladen, het bovenste kroonblad heet de vlag, de twee zijdelingse kroonbladen heten de zwaarden en de onderste (ligt tussen de zwaarden in) heet de kiel.
| Citroengele honingklaver | Goudgele honingklaver |
Vruchtbeharing | Kaal | Aanliggend behaard (loep) |
Kelkbeharing | Kaal of spaarzaam behaard | Behaard, later kaal wordend |
Vruchtvorm | 3-4 mm lang, dwars gerimpeld | 5-6 mm lang, netnervig |
Zaden per vrucht | meestal 1 | meestal 2 |
Kleur rijpe vruchten | Bruin | Zwart |
Lengte zwaarden t.o.v. kiel | Duidelijk langer | Iets langer tot even lang |
Deelblaadjes hogere stengelbladen | Ovaal | Smal en min of meer rechtzijdig |
Opmerkingen:- Deze illustratie (http://www.soortenbank.nl/afbeelding_venster.php?url=BIS/flora_nl_v2/pictures/fabaceae%20bloem.jpg&title=zwaarden) laat duidelijk zien waar de vlag, zwaarden en kiel zitten.
- Er is een verzamelsoort beschikbaar voor de twijfelgevallen: Goudgele honingklaver + Citroengele honingklaver.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/melilotus.htm#6)
Tekst: Niels Eimers
Aira caryophyllea - Zilverhaver ondersoorten:In Nederland en België wordt Akkerzilverhaver als ondersoort (
subsp. plesiantha) van Zilverhaver (
Aira caryophyllea) gezien, maar in het buitenland ook wel als aparte soort (
Aira multiculmis). De enige bekende groeiplek van Akkerzilverhaver is een akker in Mook. In België is de soort ook zeer zeldzaam, maar wel wijder verspreid. Het onderscheid met Zilverhaver is zeer minimaal en is daarom omstreden.
| Zilverhaver | Akkerzilverhaver |
Aartje | 2,5-3,0 mm | 2,2-2,6 mm |
Zaad | 1,2-1,6 mm | 1,1-1,5 mm |
Helmknop | 0,3-0,45 mm | 0,3-0,5 mm |
Aarsteeltje | Sommige meer dan 5 mm | Alle minder dan 5 mm |
Bloeiwijze as | Knikkend heen en weer gebogen | Niet knikkend heen en weer gebogen |
Onderste kelkkafje | Hoek van meer dan 80 graden met aarsteel | Hoek van minder dan 80 graden met aarsteel |
Opmerkingen:- De twee laatst genoemde kenmerken worden genoemd, maar hoe betrouwbaar deze zijn, is mij nog niet duidelijk.
- Akkerzilverhaver is valt op doordat deze over het algemeen een slag groter is.
Referenties:- Akkerzilverhaver heeft als synoniem Aira caryophyllea subsp. multiculmis
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Suessgraeser/aira.htm#4)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers
Scilla & Puschkinia - Streephyacint & Buishyacint:Streephyacint en Buishyacint lijken sterk op elkaar met hun witte kroonbladen met een blauwe middennerf, maar zijn niet voor niets in verschillende geslachten ingedeeld.
| Buishyacint | Streephyacint |
Wetenschappelijke naam | Puschkinia scilloides | Scilla mischtschenkoana |
Bloeitijd | April t/m mei | Februari t/m april |
Bloem | Met buisvormige binnenkroon (paracorolla) | Zonder binnenkroon |
Meeldraden | Aan binnenzijde binnenkroon ingeplant, kort (2-3 mm) | Op kelkbladen ingeplant, lang |
Bloeiwijze | 4-12 bloemen, dichte tros | 2-6 bloemen, losse tros |
Kroonbladen | Onderste 1/3e-1/4e deel vergroeid | Niet vergroeid |
Lengte kroonbladen | 10-20 mm lang, 6-7 mm breed | 7-11 mm lang |
Bloemsteel | Tot 6 mm lang (tot 15 mm in vruchttijd) | 3-15 mm lang |
Aantal grondbladen | 1-2(-3) | 2-3(-5) |
Bladafmetingen | 7-18(-24) mm breed, even lang als stengel | 4-20 mm breed, 5-15 cm lang |
Zaden | Lichtbruin | Zwart met wit olielichaam (halve ringvormig) |
Referenties:- The Families and Genera of Vascular Plants; Volume III (https://books.google.nl/books?id=RSfrCAAAQBAJ&pg=PA263&lpg=PA263&dq=form+of+the+puschkinia+anthers&source=bl&ots=3rnFY4HqN2&sig=Z0O1bbfhV5MhqBVR-nkhuGjAfIo&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwijm_nCiq7SAhVG_SwKHQbHD-YQ6AEIJjAA#v=snippet&q=Puschkinia%20scilloides&f=false)
- Duitstalige Wikipedia: Puschkinia scilloides (https://de.wikipedia.org/wiki/Puschkinie)
- Duitstalige Wikipedia: Scilla mischtschenkoana (https://de.wikipedia.org/wiki/Mischtschenko-Blaustern)
- Blumen in Schwaben: Puschkinia scilloides (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Liliengewaechse/puschkinia.htm)
- Blumen in Schwaben: Scilla mischtschenkoana (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Liliengewaechse/blaustern.htm#1)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Anemone - Blauwe anemoon & Oosterse anemoon:Blauwe anemoon en Oosterse anemoon zijn in talloze cultivars beschikbaar en kunnen wit, roze, blauw en paars zijn. Ze zijn op basis van de bloem erg lastig te onderscheiden. Fotografeer daarom altijd de bladeren en de bloemsteelbeharing.
| Blauwe anemoon | Oosterse anemoon |
Beharing bloemsteel | Aangedrukt behaard | Lang afstaand behaard |
Deelblaadjes grondbladen | Lang gesteeld | Zittend tot kort gesteeld |
Bloemsteel na bloei | Rechtopstaand | Knikkend |
Onderzijde bloemdekbladen | Zéér licht behaard | Kaal |
Opmerkingen:- De beharing aan de onderzijde van het bloemdekblad is aan de basis het sterkst, maar is vaak lastig te zien.
- Bloemkleur is geen betrouwbaar kenmerk.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Hahnenfuss/apennina.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Papaver - Bleke klaproos, Grote klaproos en hun hybrideGrote klaproos en Bleke klaproos zijn op basis van diverse kenmerken gemakkelijk te onderscheiden. De kruising is volledig intermediair en is steriel (slecht ontwikkelde zaden).
| Grote klaproos | Hybride | Bleke klaproos |
Vruchtbaarheid | Fertiel | Steriel | Fertiel |
Kleur kroonbladen | Meestal rood, soms oranje | Oranje of rood | Altijd oranje |
Beharing bloem/vruchtsteel | Meestal afstaand, soms aanliggend | Afstaand of aanliggend | Aanliggend |
Zwarte vlek op kroonbladen | Meestal aanwezig, soms afwezig | Aanwezig, wazig of afwezig | Altijd afwezig |
Aantal stempelstralen | (6-)8-13 | Intermediair | 5-9 |
Vruchtvorm | Iets hoger dan breed | Intermediair | Veel hoger dan breed |
Stempelschijf | Kegelvormig | Bolvormig | Plat |
Kleur jonge stempelstralen | Geheel purper | Purper aan uiteindes, verder geel | Geheel geel |
Stempelstralen | Verdwijnend onder twee naastgelegen | Verdwijnend onder twee naastgelegen | Elkaar pas in het midden rakend |
Bladkleur | Groen | Intermediair | Blauwgroen |
Bladvorm | Grote, gezaagde eindlob | Hoogst variabel | Eindlob niet veel groter dan overige lobben, ongezaagd |
Zaailing | Grote eindlob | Bladlobben afwijkend van vorm | Geen grote eindlob |
Referenties:- Beschrijvende tekst uit 1942 (http://natuurcultuur.nl/download?type=document&docid=492484)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Vinca - Maagdenpalm:
1 Bladeren sterven af in de winter, minstens enkele bladen 3-4 keer zo lang als breed -
Vinca herbacea *
1 Bladeren groenblijvend in de winter, bladeren maximaal 3 keer zo lang als breed - 2
2 Korte kelktanden (3-4 mm), bladrand kaal -
Kleine maagdenpalm - Vinca minor 2 Lange kelktanden (6-18 mm), bladrand kaal of behaard - 3
3 Bladen nooit langer dan 3,5 cm -
Vinca balcanica *
3 Bladen tot 9 cm groot - 4
4 Bladrand duidelijk behaard (bekijk meerderen bladeren), haren op de kelk 0,5-1 mm -
Grote maagdenpalm - Vinca major4 Bladrand kaal, kale kelk of haren op de kelk 0,2 mm of minder -
Vinca difformis *
* Vinca herbacea, V. difformis en V. balcanica zijn nog niet verwilderd gevonden in Nederland en België.
Kleine maagdenpalm vs. Grote maagdenpalmDe bladrand van Grote maagdenpalm is behaard, bij Kleine maagdenpalm is de bladrand kaal (van dichtbij bekijken!). Na even oefenen met dit harde kenmerk zie je het verschil (bladgrootte, bladvoet, bloemgrootte, ook de wat matte kleur van Grote) van een afstand.
Grote maagdenpalm -
Vinca major:
(https://waarnemingen.be/fotonew/0/5942180.jpg)
Referenties:
- Manual of the Alien plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/vinca)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Hundsgiftgewaechse/vinca.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Rutger Barendse
Galanthus - Sneeuwklokje:Sneeuwklokje kunnen vrij lastig op naam te brengen zijn. Het is belangrijk om de bladontplooiing goed in beeld te brengen voor zekere determinatie. Door het bestaan van hybriden en het cultivars is de determinatie niet altijd met zekerheid te doen.
Sleutel:1 Blad groen, bladontplooiing ineengerold (fig.C) - 2
1 Blad grijs- of blauwgroen (tenminste aan de onderzijde), bladontplooiing ineengerold (fig. C) , vlak (fig. A) of met de randen naar beneden gevouwen (fig. B ) - 3
2 Bladtop kapvormig. Groene vlek tenminste half zo lang als de binnenste bloemdekbladen -
Galanthus ikariae2 Bladtop vlak. Groene vlek minder dan half zo lang als de binnenste bloemdekbladen -
Galanthus woronowii3 Bladontplooiing ineengerold (fig.C) - 4
3 Bladontplooiing vlak (fig. A) of met de randen naar beneden gevouwen (fig. B ) - 5
4 Binnenste bloemdekbladen alleen aan de top met een groene vlek. Bladen 0,5—2,2(—2,5) cm breed, recht, tijdens de bloei kort en nog niet volledig volgroeid.
Galanthus caucasicus4 Binnenste bloemdekbladen aan de top en aan de basis met een groen vlek, deze soms met elkaar verbonden; soms (cultuurvorm) met alleen een vlek aan de top. Bladen 2—3,6 cm breed, recht of om de as gedraaid, tijdens de bloei volledig volgroeid. -
Galanthus elwesii5 Blad 1—2 cm breed. Bladontplooiing met de randen naar beneden gevouwen (fig. B ). Binnenste bloemdekbladen met een groene vlek aan de top en/of de basis (deze soms met elkaar verbonden) -
Galanthus plicatus5 Blad 0.6—1 cm breed. Bladontplooiing vlak (fig. A). Binnenste bloemdekbladen met een groene vlek aan de top -
Galanthus nivalis(https://waarneming.nl/fotonew/6/12848436.jpg)
(uit: Davis, 1999; op dwarsdoorsnede van buiten naar binnen: bladschede, blad, stengel, blad)
Referenties:
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Narzissengewaechse/schneegloeckchen.htm)
- Brickell, C.D. 2011. Galanthus. In: Cullen, J., S.G. Knees & H.S. Cubey (eds). European Garden Flora ed. 2, vol. 1: 222-225.
- Crawley, M.J. 2010. Spring Snowdrop Identification. BSBI (https://bsbi.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/Snowdrop_identification.pdf)
- Artyushenko, Z.T. 1969. Critical review of the genus Galanthus L. Plant Life 25: 137-152.
- Davis, A.P. 1999. The genus Galanthus. A Botanical Magazine Monograph, Royal Botanic Gardens, Kew. 297 pp.
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Leni Duistermaat (2014)
Muscari - Blauwe druifjes & Langbladige druifhyacint:Blauwe druifjes is in Nederland en België een zeldzame stinsenplant. Het is in Nederland onduidelijk of de soort oorspronkelijk inheems is. Blauwe druifjes komt wild voor in het Middellandse Zeegebied en Klein-Azië. In tuincentra wordt veelal Langbladige druifhyacint aangeboden, een niet inheemse soort die gemakkelijk verwildert. In onderstaande tabel is weergegeven hoe Blauwe druifjes te onderscheiden is van de sterk gelijkende Langbladige druifhyacint.
| Blauwe druifjes | Langbladige druifhyacint | Betrouwbaarheid |
Vorm volwassen bloemen | Bolrond | Langwerpig ovaal | Beperkt |
Bloemkleur | Meestal blauw, soms paarsblauw | Meestal paarsblauw, soms blauw | Beperkt |
Aantal grondbladen | 2-3(-4) | 4-10 | Hoog |
Blad breedte | 5-12 mm, het breedst nabij de top | 1-6 mm breed, naar de top toe steeds smaller | Hoog |
Blad habitus | Kort, breed, rechtopstaand, stijf | Lang, smal, liggend/overhangend, slap, rommelig, gedraaid | Hoog |
Opmerkingen:- Kijk naar de volwassen bloemen, niet naar de te jonge of reeds verwelkende bloemen.
- Het aantal bladen per knol is een sterk kenmerk, maar hiervoor is het noodzakelijk om de knol uit te graven. Er liggen vaak meerdere knollen langs elkaar.
Refenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Liliengewaechse/traubelhyacinthe.htm#5)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Planten-in-c6 (https://sites.google.com/site/planteninc6/soorten-uitgelicht/muscari---druifhyacint)
Tekst: Niels Eimers
Zuidelijke brandnetel:Zuidelijke brandnetel komt voor in het Middellandse Zeegebied, maar wordt met potgrond aangevoerd en kan vervolgens verwilderen. In het stedelijk gebied weet de soort zich te vestigen. Zuidelijke brandnetel valt vooral op door de bovenaan mannelijke, lange, hangende bloeiwijzes en onderin vrouwelijke, korte, afstaande bloeiwijzes. Vegetatief is de soort echter ook gemakkelijk te onderscheiden van Kleine en Grote brandnetel.
| Grote brandnetel | Zuidelijke brandnetel | Kleine brandnetel |
Bloemen | Tweehuizig | Eenhuizig, eenslachtig | Eenhuizig, tweeslachtig |
Steunblaadjes | 4, tot 8 mm | 2, meer dan 2 mm | 4, ongeveer 1 mm |
Wortel | Wortelstok, Meerjarig | Penwortel, eenjarig | Penwortel, eenjarig |
Bladvoet | Hartvormig | Hartvormig | Wigvormig |
Referenties:- Nature Today (https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=21695)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Aziatische veldkers:Aziatische veldkers (
Cardamine occulta) is een soort die adventief met potgrond hier is gekomen. Inmiddels is Aziatische veldkers overal te vinden, mits je op de juist locaties zoekt (tuincentra, begraafplaatsen, plantsoenen, plantpotten, etc.).
| Kleine veldkers | Aziatische veldkers | Bosveldkers |
Bladrozet | Aanwezig | Afwezig | Aanwezig |
Beharing bovenzijde blad | Aanwezig | Afwezig (soms aan rand) | Aanwezig |
Eindlob deelblaadjes | Rond tot licht gegolfd | Sterk drielobbig | Sterk gegolfd |
Aantal meeldraden | 4(-5) | 6 | 6 |
Voet van de stengel | Meestal kaal | Altijd kaal | Meestal behaard |
Opmerkingen:- De eindlob bij Aziatische veldkers is variabel, soms is deze asymmetrisch tweelobbig of meer-dan-drie-lobbig.
- Toen de soort voor het eerst bekend werd bij ons, werd deze tijdelijk Cardamine 'Asian' Flexuosa genoemd. Even later werd de naam Cardamine hamiltonii toegewezen, maar de huidige naam is Cardamine occulta.
Referenties:- Nature Today (https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=19547)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=229)
Tekst: Niels Eimers
Polystichum - Naaldvaren:1 Bladen enkel geveerd –
41 Bladen dubbel veerdelig tot dubbel geveerd –
22 Pinnae worden naar beneden toe korter, onderste pinnae duidelijk smaller dan de breedste. Pinnules nabij de rachis aflopend zittend (zonder duidelijke steel) met een min of meer wigvormige voet. Blad vrij hard, donkergroen. Bladsteel kort (1/5 van de bladschijf) -
Stijve naaldvaren - Polystichum aculeatum2 Pinnae worden naar beneden toe weinig korter, onderste pinnae niet of slechts weinig smaller dan de breedste -
33 Blad sterk glanzend, leerachtig. Pinnules niet of nauwelijks gesteeld, veelal zittend. De onderste pinnae veelal opvallend naar binnen gedraaid. Planten vaak opvallend sterk beschubd met smalle schubben, zowel op rachis als op spil pinnae. -
Glansschildvaren - Polystichum polyblepharum3 Blad vrij zacht en dof, pinnules nabij de rachis duidelijk gesteeld, recht afstaand t.o.v. de pinnae spil. Bladsteel duidelijk langer dan 1/5 van de bladschijf. -
Zachte naaldvaren - Polystichum setiferum **
4 Pinnae worden naar beneden toe korter, onderste pinnae duidelijk smaller dan de breedste. Bladschijf altijd korter dan 50 cm. -
Lansvaren - Polystichum lonchitis*
4 Pinnae worden naar beneden toe weinig korter, onderste pinnae niet of slechts weinig smaller dan de breedste. Bladschijf veelal langer dan 50 cm. -
Polystichum munitum
- Van Zachte naaldvaren zijn er zijn vele cultivars met afwijkend blad. Ook deze cultivars kunnen verwilderen. Kenmerken van pinnules zijn in die gevallen nauwelijks relevant.
- Lansvaren is zeer zeldzaam en kalkminnend. Jonge planten van Stijve naaldvaren kunnen hier sterk op lijken, deze hebben echter nog geen fertiele bladeren en hebben vaak toch al meer ingesneden pinnae.
- Opmerkingen over de mate van wintergroen zijn, zijn niet relevant. Alle soorten zijn in normale winters wintergroen.
- Zeer zeldzaam verwilderd aangetroffen is Polystichum tsus-simense. De soort Polystichum munitum is tot dusver slechts een enkele keer verwilderd aangetroffen.
- Verder is op meerdere plekken Polystichum x bicknelli aangetroffen, de hybride tussen Stijve naaldvaren en Zachte naaldvaren. Deze is intermediair in kenmerken, vaak opvallend fors en beste te onderscheiden aan de grotendeels abortieve sporen.
Referenties:
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Sporenpflanzen/schildfarne.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/polystichum)
Tekst: Bart Hendrikx
Sorbus - Lijsterbes:Bekijk de bladen aan kortloten in de zon, want langloten en schaduwbladen kunnen op cruciale kenmerken afwijken. Controleer meerdere bladen aan een plant.
Sleutel: 1a. Blad zonder een vrij deelblaadje. Onderzoek het blad aan een kortlot dat direct zonlicht vangt 2
1b. Blad met tenminste één vrij deelblaadje. Onderzoek het blad aan een kortlot dat direct zonlicht vangt 4
2a. Blad met duidelijke lobben, onderzijde (geelgroen-)grijsviltig behaard 3
2b. Blad niet ingesneden, onderzijde dicht witviltig behaard
Sorbus aria 3a. Blad eirond, c. 1,3 x zo lang als breed, met 9—11 paar zijnerven, onderzijde grijsviltig behaard. Vrucht kogelrond.
Sorbus austriaca *
3b. Blad langwerpig, c. 1,5 x zo lang als breed, met (5—)6—9 paar zijnerven, onderzijde geelgroengrijsviltig behaard. Vrucht langer dan breed.
Sorbus intermedia **
4a. Blad onregelmatig geveerd met een eindblaadje dat veel groter is dan de andere 1—10 deelblaadjes 5
4b. Blad regelmatig geveerd, met (9—)11—19 deelblaadjes en het eindblaadje ten hoogste zo groot als de overige deelblaadjes
Sorbus aucuparia 5a. Vrucht langer dan breed of rolrond, helderrood. Blad met 14—27 nerven en 1—9 deelblaadjes 6
5b. Vrucht breder dan lang, donkerrood. Blad met 14—23 nerven en 1—5 deelblaadjes
Sorbus hybrida 6a. Blad aan de onderzijde aanvankelijk groenachtig viltig behaard, tegen het eind van de zomer kaal wordend; met 14—20 nerven en 4—8 deelblaadjes
Sorbus x liljeforsii ***
6b. Blad aan de onderzijde blijvend grijswit viltig behaard; met 16—27 nerven en 1—5 deelblaadjes.
Sorbus x thuringiaca (Sorbus x pinnatifida) ****
Opmerkingen:* Schriftelijke mededeling T.Rich: uit aanplant op grote schaal verwilderend in Denemarken, nog zeldzaam in UK. Om die reden in Nederland te verwachten.
**
Langlot- en schaduw-bladen van Sorbus intermedia hebben soms deelblaadjes!*** Hybride van S. aucuparia x intermedia
**** Hybride van S. aria x aucuparia
(https://waarneming.nl/fotonew/1/12848731.jpg)
Soorten niet in de sleutel maar wel gevonden in België (opmerkingen door Rutger Barendse, 2014):
- Sorbus torminalis (inheems in België (Wallonië), in Vlaanderen 1 vondst van een verwilderde plant) : Bladen enkelvoudig, in het onderste deel diep gelobd aan de onderzijde kaal en enkele haren, vruchten groenachtig bruin.
- Sorbus x tomentella (Sorbus aria x torminalis, een zeer zeldzame kruising) : Bladen groter dan bij S. torminalis en in tegenstelling tot deze viltig aan de onderzijde, ten opzichte van S. aria is het blad meer gelobd en heeft het een langere bladsteel. Lobben minder scherp gepunt dan bij S. remensis (niet in België).
- Sorbus domestica (1 melding met herbariummateriaal uit 1873) : Geheel geveerde bladeren met symmetrische bladvoet van de deelblaadjes (symmetrisch bij S. aucuparia) en peervormige vruchten ter grootte van een kers.
- Sorbus latifolia (verwilderd met alleen meldingen in 1986 en 1987) : Enkelvoudig blad, grijs of geelgrijs viltig aan de onderzijde, ten hoogste 1,5 maal zo lang als breed en afgeknotte bladvoet. Bladsteel 2,5 -4(-5) cm.
Referenties:
- Hensen, K.J.W., 1958. In Nederland gekweekte overgangsvormen tussen Sorbus aria (L.) Crantz en Sorbus aucuparia L. Jaarboek Nederlandse Dendrologische Vereniging 21: 189—204.
- Koning, J. de, J.W. van den Broek, H.J. van der Laar & G. Fortgens, 2000. Nederlandse dendrologie, 13e druk. p. 478-486.
- Krüssmann, G., 1962. Handbuch der Laubgehölze, Band II. p. 480-488.
- Meyer, N., L. Meierott, H. Schuwerk & O. Angerer, 2005. Beiträge zur Gattung Sorbus in Bayern. Berichte der Bayerischen Botanischen Gesellschaft Sonderband: p. 5—216. (nog niet kunnen inzien, sleutel en foto's: http://offenenaturfuehrer.de/web/Sorbus_in_Bayern_%28N._Meyer,_L._Meierott,_H._Schuwerk_%26_O._Angerer%29 )
- Rich, T.C.G. 2007. Sorbus x liljeforsii, a name for the S. aucuparia x intermedia hybrid (Rosaceae). Nordic
- Journal of Botany 25: 339-341.Rich, T.C.G., L. Houston, A. Robertson & M.C.F. Proctor, 2010. Whitebeams, Rowans and Service Trees of Britain an d Irelenad. A monograph of British and Irish Sorbus L. B.S.B.I. Handbook No. 14. 223 pp.
- Stace, C. 2010. New Flora of the British Isles, 3rd ed. p. 201-215.
Tekst: Leni Duistermaat, Koos Ballintijn & T. Rich (2014)
Lemna - Bultkroos, Klein kroos, Dwergkroos & Knopkroos:Voor het determineren van kroos is het van belang dat er naar de boven- en onderkant van het plantje wordt gekeken. Veel van de bijgevoegde foto's van kroos laten een groene massa zien. Deze waarnemingen zijn niet of nauwelijks te valideren, zeker omdat verschillende kroossoorten door elkaar voorkomen. In veel watergangen zijn de bovengenoemde soorten gezamenlijk te vinden.
| Dwergkroos | Klein kroos | Knopkroos | Bultkroos |
Wetenschappelijk | Lemna minuta | Lemna minor | Lemna turionifera | Lemna gibba |
Aantal nerven | 1 | 3(-5) | 3 | (4-)5(-7) |
Kleur | Bleekgroen tot donkergroen glanzend | (Licht)groen (zelden rood getint) | Groen tot roodachtig (vaak een combi), wortelaanhechting paars | Licht- tot donkergroen, vaak rood aangelopen |
Cellen | Klein tot groot | Klein | Klein tot groot | Groot tot zeer groot |
Dikte | Plat | Plat, maximaal een hele kleine welving | Plat | Plat tot opgeblazen, boven zwak gewelfd, onder zwak tot sterk gewelfd |
Vorm omtrek | Langwerpig | Omgekeerd eirond | Omgekeerd eirond | Omgekeerd eirond, ietwat driehoekig/zadelvormig |
Lengte | 1-3 mm | 1,5-5,5 mm | 2-4 mm | 2-6 mm |
Opmerkingen- Bultkroos: Naast de "bolle" exemplaren die gemakkelijk herkenbaar zijn, zijn er ook platte exemplaren. Platte exemplaren van Bultkroos zijn te herkennen aan de grote cellen aan de onderzijde van het blad (waarneming.nl/waarneming/view/123504200 (http://waarneming.nl/waarneming/view/123504200)). Klein kroos heeft deze grote cellen niet. Daarnaast is de kleur van Bultkroos opvallend: er zijn vrijwel altijd exemplaren aanwezig die donkerder groen van kleur zijn.
- Een aanvullend kenmerk voor Dwergkroos is dat de langwerpige schijfjes elkaar niet of nauwelijks raken in het water.
- De rode kleur aan de onderzijde van Knopkroos begint altijd bij de wortelaanhechting.
- Veelwortelig kroos - Spirodela polyrhiza, is onmiskenbaar met een rode onderkant, meer dan één wortel per plantje, minimaal elf nerven en 3 tot 10 mm lang.
- Let ook op Smal kroos - Landoltia punctata. Deze invasieve exoot uit Australië en Zuidoost-Azië wordt sinds 2007 in Nederland gevonden. De soort is goed herkenbaar: weinig maar meer dan één wortel per plantje, onderzijde paarsrood, omgekeerd eironde tot enigszins asymmetrisch halfniervormige schijfjes.
- Handige foto's (http://wilde-planten.nl/knopkroos.htm) celgrootte van Knopkroos.
- Handige foto's (http://wilde-planten.nl/dwergkroos.htm) celgrootte van Dwergkroos.
Referenties & handige site:- wilde-planten.nl (http://www.wilde-planten.nl)
- kroossoorten.nl (https://kroossoorten.nl)
Tekst: Wim Langbroek
Eragrostis pilosa s.l.Straatliefdegras -
Eragrostis pilosa s.l. bestaat uit drie soorten. In België worden deze soorten al lange tijd zonder al te veel problemen onderscheiden. In Nederland doen we dit sinds kort ook. Zeker 99,9% van de waarnemingen betreft Stijf straatliefdegras -
Eragrostis multicaulis. De overige 0,1% behoort tot Elbe-liefdegras -
Eragrostis albensis en Bochtig liefdegras -
Eragrostis pilosa s.s..
| Stijf straatliefdegras | Elbe-liefdegras | Bochtig straatliefdegras |
Wetenschappelijk | Eragrostis multicaulis | Eragrostis albensis | Eragrostis pilosa s.s. |
Zeldzaamheid | Zeer algemeen | Vrij zeldzaam | Zéér zeldzaam |
Grootte bloeiende plant | Klein, 5-20 cm | Groot, 10-60 cm | Groot, 10-30 cm |
Lengte bloeiwijze | Kort tot lang, tot 16 cm | Lang, 10-27 cm | Lang, 8-16 cm |
Laagste vertakkingen in bloeiwijze | Alleenstaand tot 2 bij elkaar | Alleenstaand tot 2 bij elkaar | In kransen van 3-4 bij elkaar |
Beharing bij overgang tussen bladschede en bladschijf | Bovenste én onderste stengelbladen zonder lange haren | Bovenste bladen meestal kaal, lagere bladen vaak met lange haren | Bovenste én onderste stengelbladen met enkele lange haren |
Langste bloeiwijze vertakkingen | In onderste 1/4e deel van aar, tot 5 cm | In midden van aar, tot 12 cm | Onbekend |
Vorm bloeiwijze | Piramide- tot eivormig, vertakkingen afstaand | Ruitvormig, vertakkingen afstaand | Zeer smal, vertakkingen weinig afstaand |
Aarsteel | Glad | Ruw | ?? |
Aarsteel t.o.v. aartje | Korter (0,2-1,5 mm) | Langer tot even lang, (1,8-)2,5-5(-7) mm | Iets korter tot iets langer, 1-2,5(-4,5) mm |
Aartjes | 4-7 bloemen | 4-7 bloemen | 6-10 bloemen |
Opmerkingen:- In Heukels' Flora (24e druk, 2020) staat een fout. Bij Eragrostis albensis zitten geen lange haren bij het bovenste stengelblad.
- Alle Eragrostis soorten hebben een zéér korte rij haren (bijna niet zichtbaar) in plaats van een tongetje. De wel of niet aanwezige, lange beharing bij de overgang van bladschijf naar bladschede, is niet hetzelfde als deze korte rij haren.
- De lengte van de aartjesstelen kan afwijken van wat in deze tabel beschreven staat. Het is daarom goed om hier niet te veel op te focussen.
Referenties:- Blumen in Schwaben: Eragrostis pilosa s.s. (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Suessgraeser/eragrostis_ohne_drus.htm#08)
- Blumen in Schwaben: Eragrostis albensis & Eragrostis multicaulis (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Suessgraeser/eragrostis_ohne_haar.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/eragrostis)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Juncus tenuis - ondersoorten:Tengere rus (
Juncus tenuis) komt uit Noord-Amerika en is al in de 19e eeuw ingeburgerd. Tengere rus is morfologisch en genetisch zeer divers en wordt als een aggregaat beschouwd; een complex waartoe meerdere taxa behoren. Recent zijn in Nederland en België drie nieuwe taxa uit dit complex aangetroffen. De taxonomische status is nog onduidelijk, maar in België beschouwt men deze taxa als ondersoorten van Tengere rus. In Nederland inmiddels als soorten, net als in Amerika. Ze zijn over het algemeen een heel slag groter en hebben een heel ander habitus. In tegenstelling tot de meeste adventieve soorten, zijn deze ondersoorten niet te vinden in het stedelijk gebied, maar voornamelijk in natuurgebieden. Vaak samen met Tengere rus. In onderstaande determinatiesleutel worden de vier ondersoorten onderscheiden.
1a. Oortjes bij overgang bladschede naar bladschijf membraanachtig tot leerachtig, veel breder dan lang (0,1-0,5 mm lang), rond aan het uiteinde.
21b. Oortjes bij overgang bladschede naar bladschijf doorschijnend, langer dan breed, (2-6 mm lang), meestal spits aan het uiteinde (soms afgerond.
32a. Oortjes membraanachtig, witachtig, niet doorschijnend. Bloemdekbladen niet tot weinig uitstaand in vruchttijd.
subsp. dichotomus2b. Oortjes leerachtig en stevig, geelachtig tot oranjebruin, klein. Bloemdekbladen uitstaand in vruchttijd.
subsp. dudleyi3a. Bloeiwijze lang en breder (erg wijd vertakt) met veel ruimte tussen de bloemen (internoden veel langer dan bloemdekbladen). Plant meestal meer dan 70 cm hoog. Vruchten 2-2,5(-3) mm lang, bijna rond, meestal minder dan 3/4e zo lang als de bloemdekbladen. Langste vertakkingen van de bloeiwijze 30 tot 50 mm lang.
subsp. anthelatus3b. Bloeiwijze kort en slank (weinig wijd vertakt), bloemen in kluwens bij elkaar (internoden zelden langer dan bloemdekbladen). Plant meestal veel kleiner dan 70 cm. Vruchten meestal meer dan 3 mm lang, weinig kleiner dan bloemdekbladen. Langste vertakkingen van de bloeiwijze 10-20 mm lang.
subsp. tenuisOpmerkingen:
- Juncus x sallandiae, de kruising tussen subsp. tenuis en subsp. dudleyi is ook al waargenomen (zie 3e referentie).
Referenties:
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/juncus-tenuis)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Binsen/tenuis_agg.htm)
- Gorteria: Kruising Juncus tenuis x Juncus dudleyi (http://www.repository.naturalis.nl/document/568478)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Amsinckia:Bij waarnemingen van Amsinckia, gaan we tegenwoordig automatisch uit van Kleinbloemige amsinckia (
Amsinckia micrantha). Vroeger werden echter meerdere Amsinckia soorten onderscheiden, maar vanwege onduidelijkheid over de soorten destijds (veel synoniemen en onduidelijke soorten), is de kennis hiervan weggezakt. Inmiddels zijn nieuwe sleutels opgesteld op basis van herbariummateriaal, dus wellicht is het interessant om weer eens te kijken welke soorten we kunnen vinden, zeker nu we met DNA analyses meer duidelijkheid kunnen creëren! Alle aangetroffen soorten zijn afkomstig uit het westen van Noord-Amerika.
Determinatiesleutel:1a. | Bloemen groot (2 cm lang, 1,5 cm breed) met opvallende oranje tot rode vlekken in de bloemkeel. | Amsinckia eastwoodiae |
1b. | Bloemen klein (ongeveer 5-10 mm lang) zonder of met weinig opvallende, oranje vlekken in de bloemkeel. | 2 |
2a. | De vijf kelkslippen vergroeid tot 3 (soms 4) kelkslippen, bloemkroonbuis onder de aanhechting van de meeldraden met 20 nerven. | Amsinckia tessellata |
2b. | De vijf kelkslippen niet vergroeid, bloembuis onder de aanhechting van de meeldraden met 10 nerven. | 3 |
3a. | Bloemen met behaarde plooien in de keel, aanhechting van de meeldraden onder het midden van de bloemkroonbuis. | Amsinckia lycopsoides |
3b. | Bloemen zonder behaarde plooien in de keel, aanhechting van de meeldraden in of boven het midden van de bloemkroonbuis. | 4 |
4a. | Meeldraden op ongelijke hoogte ingeplant, bovenste deel stengel naast lange, afstaande haren, tevens met dichte, fijne, zijde-achtige, teruggeslagen beharing, bloemen zonder schutbladen. | Amsinckia retrorsa |
4b. | Meeldraden op gelijke hoogte ingeplant, bovenste deel stengel enkel met met korte en lange, stijf afstaande beharing, bloemen zonder schutbladen of onderste bloemen met schutbladen. | 5 |
5a. | Onderste bloemen met schutbladen, bloemen lichtgeel, 5(-7) mm, bloembuis niet boven kelkslippen uitstekend, nootjes 2-2,5 mm, kelk weinig verlengd na de bloei (van 4-5 naar 5-7 mm). | Amsinckia micrantha |
5b. | Bloemen zonder schutbladen, bloemen oranjegeel, (5-)7-10 mm, bloembuis duidelijk boven kelkslippen uitstekend, nootjes 2,5-3,5 mm, kelk verlengd na de bloei (van 5-7 naar 8-12 mm). | Amsinckia intermedia |
Opmerkingen:- Amsinckia lycopsoides: Laatste vondst in 1971 (Nederland) en 1970 (België).
- Amsinckia tessellata: Laatste vondst in 1940 (Nederland) en 1953 (België).
- Amsinckia retrorsa: Laatste vondst in 1939 (Nederland) en 1937 (België).
- Amsinckia eastwoodiae: Eenmalig in België in 1924.
- Amsinckia micrantha: Ingeburgerd.
- Amsinckia intermedia: Onzeker of dit een andere soort betreft dan A. micrantha.
- Amsinckia menziesii: Verouderde naam, werd gebruikt voor A. micrantha en A. intermedia.
Referenties:- Gorteria, 1997 (http://natuurtijdschriften.nl/download?type=document;docid=537002)
- Correspondentieblad ten dienste van de floristiek en het vegetatie-onderzoek van Nederland, 1961 (http://www.repository.naturalis.nl/document/571719)
Tekst: Niels Eimers
Hyacinthus vs. HyacinthoidesEr os veel onduidelijkheid over het voorkomen van Wilde hyacint (
Hyacinthoides non-scripta), Spaanse hyacint (
Hyacinthoides hispanica) en hun kruising, Basterdhyacint (
Hyacinthoides x massartiana). In België is Wilde hyacint inheems, maar in Nederland zijn alle drie de taxa geïntroduceerd. Er zijn verschillende opvattingen over het voorkomen van de drie taxa, op waarneming.nl en waarnemingen.be onderscheiden we ze wel. Een andere opvatting is dat de oudersoorten niet in zuivere vorm voorkomen in Nederland en dat alle dergelijke planten toch opgevat moeten worden als de uiterste vormen van de H. x massartiana hybride zwerm.
Allereerst het onderscheid tussen Hyacint (
Hyacinthus) en de Boshyacint (
Hyacinthoides):
| Hyacinthus | Hyacinthoides |
Kroonbladen | Halverwege vergroeid | Aan de voet vergroeid |
Schutbladen bij bloem | Één kleine | Twee ongelijke |
Hyacinthoides: | H. non-scripta | H. x massartiana | H. hispanica |
Bloeiwijze | Vrij sterk naar één zijde hangend | Licht naar één zijde hangend | Recht overeind |
Bloemen | Aan één zijde van de stengel ingeplant | Rondom de stengel ingeplant | Rondom de stengel ingeplant |
Bloemvorm | Buisvormig | Open klokje | Wijd open klokje |
Kroonbladen | Sterk omgekrulde top | Licht omgekruld | Meestal niet omgekruld |
Meeldraden | Binnenste 3 max ¾ zo lang als buitenste 3 | ¾ zo lang | Even lang |
Buitenste meeldraden | Buitense meer dan 70% met kroonblad | Ongeveer 70% vergroeid | Minder dan 70% vergroeid |
Helmknoppen | Zacht geel/crème kleurig | Zacht geel tot bleek groen-blauw | Bleek blauw tot blauw |
Bloemsteel | 3-10 mm | 8-20 mm | 10-20 mm |
Bloemkleur | Diep-blauw, soms lichter | Bleek tot donker blauw, roze of wit | Licht blauw tot blauw, wit of roze |
Lengte blad | 20-45 cm | 20-50 | 20-50 |
Breedte blad | 7-25 mm | 10-30 | 10-35 |
Geur | Vooral op warme dagen | Zwak geurend | Geen geur |
Opmerkingen:- Determinatie wordt enorm bemoeilijkt door de tussenvormen tussen de drie taxa. Om volledig zeker te zijn, moet je een bloem doorsnijden, open vouwen en de binnenzijde fotograferen.
- De kleur van de helmknoppen is slechts in een bepaalde fase blauwig, hele jonge helmknoppen of juist oude helmknoppen zijn vaak gewoon licht geel.
- De kleur van de helmknoppen is enkel een betrouwbaar kenmerk bij paarsbloemige exemplaren.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/hasengloeckchen.htm#2)
- Hyacinthoides in Plant Crib BSBI (pdf) (http://bsbi.org/Hyacinthoides_Crib.pdf)
- Phylogeny of Hyacinthoides (pdf) (https://www.researchgate.net/publication/233580939_Phylogeny_and_taxonomy_of_the_bluebell_genus_Hyacinthoides_Asparagaceae_Hyacinthaceae)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Bolboschoenus:Bolboschoenus is een genus met enkele nauw verwante soorten die lastig uit elkaar te houden zijn, en dat geldt in het bijzonder voor het Bolboschoenus maritimus complex waartoe de soorten in Noordwest-Europa behoren. In Nederland zijn Heen (
Bolboschoenus maritimus) en Oeverbies (
Bolboschoenus laticarpus) vrij algemeen. In onze buurlanden zijn ook Bolboschoenus yagara en Bolboschoenus planiculmis aanwezig. Van die twee soorten is B. planiculmis ook al aangetroffen in Nederland, maar is (nog) erg zeldzaam.
Determinatie op basis van de doorsnede van de nootjes: De meest betrouwbare diagnostische kenmerken zijn te vinden in de morfologie van de drie lagen van de nootjes (de vruchten). De buitenste laag heet het exocarp, de tweede laag heet het mesocarp en de binnenste laag heet het endocarp. Deze drie lagen zitten om het daadwerkelijke zaadje.
1a. Nootjes driehoekig, exocarp dunner dan mesocarp. | 2 |
1b. Nootjes niet driehoekig, exocarp dikker dan of even dun als mesocarp. | 3 |
2a. Nootjes smal (1.6-1.8 mm) driehoek gelijkzijdig, exocarp erg dun. | (B. yagara) |
2b. Nootjes breed (2.0-2.4 mm), driehoek ongelijkzijdig (meer afgeplat), exocarp vrij dun. | B. laticarpus |
3a. Nootjes lensvormig, exocarp twee keer zo dik als mesocarp, stijl meestal driedelig. | B. maritimus |
3b. Nootjes plat tot ingedeukt, exocarp even dik als mesocarp, stijl meestal tweedelig. | (B. planiculmis) |
Determinatie op basis van bloeiwijze:Wanneer de nootjes nog niet ontwikkeld zijn, is determinatie op basis van de bloeiwijze ook mogelijk. Dit wordt enigszins bemoeilijkt door de vele vormen van Heen, maar is (met enige ervaring) aardig te doen.
Bolboschoenus yagara en
Bolboschoenus planiculmis lijken qua bloeiwijze meer op Heen, met een meer compacte bloeiwijze, waarbij de steel van de aartjes
maximaal twee keer zo lang als de aartjes. Bij Oeverbies is bij enkele aartjes de aarsteel
minstens twee keer zo lang als de aartjes.
(https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?action=dlattach;topic=306434.0;attach=767382;image)
Referenties:- Verspreidingsatlas (https://www.verspreidingsatlas.nl/8453#)
- Simons, E.L.A.N., R. Haveman & E. Kleyheeg (2016) Revision of Bolboschoenus (Asch.) Palla (Cyperaceae) in the Netherlands. Gorteria 38: 189-223 (http://natuurtijdschriften.nl/download?type=document&docid=621291)
- Marhold, K., Hroudová, Z., Duchácek M, Zákravsky P. (2004) The Bolboschoenus maritimus group (Cyperaceae) in Central Europe, including B. laticarpus, spec. nova. Phyton 44(1):: 1-21 (http://www.zobodat.at/pdf/PHY_44_1_0001-0021.pdf)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Asplenium trichomanes - Steenbreekvaren ondersoorten:Steenbreekvaren kent vier ondersoorten, in Nederland en België behoren bijna alle exemplaren tot
subsp. quadrivalens. Vroeger is
subsp. trichomanes waargenomen, of deze soort nog aanwezig is, is niet duidelijk. Recent is
subsp. pachyrachis ontdekt op een klein aantal plaatsen (Gilze, Katwijk, Rijen en Haarlem). De ondersoort
subsp. hastatum is nog niet aangetroffen in Nederland.
1a. Bladveren relatief lang, afstaand tot overhangend, deelblaadjes meestal niet overlappend, deelblaadjes meestal 1-2 keer zo lang als breed. | 2 |
1b. Bladveren relatief kort en gedrongen, tegen substraat aanliggend, deelblaadjes meestal overlappend, deelblaadjes meestal 1,5-4 keer zo lang als breed. | 3 |
2a. Op zure bodem (bosgreppel, boomvoet), middelste deelblaadjes min of meer rond, sporen 29-35 um, lichtbruin. | subsp. trichomanes |
2b. Kalkminnend (soms op basisch tot zuur substraat), middelste deelblaadjes eirond tot langwerpig, sporen 34-42 um, donkerbruin. | subsp. quadrivalens |
3a. Bovenzijde blad meestal blauwgroen, deelblaadjes met aan weerszijden 2-6 duidelijk tanden, sporen 31-42 um, barnsteenkleurig, onder binoculair doorschijnend. | subsp. pachyrachis |
3b. Bovenzijde blad meestal geelgroen, deelblaadjes met veel kleine tandjes, sporen 36-42 um, bruin, onder binoculair niet doorschijnend. | subsp. hastatum |
Referenties:- Nature Today (https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=23129)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Sporenpflanzen/ssp_trichomanes.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Akkerklaver, Uitstaande klaver & Liggende klaver:Akkerklaver (
Trifolium aureum) en Uitstaande klaver (
Trifolium patens) zijn relatief onbekende dubbelgangers van Liggende klaver (
Trifolium campestre). De soorten komen wild voor in Europa, en Akkerklaver komt zelfs wild in het zuiden van België voor. In de rest van België en in Nederland komt Akkerklaver adventief voor. Uitstaande klaver is adventief in België aangetroffen, maar nog niet in Nederland.
| Liggende klaver | Akkerklaver | Uitstaande klaver |
Grootte plant | 10-60 cm met dunne stengel | 10-60 cm met stevige stengel | 10-60 cm met vrij dunne stengel |
Middelste deelblaadje | Duidelijk gesteeld | Zittend | Licht gesteeld |
Vorm steunblaadjes | Breed eivormig, vaak stengelomvattend | Lang lancetvormig, niet stengelomvattend | Breed eivormig, vaak stengelomvattend |
Lengte steunblaadjes | Korter dan bladsteel | Langer dan bladsteel | Korter dan bladsteel |
Bloeiwijze | 0,7-1 cm met 20-30 bloemen | 1-1,5 cm met 20-40 bloemen | 1-1,5 cm met 12-20 bloemen |
Bloemgrootte | 4-5 mm | 5-7 mm | 5-7 mm |
Bloemkleur | lichtgeel tot geel | geel | oranjegeel |
Blad | Zwak gezaagd met afgeknotte of uitgerande top | Zwak gezaagd met afgeknotte of uitgerande top | Scherp gezaagd met spitse top |
Stijl | <0,8 mm, korter dan de vrucht | Hoogstens 1/3e zo lang als de vrucht | >0,8 mm, even lang of langer dan de vrucht |
Peulen | Met 1 zaadje | Met 1-2 zaadjes | ? |
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/trifolium_gelb.htm#6)
- Wilde-planten (http://wilde-planten.nl/akkerklaver.htm)
- Afbeeldingen Akkerklaver (http://luirig.altervista.org/flora/taxa/index1.php?scientific-name=trifolium+aureum)
- Afbeeldingen Uitstaande klaver (http://luirig.altervista.org/flora/taxa/index1.php?scientific-name=trifolium+patens)
- Afbeeldingen Liggende klaver (http://luirig.altervista.org/flora/taxa/index1.php?scientific-name=trifolium+campestre)
Tekst: Niels Eimers
Symphytum - Symphytum:In Nederland en België komt alleen Gewone smeerwortel wild voor. Er zijn echter diverse andere soorten, kruisingen en cultivars in omloop, waardoor er inmiddels 9 taxa verwilderd aangetroffen zijn. Samen met Duitsland en Engeland zitten we inmiddels op 12 taxa. Onderstaande determinatiesleutel is een gecombineerd werk van verschillende determinatiesleutels (zie referenties).
Determinatiesleutel:1a. Bloemen met blauw of paars.
21b. Bloemen eenkleurig wit of geel.
72a. Kroonslippen en kroonbuis ofwel verschillend van kleur (resp. wit en blauwig wit) ofwel eenkleurig blauwachtig wit.
S. x hidcotense2b. Kroonslippen en kroonbuis duidelijk eenkleurig blauw of paars.
33a. Stengelbladen niet langs stengel aflopend.
43b. Stengelbladen langs stengel aflopend.
54a. Kelk meer dan 2/3e ingesneden.
Symphytum asperum4b. Kelk minder dan 3/5e ingesneden.
Symphytum x norvicense5a. Bloemen paars.
S. officinale subsp. officinale5b. Bloemen blauw, maar in knop vaak paarsrood.
66a. Plant 40-60 cm hoog, kelk maximaal tot halverwege ingesneden.
S. caucasicum6b. Plant 80-150 cm hoog, kelk meer dan de helft ingesneden.
S. x uplandicum7a. Rozetbladen met diep hartvormige bladvoet
Symphytum cordatum7b. Rozetbladen zonder of met ondiep hartvormige bladvoet.
88a. Stengelbladen langs stengel aflopend.
S. officinale subsp. bohemicum8b. Stengelbladen niet langs stengel aflopend.
99a. Slippen aan binnenzijde kroonbladen buiten bloemkroon stekend.
S. bulbosum9b. Slippen aan binnenzijde kroonbladen niet buiten bloemkroon stekend.
1010a. Bloemkroon volledig wit, kelk minder dan 1/2e ingesneden.
S. orientale10b. Bloemkroon (vooral de slippen) bleekgeel tot geel, kelk meer dan 1/2e ingesneden.
1111a. Stengel sterk vertakt, middelste stengelbladen met bladsteel, bovenste zittend en niet aflopend.
S. tauricum11b. Stengel niet tot weinig vertakt, middelste stengelbladen zittend of met bladsteel, bovenste zittend tot licht aflopend.
1212a. Losse exemplaren, met knollen, knoppen meestal groen, middelste stengelbladen zittend, bovenste stengelbladen licht aflopend, kroonschubben toegespitst, vrij deel meeldraad korter dan helmknop.
S. tuberosum12b. Zodenvormend, geen knollen, knoppen meestal roodachtig, middelste stengelbladen gesteeld, bovenste stengel bladen zitten, kroonschubben afgerond, vrije deel meeldraad langer dan helmknop.
S. grandiflorumOpmerkingen:
- Symphytum ibericum beschouwen wij als synoniem voor Symphytum grandiflorum, maar verschilt door de kleinere kelk (3-6 mm t.o.v. 6-8 mm) en kleinere bloemen (14-16 mm t.o.v. 20-24 mm).
- In Nederland onderscheiden we de ondersoorten van Gewone smeerwortel niet. subsp. officinale heeft bloemen die crèmekleurig, paars of licht paars met donkere strepen zijn, een stengel van meestal meer dan 1 meter hoogte en bloemen van meer dan 16 mm lang. subsp. bohemicum heeft licht crèmekleurige bloemen met een stengel van meestal minder dan 1 meter hoogte en bloemen van minder dan 16 mm lang.
Referenties:
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Boretschgewaechse/beinwell.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/symphytum)
- New Flora of the British Isles, third edition (Stace, 2010)
- Rothmaler - Krautige Zier und Nutzpflanzen
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Poa annua, Poa infirma & Poa supina:Poa infirma is inheems in Europa, maar wordt voorlopig nog niet als inheems gezien in België en Nederland. De soort wordt sinds 2016 waargenomen in Nederland en België en wordt op steeds meer locaties gevonden, maar nagenoeg alleen op campings. De soort is hier als adventief uit Zuid(west)-Europa is terecht gekomen via caravans en tenten. De standplaatsen van caravans verkeren in een zichzelf constant resettend pioniersstadium, waarop de soort lijkt te gedijen.
Poa infirma lijkt sterk op Straatgras (
Poa annua), maar is (vooral in het voorjaar) herkenbaar een de bleekgroene kleur, de sterker gedrongen bloeiwijze (zonder terugstaande vertakkingen), de kleinere lemma's en vooral de kleinere helmknoppen. In onderstaande tabel wordt weergeven hoe de soort te onderscheiden is van
Poa annua, maar ook van
Poa supina. Deze laatste soort schijnt gebruikt te worden voor tuinzoden. In Nederland en België is deze soort nog niet bekend.
| Poa annua | Poa infirma | Poa supina |
Levensvorm | Eenjarig | Eenjarig | Tweejarig |
Wortels | Zonder onder/bovengrondse worteluitlopers | Zonder onder/bovengrondse worteluitlopers | Met bovengrondse worteluitlopers |
Bloeiwijze | Dichtbloemig, 1-7(-10) cm, 1,2-1,6 keer zo lang als breed | Dichtbloemig, 1-6 cm, 1,5-3 keer zo lang als breed | Losbloemig, 2,5-5 cm, 1-2 keer zo lang als breed |
Vertakkingen | Aanliggend tot afstaand tot teruggeslagen | Aanliggend tot 45 graden afstaand. | Aanliggend tot afstaand tot teruggeslagen |
Stengel | 2-20(-45) cm, opstijgend tot rechtopstaand | 2-15 cm, opstijgend tot rechtopstaand | 8-12(-20) cm, liggend |
Tongetje | 0,5-3(-5) mm | 0,5-3 mm | 0,6-1 mm |
Bladtop | Licht bootvormig | Sterk bootvormig | Sterk bootvormig |
Lemma | 2,5-4 mm | 2-2,5 mm | 1,7-4 mm |
Helmknoppen | 0,6-1,1 mm | 0,1-0,6 mm | (1.25)-1,5-2,5 mm |
Ploïdie | Tetraploïd (2n=28) | Diploïd (2n=14) | Diploïd (2n=14) |
Referenties:- herbarium.usu.edu (http://herbarium.usu.edu/webmanual/info2.asp?name=Poa_infirma&type=treatment)
- tchester.org (http://tchester.org/plants/analysis/poa/annua_infirma.html)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Pulmonaria - Gevlekt longkruid & Italiaans longkruid:Er is weer een dubbelganger opgedoken en wederom is het niet altijd even gemakkelijk om deze te onderscheiden. Gevlekt longkruid (
Pulmonaria officinalis) is hier inheems, maar wordt ook al zeer lang als tuinplant toegepast. Italiaans longkruid (
Pulmonaria saccharata) is inheems in Frankrijk en Italië en wordt recent als tuinplant toegepast.
| Gevlekt longkruid | Italiaans longkruid |
Bladbeharing | Bultjes met stekelharen aanwezig, ten minste aan onderzijde | Bultjes met stekelharen afwezig |
Vlekken op blad | Vaak geïsoleerd | Vaak samenvloeiend |
Bladvoet grondstandige bladen | Afgeknot tot hartvormig | Vrij geleidelijk in bladsteel overgaand |
Binnenzijde bloemen | Volledig kaal | Met ring van haren |
Bloemkleur (zie ook opmerkingen) | Roze en al gauw blauw wordend | Vrij lang roze blijvend,maar uiteindelijk blauw |
Opmerkingen:- Pulmonaria saccharata kent net als Pulmonaria officinalis enkele cultivars, waardoor bloemkleur niet altijd bruikbaar is, maar zij heeft over het algemeen meer roze blijvende bloemen, waardoor je een geleidelijke overgang ziet. Bij Pulmonaria officinalis zie je de bloemen al gauw blauw worden.
- Pulmonaria saccharata wordt ook wel Tuinlongkruid genoemd.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Boretschgewaechse/lungenkraut.htm)
Tekst: Niels Eimers
Stellaria - Duinvogelmuur & Vogelmuur:Een rode stengel in combinatie met een bleekgroene bladkleur is NIET voldoende om iets Duinvogelmuur te noemen. Bij droge en/of schrale omstandigheden zal Vogelmuur dit beeld ook vertonen. Dit mag enkel als zoekbeeld gebruikt worden, maar verdere determinatie vereist toch echt een loepje. Zoek naar openstaande kelkbladen totdat je ergens stijl en meeldraden nog ziet zitten.
| Duinvogelmuur | Vogelmuur |
Kroonbladen | Afwezig tot zeer klein (<3 mm) | Aanwezig (>3 mm) |
Klierharen | Afwezig | Al of niet aanwezig op kelkblaadjes |
Meeldraden | (1-)3 | 3(-9) |
Stijl | Direct na ontspringen uit vruchtbeginsel omkrullend | Eerst omhooggericht, daarna omkrullend |
Zaden | <0.8 mm, lichtbruin | >0.8 mm, donker roodbruin |
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/stellaria_media_agg.htm)
- New Flora of the British Isles, 3rd edition, Stace
- Heukels' Flora (24e druk)
Tekst: Niels Eimers
Capsella - Herderstasje & Rood herderstasje:Rood herderstasje (
Capsella rubella) lijkt sterk op Herderstasje (
Capsella bursa-pastoris) en wordt in het buitenland onderscheiden. In Nederland is er discussie of
Capsella rubella wel een eigen soort is en het voorkomen van een hybride tussen beide taxa maakt het determineren nog iets lastiger.
| Capsella rubella | Capsella bursa-pastoris |
Grootte | Klein, 5-30 cm | Fors, 5-50 cm |
Kroonbladen | 1,5-2,0 mm, weinig langer dan kelkbladen | >2 mm lang, langer dan kelkbladen |
Vruchtvorm | Even lang als breed, met holle zijden | Langer dan breed, met rechte tot bolle zijden |
Vruchtrand | Verdikt aan de top | Onverdikt aan de top |
Kelkblaadjes | Volledig kaal | Behaard |
Kleur vruchten en kelk | Meestal rood | Meestal groen |
Kleur kroonbladen | Wit met zéér lichte rode tint | Wit |
Zaden | Weinig | Veel |
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/hirtentaeschel.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Flora Vegetativa (Eggenberg, 2013)
Tekst: Niels Eimers
Viola - Bleeksporig bosviooltje & Donkersporig bosviooltje:Bleeksporig bosviooltje en Donkersporig bosviooltje hebben zijn op basis van alleen de kleur van de spoor niet betrouwbaar te onderscheiden, die is te variabel. De determinatie wordt bemoeilijkt door het voorkomen van een kruising tussen beide soorten. Volgens Heukels' Flora en Stace is deze kruising, (
Viola x bavarica), grotendeels onvruchtbaar, dus als je een populatie aantreft met min of meer dezelfde morfologische kenmerken, zul je toch te maken hebben met een van de oudersoorten. Bij de kruising zou je hoogstens enkele exemplaren aan mogen treffen, en in nabijheid van de oudersoorten. De kruising is intermedair in alle kenmerken. Aangezien de oudersoorten sterk op elkaar lijken, is de kruising daarom lastig te identificeren. Vooral bij exemplaren met een spoor die dezelfde kleur heeft als de kroonbladen, is het noodzakelijk om zo veel mogelijk andere kenmerken te bestuderen.
| Bleeksporig bosviooltje | Donkersporig bosviooltje |
Wetenschappelijk | Viola riviniana | Viola reichenbachiana |
Kleur spoor | Wit tot licht paars, lichter dan de kroonbladen | Donkerpaars, donkerder dan de kroonbladen |
Kelkaanhangsel | Langer dan 1 mm, de ondersten na de bloei uitgroeiend | Korter dan 1 mm, niet uitgroeiend |
Groeve op spoor | Aanwezig | Afwezig |
Vorm spoor | Verbreed knotsvormig | Smal blijvend |
Kleur kroonbladen | Neigend naar paarsblauw | Neigend naar paarsrood |
Zijdelingse kroonbladen | Breder, bovenste kroonbladen aan voet bedekkend | Smaller, bovenste kroonbladen niet bedekkend |
Onderste franjes van steunblaadjes | Korter dan breedte van steunblad | Langer dan breedte van steunblad |
Stengelbladen | Smaller dan grondbladen | Even smal als grondbladen |
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Veilchengewaechse/blattrundlich.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015)
Tekst: Niels Eimers
Geranium tuberosum agg.Dit complex omvat drie sterk gelijkende soorten.
| Geranium tuberosum | Geranium malviflorum | Geranium macrostylum |
Kroonbladen | 8-15 mm, even lang als breed | 17-22 mm, langer dan breed | 12-17 mm, even lang als breed |
Kelkbladen | 4-7 mm, niet beklierd | 8-10 mm, niet beklierd | 8-11 mm, beklierd |
Stijl in vruchttijd | 18-22 mm | 25 mm | 16-18 mm |
Breedte grondbladen | 6-8 cm | 5 cm | 6-8 |
Bladlobben grondbladen | 5-9 | 5 | 5-9 |
Zijlobben 2e orde | 3-6 paar | 3-4 paar | 3-6 |
Rhizoom/knol | Rond | Eivormig | Onregelmatig gelobd |
Nervatuur in kroonbladen | 5-7, middelste vertakt | 3-5, meestal onvertakt | 5-7, middelste drie vertakt |
Stengelbladen | 1-2 bladen | Geen | 1 paar |
Opmerkingen:- De gesteelde stengelbladen niet verwarren met de zittende steunblaadjes.
- Het kenmerk van de nervatuur in de kroonbladen is op eigen constatering.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Mittelmeerflora/Zweikeim/Geraniaceae/tuberosum_agg.htm)
Tekst: Niels Eimers
Malva - Klein, Rond, Groot, Kleinbloemig kaasjeskruid & Dessertbladen:Deze groep aan Kaasjeskruiden onderscheidt zich van Muskuskaasjeskruid en Vijfdelig kaasjeskruid doordat de rozetbladen niet diep ingesneden zijn, maar vrij oppervlakkig gelobd.
| Rond | Groot | Klein | Kleinbloemig | Dessertbladen |
Wetenschappelijke naam | M. pusilla | M. sylvestris | M. neglecta | M. parviflora | M. verticillata |
Beharing bladsteel | Dicht, merendeels afstaand | Dicht, merendeels afstaand | Dicht, merendeels aangedrukt | Spaarzaam, merendeels aangedrukt | Dicht, merendeels afstaand |
Rozetbladen insnijding | Ondiep | Ondiep | Ondiep | Ondiep | Diep |
Bladtanden | Vrij lang | Breed | Breed | Breed | Breed |
Paarse vlek in midden blad | Afwezig tot enkel op nerven | Afwezig tot ook op blad | Afwezig tot enkel op nerven | Afwezig tot enkel op nerven | Afwezig tot ook op blad |
Blad | Klein | Groot: 5-10 cm | Klein: (1,5-)3-7 cm | Klein | Groot |
Stengel | Liggend | Erect | Liggend | Erect | Erect |
Opmerkingen:- Maak onderscheid tussen rozetbladen en stengelbladen.
- Deze tabel is deels op eigen constateringen samengesteld.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Malvengewaechse/malve_gelappt.htm#2)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Trifolium & Medicago - Kleine, Liggende en Hopklaver:Er zijn drie zeer algemene, geelbloemige klavers. Ze lijken in eerste instantie vrij sterk op elkaar, maar verschillen in veel opzichten.
| Kleine klaver | Liggende klaver | Hopklaver |
Lengte bloemen | 2,5-3 mm | 4-5 mm | 2-3 mm |
Bloemhoofdje | 5-20 bloemen | 20-30 bloemen | 10-50 bloemen |
Kelk | Kaal | Kaal | behaard |
Vrucht | Eivormig, klein, verborgen in kroonbladen | Eivormig, klein, verborgen in kroonbladen | Ingerold, groot, zichtbaar |
Kroonbladen na bloei | Bruin, niet opgezwollen | Bruin, sterk opgezwollen | Afvallend |
Bladtop | Uitgerand of afgerond | Uitgerand of afgerond | Met een uitstekend topspitsje |
Middelste deelblaadje | Iets langer gesteeld | Duidelijk langer gesteeld | Duidelijk langer gesteeld |
Blad en stengelbeharing | Meestal vrij kaal | Meestal vrij kaal | Vrij sterk behaard in jong stadium |
Steunblaadjes | Lengte is meer dan de helft van de bladsteel | Lengte is minder dan de helft van de bladsteel | Lengte is de helft van de bladsteel |
Stengel | Rond | Rond | Vierkantig |
Opmerkingen:- De mate waarin het middelste deelblaadje langer gesteeld is dan de zijdelingse deelblaadjes hangt af van het stadium. De rozetbladen kunnen bij Liggende klaver ook vrij kort gesteeld zijn.
- Er zijn enkele zeldzame, adventieve dubbelgangers van Liggende klaver: Akkerklaver en Uitstaande klaver (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2072585#msg2072585).
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben: Trifolium (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/trifolium_gelb.htm)
- Blumen in Schwaben: Medicago (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/medicago_klein.htm)
Tekst: Niels Eimers
Pinguicula grandiflora:Pinguicula grandiflora, een lookalike van ons inheemse Vetblad (
Pinguicula vulgaris) wordt aangeboden als tuinplant en wordt sporadisch aangetroffen. Dit lijkt altijd terug te leiden te zijn tot introducties.
| Pinguicula vulgaris | Pinguicula grandiflora |
Lengte bloem | 15-25 | 20-40 mm |
Lengte spoor | 3-6 mm, minder dan de helft v/d rest v/d bloem | 9-24 mm, meer dan de helft v/d rest v/d bloem |
Kroonbladen | Niet geaderd | Donker geaderd |
Spoor | Naar beneden gekromd | Recht |
Bovenlip | Weinig teruggeslagen | Duidelijk teruggeslagen |
Opmerkingen:- De spoor begint vanaf de aanhechting van de bloemsteel.
- Wanneer de bloem nog niet volledig ontwikkeld is, is de spoor bij Pinguicula grandiflora ook teruggekromd, de spoor wordt later pas recht.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/xKleineFamilien/Fettkraut.htm#2)
Tekst: Niels Eimers
Rhinanthus - Grote ratelaar & Kleine ratelaar:Ratelaars zijn over het algemeen vrij goed op naam te brengen, maar aan het eind van de bloei en bij foto's van te grote afstand is het erg lastig. De kruising
Rhinanthus x fallax is zeldzaam en is erg lastig aan te tonen. Probeer bij twijfelgevallen de bloem uit te trekken en naast een meetlatje te fotograferen.
| Grote ratelaar | Kleine ratelaar |
Bovenste schutbladen | Bleekgroen, lichter dan de stengelbladen | Donkergroen, even donker als de stengelbladen |
Onderste bladrandtanden van schutbladen | Meer dan 3 keer zo lang als breed | Minder dan 3 keer zo lang als breed |
Lengte bloemkroon | 1,5-2,5 cm | 1-1,5 cm |
Vorm kroonbuis | Verbreed naar de basis | Recht |
Lengte kroonbuis | Langer dan kelk | Korter dan kelk |
Bloemkeel | Gesloten | Open |
Tand op bovenlip | 2 mm, langer dan breed, wit of paars | maximaal 1 mm, wit, paars of blauw |
Opmerkingen:- De kruising Rhinanthus x fallax is in alle opzichten intermediair, bij een potentiële vondst, is het noodzakelijk om alle kenmerken te bekijken.
- Vegetatief zijn de soorten niet te onderscheiden, kies dan voor Rhinanthus spec.
- Verwijder bij twijfelgevallen een bloem uit de kelk en fotografeer deze in zij-aanzicht, bij voorkeur met een liniaal er naast.
- Er worden meer soorten onderscheiden die nog niet in Nederland of België vastgesteld zijn. Om deze reden is het extra belangrijk om zo veel mogelijk kenmerken te bekijken.
Referenties:- 24e druk, 2020
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rachenbluetler/klappertopf.htm)
Tekst: Niels Eimers
Dipsacus - Kleine kaardenbol & Slanke kaardenbol:Kleine kaardenbol (
Dipsacus pilosus) is een inheemse soort, maar recent is Slanke kaardenbol (
Dipsacus strigosus) opgedoken en die is inmiddelsingeburgerd is. Probeer altijd de breedte van het bloemhoofdje op te meten wanneer deze niet langer in bloei staat.
| Dipsacus pilosus | Dipsacus strigosus |
Breedte uitgebloeid hoofdje | 15-20 mm | 30-40 mm |
Helmknoppen | Paars | Geelgroen |
Kelktanden | Nauwelijks tot niet buiten bloemen stekend | Duidelijk buiten bloemen stekend |
Bloemkleur | Wit | Lichtgeel |
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kardengewaechse/kardi_stiel.htm)
- Alien Plants in Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/dipsacus-strigosus-found-belgium-and-possibly-overlooked)
Tekst: Niels Eimers
Onopordum - Echte wegdistel & Tuinwegdistel:In 2017 kwamen we er achter dat onze Wegdistel (
Onopordum acanthium) niet één soort betreft, maar dat er tevens een kruising met
Onopordum illyricum bestaat:
Onopordum x beckianum. Deze kruising is net zo algemeen voorkomend als onze inheemse Wegdistel die we Echte wegdistel
Onopordum acanthium s.s. hebben genoemd. De gevallen waar de diagnostische kenmerken niet goed zichtbaar zijn, hebben we
Onopordum acanthium agg. genoemd.
| Onopordum acanthium s.s. | Onopordum x beckianum |
Omwindsel | Kaal tot zwak wollig behaard | Sterk wollig behaard |
Bladen | Grijsgroen, licht wollig behaard | Witgroen, sterk wollig behaard |
Opmerkingen:- De witwollige beharing op de bladen verdwijnt na verloop van tijd en is daardoor niet altijd even betrouwbaar.
- Echte wegdistel komt voornamelijk voor in de duinen, Zuid-Limburg en het rivierengebied. Tuinwegdistel lijkt in het hele land voor te komen.
- Het is nog niet duidelijk of zowel Onopordum illyricum als Onopordum x beckianum voorkomen of slechts één van beide.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/eselsdistel.htm)
- onoporďum x beckianum John, the correct name for the hybrid of Onopordum acanthium and O. illyricum (https://scholar.google.nl/scholar?q=onopor%C4%8Fum+xbeckianum+John%2C+the+correct+name+for+the+hybrid+of+Onopordum+acanthium+and+O.+illyricum&btnG=&hl=nl&as_sdt=0%2C5)
Tekst: Niels Eimers
Oenothera - TeunisbloemDeze determinatiesleutel is vertaald uit "The genus Oenothera (Onagraceae) in Belgium" (zie referenties).
1 Kroon wit of roze - -> 2
1 Kroon (bleek)geel - -> 3
2 Bloemen tweezijdig symmetrisch.
O. lindheimeri2 Bloemen alzijdig symmetrisch.
O. rosea3 (1) Bloemen openen's ochtends. Vruchtbeginsel aan de top verbreed en gevleugeld.
O. fruticosa subsp. glauca3 Bloemen openen's avonds - -> 4
4 Zaden rond.
O. stricta4 Zaden hoekig - -> 5
5 Stijl langer dan meeldraden. Kroonblad groter dan 30 mm (tot 55mm) - -> 6
5 Stijl tot even lang als de meeldraden. Kroonblad kleiner dan 30 mm - -> 9
6 Kelk (geel)groen. Stengel heeft geen haren met rode basis.
O. oehlkersii6 Kelk rood gestreept. Stengel heeft haren met rode basis - -> 7
7 Blad vlak, tot 25 mm breed, ongetand. Bovenkant blad en (vrucht)knop behaard.
O. hirsutissima7 Blad gegolfd, tot 40 mm breed. (Vrucht)knop beklierd - -> 8
8 Kelk egaal intens rood
O. rubricalyx8 Kelk gestreept of vaag rood
O. glazioviana 9 (5) Jonge (vrucht)knoppen met witte lange haren. Bovenkant stengelbladen viltig. Vruchtkapseltanden stomp of uitgerand - -> 10
9 Jonge (vrucht)knoppen met vrij veel klierharen. Vruchtkapseltanden spits of afgerond - -> 12
10 Stengel met (veel) haren met rode basis en gegolfd blad
O. depressa10 Stengelbladeren vlak - -> 11
11 Vruchtkapseltanden uitgerand
O. canovirens11 Vruchtkapseltanden stomp
O. villosa12 (9) Stengelbladen smal. Bloeiwijze bij aanvang gebogen. Kroonbladen tot 20 mm. Kelktoppen uiteenwijkend - -> 13
12 Stengelbladen elliptisch tot lancetvormig. Bloeiwijze recht. Kelktoppen parallel eindigend - -> 15
13 Kelktoppen 2-3 mm., U-vormig uiteenwijkend. Kroonblad 6-12 mm.
O. parviflora13 Kelktoppen 2-9 mm., V-vormig uiteenwijkend. Kroonblad 10-20 mm. - -> 14
14 Stengel (beneden) donkerrood.
O. subterminalis14 Stengel groen of beneden rood aangelopen. [O. biennis × oakesiana]
O. issleri15 (12) Stengel boven zonder haren met rode basis. Bloeiwijze uniform groen - -> 16
15 Stengel boven met haren met rode basis. Bloeiwijze groen tot rood aangelopen - -> 20
16 Plant vrijwel kaal
O. nuda16 Plant dichtbehaard deels met klierharen - -> 17
17 Kroonblad 20-30 mm [O. biennis] - -> 18
17 Kroonblad 10-20 mm - -> 19
18 Stengelblad lancetvormig. Kroonblad zo breed als lang. Vruchten kaal
O. cambrica var. impunctata18 Stengelblad breder Kroonblad langwerpig. Vruchten beklierd
O. biennis19 (17) Kroonblad 9-12 mm. Kelkbuis tot 30 mm. Kelktoppen 3-4 mm.
O. deflexa19 Kroonblad 10-20 mm. Kelkbuis tot 40 mm. Kelktoppen 5-7 mm.
O. victorinii20 (15) Stengelbladrand gegolfd. Kelk rood gestreept. Kroonblad 25-30 mm. [O. biennis × glazioviana]
O. fallax20 Stengelblad vlak. Kelk groen of wat rood overlopen. Kroonblad 10-28 mm. - -> 21 Nb. O. ersteinensis heeft ook vaak een rood gestreepte kelk.
21 Bloeiwijze-as bij aanvang bloei rood - -> 22
21 Bloeiwijze-as bij aanvang bloei groen - -> 24
22 Haarbasis cilindrisch: hoger dan breed. Stengel rood. [O. biennis]
O. ersteinensis22 Haarbasis conisch: even hoog als breed. Stengel (onderaan) groen. - -> 23
23 Kelkbuis tot 15-25 mm. Kroonblad 10-20.
O. rubricaulis23 Kelkbuis tot 25-35 mm. Kroonblad 20-28.
O. rubricauloides24 (21) Kroonblad 6-12 mm.
O. royfraseri24 Kroonblad 15-30 mm - -> 25
25 Stengelblad lancetvormig met rode hoofdnerf. Stengel (onderaan) rood. Bloeiwijze ijl.
O. pycnocarpa25 Stengelblad elliptisch-lancetvormig met witte of rode hoofdnerf. Stengel geheel groen. Bloeiwijze dicht.
O. cambrica var. cambricaOpmerkingen:
- Niet in de sleutel opgenomen, maar al wel waargenomen zijn O. affinis, O. angustissima, O. casimiri, O. cruciata, O. drawertii, O. elata, O. laciniata, O. oakesiana, O. paradoxa, O. perennis, O. speciosa, O. suaveolens en O. x albivelutina.
- Teunisbloemen kunnen vanaf ongeveer augustus aan een tweede bloei beginnen. Op dit moment zijn kroonbladlengtes vaak afwijkend en is het niet altijd meer mogelijk om de soort vast te stellen.
- De minimale kenmerken die gefotografeerd dienen te worden zijn (1) Gehele plant, (2) Lengte kroonbladen en (3) aanwezigheid rode bultjes op stengel in bloeiwijze!
- Teunisbloemen zijn genetisch zeer complex, kruisingen zijn niet zeldzaam en kunnen stabiele populaties vormen. In de determinatiesleutels (zie referenties) zijn gestabiliseerde kruisingen opgenomen, maar regelmatig worden sporadische kruisingen gevonden waar je met determineren vast zult lopen.
Referenties:
- Determinatiesleutel (http://www.br.fgov.be/DUMORTIERA/DUM_106/Dum_106_12-42_Rostanski%20and%20Verloove_Oenothera.pdf) (K. Rostanski and F. Verloove, The genus Oenothera in Belgium)
- Determinatiesleutel Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nachtkerzengewaechse/nachtkerzen.htm) (staat los van dit artikel, maar staan enkele andere taxa in opgenomen)
- New key and atlas of evening primroses Oenothera in Europe (januari, 2020) (https://www.researchgate.net/publication/338711476_New_key_and_atlas_of_evening_primroses_Oenothera_in_Europe_in_German_Schlussel_und_Atlas_der_Nachtkerzen_Europas) (Duitstalig artikel, klik op de blauwe knop "Download full-text PDF")
Tekst: Peter Wetzels
Malva - Vijfdelig kaasjeskruid & Muskuskaasjeskruid:Vijfdelig kaasjeskruid en Muskuskaasjeskruid zijn op habitus en bladvorm lastig tot niet te onderscheiden. Probeer altijd de aan/afwezigheid van beharing op de deelvruchtjes (kelk openvouwen) te fotograferen. De beharing in de bloeiwijze en de vorm van de bijkelkblaadjes is vaak lastig te beoordelen van foto's en zijn ook minder harde kenmerken.
| Vijfdelig kaasjeskruid | Muskuskaasjeskruid | Betrouwbaarheid |
Beharing op deelvruchtjes | Afwezig (zeer zelden aanwezig) | Aanwezig | Betrouwbaar |
Beharing in bloeiwijze | Sterharen | Voornamelijk afstaande, gewone haren | Betrouwbaar |
Bijkelkbladen | Vrij breed | Vrij smal | Betrouwbaar |
Breedte bladslippen bovenaan | Relatief breed | Relatief smal | Laag |
Opmerkingen:- De vorm van de bijkelkblaadjes wordt vaak als enige diagnostische kenmerk gebruikt en ondanks dat de bijkelkblaadjes bij Vijfdelig kaasjeskruid vaak een stuk breder zijn, is de grens trekken tussen "Lijn tot lijnlancetvormig" en "Elliptische tot lancetvormig" niet bepaald gemakkelijk.
- Ondanks dat Vijfdelig kaasjeskruid sterharen heeft, heeft deze soort tevens gewone beharing lager in de bloeiwijze en ondanks dat Muskuskaasjeskruid voornamelijk gewone beharing heeft, heeft deze soort ook vaak nog enkele sterharen.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020
Tekst: Niels Eimers
Digitaria - Harig vingergras & Glad vingergrasIn het stedelijk gebied en op kleiige, voedselrijk grond wordt bijna uitsluitend Harig vingergras gevonden, op de voedselarme zandgronden daarentegen (Veluwe, De Kempen) wordt vrijwel uitsluitend Glad vingergras gevonden. Er zijn echter uitzonderingen, daarom is het belangrijk om altijd te letten op de diagnostische kenmerken.
De soorten worden vaak slecht gedetermineerd, omdat er enkel naar de aan/afwezigheid van beharing gekeken wordt. Dit is echter geen betrouwbaar kenmerk. Glad vingergras heeft vaak nog enkele haartjes (vooral bij de bladvoet en aan de bladranden) en Harig vingergras kan met het verkeerde licht en onder de verkeerde hoek volledig kaal lijken. Dit maakt het valideren van de foto's erg lastig. Om deze reden is het noodzakelijk om naar de aartjes te kijken, dit lijkt lastig, maar is het zeker niet.
| Harig vingergras | Glad vingergras |
Beharing blad | Aanwezig | Bijna volledig afwezig |
Lengte aartjes | 2,5-3,5 mm | 2,0-2,5 mm |
Onderste kelkkafje | Klein | Zéér klein of afwezig |
Bovenste kelkkafje | Half zo lang als aartje | Even lang als aartje |
(https://waarneming.nl/fotonew/7/14899187.jpg)
Opmerkingen:- Het lemma van de onvruchtbare bloem gedraagt zicht als een derde kelkkafje (zelfde kleur, dikte, nervatuur en beharing).
- Andere soorten die ooit aangetroffen zijn in Nederland en/of België zijn Digitaria abyssinica, Digitaria violascens, Digitaria aequiglumis, Digitaria acuminatissima, Digitaria brownii en Digitaria ciliaris.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/digitaria)
Tekst: Niels Eimers
Herfsttijloos, Droogbloeier en herfstbloeiende krokussen:Op basis van foto's van de bloem zin zij-aanzicht, is het vrijwel ondoenlijk om Herfsttijloos, Droogbloeier en herfstbloeiende krokussen te onderscheiden. Probeer te allen tijde een foto van de stijl te maken en bij twijfel gewoonweg een knol uit te graven. Tenzij het een wild exemplaar van Herfsttijloos betreft uiteraard.
| Herfsttijloos | Droogbloeier | Krokus |
Kleur stijl | Eenkleurig wit of roze | Wit, boven donkerder roze of paars | Geel tot oranje |
Aantal bloemen per knol | Meestal 1, soms tot 3 | 5-20 | Variabel |
Stijlen | 3, onvertakt | 3, onvertakt | 1, bovenaan sterk vertakt |
Meeldraden | 6 | 6 | 3 |
Opmerkingen:- Het aantal bloemen per knol is vaak lastig te beoordelen zonder de knol uit te graven. Wanneer Herfsttijloos vier knollen naast elkaar heeft, is deze op basis van het aantal bloemen niet te onderscheiden van één knol van Droogbloeier.
- Hoewel Herfsttijloos veel als tuinplant gebruikt wordt, kan zij wild aangetroffen worden in Zuid-Limburg, langs de Maas en op vloeiweiden. Droogbloeier wordt als tuinplant gebruikt, maar komt niet wild voor in Nederland.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Rutger Barendse.
Vetmuur - Sagina:Dit geslacht heeft vier zeer sterk gelijkende soorten die met Heukels' Flora lastig te determineren zijn. Om waarnemingen goed te kunnen beoordelen, is het noodzakelijk om onderstaande diagnostische kenmerken goed te fotograferen.
| Liggende vetmuur | Zeevetmuur | Donkere vetmuur | Uitstaande vetmuur |
Stengels | Wortelend op de knopen | Niet wortelend | Niet wortelend | Niet wortelend |
Bovenste bladen | Met stekelpuntje | Zonder stekelpuntje | Met stekelpuntje | Met stekelpuntje |
Kelkbladen tijdens vruchttijd | Afstaand | Aanliggend | Aanliggend | Afstaand |
Kelkbladen | Alleen witgerand | Wit en/of paars gerand | Alleen witgerand | Paarsgerand en witgerand |
Top kelkbladen | Stomp | Buitenste 2 soms met kort stekelpuntje | Buitenste 2 spits tot toegepitst | Buitenste 2 stomp of iets kapvormig |
Stengelbladen | Kaal | Kaal | Kaal | Met lange wimpers |
Opmerkingen:- Liggende vetmuur is de enige overblijvende soort. Deze is in de winter aan te treffen als kleine wortelrozetjes. In het voorjaar zijn de andere drie taxa echter ook als wortelrozetjes zichtbaar en zijn dan lastig te onderscheiden van Liggende vetmuur.
- Sierlijke vetmuur en Priemvetmuur zijn op basis van een enkele overzichtsfoto goed te onderscheiden.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/sagina_4.htm)
Tekst: Niels Eimers
Myosotis - Moeras, Zomp- en Weidevergeet-mij-nietjeMet enkel een foto van de gehele plant is de soort vaak lastig vast te stellen. Bloemgrootte is lastig in te schatten en aan het eind van de bloei zijn de bloemen kleiner. Probeer daarom altijd de kelk in vruchtstadium in zij-aanzicht te fotograferen.
| Zompvergeet-mij-nietje | Moerasvergeet-mij-nietje | Weidevergeet-mij-nietje |
Wetenschappelijke naam | Myosotis laxa subsp. caespitosa | Myosotis scorpiodes subsp. scorpiodes | Myosotis scorpiodes subsp. nemorosa |
Diameter bloem | 2-5 mm | 4-8 mm | 4-5(-6) mm |
Kelk tijdens vruchttijd | Tot de helft ingesneden | 1/5e tot 2/5e ingesneden | 1/5e tot 2/5e ingesneden |
Schutbladen onderaan bloeiwijzes | 1 of meer | Meestal geen | Meestalg geen |
Stijl van net uitgebloeide bloemen | 1-1,5 mm | 1,6-2,8 mm | 1,6-2,8 mm |
Stengel | Rolrond | Rolrond tot stompkantig, meestal mat | Scherpkantig, glanzend |
Stengelbeharing | Aanliggend, naar de top gericht, later kaal | Afstaand en aanliggend, naar de top gericht, later kaal | Onderaan teruggeslagen, later kaal |
Bladtop onderste stengelbladen | Altijd stomp | Spits of stomp | Spits |
Beharing onderop onderste stengelbladen | Aanliggende, naar de bladtop gerichte haren | Aanliggende, naar de bladtop gerichte haren | Niet aanliggende, naar de bladvoet gerichte haren |
Uitlopers | Nooit aanwezig | Later in het seizoen meestal aanwezig | Later in het seizoen meestal aanwezig |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Boretschgewaechse/scorpioides_agg.htm#2)
Tekst: Niels Eimers
Euophorbia - Liggende wolfsmelk soortenMogelijk hebben we een stuk meer taxa in Nederland dan voorheen aangenomen werd, des te meer reden om hier wat intensiever naar te kijken. In België en Duitsland zijn onderstaande soorten reeds gevonden. De huidige opvatting is dat deze groep aan liggende Wolfsmelk soorten tot het geslacht
Chamaesyce behoort. Enkele soorten zijn direct op habitus te onderscheiden (zie opmerkingen), maar andere soorten zijn een stuk lastiger te onderscheiden.
Determinatiesleutel:
- 1a. Plant liggend tot opstijgend, blad 1,5-3 cm lang. Euphorbia nutans
- 1b. Plant liggend, blad 0,3-1,3 cm lang. 2
- 2a. Gehele plant kaal. 3
- 2b. Plant behaard (stengel, blad en/of vruchten). 5
- 3a. Blad gezaagd, rond tot eirond. Euphorbia humifusa
- 3b. Blad gaafrandig, langwerpig-eirond. 4
- 4a. Aan de onderzijde van de stengel bij de bladaanhechting met zwarte knobbels. Plant volledig kaal. Euphorbia serpens
- 4b. Zonder knobbels. Plant met enkele, afstaande haren op de vlakken van de vruchten of volledig kaal. Euphorbia canescens
- 5a. Vruchten kaal of op de vlakken met enkele afstaande haren. Zaden minstens 1,2 mm lang. Euphorbia canescens
- 5b. Vruchten aangedrukt behaard of enkel op de ribben afstaand behaard. Zaden maximaal 1,1 m lang. 6
- 6a. Blad meestal gevlekt. Vrucht aanliggend behaard, zowel op de vlakken als op de ribben. Euphorbia maculata
- 6b. Blad altijd ongevlekt. Vrucht afstaand behaard, enkel op de ribben. Euphorbia prostrata
Ondersoorten Euphorbia canescens:
- 1a. Plant ruig behaard, witte "schijn"kroonbladen breed, bladen meer dan 10 mm lang, zwak gezaagd, bladtop stomp, zonder vlek. Euphorbia canescens subsp. massiliensis
- 1b. Plant kaal of zwak behaard, witte "schijn"kroonbladen smal, bladen 3-7 mm lang, gaafrandig tot zwak gezaagd, bladtop vaak uitgerand, zonder of met kleine vlek. Euphorbia canescens subsp. canescens
Opmerkingen:
- Andere soorten soorten uit dit geslacht die adventief gevonden zijn in o.a. Duitsland, zijn op basis van habitus gemakkelijk te onderscheiden. Dit zijn o.a. Euphorbia peplis (sterk asymetrisch blad) en Euphorbia polygonifolia (zeer langwerpig blad).
- De ondersoorten van Euphorbia canescens zijn taxonomisch onduidelijk.
Referenties:
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Wolfsmilchgewaechse/zwergwolfsmilch.htm)
- Manual of the Alien Plants of Belgium: Euphorbia (http://alienplantsbelgium.be/content/euphorbia)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Consolida - Ridderspoor:Consolida is een geslacht met in Nederland en België drie soorten. Wilde ridderspoor is een zeer zeldzame akkerplant. Valse en Oosterse ridderspoor zijn sporadisch verwilderende tuinplanten. Er worden veel fouten gemaakt in de determinatie, voornamelijk omdat men schutbladen en steelbladen met elkaar verwart. Schutbladen zijn in dit geval de bladen direct onder de aanhechting van een bloemsteel, steelbladen zijn de blaadjes op de bloemsteel.
Opmerking: Ik heb het hier over kroonbladen, maar eigenlijk zijn dit gekleurde kelkbladen.
| Wilde ridderspoor | Valse ridderspoor | Oosterse ridderspoor |
Vrucht | Kaal | Dicht, aanliggend behaard | Dicht, aanliggend behaard |
Zijdelings kroonbladen | Langer dan breed, geleidelijk in punt versmald | Even lang als breed, plots in punt versmald | Even lang als breed, plots in punt versmald |
Schutbladen onderste bloemen | 1-3 lijnvormige slippen | Geveerd | Geveerd |
Lengte spoor | 12-25 mm | 13-18 mm | (8-)10-12 mm |
Lengte steelblaadjes | Kort | Kort | Lang |
Plaatsing steelblaadjes | Ver van de voet van de bloem, voet niet bereikend | Ver van de voet van de bloem, voet niet bereikend | Dicht bij de voet van de bloem geplaatst, voet bereikend |
Kleur zaden | Zwart | Zwart | Roodbruin |
Bloeiwijze | 5-8 bloemen | 8-20 bloemen | 8-20 bloemen |
Overgang van vrucht naar snavel | Zeer geleidelijk versmald | Geleidelijk versmald | Plots versmald |
Bloemsteel | 2-3 cm | 3-4 cm | 0,5-2 cm |
Bloemkleur | Licht paars tot licht paarsblauw | Meestal donker paarsblauw | Meestal donker paars |
Opmerkingen:- De schutbladen bij wilde ridderspoor kunnen uit 1-3 bladslippen bestaan, maar zijn nooit zo sterk veerdelig als bij Oosterse en valse ridderspoor.
- Bloemkleur is geen betrouwbaar kenmerk, alle drie de soorten hebben een grote range aan kleuren en kleurtinten.
- Schutblaadjes niet verwarren met steelblaadjes.
- Een plant heeft vaak meerdere bloeiwijzes.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Hahnenfuss/rittersporn.htm)
Tekst: Niels Eimers
Centaurea - Centaurie:Centaurea kent een aantal goed herkenbare soorten, maar kent ook een zéér complexe groep met soorten, ondersoorten en kruisingen. De taxonomische status van de soorten binnen dit complex, is nog onduidelijk. Onderstaande determinatiesleutel gaat uit van de aanwezigheid van bloemen, omdat de omwindselbladen essentieel zijn om de soort vast te stellen.
Determinatiesleutel tot de soorten:
- 1a. Bloemen geel. 2.
- 1b. Bloemen niet geel. 4.
- 2a. Omwindsel zonder stekels, bloemhoofdjes groot (diameter 4-8 cm). Centaurea macrocephala
- 2b. Omwindsel met stekels, bloemhoofdjes klein (diameter 1-3 cm). 3.
- 3a. Op de buis van de bloemen veel kleine klieren, pappus even lang of korter dan de vrucht. Stekels op omwindsel 5-10 mm lang - Centaurea melitensis
- 3b. Bloemen klierloos, pappus veel langer dan de vrucht. Stekels op omwindsel 10-25 mm lang - Centaurea solstitialis
- 4a. Bloemen rood. Centaurea calocephala
- 4b. Bloemen niet rood. 5.
- 5a. Bloemen blauw of blauwpaars. 6.
- 5b. Bloemen roze, lichtpaars of donkerpaars. 8.
- 6a. Bloemen blauw, bladen veerdelig en zeer smal. Centaurea cyanus
- 6b. Bloemen paarsblauw, bladen ongedeeld en breed. 7.
- 7a. Franjes even lang als de zwarte zoom van het omwindselblad. Centaurea montana
- 7b. Franjes twee keer zo lang als de zwarte zoom van het omwindselblad. Centaurea triumfetti
- 8a. Omwinselbladen gestekeld. 9.
- 8b. Omwindselbladen ongestekeld. 10.
- 9a. Bladen veerdelig. Centaurea calcitrapa
- 9b. Bladen ongedeeld. Centaurea diffusa
- 10a. Bladen duidelijk veerdelig. 11.
- 10b. Bladen (meestal) ongedeeld. 13.
- 11a. Sierplant, randbloemen breed, blad alleen aan onderzijde grijsviltig. Centaurea dealbata
- 11b. Wilde plant, randbloemen smal, blad niet grijsviltig of zowel aan bovenzijde als onderzijde grijsviltig. 12
- 12a. Bloemen donkerpaars, bloeiwijze weinig tot niet vertakt, bloemhoofdjes alleen of met enkelen, deelblaadjes groen en vrij breed. Centaurea scabiosa
- 12b. Bloemen lichtpaars, bloeiwijze sterk vertakt, zeer veel bloemhoofdjes, deelblaadjes viltig en zeer smal. Centaurea stoebe
- 13a. Omwindselbladen (zonder de franjes) lichtgroen met witte rand. Centaurea diluta
- 13b. Omwindselbladen donkergroen, bruin of zwart. 14
- 14a. Franjes bij bovenste omwindselbladen vliezig vergroeid, bij onderste omwindselbladen niet vergroeid. Centaurea x gerstlaueri
- 14b. Franjes bij alle omwindselbladen onvergroeid of bij alle omwindselbladen vergroeid. Centaurea jacea complex
Vereenvoudigde determinatiesleutel voor het Centaurea jacea complex:Centaurea jacea is
een complex van complexen (no joke). Wij beschouwen de complexen van
Centaurea jacea als ondersoorten:
subsp. nigra, s
ubsp. nigrescens,
subsp. pratensis,
subsp. jacea en
subsp. phrygia. Frustrerend genoeg vormen deze vijf taxa elk weer een complex met soorten...
- 1a. Aanhangsel van de omwindselbladen met geveerde franjes. Centaurea phrygia complex
- 1b. Aanhangsel van de omwindselbladen met niet-geveerde franjes. 2.
- 2a. Randstandige bloemen duidelijk langer dan de middelste bloemen. 3.
- 2b. Randstandige bloemen even lang als de middelste bloemen. 4.
- 3a. Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) niet volledig bedekkend. Centaurea nigrescens complex
- 3b. Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) volledig bedekkend. Centaurea jacea complex
- 4a. Nootjes met duidelijke pappusharen, omwindselbladen zwartbruin. Centaurea nigra complex
- 4b. Nootjes zonder of met niet vergroeide pappus, omwindselbladen roodbruin. Centaurea pratensis complex
Uitgebreide determinatiesleutel voor het Centaurea jacea complex:Veel van deze (onder)soorten zijn nog niet gevonden of komen überhaupt niet voor in Nederland en België. Aangezien enkele van deze taxa geactiveerd zijn op waarnemingen.be, kan de rest niet genegeerd worden. Het is absoluut niet de bedoeling om al deze taxa te gaan onderscheiden, maar wanneer je dit wel wil doen, moet je in ieder geval weten hoe.
- 1a. Aanhangsel van de omwindselbladen met geveerde franjes. 2.
- 1b. Aanhangsel van de omwindselbladen met niet-geveerde franjes. 5.
- 2a. Omwindselbladen niet volledig bedekt door de franjes. C. phrygia subsp. phrygia
- 2b. Omwindselbladen volledig bedekt door de franjes. 3.
- 3a. Omwindsel langer dan breed, middelste en bovenste stengelbladen met versmalde bladvoet. C. phrygia subsp. stenolepis
- 3b. Omwindsel breder dan lang, middelste en bovenste stengelbladen met verbrede bladvoet. 4.
- 4a. Plant 10-40 cm hoog, onvertakt, middelste en bovenste stengelbladen eirond tot lancetvormig (4-8 keer zo lang als breed). C. phrygia subsp. nervosa
- 4b. Plant 30-120 cm hoog, vertakt, middelste en bovenste stengelbladen eirond (2-4 keer zo lang als breed). C. phrygia subsp. pseudophrygia
- 5a. Randstandige bloemen duidelijk langer dan de middelste bloemen. 6.
- 5b. Randstandige bloemen even lang als de middelste bloemen. 15.
- 6a. Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) niet volledig bedekkend. 7.
- 6b. Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) volledig bedekkend. 13.
- 7a. Omwindsel 12-18 mm breed, aanhangsel groter dan het omwindselblad en deze grotendeels bedekkend. C. nigrescens subsp. transalpina
- 7b. Omwindsel 6-11 mm breed, aanhangsel kleiner dan het omwindselblad en deze nauwelijks bedekkend. 8.
- 8a. Bladeren viltig behaard. 9.
- 8b. Bladeren ruw behaard. 11.
- 9a. Omwindsel eivormig, bovenste bladeren lijnvormig. C. nigrescens subsp. ramosa
- 9b. Omwindsel cilindrisch, bovenste bladeren eirond tot lancetvormig. 10.
- 10a. Aanhangsel van de omwindselbladen bruin, rond en teruggebogen. C. nigrescens subsp. neapolitana
- 10b. Aanhangsel van de omwindselbladen zwart, driehoekig en rechtop. C. nigrescens subsp. smolinensis
- 11a. Bovenste stengelbladen eirond, bij de voet verbreed. C. nigrescens subsp. vochinensis
- 11b. Bovenste stengelbladen eirond tot lancetvormig, bij de voet versmald. 12.
- 12a. Omwindsel eirond, 6-7 mm breed, onderste bladen liervormig. C. nigrescens subsp. pinnatifida
- 12b. Omwindsel cilindrisch, 10-11 mm breed, onderste bladen niet veerdelig. C. nigrescens subsp. nigrescens
- 13a. Bladen kaal of zwak behaard, middelste stengelbladen breed lancetvormig. C. jacea. subsp. jacea
- 13b. Bladen lichtviltig, bladen smal lancetvormig. 14.
- 14a. Bovenste bladen zeer smal (1-2 mm), onderste bladen meestal veerdelig. C. jacea subsp. timbalii
- 14b. Bovenste bladen smal (3-4 mm), onderste bladen hoogstens iets getand. C. jacea subsp. angustifolia
- 15a. Nootjes met duidelijke pappusharen, omwindselbladen zwartbruin. 16.
- 15b. Nootjes zonder of met niet vergroeide pappus, omwindselbladen roodbruin. 17.
- 16a. Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel smal driehoekig, langer dan de franjes. C. nigra. subsp. nemoralis
- 16b. Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel eirond, even lang als de franjes. C. nigra. subsp. nigra
- 17a. Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel smal eivormig tot lancetvormig, afstaand tot teruggebogen. C. pratensis subsp. microptilon
- 17b. Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel breed driehoekig tot eivormig, aanliggend. 18.
- 18a. Bloeitijd juni t/m augustus, bladeren eirond tot tot ovaal. C. pratensis subsp. thuillieri
- 18b. Bloeitijd augustus t/m oktober, bladeren lancetvormig. C. pratensis subsp. decipiens
Opmerkingen:
- Centaurea debeauxii is de geldende naam voor Centaurea nigra. subsp. nemoralis
- Zomercentaurie (Centaurea solstitialis) een akkerplant die in Nederland en België uitgestorven is, maar is recent nog adventief gevonden in Gent (2011) en Antwerpen (2014).
- Grote centaurie (Centaurea scabiosa) kent ook drie ondersoorten (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/unter_scabiosa.htm): subsp. scabiosa, subsp. sadleriana & subsp. alpestris
- Rijncentaurie (Centaurea stoebe) kent ook twee ondersoorten (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/stoebe.htm): subsp. stoebe & subsp. australis
- Zomercentaurie (Centaurea solstitialis) kent ook twee ondersoorten: subsp. adamii & subsp. solstitialis
Referenties:
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/flockenblume.htm)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1597)
Tekst: Niels Eimers (2017).
Parthenocissus - Vijfbladige wingerd & Valse wingerd:Deze twee soorten zijn erg lastig te onderscheiden. Probeer daarom altijd op zoek te gaan naar de aan/afwezigheid van hechtschijfjes. Deze hechtschijfjes vormen alleen in aanraking met een hard substraat.
| Vijfbladige wingerd | Valse wingerd |
Hechtschijfjes | Aanwezig | Afwezig |
Ranken | 5-8 | 3-5 |
Bloeiwijze | 25-200, alle takken even stevig | 10-60, met stevige centrale as |
Vrucht diameter | 5-7 mm | 8-10 mm |
Bladrand | Scherp gezaagd | Enigszins stomp gezaagd |
Bladtop | Lang toegespitst | Scherp tot kort toegespitst |
Blad | Boven mat en onder duidelijk bleker (soms zeegroen) | Glimmend en onder nauwelijks (of niet) bleker |
Bladbeharing (boven) | Enigszins ruw (prikhaartjes op nerven) | Voelt glad aan |
Opmerkingen:- De hechtschijfjes bij Vijfbladige wingerd vormen alleen wanneer zij in contact komen met iets stevigs.
- De uiteinden van de ranken bij Valse wingerd kunnen verdikkingen vormen wanneer zij in een smalle spleet (schors) terecht komen.
Referenties:- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/parthenocissus)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/xKleineFamilien/jungfernrebe.htm#1)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Eurybia - E. macrophylla, schreberi, divaricata & cordifoliaHet geslacht Eurybia is recent afgesplitst van het geslacht Aster. Soorten in het geslacht Eurybia hebben een hartvormige bladvoet.
Eurybia cordifolia kan je vinden onder de naam
Symphyotrichum cordifolium, deze wordt vermoedelijk spoedig ook omgezet naar Eurybia.
| Eurybia macrophylla | Eurybia schreberi | Eurybia divaricata | Symphyotrichum cordifolium |
Klierharen in bloeiwijze | Aanwezig | Afwezig | Afwezig | Afwezig |
Breedte bloemhoofdjes | 3-4 cm | 1,8-2,5 | 1,8-2,5 | 1-1,6 |
Omwindselbladen | Smal (1,25-1.75 mm) | Smal (1,25-1.75 mm) | Zeer smal (<1 mm) | Smal (>1 mm) |
Bladbreedte | Breed: 6-14 cm | Breed: 6-14 cm | Smaller: 3-6-(7) cm | Smaller: 3-6-(7) cm |
Bloemkleur | Meestal lichtviolet, soms wit | Meestal wit, soms lichtviolet | Meestal wit, soms lichtviolet | Wit, later lichtviolet verkleurend |
Opmerkingen:- Eurybia schreberi lijkt de meeste algemene soort te zijn.
- Eurybia macrophylla is nog niet waargenomen.
- Een andere breedbladige soort (maar zonder hartvormige bladvoet) is Aster ageratoides.
Referenties:- Flora Europaea
- European Garden Flora
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Ton Denters
Veronica - Aarereprijs, Lange ereprijs en hun kruisingAlle drie deze taxa zijn tuinplanten die met enige regelmaat verwilderd aangetroffen worden. De zuivere Aarereprijs is pas op twee locaties gevonden. Deze soort blijft veel kleiner en heeft veel minder diep gezaagd blad. Lange ereprijs komt wild voor op een klein aantal plekken in Nederland. De kruising wordt als tuinplant gebruikt en lijkt sterk op Lange ereprijs, maar onderscheidt zich o.a. door de aanwezigheid van klierharen in de bloeiwijze en intermediaire kenmerken.
| Aarereprijs | Lange ereprijs |
Hoogte | tot 40 cm | Tot 120 cm |
Grootste bladbreedte | Op 1/3e of hoger | Nabij bladvoet |
Klieren in bloeiwijze | Aanwezig op kelk en schutbladen | Afwezig |
Bladrand | Gekarteld tot stomp gezaagd | Scherp gezaagd, aan de bladvoet dubbel gezaagd |
Onderste stengelbladen | Altijd tegenoverstaand | Tegenoverstaand of in kransen van 3 of 4 |
Bladbeharing | Zacht behaard | Kaal tot schaars kort behaard |
Doosvrucht | Stomp | Uitgerand |
Bladsteel | tot 1 mm | 1-4 mm |
Stengelbeharing | Merendeels klierharen, afstaand | Merendeels gewone haren, teruggeslagen |
Opmerkingen:- Huidige inzichten plaatsen deze drie taxa binnen het geslacht Pseudolysimachion.
- Er is een verzamelsoort voor Lange ereprijs, Aarereprijs en hun kruising: Lange ereprijs (groep) - Veronica Sec. Pseudolysimachium.
- Veronica spurium is enkele malen adventief gevonden in de Grensmaas. Deze onderscheidt zich doordat deze (naast de hoofd-aar) 5-10 zij-aren heeft (i.t.t. 2-3 zij-aren bij Lange ereprijs).
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rachenbluetler/blauweiderich.htm).
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015)
Tekst: Niels Eimers
Erysimum- MuurbloemMuurbloem (
Erysimum cheiri) is een zeldzame, inheemse soort in Nederland. De soort wordt echter ook toegepast als tuinplant, evenals enkele andere sterk gelijkende soorten. Om de soorten op naam te brengen, is het opmeten van de kroonbladen en een scherpe detailfoto van de stempel en van de vruchten noodzakelijk. Alle taxa hebben gaffelharen op de stengel en het blad, wat de planten een grauwe kleur geeft, maar later in het seizoen kunnen de planten door het verliezen van deze haren donkergroen worden. Alle soorten hebben gaafrandig tot licht getand blad.
| Erysimum x marshallii | Erysimum aureum | Erysimum perofskianum | Erysimum bicolor | Erysimum cheiri |
Stempel | Onduidelijke tweelobbig tot éénlobbig | Onduidelijk tweelobbig tot éénlobbig | Onduidelijk tweelobbig | Duidelijk tweelobbig | Duidelijk tweedelig |
Bloemkleur | Eenkleurig oranje | Eenkleurig geel | Oranjegeel | Paars of roze | Geel, oranje, rood of geel met oranje strepen |
Kroonbladen | 15-25 mm, kaal | 7-8(-9) mm, kaal | 15-18 mm | ? | 15-25 mm, behaard |
Vruchten | 3-9 cm, vierkant | 2-3(-4) cm, vierkant | ? | 2,5-10 cm, rond | 2,5-7,5 cm, afgeplat |
Kelkblad | ? | 3-4 mm | 7-8 mm | ? | 6-12 mm |
Meeldraden | ? | ? | 7-9 | ? | 6 |
Bloemsteel | ? | Tot 10 mm | 5-7 mm | ? | 10-15 mm |
Zaden | ? | 2 mm lang | 1,7 mm lang, donkerbruin | ? | 2-4 mm, lichtbruin, gevleugeld |
Opmerkingen:- Erysimum cheiri heeft behaarde kroonbladen, er zitten enkele gaffelharen aan de basis van de bovenkant van de kroonbladen.
- Andere Erysimum soorten die als tuinplant toegepast worden zijn E. linifolium (paarse bloemen, hele smalle stengelbladen) en E. grandiflorum (gele bloemen, hele smalle stengelbladen).
Referenties:- New Flora of the British Isles (fourth edition, 2019)
- Blumen in Schwaben: Erysimum cheiri & Erysimum x marshallii (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/erysimum_schoeterich.htm)
- Spaanse wikipedia: Erysimum bicolor (https://es.wikipedia.org/wiki/Erysimum_bicolor)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1431&menuentry=soorten)
- Flora of Pakistan: Erysimum perofskianum (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250063940)
- New Zealand flora: Erysimum cheiri (http://www.nzflora.info/factsheet/Taxon/Erysimum-cheiri.html)
Tekst: Niels Eimers
Rumex - Veldzuring, Geoorde zuring en Tuinzuring:Deze drie soorten zijn hebben alle drie stengelomvattende stengelbladen en pijlvormige rozetbladen. Tuinzuring (
Rumex rugosus) lijkt het sterkst op Geoorde zuring, maar heeft een vollere bloeiwijze en meer en breder blad.
| Veldzuring | Geoorde zuring | Tuinzuring |
Bloeiwijze | Zijtakken onvertakt, ijle bloeiwijze | Zijtakken vertakt, vrij volle bloeiwijze | Zijtakken vertakt, zeer volle bloeiwijze |
Stengelbladen | Niet tot zwak gekroesd | Sterk gekroesd | Zwak tot sterk gekroesd |
Stengelbladen | 3-6 keer zo lang als breed | 6-10 keer zo lang als breed | 2-4 keer zo lang als breed |
Rozetbladen | 2-4 keer zo lang als breed | 4-12 keer zo lang als breed | 4-8 keer zo lang als breed |
Lengte vruchtkleppen | 2,5-3,3(-5) mm | 3,5-5 mm | 3-4 mm |
Bladvoet stengelbladen | Meestal met één punt per bladslip, soms twee | Vaak met twee punten per bladslip | Meestal met twee punten per bladslip |
Opmerkingen:- Rumex arifolius komt in Duitsland voor in de bergen, maar komt mogelijk adventief voor in Nederland.
- Tuinzuring is een soort die in moestuinen gebruikt wordt vanwege de eetbare bladen.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Knoeterichgewaechse/sauerampfer.htm#2)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Chamaecyparis & Thuja:Chamaecyparis lawsoniana (Californische cipres),
Thuja plicata (Reuzenlevensboom) en
Thuja occidentalis (Westerse levensboom) worden regelmatig verwilderd aangetroffen, maar zonder scherpe foto van het blad (onder- en bovenzijde), zijn ze vegetatief erg lastig op naam te brengen.
| Thuja plicata | Thuja occidentalis | Chamaecyparis lawsoniana |
Afscheiding tussen bladschubben | V-vormig | V-vormig | X-vormig |
Witte markering onderzijde blad | Aanwezig | Afwezig | Afwezig |
Harsklieren bovenzijde blad | Afwezig | Aanwezig | Aanwezig |
Kegels | Langwerpig | Langwerpig | Rond |
Referenties:- Blumen in Schwaben: Thuja (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/thuja.htm)
- Blumen in Schwaben: Chamaecyparis (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/scheinzypresse.htm)
Opmerkingen:- Er zijn verschillende cultivars met verschillende vormen en kleuren.
- Er worden meer soorten gebruikt, maar deze verwilderen minder vaak.
Tekst: Niels Eimers
Vicia sativa - Smalle, Vergeten & VoederwikkeIn Nederland onderscheiden we drie ondersoorten van
Vicia sativa (Voederwikke). Deze ondersoorten houden zich niet altijd aan Heukels' Flora (of andere literatuur), overgangsvormen worden regelmatig aangetroffen. De ondersoorten zijn ecologisch verschillend, waardoor je in de meeste gevallen de ondersoort kan benoemen. In het buitenland worden andere ondersoorten beschreven die wij (nog) niet onderscheiden (zie opmerkingen).
| Smalle wikke | Vergeten wikke | Voederwikke |
Bovenste deelblaadjes | Zeer smal, lancetvormig (2-3 mm breed) | Gemiddeld, langwerpig tot lancetvormig (3-5 mm) | Zeer breed, elliptisch (>5 mm) |
Kleur zwaarden | Licht roze tot roodpaars | Roodpaars | Zeer donker roodpaars tot rood |
Kleur vlag | Zelfde als zwaarden | Zelfde als tot iets lichter dan zwaarden | Duidelijk lichter dan zwaarden |
Lengte bloemen | Klein, 15-18 mm | Klein, 15-18 mm | Lang, 20-30 mm |
Lengte vruchten | Kort, 2-4 cm | Lang, 3,5-8 cm | Lang, 3,5-8 cm |
Vruchten | Weinig ingesnoerd tussen zaden | Weinig ingesnoerd tussen zaden | Sterk ingesnoerd tussen zaden |
Steunblaadjes | Zonder nectarklieren | Meestal met nectarklieren | Altijd met nectarklieren |
Bladtop | Spits | Zwak uitgerand tot spits | Uitgerand |
Kelktanden | Korter dan kelkbuis | Korter dan kelkbuis | Even lang tot langer dan kelkbuis |
Opmerkingen:- Er worden in onze buurlanden meer ondersoorten onderscheiden, waaronder subsp. cordata, subsp. bobartii, subsp. macrocarpa en subsp. uncinata.
- Smalle wikke komt voor in schrale biotopen (heide, duin, spoorweg, etc.), Voederwikke s.s. komt voor in voedselrijke biotopen (akkers) en Vergeten wikke komt overal voor.
- De nectarklieren op de steunblaadjes zijn zichtbaar als een grote donkerbruine vlek aan de onderzijde van het steunblad.
- Zonder de gehele plant te fotograferen is het lastig om bloemgrootte en bladbreedte in te schatten. Bij Smalle wikke is het bovendien kenmerkend dat de deelblaadjes van de bovenste stengelbladen aanzienlijk smaller zijn dan de deelblaadjes van de lagere stengelbladen.
- De breedte van de deelblaadjes heeft voornamelijk betrekking op de bovenste bladen.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/unter_sativa.htm)
- Flora Vegetativa (2007)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers
Pimpinella & Pastinaca - Pastinaak, Kleine bevernel & Grote bevernelDeze soorten blijven lastig op naam te brengen in vegetatief stadium. De volgende kenmerken hebben betrekking op de rozetbladen, niet op de stengelbladen.
| Kleine bevernel | Grote bevernel | Pastinaak |
Deelblaadjes | Altijd zittend | Onderste deelblaadjes gesteeld | Altijd zittend |
Vorm deelblaadjes | Ovaal tot langwerpig-lancetvormig | Ovaal, licht hartvormige bladvoet | Ovaal |
Beharing deelblaadjes | Bovenzijde spaarzaam tot dicht behaard | Behaard tot kaal | Meestal duidelijk behaard, soms kaal |
Bladrand deelblaadjes | Weinig gelobd, regelmatig getand | Sterk gelobd, regelmatig getand | Sterk gelobd, onregelmatig getand |
Aantal deelblaadjes | 4-5 paar | 3 paar | 3-6 paar |
Lengte deelblaadjes | Tot 2,5 cm | 2-5(-10) cm | 5-10 cm |
Bladsteel | Vaak paars, rond met ribben | Groen, kantig of driehoekig | Soms paars aan basis, afgeplat |
Bladsteel | Kaal tot teruggebogen behaard | Gegroefd, kaal of licht behaard | Licht gegroefd, kaal of behaard |
Huidmondjes | Boven en onder | Onder | Onder en boven (langs nerven) |
Opmerkingen:- Pastinaak kent drie ondersoorten (subsp. sativa, subsp. urens en subsp. sylvestris) en een variëiteit (var. hortensis) welke zich uiten in verschillende beharing en kleur van het blad.
- Beharingskenmerken zijn hoogst variabel, alle drie de soorten kunnen kaal, spaarzaam behaard of dicht behaard zijn.
- Je kan alles wel proberen te beschrijven, maar vaak komt de determinatie neer op habitus. Veel gezien hebben is belangrijker dan 1000 boeken bij je hebben.
Referenties:- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2007)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Veronica - Blauwe waterereprijs & Rode waterereprijsBloemkleur is geen betrouwbaar kenmerk om de twee soorten te onderscheiden. Er is al jarenlang discussie over welke kenmerken nu echt betrouwbaar zijn. Wellicht is het het beste om gewoon alle kenmerken te controleren en op basis van aantal overeenkomsten een conclusie te trekken.
| Blauwe waterereprijs | Rode waterereprijs |
Bloemkleur | Lichtpaars tot blauw met paarse lijntjes | Lichtroze met donkerroze lijntjes |
Vruchtsteel | Scherpe hoek (<45 graden) met stengel | Stompe hoek (>45 graden) met stengel |
Stengelbladen | <4 x zo lang als breed (15-30 mm breed) | >4 x zo lang als breed (6-15 mm breed) |
Onderste stengelbladen | Kort gesteeld | Zittend |
Bloemsteel en vrucht | Nooit beklierd | Soms beklierd |
Vrucht | Iets langer dan breed | Even lang als breed |
Bloemsteel | Meestal langer dan schutblad | Meestal korter dan schutblad |
Vruchtsteel | ? | Meestal langer dan schutblad |
Opmerkingen:- De kruising tussen Rode en Blauwe waterereprijs (Veronica x lackschewitzii) is volledig steriel. Deze kruising herken je doordat de vruchten niet ontwikkelen, ze blijven klein en verschrompeld. Daarnaast blijven de bloeiwijzes almaar doorgroeien, waardoor deze veel langer worden dan bij de oudersoorten. De plant kan geen energie in vruchtzetting steken en blijft daarom doorbloeien.
- Binnen dit aggregaat valt ook nog Veronica anagalloides die in Nederland en België niet voor lijkt te komen. De soort lijkt sterk op Rode ereprijs, maar heeft nog smaller blad (tot 6 mm), langwerpigere vruchten die buiten de kelk steken, een kortere stijl (0,8-1,1 mm t.o.v. 1,5-2,5 mm) en schutbladen die korter zijn dan de vruchtsteel.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rachenbluetler/anagallis_agg.htm)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Flora Gallica (2014)
Tekst: Niels Eimers
Crocus - Gele krokus& Vroege krokusGele krokus (
Crocus x stellaris) en Vroege krokus (
Crocus chrysanthus) zijn sterk gelijkende soorten. Een foto van het bolomhusels is essentieel om deze twee soorten en andere soorten betrouwbaar te kunnen determineren.
| Gele krokus | Vroege krokus |
Bolomhulsel | Vezelig, verticaal splijtend | Glad, horizontaal splijtend bij basis |
Bloemdekbladen | Donker geel | Licht geel of donker geel |
Bladen | 1-4 mm breed | 0,5-2,5 mm breed |
Opmerkingen:- Diverse bronnen gebruiken de vorm van de helmknoppen, maar de betrouwbaarheid hiervan is onzeker. Bij Gele krokus zouden deze pijlvormig zijn, bij Vroege krokus lijnvormig.
- Crocus x stellaris heet tegenwoordig Crocus x luteus en is de kruising tussen Crocus flavus en Crocus angustifolius. Het is onduidelijke of de zuivere ouderplanten voorkomen.
- Er zijn meer geelbloemige krokussen, waaronder Crocus olivieri (stijlen met 6-15 zijtakken i.p.v. 3), Crocus korolkowii (bol met 10-20 bladen i.p.v. 2-9) en Crocus ancyrensis (bloemen éénkleurig geel en bolomhulsel glad). De zuivere Crocus angustifolius lijkt niet voor te komen.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Krautige Zier- und Nutzpflanzen (Rothmaler, 2005)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/crocus)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Schwerliliengewaechse/crocus_gelb.htm)
Tekst: Niels Eimers
Phedimus kamtschaticus, Phedimus hybridus & Phedimus aizoon:Het geslacht Phedimus is vrij recent afgeplitst van het geslacht Sedum. Phedimus kenmerkt zich door de gele bloemen, de langwerpige, vlakke stengelbladen en de relatief grote planten. Het onderscheid tussen de drie taxa is echter zeer onduidelijk. In veel literatuur worden slechts twee soorten genoemd en verschillende bronnen geven soms tegenstrijdige informatie. Daarnaast is niet uitgesloten dat er kruisingen tussen deze drie taxa aanwezig zijn. Uit de verschillende forum topics op waarneming.nl (zie referenties) is de conclusie gekomen dat determinatie erg lastig is.
| Phedimus kamtschaticus | Phedimus hybridus | Phedimus aizoon |
Groeiwijze | Liggend tot opstijgend | Liggend tot opstijgend | Erect |
Bladvorm | Langwerpig-eirond tot spatelvormig (vrij smal) | Langwerpig-eirond tot spatelvormig (iets breder) | Langwerpig-eirond tot langwerpig (vrij breed) |
Bladafmetingen | 3-5 x 1-1,2 cm | 2,5 x 2 cm | 5-8 x 2-3 cm |
Deelvruchten | Horizontaal tot schuin omhoog | Duidelijk schuin omhoog | Horizontaal tot schuin omhoog |
Stengelbladen | Tegenoverstaand of verspreid | Verspreid | Meestal verspreid |
Overwinteren | Niet overwinterend, nieuwe, korte scheuten vormend | Overwinterend, met lange bebladerde scheuten | ? |
Bloemdiameter | >15 mm | <15 mm | ? |
Stengels | Onvertakt | Vertakt | Onvertakt |
Opmerkingen:- De bladafmetingen van de soorten verschillen van bron tot bron. Phedimus hybridus heeft in ieder geval duidelijk breder blad dan Phedimus kamtschaticus.
- Het is onduidelijk of het wel of niet vertakken van de stengels betrouwbaar is. In de meeste literatuur wordt dit kenmerk niet genoemd.
- Phedimus stoloniferus en Phedimus stellatus hebben roze bloemen.
- Phedimus kamtschaticus subsp. ellacombianus heeft gele helmknoppen en verspreide of tegenoverstaande stengelbladen.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Dickblattgewaechse/phedimus.htm)
- Flora of China (2001) (http://flora.huh.harvard.edu/china/PDF/PDF08/PHEDIMUS.pdf)
- Exkursionsflora von Deutschland: Krautige Zier- und Nutzpflanzen (Rothmaler, 2005)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Forum topic (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=295053.0)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Geum - NagelkruidHet onderscheid tussen Geel nagelkruid en Groot nagelkruid kan erg lastig zijn en meer soorten en kruisingen maken dit niet gemakkelijker. Fotografeer altijd de rozetbladen (grondstandige bladen).
- 1a. Rozetbladen met diep ingesneden eindblad (duidelijk drielobbig), eindblad met wigvormige bladvoet. 2.
- 1b. Rozetbladen met ondiep ingesneden eindblad (onduidelijk drielobbig), eindblad met hartvormige bladvoet. 3.
- 2a. Rozetbladen meestal met drie grotere deelblaadjes, hoofdjes met minder dan 100 vruchtjes, vruchtsnavel kaal. Geum urbanum
- 2b. Rozetbladen geveerd (>3 grotere deelblaadjes), hoofdjes met meer dan 150 vruchtjes, vruchtsnavel met lange haren. Geum aleppicum
- 3a. Bloembodem met geelbruine, lange (2-3 mm) haren, bloemsteel dichtfluweelachtig tot donzig behaard. Geum japonicum
- 3b. Bloembodem met witte, korte (<1 mm) haren, bloemsteel met enkele borstelharen. Geum macrophyllum
Opmerkingen:
- Geum staat bekend om haar hybriden, wat determinatie bemoeilijkt. De kruising tussen Geel nagelkruid en Groot nagelkruid (Geum x convallis (G. urbanum x macrophyllum)) wordt in Nederland en België nog niet onderscheiden, maar is zeer waarschijnlijk aanwezig. De kruising is volledig steriel.
- Aangenomen wordt dat Knikkend nagelkruid Geum rivale enkel met Geel nagelkruid kruist, maar een kruising met Groot nagelkruid is niet uitgesloten.
- Geel nagelkruid kan tijdens de bloei al licht teruggeslagen kelkbladen hebben. Gebruik dit kenmerk altijd in combinatie met de bladkenmerken.
Referenties:
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rosengewaechse/geum_mehr.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Gefaßpflanzen Grundband (Rothmaler)
Tekst: Niels Eimers
Sedum hispanicum, Sedum lydium & Sedum pallidum:Dit drietal soorten is niet inheems in Nederland. Sedum hispanicum en Sedum pallidum worden als sierplant gebruikt en kunnen gemakkelijk verwilderen. Sedum lydium is nog niet aangetroffen en is hier ook niet direct te verwachten (komt voor in Turkije). Vanwege eerdere verwarring met deze soort, heb ik deze ter volledigheid wel opgenomen. Deze drie soorten onderscheiden zich van de overige Sedum soorten o.a. door hun blauwgroene, doffe bladkleur.
| Sedum hispanicum | Sedum lydium | Sedum pallidum |
Aantal kroonbladen | 5-9 (meestal 6) | 5 | 5 |
Beharing bloeiwijze | Beperkt beklierd, slanke klierharen | Kaal | Sterk beklierd, stevige klierharen |
Middenstreep kroonbaden | Lichtroze | Roze tot rood | Roze tot rood |
Lengte kroonbladen | 3,5-6 mm | 2-4 mm (meestal 3) | 4-5 mm |
Bladkleur | Blauwgroen | Groen of blauwgroen | Blauwgroen |
Bloeiwijze | Wijdvertakt | Compact (1-2 cm breed) | Wijd vertakt |
Meerjarigheid | één- tot meerjarig, weinig steriele scheuten | Meerjarig, veel steriele scheuten | Meerjarig, veel steriele scheuten |
Opmerkingen:- In vegetatief stadium zijn de drie soorten niet met zekerheid op naam te brengen. Sedum lydium en Sedum pallidum hebben (buiten de bloeiperiode) vaak vrij compacte, vegetatieve scheuten. Tijdens de bloeiperiode, zijn de vegetatieve scheuten een stuk minder compact en daarmee niet van Sedum hispanicum te onderscheiden.
- De aanwezigheid van klieren is een erg belangrijk kenmerk, maak dus een scherpe foto van dichtbij.
- Dik vetkruid heeft ook blauwgroen blad, maar heeft veel dikker blad.
- Sedum hispanicum lijkt bij verre de meest algemene soort te zijn van dit trio.
Referenties:- Artikel: Die Bleiche Fetthenne (Sedum pallidum M. BIEB.) (https://www.botanik-bochum.de/publ/OVBBV4_5_Bomble_Wolgarten_Sedum_pallidum.pdf)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers
Lotus: Moeras-, Gewone, Rechte en Smalle rolklaver:In het veld kunnen Rolklavers soms al lastig op naam te brengen, maar op basis van foto's kan het helemaal lastig zijn! Vaak zie je slechts een deel van de kenmerken en kan je met een dichotome determinatiesleutel niet uit de voeten.
| Moeras- rolklaver | Gewone rolklaver | Rechte rolklaver | Smalle rolklaver |
Bovenste deelblaadjes | Max 3 x lang als breed | Max 3 x lang als breed | Max 3-4 x lang als breed | 5-8 x zo lang als breed |
Groeiwijze | Kruipend of klimmend | Kruipend of klimmend | Rechtopstaand | Kruipend of klimmend |
Kelktanden in knop | Stervormig uitstaand | Samenneigend | Samenneigend | Samenneigend |
Aantal bloemen | (1-)5-12 | (1-)3-8 | 5-8 | 1-4(-6) |
Stengel | Vaak hol, gestreept | Gevuld, niet gestreept | Hol, niet gestreept | Gevuld, niet gestreept |
Bloemkleur | Geel, in knop vaak rood | Geel, in knop vaak rood | Lichtgeel, in knop zelden rood | Geel, in knop vaak rood |
Bloemlengte | 10-18 mm | 6-16 mm | Ongeveer 14 mm | 7-12 mm |
Zijnerven (onderzijde blad) | Duidelijk zichtbaar | Onduidelijk | Onduidelijk | Onduidelijk |
Beharing langs bladrand | Lange haren | Kaal of veel kortere haren | Meestal kaal | Meestal kaal |
Beharing op blad | Kaal | Kaal of behaard | Meestal kaal | Meestal kaal |
Wortels | Ondergrondse uitlopers | Penwortel | Penwortel | Penwortel |
Bovenste twee kelktanden | Met scherpe insnijding | Met ronde insnijding | Met ronde insnijding | Met ronde insnijding |
Beharing kelktanden | Meestal veel, lange haren | Meestal weinig, korte haren | Meestal weinig, korte haren | Meestal weinig, korte haren |
Kelktanden | Ongeveer gelijk | Meestal langer dan kelkbuis, variabel | Meestal langer dan kelkbuis, variabel | Korter dan kelkbuis |
Bovenrand kiel | Kiel gelijkmatig gebogen, bocht stomp-afgerond | Kiel plots, vrijwel haaks geknikt | ? | ? |
Opmerkingen:- Gewone rolklaver kent een kale ondersoort (subsp. corniculatus) en een behaarde ondersoort (subsp. hirsutus).
- Overige soorten kunnen als adventief gevonden worden: Lotus maculatus (deelblaadjes zeer smal), Lotus maritimus (alleenstaande, lichtgele bloemen), Lotus tetragonolobus (alleenstaande, rode bloemen), Lotus alpinus (bloeiwijze 1-3 bloemig, kiel paars) en Lotus subbiflorus (zeer sterk behaard).
- Controleer bij het hol of gevuld zijn van de stengel een dik stuk stengel.
Referenties:- Rothmaler
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/lotus_ies.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Flora van België, het Groothertogdom Luxemburg, Noord-Frankrijk en de aangrenzende gebieden (Pteridofyten en spermatofyten) Derde druk, ongewijzigde herdruk (2012)
Tekst: Niels Eimers
Kerspruim (Prunus cerasifera) versus Sleedoorn (Prunus spinosa) en ook nog Pruim (Prunus domestica) tijdens de bloeitijd. Opgelet, onderstaande enkel van toepassing voor 'groene' Kerspruimen (maar de rest heeft bloemen met minstens roze tint en schietend blad is paarsbruin).
Zoals gebruikelijk bij houtige gewassen dienen meerdere bloemen aan meerdere takken bekeken te worden en dient er erg goed opgelet te worden bij wortelopslag, jonge planten (eventueel heropschietend na kap) etc.. Dergelijk spul is te herkennen aan het groot aantal doornen. Zo ligt bij jonge wortelopslag van Pruim en bij jonge exemplaren van Kerspruim het aantal meeldraden per bloem doorgaans iets lager. Let ook op voor aangesneden bomen/struiken. Met name Sleedoorn wordt vaak geraakt door klepelmaaiers etc. en kan daarna (gedeeltelijk) erg afwijkend zijn (grotere kroonbladen, groter aantal meeldraden per bloem).
Het goede nieuws: het is doorgaans zeer goed te doen. Wat vooral een probleem is: mensen geloven blindelings wat ze in de flora lezen, en blindelings mag je hier wel erg letterlijk nemen (sommige mensen geloven werkelijk alles, als het maar in een boek staat). Houtige gewassen zijn zeer slecht beschreven in de flora's. Hoe dat precies komt, weet ik niet.
Opletten voor dubbele bloemen, deze tellen niet mee voor determinatie: komen vaak voor bij alle drie de soorten, zijn dan te herkennen aan het wel érg groot aantal meeldraden, twee stijlen en groot aantal kelkslippen (7 en meer, 5 of 6 bij normale bloemen).
Controleer voldoende bloemen verspreid. Gebruik vergrootglas of loupe.
1. Kelkslippen aan de binnenkant (bovenzijde) duidelijk behaard, niet enkel ter hoogte van de keel van de bloem --> Prunus domestica. Erg variabele soort. Doorgaans hoog aantal meeldraden (vaak 25 en meer per bloem). Bloemen (kroonbladen) ook groter dan bij Kerspruim en Sleedoorn. Weinig kans op verwarring met Kerspruim, begint slechts te bloeien als Kerspruim uitgebloeid raakt. Weinig kans op verwarring met Sleedoorn: duidelijk grotere bloemen. Bij een zeer beperkt aantal Prunus domestica is de binnenkant van de kelk glad. Indien bloemstelen dan vaak over de gehele lengte behaard zijn heb je zeker geen Kerspruim en als er wimperharen te vinden zijn over de hele rand van de kelkslippen zeker geen Sleedoorn.
2. Kelkslippen aan de binnenkant (bovenzijde) kaal (op eventueel wat beharing in de keel van de bloem na) --> cerasifera + spinosa.
Kerspruim --> Kelkslippen met 11 tot 20 (of zelfs nog meer) tanden per zijde (dus 22 - 41 in totaal) en kelkslippen vrij snel teruggeslagen, uiteindelijk helemaal tot tegen de bloembeker, zie bijvoorbeeld https://waarnemingen.be/foto/view/16201344, https://waarnemingen.be/foto/view/16198630 , https://waarnemingen.be/foto/view/16238653 . Veel bloemen met 24 en meer meeldraden.
Sleedoorn --> Kelkslippen met 0 tot 9 tanden per zijde (dus 0 - 19 in totaal), rechtsopstaand tot teruggeslagen maar nooit helemaal tot op de bloembeker teruggeslagen. Bloemen meestal met maximaal 23 meeldraden (kan evenwel meer zijn bij sterk groeiende exemplaren) .
Bij een zeer beperkt aantal Kerspruimen is de rand van de kelkslippen ongetand, mogelijks zijn dat hybriden van variëteiten met paarsbruin blad (of exemplaren met paarsbruin blad die hun kleur om één of andere reden verloren).
Bij alledrie de soorten kunnen er klieren op de top van de tanden van de kelkslippen zitten, het vaakst bij Kerspruim minst vaak bij Sleedoorn. Bij Kerspruim hebben de kelkslippen vaak een roze rand, bij Sleedoorn af en toe en bij Pruim bij mijn weten nooit. Kelkslippen van Kerspruim zijn nooit bewimperd, soms bewimperd aan de basis bij Sleedoorn en niet zelden over de hele rand bewimperd bij Pruim.
Bij Kerspruim zijn eenjarige twijgen bijna altijd glad, maar dit kan ook bij Sleedoorn en Pruim (subsp. domestica) het geval zijn. Beharing op de twijgen is vaak zéér kort en dan heb je minstens 10 x vergroting nodig.
Minder bruikbaar als kenmerk maar soms vernoemd: Vorm van de kelkslippen: met brede ronde top bij Kerspruim, meer driehoekig bij Sleedoorn. Evenwel is bij beide soorten de vorm van de kelkslippen erg variabel en er is overlap.
Te vermijden: al dan niet overlappende kroonbladen, grootte van de bloemen (behalve voor Pruim relevant), lengte van de bloemstelen (wegens te veel variatie).
Futiel: de befaamde groene twijgen van het vorige jaar bij Kerspruim. Absoluut onnodig tijdens de bloei. Bovendien zijn de twijgen bij Kerspruimen die echt veel zonlicht vangen gewoon bruin.
De mythes: aantal bloemen per knop. Werkt goed om pruimen van kersen te onderscheiden (max. twee bij pruimen, meer dan twee bij kersen), maar twee bloemen per knop is niet ongewoon zowel bij Kerspruim als bij Sleedoorn (is inderdaad wel couranter bij Pruim, maar zeker niet diagnostisch).
Doornen: een uiterst hardnekkige mythe. Niet uit te roeien en vaak de oorsprong van verkeerde determinaties. Doornen wijzen eerder op de sterkte van de groei, dus doornen zie je bij wortelopslag, jonge exemplaren, terug opschieten na kap etc. en dat bij alle pruimen. Kortom, doornen hebben nul komma nul waarde voor het determineren van pruimen.
Beharing van de bloemsteel, ook een zéér hardnekkige mythe. Bloemstelen behaard bij een deel van de Sleedoornen, onbehaard bij een deel van de Prunus domestica (onbehaard bij Kerspruim alhoewel soms zeer beperkte beharing aan de basis bij zeer sterk groeiende scheuten ).
Ook iets dat je vaak leest maar niet klopt: helmknoppen van Sleedoorn zouden zogezegd oranje moeten zijn.
Wordt ook vaak gebruikt in determinatiesleutels maar heeft nul waarde: moment van schieten van het blad. Varieert van exemplaar tot exemplaar is nauwelijks soortafhankelijk.
Overigens bestaan er ook hybriden tussen Kerspruim en Sleedoorn. Die zullen in de toekomst ook algemener worden: Kerspruim neemt snel toe. Verdachte exemplaren een jaar rond opvolgen is dan de boodschap (maar dat doet toch niemand). (Vermeende) Prunus x fruticans staat vaak in aangeplante heggen, waar je ook erg vreemde Sleedoornen kunt aantreffen (dit fenomeen is in heel Europa gekend).
Na de bloei verdwijnen die pruimen zeer snel in de anonimiteit, maar tijdens de vruchttijd duikt Kerspruim niet zelden plots op als 'Kroosjes' (Kroos (meervoud: krozen) is een volksnaam voor Kerspruim in Nederland). Pruim heeft een groter, ietwat lederig blad. De aders van derde orde puilen op de bladonderzijde over hun gehele lengte uit, bij Kerspruim enkel aan het begin en het einde en zijn die daartussen verzonken in het blad.
Raapzaad & Koolzaad:Raapzaad en Koolzaad vormen een berucht duo. Raapzaad blijkt aanzienlijk algemener te zijn dan Koolzaad, maar ze zijn niet altijd even gemakkelijk te onderscheiden.
| Koolzaad | Raapzaad |
Bloemen | Niet boven knoppen uitstekend | Bovenste bloemen boven knoppen uitstekend |
Bladvoet | Ondiep stengelomvattend (nooit sluitend) | Diep stengelomvattend (vaak sluitend) |
Bladkleur | Gehele plant blauwgroen | Alleen bovenste deel blauwgroen, soms geheel groen |
Snavel | 8-15 mm lang, 15% van totale vruchtlengte | 15-20 mm lang, 25% van totale vruchtlengte |
Opmerkingen:- Uiteindelijk raakt ook Koolzaad uitgebloeid en van het kenmerk "Open bloemen niet boven de knoppen uitstekend" is dan uiteindelijk geen sprake meer.
- Voorts kunnen bladeren in het midden van de plant bij Koolzaad wel degelijk een erg sterk stengelomvattende bladvoet hebben.
- Vruchtkenmerken zijn pas bruikbaar wanneer deze volledig volgroeid zijn.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- FLORON: eerste hulp bij determineren (https://www.verspreidingsatlas.nl/determinatie/ehbd/view.aspx?id=13)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/brassica_stangeum.htm)
Tekst: Dirk Derdeyn
Kleine varkenskers & Grove varkenskers:In bloei- en vruchtstadium zijn Kleine varkenskers (
Lepidium dydimum) en Grove varkenskers (
Lepidium coronopus) vrij gemakkelijk te onderscheiden, maar vegetatief valt dit niet altijd mee. Er is grote overlap in bladvorm tussen de twee soorten, wat het beschrijven niet gemakkelijk maakt.
| Kleine varkenskers | Grove varkenskers |
Bloemsteel | Langer dan bloemen | Korter dan bloemen |
Vruchtvorm | 2-3 mm lang, aan de top ingesneden | 1.5 mm lang, aan de top afgerond tot toegespitst |
Vruchtwand | Met het blote oog glad, met loepje licht geplooid | Zeer ruw door getande plooien |
Kroonbladen | Roomwit, tot 0.5 mm, iets korter dan kelk of ontbrekend | Wit, 1-1.5 mm, iets langer dan kelk |
Geur | Sterk naar Tuinkers ruikend en smakend | Geen geur? |
Bladsteel | Met groeve, met 1(-3) vaatbundels | Zonder groeve, met 3 vaatbundels |
Blad | Meestal zonder lange eindlob, 2e orde meestal kort | Meestal met lange eindlob, 2e orde meestal lang |
Beharing aan top van bladlobben | Aanwezig (loep) | Afwezig |
Bladkleur | Lichtgroen tot blauwgroen | Blauwgroen tot lichtgroen |
Opmerkingen:- De vegetatieve rozetten van o.a. Akkerkers, Steenkruidkers, Soliva pterosperma en Cotula australis kunnen sterk gelijken op Varkenskers.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Persicaria:Soorten uit het geslacht
Persicaria zijn in Nederland zeer algemeen, maar kunnen (vooral vegetatief) erg lastig op naam te brengen zijn. Fotografeer altijd (ook bij bloei) de aanwezigheid van beharing bovenop de tuitjes (stengelomvattende, vliezige steunblaadjes, direct boven de bladsteelaanhechting). Zoek een vers, gaaf tuitje, want als ze oud zijn, gaan ze rafelen en is beharing lastig te fotograferen. Fotografeer ook altijd de aan/afwezigheid van klierputjes aan de onderzijde van het blad. Kenmerken als bloemkleur en de aan/afwezigheid van een zwarte vlek op het blad zijn niet betrouwbaar. Samenvattend: wie Persicaria zegt, zegt ook tuitje!
| Perzikkruid | Beklierde duizendknoop | Zachte duizendknoop | Kleine duizendknoop | Waterpeper | Veenwortel (landvorm) |
Bloeiwijze | Compact, meestal roze, soms bleekgroen of wit | Compact, meestal bleekgroen, soms roze of wit | Los, roze of wit | Los, wit of roze | Los, roze of wit | Compact, altijd roze |
Beharing bovenop tuitje | Veel (tot 2 mm) | Afwezig tot zeer kort (0.2 mm) | Veel (1-4 mm) | Veel (2-3 mm) | Weinig (1-2 mm) | Veel (lang) |
Beharing op oppervlak van tuitje | Aanwezig | Afwezig | Aanwezig | Aanwezig | Afwezig | Aanwezig |
Onderzijde blad | Spaarzaam behaard | Meestal kaal met klierputjes, soms behaard | Kaal | Kaal | Kaal | Behaard |
Bladvoet | Wigvormig | Wigvormig | Wigvormig | Plotseling afgerond | Wigvormig | Hartvormig tot afgerond |
Blad | Breed, glimmend | Breed, dof | Breed, dof | Smal, glimmend | Breed, glimmend | Breed, dof |
Zwarte vlek | Aanwezig, zwak aanwezig of afwezig | Aanwezig, zwak aanwezig of afwezig | Zwak aanwezig of afwezig | Afwezig | Afwezig | Zwak aanwezig of afwezig |
Opmerkingen:- Zoek een vers, gaafrandig tuitje voor het fotograferen van de beharing.
- Buig de stengel op de plek van het tuitje, dan komt het tuitje los van de stengel en kan je de beharing goed zien.
- Aan/afwezigheid van de zwarte vlek op het blad is geen betrouwbaar kenmerk!
- Kleur van de bloeiwijze is geen betrouwbaar kenmerk!
- De bloeiwijze kan wit, lichtroze, donkerroze of bleekgroen zijn. De bloemen zijn vrijwel altijd wit.
- Er zijn meer Persicaria soorten, maar deze zijn gemakkelijk te onderscheiden en zijn daarom hier niet opgenomen.
- Persicaria soorten zijn zeer variabel en kennen vele ondersoorten en variëteiten. Vooral Beklierde duizendknoop is erg complex!
- Waterpeper smaakt erg scherp. Wanneer het blad niet scherp smaakt, kan het echter nog steeds Waterpeper zijn.
- Waterpeper heeft vaak een golvende bladrand.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Knoeterichgewaechse/persic_lang.htm#2)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Driekleurig viooltje, Akkerviooltje en hun kruising:Viooltjes zijn bekend om hun kruisingen en kunnen uiterst lastig op naam te brengen zijn. Er komen geregeld waarnemingen binnen van de kruising tussen Driekleurig viooltje en Akkerviooltje, maar de diagnostische kenmerken zijn vaak slecht zichtbaar. Ook Tuinviooltjes kunnen enorm op Driekleurig viooltje lijken en hier verder mee kruisen. In veel gevallen is het daarmee ondoenlijk om vast te stellen met welke soort je te maken hebt, maar met onderstaande kenmerken op de foto, kunnen we met iets meer waarschijnlijkheid het taxon vaststellen. Probeer altijd de verticale lengte van de bloem op te meten.
| Driekleurig viooltje | Viola x contempta | Akkerviooltje |
Bloem | Plat | Plat tot licht komvormig | Komvormig |
Bovenste kroonbladen | Duidelijk langer dan bovenste kelkbladen | Gelijk in lengte met bovenste kelkbladen | Kleiner dan bovenste kelkbladen |
Bloemkleur | Blauwpaars met geel | Crèmegeel met blauwpaars | Crèmegeel, soms met blauwpaars |
Verticale lengte bloem | 18-22 mm | Intermediair, maar meer als Akkerviooltje | 8-12 mm |
Boog van de bloemsteel | Niet opvallend grijsblauw | Onduidelijk grijsblauw | Grijsblauw |
Opmerkingen:- Kleinbloemige Tuinviooltjes kunnen sterk op Driekleurig viooltje lijken. Tuinviooltjes zijn ontstaan uit kruisingen tussen Viola tricolor, Viola lutea en Viola altaica. Tuinviooltjes hebben echter over het algemeen net wat grotere kroonbladen, dus als de bloem (verticaal meten) meer dan 22 mm is, is de kans op een zuiver Driekleurig viooltje klein.
- Akkerviooltje waarbij de top van de bovenste kroonbladen paars is, behoren tot Viola arvensis ssp. megalantha. Deze ondersoort heeft ook iets grotere en vlakkere bloemen.
- Driekleurig viooltje met gele en witte kroonbladen wordt Viola tricolor subsp. subalpina genoemd. Deze ondersoort komt voor op bergen en wordt hier dus niet verwacht.
- Driekleurig viooltje in de duinen wordt Duinviooltje (Viola tricolor subsp. curtisii of subsp. maritima) genoemd. Deze vormt lange uitlopers, is lichter paars van kleur en heeft minder geel in de bloemen.
- Driekleurig viooltje die volledig paars van kleur zijn, worden Viola tricolor var. polychroma genoemd.
Referenties:- BSBI: Violas of Britain and Ireland (2017)
- Blumen in Schwaben: Akkerviooltje ondersoorten (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Veilchengewaechse/arvensis.htm)
- Blumen in Schwaben: Driekleurig viooltje ondersoorten (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Veilchengewaechse/tricolor.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Zwarte toorts x Stalkaars:Van alle kruisingen binnen het geslacht Verbascum, is de kruising tussen Zwarte toorts en Stalkaars bij verre de algemeenste. In tegenstelling tot wat velen denken, is een Zwarte toorts met een vertakte bloeiwijze geen indicatie voor de hybride met Stalkaars. De kruising lijkt zelfs meer op Stalkaars dan op Zwarte toorts en valt voornamelijk op door de kleinere bloemen. Zoals met alle Verbascum soorten is een scherpe foto van de meeldraden noodzakelijk om te kunnen determineren (zie tabel en opmerkingen).
| Zwarte toorts | Verbascum x ambiguum | Stalkaars |
Beharing meeldraden | Alle 5 donkerpaars | (zie eerste opmerking) | Bovenste 3 wit, onderste 2 kaal |
Grootte bloem | Klein (12-25 mm) | Intermediair | Groot (30-50 mm) |
Lengte meeldraden | Alle 5 gelijk | Onderste 2 iets langer | Onderste 2 duidelijk langer |
Onderste 2 helmknoppen | Dwarsgeplaatst | Dwarsgeplaatst | Schuin langs de meeldraad aflopend |
Kroonbladen | Met duidelijke bruinrood vlekje aan basis | Met onduidelijk vlekje | Zonder vlekje |
Stengelbladen | Weinig behaard, donkergroen, niet langs stengel aflopend | Intermediair qua beharing en kleur, kort aflopend | Sterk behaard, lichtgroen tot grijsgroen, lang aflopend |
Zaadzetting | Fertiel | Steriel | Fertiel |
Opmerkingen:- Meestal zijn bij Verbascum x ambiguum de onderste twee helmdraden lichtpaars behaard en de bovenste 3 meeldraden wit behaard, maar ook kunnen alle 5 de meeldraden lichtpaars, wit of witgeel behaard zijn. De onderste twee meeldraden zijn in ieder geval niet kaal, zoals bij een zuivere Stalkaars.
- In Nederland zijn wel nog erg slecht bekend met het geslacht Verbascum, terwijl de soorten hier erg algemeen zijn. Er zijn erg veel hybriden beschreven en deze komen hoogst waarschijnlijk ook veel voor in Nederland.
- De kruising tussen Zwarte toorts en Koningskaars (Verbascum x semialbum) is in Nederland erg weinig gevonden, maar wel bijvoorbeeld meer in België en Groot-Brittanië en lijkt qua beharing van de meeldraden vrij sterk op Verbascum x ambiguum, maar heeft kleinere bloemen.
Referenties:- Hybrid Flora of the British Isles (Stace)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers & Sipke Gonggrijp
Lamsoor - Limonium:In Nederland komen twee sterk op Lamsoor (
Limonium vulgare) lijkende soorten voor, IJle lamsoor (
Limonium humile) en Kliflamsoor (
Limonium binervosum). De bladnervatuur is erg belangrijk en kan je het beste in beeld brengen door een blad tegen het zonlicht in te fotograferen. Vervolgens is het noodzakelijk om de lengte van de aartjes op te meten en het aantal bloemen per cm te tellen.
Determinatiesleutel:1a. Zijnerven ontspringen vanuit de bladvoet, blad meestal klein.
Kliflamsoor - Limonium binervosum.
1b. Zijnerven ontspringen op verschillende plekken vanuit de hoofdnerf, blad meestal groot.
2.2a. Helmhokken geel, langste aartjes 1-2 cm, aartjes met meer dan 4 bloemen per cm, de onderste twee bloemen van de aartjes zitten 1.5-3 mm uit elkaar, buitenste schutblad 1.7-3.0 mm.
Lamsoor - Limonium vulgare.
2b. Helmhokjes roodbruin, langste aartjes 2-5 cm, aartjes met minder dan 3 bloemen per cm, de onderste twee bloemen van de aartjes zitten 4-10 mm uit elkaar, buitenste schutblad 3.0-4.0 mm.
IJle lamsoor - Limonium humile.
Opmerkingen:
- Kliflamsoor kan blad tot 10(-15) cm lang hebben, maar heeft over het algemeen veel kleiner blad dan Lamsoor en IJle lamsoor.
- Kliflamsoor heeft meestal 1 paar zijnerven (soms 2 paar). Lamsoor en IJle lamsoor hebben meer zijnerven.
- Kliflamsoor heeft aartjes tot 3(-4,5) cm lang, maar de bladnervatuur is een stuk betrouwbaarder en gemakkelijker kenmerk.
- Kliflamsoor behoort tot een aggregaat met veel moeilijk te onderscheiden soorten (L. parvum, L. britannicum, L. paradoxum, L. recurvum, L. loganicum, L. transwallianum, L. normannicum, L. auriculae-ursifolium & L. binervosum). Limonium binervosum bestaat vervolgens nog uit drie ondersoorten (subsp. procerum, subsp. binervosum & subsp. dodartiforme).
- Andere soorten als Limonium platyphyllum, Limonium bellidifolium, Limonium sinuatum en Limonium hyblaeum zijn relatief gemakkelijk te onderscheiden van het hier behandelde trio.
Referenties:
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Chenopodium probstii, C. giganteum & C. x reynieri:Er is grote onduidelijkheid over het onderscheid tussen deze drie taxa.
Chenopodium x reynieri is de kruising tussen
C. giganteum en
C. album. De beperkte literatuur die iets over de soorten te vermelden heeft, is vaak incompleet en harde kenmerken ontbreken. Vooralsnog gebruiken we de kenmerken uit onderstaande tabel om de taxa te onderscheiden. Het kan zijn dat later nieuwe inzichten verschijnen en dat de diagnostische kenmerken anders blijken.
| Chenopodium probstii | Chenopodium giganteum | Chenopodium album x Chenopodium giganteum |
Grootte | Meestal kleinblijvend | Zéér fors, tot twee meter | Meestal kleinblijvend |
Bladvorm | Duidelijk langer dan breed, als Chenopodium album | Erg fors en breed (nauwelijks langer dan breed) | Duidelijk langer dan breed, als Chenopodium album |
Bladrand | Vrij diep gelobd | Ondiep gelobd | Vrij diep gelobd |
Jong blad | Alleen bladrand rood, onderzijde en bovenzijde witgroen | Midden van blad roze, onderzijde ook roze | Midden van blad roze, onderzijde ook roze |
Oud blad | Geheel geel, oranje of roodpaars verkleurend (vanaf bladrand) | Volledig witgroen | Volledig witgroen |
Bloeiwijze | Witgroen | Roze | Roze |
Opmerkingen:- Chenopodium probstii heeft ook iets vettiger blad dan Chenopodium album.
- Chenopodium probstii en Chenopodium x reynieri kunnen ook vrij fors worden, tot zo'n 1,5 meter hoogte, maar blijven meestal kleiner.
- Chenopodium probstii kan zo sterk op Chenopodium album lijken, dat dit taxon tot nog toe niet als aparte soort opgenomen is in de Nederlandse flora's.
- Vooral jonge exemplaren van Chenopodium giganteum zijn lastig te onderscheiden van Chenopodium album x Chenopodium giganteum, maar zo lang de bladvorm niet opvallend breed is, is de kruising waarschijnlijker.
- Chenopodium giganteum is bij verre de zeldzaamste van de drie taxa en is nog niet verwilderd aangetroffen (alleen aangeplant).
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Gefäßpflanzen Grundband (Rothmaler)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers
Conyza canadensis, C. sumatrensis & C. bilbaona:Hier worden nodeloos veel fouten tegen gemaakt. Het is zelfs niet nodig de lobben van de buisbloemen te tellen. Met minimale voorkennis is dit echt heel makkelijk, zelfs met het blote oog.
Opgelet: in deze tekst is C. bonariensis (Gevlamde fijnstraal) niet meegenomen.
Wat je vooraf moet weten: - Bloeiende hoofdjes zijn cilindervormig, na de bloei worden ze (doorgaans) peervormig. Dat verklaart waarom de bloemen aan éénzelfde plant meestal van vorm verschillen.
- Dit is de belangrijkste bron voor verwarring: De centrale bloemen van het bloemhoofdje zijn veel breder (en na de bloei vaak anders gekleurd aan de top) dan de bloemen errond. Ze hebben meeldraden en stijlen en zijn echte buisbloemen. De bloemen errond zijn vrouwelijk. Bij C. canadensis zijn deze vrouwelijke bloemen echte lintbloemen (zie http://www.soortenbank.nl/afbeelding_venster.php?url=BIS/flora_nl_v2/pictures/asteraceae%20hoofdje.jpg&title=lintbloem voor de terminologie) met een duidelijk zichtbaar (ook met het blote oog) wit lint. Bij C. sumatrensis en C. bilbaoana is dit lint doorgaans verwaarloosbaar kort (en niet als dusdanig zichtbaar).
- Kleine complicatie: Soms steken de stijlen van de vrouwelijke bloemen in de rand van het hoofdje ver uit de bloemen (dit zie je vaak bij C. sumatrensis). Dit mag niet verward worden met 'lintbloemen met een duidelijk lint'.
Kenmerken waar té veel aandacht aan wordt besteed:- Habitus: variabel bij de drie soorten en irrelevant met het oog op een correcte determinatie (de drie soorten overlappen elkaar wat dit betreft).
- Kleur: van dof grijsgroen tot levendig geelgroen bij alle drie de soorten, dus compleet irrelevant.
- Bladbewimpering en textuur van de plant: niet nodig om tot een correcte determinatie te komen bij bloeiende planten. Bladbewimpering wordt evenwel erg vaak gebruikt. Alhoewel niet helemaal zonder betekenis erg gevaarlijk omdat met name sumatrensis en vooral canadensis in dat opzicht variabel zijn (van canadensis bestaat een (algemene) ruige vorm met compleet afwijkende bladbewimpering). Ruige fijnstraal voelt altijd ruig aan met een tamelijk hard blad. Bij de andere twee soorten is er variatie.
- Grootte van de bloemhoofdjes: opletten voor vormen van sumatrensis met kleine hoofdjes. Gemiddeld heeft sumatrensis de grootste hoofdjes. Planten met zéér kleine hoofdjes zijn zeer vaak bilbaoana.
Tot slot, minimale sleutel die perfect werkt:1a. Vrouwelijke bloemen naast de centrale buisbloemen duidelijk met wit lint, duidelijk langer dan en dus boven de centrale buisbloemen uitstekend, deze na de bloei doorgaans naar binnen buigend en de centrale buisbloemen verbergend.
Conyza canadensis1b. Bloemhoofdjes zonder duidelijke lintbloemen, alle bloemen in het hoofdje min of meer even lang als de centrale buisbloemen. Centrale buisbloemen ook na de bloei altijd perfect zichtbaar.
22a. Omwindsels behaard.
Conyza sumatrensis2b. Omwindsels hoogstens met enkele verspreide haren.
Conyza bilbaoanaOpmerkingen:- Een loupe met max. 10 x vergroting volstaat. Kan ook met het blote oog maar vooral in het begin is een vergrootglas of een loupe aan te raden.
- Bekijk meerdere hoofdjes verspreid over de bloeiwijze.
- De witte linten van de lintbloemen bij canadensis worden iets vuiler wit na de bloei. De toppen van de vrouwelijke bloemen zijn eerder grijs bij sumatrensis en wit bij bilbaoana en kleuren na de bloei vaak paars.
- Bij C. canadensis hebben de centrale buisbloemen een top met vier tanden, bij de twee andere soorten een top met vijf tanden.
Referenties:- Usual suspects
- Eigen observaties
Tekst: Dirk Derdeyn (2018).
Euphorbia esula aggregaat:Euphorbia esula is een complex waarbinnen wereldwijd 60 soorten onderscheiden worden. Het is onduidelijke welke taxa hiervan in Nederland en België voorkomen. De soorten vormen fertiele kruisingen, wat het op naam brengen niet gemakkelijk maakt. Het hier geplaatste overzicht is rechtstreeks overgenomen uit New Flora of the British Isles. Zij behandelen drie soorten en hun drie kruisingen.
Wetenschappelijk | Nederlands | Bladvorm | Bladbreedte | Bladvoet | Bladtop |
Euphorbia esula | Heksenmelk | Grooteste breedte voorbij het midden | (3-)5-10 mm | Versmald tot smal wigvormig | Stomp tot afgerond |
Euphorbia waldsteinii | n.v.t. | Grootste breedte vóór het midden | 3-4 mm | Afgerond tot breed wigvormig | Spits tot toegespitst |
Euphorbia cyperissias | Cipreswolfsmelk | Bladranden evenwijdig aan elkaar | <2(-3) mm | Nauwelijks versmald | Nauwelijks versmald |
Euphorbia x pseudovirgata | Roedelwolfsmelk | Grootste breedte bij of vóór midden | 4-5 mm | Niet versmald of plots versmald tot afgeknot | Toegespitst tot stomp |
Euphorbia x gayeri | Euphorbia waldsteinii x Cipreswolfsmelk | Grootste breedt bij of vóór midden | 2-3 mm | Abrupt versmald tot afgeknot | Toegespitst tot stomp |
Euphorbia x pseudoesula | Heksenmelk x Cipreswolfsmelk | Grootste breedte voorbij midden | 2.6-4 mm | Spits tot stomp | Afgerond |
Opmerkingen:- Niet alle soorten en kruisingen zijn op waarneming.nl en/of waarnemingen.be te vinden.
- Euphorbia x pseudovirgata (Roedelwolfsmelk) is op waarneming.nl te vinden als Euphorbia esula subsp. tommasiniana. Op waarnemingen.be is dit taxon onder beide namen te vinden, al zijn zij hier momenteel nog niet als synoniem opgenomen.
- Euphorbia waldsteinii is op waarnemingen.be te vinden als Euphorbia virgata.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1468)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Xanthium - Stekelnoot:Wat wij in Nederland en België jaren lang Late stekelnooot (
Xanthium strumarium) noemden, bleek meer overeenkomst te hebben met Grote stekelnoot (
Xanthium orientale). Maar ook dit klopt niet helemaal. Verreweg de meeste vondsten betreffen
Xanthium saccharatum en
Xanthium italicum. De Xanthium soorten zijn nauwverwant en lijken sterk op elkaar. Daarom hebben wij er voor gekozen om Grote stekelnoot als complex te beschouwen en hebben de wetenschappelijke soortnaam van Grote stekelnoot gewijzigd naar
Xanthium orientale s.l.Recent zijn alle waarnemingen van Late stekelnoot omgezet naar de verzamelsoort Late stekelnoot + Grote stekelnoot. In de winterperiode gaan we deze waarnemingen opnieuw bekijken en zo veel mogelijk omzetten naar de correcte soortnaam.
Vanaf heden zijn de soorten binnen dit complex beschikbaar gemaakt op waarneming.nl en waarnemingen.be. Dit betekent dat er weer een hoop te ontdekken valt!
1a. Stengel bij de bladvoet met doorns, stengelbladen lancetvormig.
Xanthium spinosum1b. Stengel zonder doorns, stengelbladen breed (nauwelijks langer dan breed).
2.2a. Vruchten 12-15 mm lang, doorns op vruchten kaal of met slappe beharing.
3.2b. Vruchten >15 mm lang, doorns op vruchten met stevige beharing.
4. (Xanthium orientale s.l.)3a. Vruchten tussen doorns met slappe beharing.
Xanthium strumarium3a. Vruchten tussen doorns kaal.
Xanthium pungens4a. Doorns op vruchten ver uit elkaar, doorns zeer stevig en sterk omgekruld. Vrucht sterk beklierd.
Xanthium orientale s.s.4b. Doorns op vruchten dicht op elkaar, doorns omgekruld en/of recht. Vrucht zwak beklierd.
5.5a. Stengel zonder zwarte punten strepen.
Xanthium saccharatum5b. Stengel met duidelijke, zwarte punten en strepen.
6.6a. 90-100% van de doorns op de vruchten haakvormig. Doorns relatief lang.
Xanthium italicum6b. 20-50% van de doorns op de vruchten haakvormig. Doorns relatief kort.
7. Xanthium albinum7a. Stengelbladen met hartvormige bladvoet, rijpe vruchten dik, eivormig, 2.5 keer zo lang als breed, doorns 40-50% met hakige top.
Xanthium albinum subsp. albinum7b. Stengelbladen met wigvormige bladvoet, rijpe vruchten slank, ovaal, 3.5 keer zo lang als breed, doorns 10-30% met hakige top.
Xanthium albinum subsp. ripariumOpmerkingen:
- Bij het onderscheid tussen Xanthium italicum en Xanthium albinum wordt de lengte van de doorns genoemd. Volgens Blumen in Schwaben zouden de doorns 0,8 tot 1,1 keer zo lang moeten zijn als de doorsnede van het nootje (zonder doorns). Bij Xanthium albinum zouden de doorns 0,5-0,6 keer zo lang moeten zijn. Het lijkt er op dat deze getallen bij beide soorten een stuk lager moeten liggen.
- Bij het onderscheid tussen Xanthium albinum subsp. albinum en Xanthium albinum subsp. riparium wordt de lengte/breedte-verhouding van de nootjes als onderscheidend kenmerk genoemd. Dit kenmerk hebben we nog niet kunnen bevestigen, we moeten meer waarnemingen van deze soort hebben om de betrouwbaarheid hiervan te kunnen inschatten.
- Ondanks dat we er al wel even naar kijken, is dit nieuwe materie voor ons. We moeten er nog een hoop ervaring in opdoen.
- Herbariummateriaal verzamelen voor Naturalis (Leids Herbarium) wordt erg gewaardeerd. In deze handleiding (https://waarneming.nl/download/Herbariummateriaalverzamelen.pdf) zie je hoe dat moet.
Referenties:
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/Gruene/spitzklette.htm)
- Rothmaler Gefaßpflanzen Grundband
Tekst: Niels Eimers (2020).
Nepeta racemosa & Nepeta x faassenii:Misschien wel een van de meest lastig te onderscheiden taxa,
Blauw kattenkruid (
Nepeta racemosa) en
Grijs kattenkruid (
Nepeta x faassenii). In alle beschikbare literatuur staan tegenstrijdige kenmerken. Bij dezen een eerste poging (eigenlijk mijn 4e, de vorige keren heb ik opgegeven) om dit te bundelen. Op basis van eigen ervaring heb ik een kolom met betrouwbaarheid toegevoegd. Laat het me vooral weten als jouw ervaring anders is en gebruik een fotowaarneming om dit te ondersteunen.
| Nepeta racemosa | Nepeta x faassenii | Betrouwbaarheid |
Helmdraden | Buiten bloem stekend | Binnen bloem blijvend | Betrouwbaar |
Breedte/lengte ratio blad | 2/3 | 1/3 | Betrouwbaar |
Bladvoet | Hartvormig | Wigvormig | Betrouwbaar |
Bloemlengte | 9-13 mm | 6-12 mm | Overlappend |
Bovenzijde blad | Nauwelijks viltig behaard | Grijsviltig behaard | Onbetrouwbaar |
Bloemkleur | Blauwpaars | Roodpaars | Onbetrouwbaar |
Bovenste bladen | Zittend | Gesteeld | Onbetrouwbaar |
Schijnkransen | Kort gesteeld | Lang gesteeld | Onbetrouwbaar |
Kroonbuis | Langer dan kelk | Even lang als kelk | Onbetrouwbaar |
Vruchtbaarheid | Fertiel | Steriel | Onbekend |
Opmerkingen:- Jonge bladen zijn altijd grijsviltig, alleen de lagere stengelbladen zijn groenig bij Blauw kattenkruid.
- Alleen bij vegetatieve spruiten zijn de bovenste stengelbladen zittend bij Blauw kattenkruid.
- Bloemkleur is hoogst variabel, vaak is de onderlip nog wel blauwpaars, maar de rest van de bloem niet.
- In tegenstelling tot wat men voorheen aannam, lijkt Blauw kattenkruid aanzienlijk algemener te zijn dan Grijs kattenkruid.
- Nepeta x faassenii is de kruising tussen Nepeta racemosa en Nepeta nepetella, een witbloemige soort.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Lippenbluetler/nepeta_blau.htm#6)
- Heukels' FLora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1155)
- New Flora of the British Isles (Stace) ed4
- Krautige Zier und Nutzpflanzen (Rothmaler)
Tekst: Niels Eimers (2018).
Salix euxina (en Salix x fragilis).
Salix euxina wordt en werd sporadisch aangeplant, als iemand dat doet/deed langs stromend water mag je er donder op zeggen dat die daar verwildert. Salix euxina is nauw verwant aan Salix pentandra en dat levert een aantal keiharde kenmerken op voor de determinatie.
Algemeen: te zoeken tussen 'breedbladige' S. x fragilis en S. pentandra - achtige wilgen, breed blad in vergelijking met een doorsnee Schietwilg. Het is nog steeds een 'smalbladige wilg', maar blad is breder dan 2 cm. Bij oudere, onbeschadigde wilgen is de tak - en twijgkleur typisch, zeker in het tweede deel van de winter (eerder op het jaar ook lichtjes olijfgroen aangelopen). Knopschubben sterven zeer snel af en velen worden dan zwart, wat in combinatie met de takkleur een typisch beeld oplevert, zie https://www.naturespot.org.uk/species/salix-euxina (https://www.naturespot.org.uk/species/salix-euxina). Kraakt zeer goed, enkel geëvenaard door struikvormen van Amandelwilg: probeer een blad af te trekken en je hebt zonder de minste weerstand een hele tak mee. Let wel op dat dit bij sterk groeiende takken (jong, gekapt, waterloten enz...) een volstrekt irrelevant kenmerk wordt. Blad is variabel en aan kortloten en het onderste deel van langloten vind je blad dat qua vorm zeer sterk doet denken aan blad van Salix x meyeriana. x meyeriana en pentandra hebben evenwel een veel donkerder bladkleur en veel fijner gezaagde bladrand. In tegenstelling tot wat vaak vermeld wordt is S. euxina niet volledig glad, maar is het jonge blad wel degelijk wat behaard (net zoals onderdelen van de katjes). Evenwel verdwijnt de beharing snel en krijg je een wilg met kaal blad, kale knopschubben en kale twijgen, bij S. x fragilis is er doorgaans nog wat beharing te vinden op knopschubben en twijgen, zelfs doorheen de winter. Euxina heeft nogal brede twijgen en de knoppen staan op een grote, zijdelings uitstekende bult (daar bestaat ongetwijfeld een botanische term voor).
Salix euxina versus Salix x fragilis:
Kenmerken waar niet te veel aandacht moet worden aan besteed: kleur bladonderzijde en bladvertanding.
Keiharde kenmerken: Gebruik een loupe (x 10 volstaat) en bekijk uiteraard meerdere takken, bladeren enz.. verspreid over de boom.
Salix euxina: Bladbovenzijde (ongeveer midden van blad) met stomata die duidelijk meer geconcentreerd zijn langs de nerven of afwezig, Salix x fragilis: stomata uniform verdeeld over de bladbovenzijde.
Voor het onderzoeken van knoppen (kan vanaf de herfst), trek eerst een knop eraf (neem grotere knoppen, dat werkt makkelijker) en gebruik dan een speld om de knopschub eraf te werken (prik niet in de delen die zich eronder bevinden).
Salix euxina: eerste blaadje onder de knopschub aan de basis rond half tot drie vierde van de volledige omtrek van de knop, randen ervan sterk overlappend (over meer dan de bovenste helft van de lengte van de knop). Met drie tot vijf evenwijdige nerven op ongeveer gelijke afstand ontspringend. Kan zeer goed zonder gepruts gezien worden tijdens het schieten van het blad en uitkomen van de katjes, eventueel versneld door een twijg tijdens de winter binnen op water te zetten. (Salix pentandra en x meyeriana horen hier ook thuis)
Salix x fragilis: eerste blaadje onder de knopschub aan de basis rond minder dan de helft van de volledige omtrek van de knop, randen ervan bovenaan niet of nauwelijks overlappend (kan door de sterke beharing moeilijk te zien zijn, druk zachtjes onderaan op de knop, zodat die zich wat opent). Nervatuur meestal met een duidelijke hoofdnerf en daaruit ontspringende zijnerven.
Het één en het ander wordt hier https://core.ac.uk/download/pdf/14527217.pdf (https://core.ac.uk/download/pdf/14527217.pdf) geïllustreerd op bladzijde 143 en 144, let wel op dat daar Salix euxina = Salix fragilis en Salix x fragilis = Salix x rubens. Zie ook nog eens https://www.naturespot.org.uk/species/salix-euxina (https://www.naturespot.org.uk/species/salix-euxina) en foto's op waarnemingen.be.
Bronnen:
Belyaeva Nomenclature of Salix fragilis L. and a New species, Salix euxina (Salicaceae)
Lautenschalger Die weiden von Mittel - und Nordeuropa.
Ganzenvoet - Chenopodium:Chenopodium is een uiterst complex geslacht met veel sterk gelijkende soorten. In het verleden werden in Nederland meer soorten gevonden/onderscheiden dan in Heukels' Flora opgenomen staan. Recent zijn een hoop van deze soorten beschikbaar gemaakt voor invoer op waarneming.nl. Sindsdien zijn er al enkele waarnemingen van binnengekomen, maar zowel voor de waarnemers als voor de validatoren is het eigenlijk niet duidelijk wat kenmerkend is voor de betreffende soorten. Probeer dus de diagnostische kenmerken goed in beeld te brengen.
Wetenschappelijke naam | Nederlandse naam | Naam op waarneming.nl |
Chenopodium album x Chenopodium giganteum | | |
Chenopodium aristatum | | |
Chenopodium berlandieri | | |
Chenopodium borbasioides | | |
Chenopodium bushianum/C. berlandieri var. bushianum | Texaanse ganzenvoet | |
Chenopodium desiccatum | | |
Chenopodium giganteum | Boomspinazie | |
Chenopodium hircinum | | |
Chenopodium leptophyllum | | |
Chenopodium nitrariaceum | | |
Chenopodium opulifolium | Sneeuwbalganzenvoet | |
Chenopodium pratericola | | Chenopodium desiccatum var. leptophylloides |
Chenopodium probstii | | |
Chenopodium quinoa | Quinoa | |
Chenopodium simplex | | |
Chenopodium strictum | | Chenopodium album subsp. striatum |
Chenopodium suecicum | | |
Chenopodium urbicum | Trosganzenvoet | | |
Korte beschrijving van de soorten:- Chenopodium album x Chenopodium giganteum: De kruising tussen Melganzenvoet en Boomspinazie. Als Chenopodium album, maar melig roze in bloeiwijze, centrum van blad en onderzijde van blad. Verschilt van Boomspinazie door het kleinere blad dat duidelijk langer dan breed is en sterk gelobd.
- Chenopodium aristatum: Kleine potplantadventief met gaafrandige, zeer smalle stengelbladen. Bloeiwijze lang gesteeld, sterk vertakt en deelbloeiwijzes in duidelijke kluwens.
- Chenopodium berlandieri: Plant witmelig, stengel rechtopstaand, tot 1.5 meter. Stengelbladen rond tot omgekeerd vliegervormig, bladrand variabel getand en gelobd. De lagere stengelbladen soms min of meer drielobbig. Bloemdekbladen vleugelachtig gekield. Zaden met doepe, duidelijke, honingraad-achtige putjes.
- Chenopodium borbasioides: Als Chenopodium album, maar met lange bladsteel. Bladvorm ovaal en vaak licht drielobbig met grote tanden bij of voorbij midden. Tanden vaak licht inwaarts gebogen.
- Chenopodium bushianum: Als Chenopodium album, maar minder melig, stengelbladen driehoekig tot omgekeerd vliegervormig, bladrand meestal erg ondiep getand. Bloemdekbladen zwak gekield.
- Chenopodium desiccatum: Deze plant wordt tot 35 cm hoog en is sterk melig, vooral op de stengelbladen en in de bloeiwijze. De vlezige stengelbladen zijn minder dan 3 cm lang en zijn ovaal en gaafrandig.
- Chenopodium giganteum: Als Chenopodium album, maar plant veel hoger en stengelbladen veel groter en breder. Plant bovenin melig roze. Bladeren rond tot omgekeerd vliegervormig (nauwelijks langer dan breed). Bladrand onregelmatig getand en nauwelijks gelobd.
- Chenopodium hircinum: Plant ruikt sterk naar rottende vis, melig, stengel rechtopstaand tot opstijgend, tot 1 meter. Stengbladen duidelijk drielobbig, waarvan de middelste lob het breedst, maar slechts weinig langer dan de zijdelingse lobben. Bloemdekbladen gekield, vooral aan het uiteinde. Zaad met rijen van diepe, duidelijke gaatjes die duidelijk langer dan breed zijn.
- Chenopodium leptophyllum: Deze plant wordt tot 40 à 60 cm hoog, is grijs van kleur en is sterk melig aan de onderzijde van het blad. Het blad is slechts 2.5 cm lang, is lijnvormig tot lancetvormig en gaafrandig.
- Chenopodium nitrariaceum: Deze soort behoort niet tot de Chenopodium album sectie en dat zie je meteen. Het is een struikvormende soort tot 1 meter hoog. De stengelbladen zijn gaafrandig en lijnvormig tot smal ovaal.
- Chenopodium opulifolium: Als Chenopodium album, maar sterk melig, stengel nooit roodpaars, bladvorm ovaal tot omgekeerd vliegervormig, gaafrandig tot licht gelobd of getand, bloemdekbladen licht gekield.
- Chenopodium pratericola: Plant melig, stengel sterk vertakt, opstijgend tot rechtopstaand, tot 1 meter hoog, stengelbladen lijnvormig tot enigszins ovaal, gaafrandig, bloemdekbladen sterk gekield, zaad met netwerk van groeven.
- Chenopodium probstii: Als Chenopodium album, maar vaak tot 2 meter hoog, bladrand roodpaars, stengel roodpaars aangelopen, blad uiteindelijk geheel geel, oranje of roodpaars verkleurend, lagere stengelbladen meestal met duidelijk bladlob aan weerszijden van basis, scherp getand, bloemdekbladen licht gekield.
- Chenopodium quinoa: Als Chenopodium album, maar vruchten geel, oranje of rood gekleurd, bloeiwijze erg compact en voornamelijk aan de top aanwezig. Bloemdekbladen licht gekield.
- Chenopodium simplex: Lijkt zeer sterk op Esdoornganzenvoet, maar de bloeiwijze is veel minder compact. Dit komt doordat de deelbloeiwijzes lang gesteeld zijn, waardoor de vruchtkluwens ver uit elkaar staan.
- Chenopodium strictum: Als Chenopodium album x giganteum, plant melig roze in bloeiwijze, midden van bovenzijde blad en onderzijde blad. Verschilt door bladvorm die smal ovaal is met min of meer parallelle bladranden, ondiep getand en niet gelobd. Bloemdekbladen nauwelijks gekield.
- Chenopodium suecicum: Als Chenopodium album, maar stengel zelden paarsrood aangelopen, bladen ovaal tot omgekeerd vlieger-vormig, meestal scherp getand, bloemdekbladen gemiddeld tot sterk gekield. Zaden met vrij diepe groeven en stompe hoek.
- Chenopodium urbicum: Plant min of meer onbehaard, stengel rechtopstaand, tot 1 meter. Stengelbladen rond tot omgekeerd vliegervormig tot driehoekig, bladrand met variabele, meestal scherpe bladlobben. Bloemdekbladen afgerond (zonder kiel). Zaad met onduidelijk netwerk van groeven.
Opmerkingen:- De volgende kruisingen staan benoemd in Stace: Chenopodium x zahnii (Chenopodium album x ficifolium), Chenopodium x variabile (Chenopodium album x berlandieri), Chenopodium x preissmannii (Chenopodium album x opulifolium) & Chenopodium x fursajewii (Chenopodium album x suecicum)
- Op waarnemingen.be (https://waarnemingen.be/soortenlijst.php?q=chenopodium&g=10&f=0&type=0&z=0&local=0&local=1&p=0&sound=0&sort_lat=0&all_lang=0&exact=0) zijn nog de volgende taxa beschikbaar: Chenopodium album subsp. borbasii, Chenopodium aristatum, Chenopodium auricomiforme, Chenopodium macrospermum, Chenopodium missouriense, Chenopodium multifidum & Chenopodium album var. reticulatum.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace)
- Heukels' Flora (23e editie, 2005)
Tekst: Niels Eimers (2018).
Ononis - Kattendoorn/Stalkruid:In Heukels' Flora worden twee ondersoorten van Ononis repens onderscheiden. Het onderscheid is meestal niet gemakkelijk, de diagnostische kenmerken zijn vaak slecht bekend en niet goed zichtbaar op de aangeleverde foto's. Om de zaak nog complexer te maken, zijn er geen twee, maar vier ondersoorten. Dit kan verklaren waarom sommige exemplaren voorheen niet goed op ondersoort gebracht konden worden, maar het kan ook voor nog meer verwarring zorgen. Doe jezelf in dat geval een plezier en benoem de ondersoort lekker niet B)
| subsp. arvensis | subsp. foetens | subsp. repens | subsp. spinosa |
Doorns | Afwezig | Afwezig of weinig en slap | Afwezig of weinig en slap | Veel en stevig |
Eindstandige bloeiwijze | Dichte tros | Losse tros | Losse tros | Losse tros |
Okselstandige bloeiwijzes | (1-)2(-3) bloemen | 1(-2) bloemen | 1(-2) bloemen | 1(-2) bloemen |
Deelblaadjes | 15-30 mm | 10-30 mm | 3-20 mm | 5-15 mm |
Vruchten | Korter dan kelk | Korter dan kelk | Korter dan kelk | Even lang of langer dan kelk |
Stengel | Erect of opstijgend | Erect tot opstijgend | Liggend tot opstijgend | Erect of opstijgend |
Bladbeharing | Beklierd | Weinig beklierd | Sterk beklierd | Weinig beklierd |
Bladtop | Afgerond | Spits | Afgerond, stomp of licht uitgerand | Spits |
Opmerkingen:- Wij beschouwen de taxa als ondersoorten, maar in het buitenland worden ze vaak als soorten binnen een complex beschouwd.
- subsp. procurrens is synoniem voor subsp. repens
- Ononis x pseudohircina is de kruising tussen subsp. repens en subps. spinosa
Referenties:- Rothmaler - Gefasspflanzen Grundband
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/ononis_rosa.htm)
Tekst: Niels Eimers (2018).
Sint Janskruid - Frans Hertshooi (de kruising van Sint Janskruid en Kantig hertshooi) - Kantig hertshooiFrans hertshooi (Hypericum x desetangii) is de algemeen voorkomende kruising tussen Sint Janskruid (Hypericum perforatum) en Kantig hertshooi (Hypericum maculatum). Het is lastig de kruising te onderscheiden van de stamouders, mede omdat ze terug kan kruisen met de ouders en dan bastaardzwermen vormt.
Advies: kijk naar het aantal lijsten, de kelkbladen (spitsheid en aanwezigheid tandjes) en de bladeren (veel/weinig doorzichtige puntjes, dat zijn de oliekliertjes). Komen die overeen met een oudersoort kies dan daarvoor. Zie je eigenschappen die er tussenin zitten, kijk dan of het overeen komt met Frans hertshooi. Kom je er niet uit dan kun je de combinatiesoort kiezen. Hieronder staan nog wat meer verschilkenmerken, die niet door alle bronnen genoemd worden en waarschijnlijk minder hard zijn.
| Sint Janskruid H. perforatum | Frans hertshooi H. x desetangii | Kantig hertshooi H. maculatum | Bron |
Gaatjes in blad | Veel | Meestal weinig | Geen tot weinig | 1 t/m 4 |
Kelk open bloemen | Lancetvormig spits | Eivormig/ovaal met spitsje | Eivormig stomp | 1 t/m 4 |
Kelktoppen | Ongetand | Deels met tandjes (loep) | (on)Getand | 1 t/m 4 |
Aantal stengellijsten | Twee | Twee tot vier | Vier (tot twee) | 1 t/m 4 |
Klieren op lijsten | Weinig | Intermediair | Regelmatig | 1 |
Zwarte bladrandklieren | Onder (en boven) | Boven en onder | Boven en onder | 1 |
Zwart in kroonbladen | Weinig (punten) | Intermediair | Vaak (strepen of punten) | 2 & 4 |
Bladnerven | Licht netvormig | Tussenin | Sterk netvormig | 3 |
Bronnen:
- The Vegetative Key to the British Flora
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Johanniskrautgewaechse/hypericum_nicht_drues.htm#8)
- Plantcrib BSBI (https://bsbi.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/Hypericum_Crib.pdf)
- Heukels'Flora (23ste druk, 2005)
Opmerkingen:- Bron (2) en (4) zeggen dat St-Janskruid op de kroonbladeren alleen zwarte punten heeft, geen strepen, over Frans Hertshooi worden geen uitspraken gedaan.
- Bekijk de vorm van de kelk bij open bloemen. In bloemknop is de kelk vrijwel altijd afgerond en breed.
- Houd ook rekening met Gevleugeld hertshooi. Deze soort heeft net als Kantig hertshooi vier stengellijsten die lagerin de plant erg breed worden, maar in tegenstelling tot Kantig hertshooi zijn de kelkslippen spits en smal. Net als bij Sint-Janskruid, heeft Gevleugeld hertshooi vele doorzichtige puntjes in het blad zitten. En tot slot zijn de bloemen van Gevleugeld duidelijk kleiner en het bloeischerm compacter dan van Sint-Janskruid en Kantig hertshooi.
Tekst: Willemien Troelstra (2018).
Mentha: Watermunt, Kransmunt, Akkermunt en PoleiMentha is een berucht geslacht, de vele soorten lijken sterk op elkaar en kruisingen zijn veel voorkomend. De hier behandelde soorten kunnen alle vier door elkaar groeien en zijn niet altijd gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. Fotografeer daarom altijd de onderste stengelbladen, de kelktanden in bloei- of vruchtstadium en de aan/afwezigheid van beharing binnenin de kelk in vruchtstadium.
Opgelet: Vegetatief zijn Kransmunt en Akkermunt niet betrouwbaar te onderscheiden.
| Watermunt | Kransmunt | Akkermunt | Polei |
Breedte onderste stengelbladen | 1,5-4 cm breed | 1,5-4 cm breed | 1-2 cm breed | Tot 1(-1.2) cm breed |
Bladrand onderste stengelbladen | 7-15 tanden, vrij diep getand | 5-13 tanden, vrij diep getand | 7-9 tanden, vrij diep getand | 1-4(-6) tanden, erg ondiep getand |
Kelktanden (bloei- of vruchtstadium) | Veel langer dan breed | Intermediair, langer dan breed | Ongeveer gelijkzijdig driehoekig | Onderste 2 langer en smaller dan bovenste 3 |
Beharing binnenzijde kelk (vruchtstadium) | Kaal | Spaarzaam behaard | Spaarzaam behaard | Dichte krans van haren |
Geur blad | Pepermuntig | Naaldboom/vies | Zoet/fruitig muntig | Vies |
Deelbloeiwijzes naar de top toe | Steeds groter | Gelijk blijvend | Steeds kleiner | Gelijk blijvend |
Bovenste deelbloeiwijze | Bovenin de plant, groot | Bovenin de plant, intermediair | In bladoksels van 2-4 bladen onder de top, klein | Bovenin de plant, klein |
Opmerkingen:- Alle vier de soorten maken bovengrondse uitlopers, maar Polei is de enige soort die geen ondergrondse uitlopers maakt.
- De vorm van de bladeren van de bovengrondse uitlopers zijn niet bruikbaar voor determinatie.
- De lengte van de bloemen en kelk verschilt ook tussen de soorten, maar dit is vanaf foto's niet goed in te schatten.
- De bloemkleur is ook enigszins verschillend, maar is te variabel.
- De bladsteel is ook verschillend tussen de vier soorten, maar hier zit te veel overlap in.
Referenties:- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1194)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Lippenbluetler/minze_kugel.htm)
- The Vegetative Key to the British Flora
- New Flora of the British Isles (Stace)
- Gefäßpflanzen Grundband (Rothmaler)
Tekst: Niels Eimers (2018).
Bidens/Tandzaad: Smal, Veerdelig, Knikkend, Zwart, Rivier & 'Afrikaantjes' Tandzaad bloeit laat en het is daarom handig om ze ook vegetatief uit elkaar te kunnen houden. Knikkend en Zwart tandzaad zijn makkelijk vegetatief van de anderen te onderscheiden aan de bladsteel. En Riviertandzaad is te onderscheiden aan de onregelmatig geveerde bladvorm. Veerdelig tandzaad lijkt veel op Smal tandzaad en is vegetatief vaak niet met zekerheid te onderscheiden. Maar, als ze hebben gebloeid zijn er genoeg verschillen zoals blijkt uit onderstaande tabel.
Als je een foto maakt zorg dan dat behalve de bladschijf ook de bladsteel goed te zien is en de omwindselblaadjes. Als er rijpe nootjes zijn haal die dan uit het hoofdje en fotografeer ze los zodat het oppervlak en het aantal 'pappusnaalden' dat er bovenop staat te zien is.
| Smal (connata) | Veerdelig (tripartita) | Knikkend (cernua) | Zwart (frondosa) | Rivier (radiata) | 'Afrikaantjes'* (pilosa) |
Wimpers omwindsels | Nauwelijks | Gewimperd | Gewimperd | Gewimperd | Kort gewimperd | behaard |
Omwindselblaadjes | 2-6 lang t.o.v. hoofdje | 5-8 gemengde lengtes | 5-8 | ?-9 | 10-12(-14) smalle gelijke | schatting: 8-12 |
Bladsteel | Gevleugeld | Gevleugeld | Zittend blad | Ongevleugeld | Gevleugeld | Ongevleugeld, behaard |
Bladvorm | Meestal ongedeeld | Meestal gedeeld | Ongedeeld | Gedeeld | Onregelmatig geveerd | Geveerd met driedelige top |
Bladtanden | Grove onregelmatige tanden | Naar voren wijzende tanden | Stompe tanden | Gelijkmatige scherpe tanden | Grof naar binnen gekromde tanden | Regelmatige zaagtanden |
Oppervlak nootjes | Knobbelig | Geen knobbels | Geen knobbels | Knobbelharig | Glad | knobbels |
Pappusnaalden | 4-5 | (2-)3-4 | 3-4 | 2 | 2 | 4 |
Opmerkingen:- Knikkend tandzaad heeft bloemhoofdjes met en zonder lintbloemen en het knikken van de hoofdjes is niet altijd duidelijk zichtbaar.
- Zwart tandzaad heeft incidenteel ook lintbloemen.
- De bloemhoofdjes van Knikkend (cernua) en Rivier (radiata) zijn gemiddeld groter dan van de andere.
- Smal en Zwart tandzaad hebben heel vaak donkerpaarse stengels, maar dit is niet zo'n harde regel dat ik hem in de tabel wilde opnemen.
- * In 2017 is er een nieuwe soort opgedoken in velden met Afrikaantjes: Bidens pilosa. Deze wijkt flink af van de andere soorten: Indien aanwezig zijn de lintbloemen wit, de stengels is behaard en hele smalle nootjes. Ik heb hem op basis van de foto's van de waarnemingen toegevoegd aan de tabel. Verbeteringen welkom.
Referenties:- Heukels 23ste druk
- Diverse andere bronnen, maar ik had al ergens een tabel gemaakt en daarbij niet genoteerd welke bronnen ik daarvoor heb gebruikt.
Tekst: Willemien Troelstra (2019).
Mentha: Witte munt, Wollige munt, Hertsmunt, Aarmunt, Aar x Hertsmunt & Aar x Witte muntMentha is een van de lastigste geslachten uit de plantenwereld. Er zijn meer kruisingen dan soorten bekend en met de vele cultivars wordt het verhaal er niet gemakkelijker op. Witte munt (
Mentha suaveolens) en Hertsmunt (
M. longifolia) kunnen hybridiseren en vormen de kruising Wollige munt (
M. x villosa). Wollige munt is uiterst variabel en kan sterk op beide oudersoorten lijken. Om het geheel nóg complexer te maken, kan Hertsmunt tevens hybridiseren met Aarmunt (
M. spicata) en vormt de kruising
Mentha x villosonervata. Aarmunt lijkt vervolgens weer sterk op Pepermunt (
M. x piperta). Het verhaal wordt nog veel complexer, maar daarvoor kan je beter naar de algemene Mentha determinatiesleutel (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=384755.msg2069404#msg2069404) kijken die Rutger Barendse geschreven heeft. Om de uiteenzetting overzichtelijk te houden, beperk ik mij hier tot de behaarde soorten.
| Witte munt | Wollige munt (Hertsmunt x Witte munt) | Hertsmunt | Hertsmunt x Aarmunt | Aarmunt | Aarmunt x Witte munt |
Wetenschappelijk | Mentha suaveolens | Mentha x rotundifolia | Mentha longifolia | Mentha x villosonervata | Mentha spicata | Mentha x villosa |
Beharing op blad | Sterk wollig | Wollig tot spaarzaam wollig | Spaarzaam behaard | Spaarzaam behaard | Kaal tot spaarzaam behaard op nerven | Behaard tot spaarzaam behaard |
Nervatuur blad | Erg diepliggend | Intermediair | Niet diepliggend | Intermediair | Diep liggend | Diep liggend |
Bladvorm | Rond tot breed eivormig | Eirond tot ovaal | Lancetvormig | Lancetvormig tot ovaal | Lancetvormig tot breed ovaal | Lancetvormig tot ovaal |
Bladtop | Afgerond tot stomp | Stomp tot iets spits | Spits | Spits | Spits tot stomp | Spits tot stomp |
Bladrand tanden | Naar onder gebogen | Intermediair | Toegespitst | Toegespitst | Spits | Spits |
Fertiliteit | Fertiel | Fertiel | Fertiel | Steriel | Fertiel | Steriel |
Bloemkleur | Wit | Wit of roze | Lila | Roze | Wit tot roze of lila | Roze |
Opmerkingen:
- Andere kruisingen met deze soorten zijn Mentha x cartinthiaca (Akker x Witte munt), Mentha x smithiana (Akker x Water x Aar), Mentha x gracilis (Akker x Aar), Mentha x suavis (Water x Witte), Mentha x piperta (Water x Aar) & Mentha x dumetorum (Water x Herts).
- Op basis van foto's is het op naam brengen van Mentha kruising nagenoeg onmogelijk. Meen je een kruising gevonden te hebben, fotografeer dit dan erg zorgvuldig. Anders is het voor ons niet te beoordelen. Je kan in dat geval beter materiaal verzamelen voor Naturalis.
Referenties:
- New Flora of the British Isles (Stace)
- Krautige Zier und Nutzpflanzen (Rothmaler)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Lippenbluetler/spicata.htm)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1190)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Zomprus - Juncus × surrejanus - VeldrusZomprus (
Juncus articulatus) en Veldrus (
Juncus acutiflorus) lijken redelijk wat op elkaar. Het makkelijkste veldkenmerk is dat Zomprus bijna altijd scheef uit de grond komt, vaak in een beetje platgeslagen pol groeit en meer in open terrein staat. Veldrus staat rechtop, groeit in rijen (door korte uitlopers) en vaak tussen andere begroeiing. Een ander vegetatief verschilkenmerk is de beharing van de binnenkant van de kamertjes in het blad: kaal (Veldrus) dan wel licht viltig behaard (Zomprus). Daarnaast zijn er zijn veel kleine verschillen in blad en bloeiwijze. Er bestaat ook een kruising tussen de twee.
Dit topic gaat alleen over deze twee soorten en de kruising; in de notities staan wat opmerkingen over andere gelijkende soorten.
| Zomprus - Juncus articulatus | | Juncus x surrejanus | | Veldrus (Juncus acutiflorus) | | Bron | |
Groeivorm | Scheef uit de grond | Intermediair | Rechtop | 2, 3, 4, 5 |
Blad | Dof, geribd, afgeplat, soepel, vaak krom | Matglans, beetje afgeplat, beetje gekromd | Glanzend glad en stijf, ovaal | 1, 2, 5 |
Binnenwand kamers in blad | Spinnenwebachtig behaard* | Intermediair | Kaal | Veldwijsheid |
Aantal bloemen | Gem. 18 (3-55) | Gem. 25 (3-65) | Gem. 50 (11-102) | 1 |
Lengte binnen- tov buitendekblad | Gelijk | Gelijk of iets langer | Langer | 1, 2, 3, 4 |
Lengte bloemdekbladen | 2.3-3.5 mm | Intermediair | 1.5-2.7 mm | 3, 4 |
Rijpe kapsule | Steekt uit bloemdek, wordt zwart | Steekt nauwelijks uit, groen-bruin | Steekt uit bloemdek, wordt bruin | 1, 3 |
Rijpe kapsule | Stomp met topspitsje | Intermediair | Toegespitst | 1, 3, 4 |
Top buitenste bloemdekbladen | Recht | Vaak recht, soms gekromd | Naar buiten gekromd | 1, 4 |
Bloemdekbladen | Eivormig spits met topspitsje | Intermediair | Geleidelijk toegespitst | 2, 4 |
Bronnen:
- Plantcrib BSBI (http://bsbi.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/Juncus_Crib.pdf)
- Heukels' Flora (23ste druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1714)
- Gefaßpflanzen Grundband (Rothmaler)
- New Flora of the British Isles (Stace)
- The Vegetative Key to the British Flora (John Poland & Eric Clement)
Opmerkingen:
- * Het spinnenweblaagje van de bladkamertjes van de Zomprus is vooral in jong stadium aanwezig. Dus zie je wel beharing: Zomprus, geen beharing: waarschijnlijk Veldrus
- Paddenrus (Juncus subnodulosus) en Canadese rus (Juncus canadensis) lijken ook wel wat op deze soorten, maar hebben behalve gekamerd blad ook gekamerde stengels (de stengel is waar de bloeiwijze aan zit, lijkt veel op blad).
- Veldrus is ook te verwarren met Rechte rus (Juncus alpinoarticulatus); die staan ook rechtop en is ongeveer even groot. Rechte rus heeft stompe bloemdekbladen en de bloeiwijze takken staan allemaal (schuin) omhoog, niet rechtaf of teruggeslagen.
- De kruising (Juncus x surrejanus) is slecht zaadzettend (bron 4).
Tekst: Willemien Troelstra (2019).
Agastache - Dropplant & Anijsplant:Anijsplant (
Agastache rugosa) en Dropplant (
Agastache foeniculum) zijn twee sterk gelijkende soorten die vrij gemakkelijk verwilderen. De bloemkleur is paars tot blauw, maar bij witbloemige exemplaren moet je bewust zijn van andere kandidaten (zie opmerkingen).
- Agastache foeniculum: Bladonderzijde met fijne, dichte, dicht aanliggende haren. Bladonderzijde wit of grijsgroen. Bladvoet afgerond of afgeknot, die van de onderste bladen zwak hartvormig. Bladsteel 0,5-2 cm lang. Steunblaadjes eivormig. Bloeit juli t/m september.
- Agastache rugosa: Bladonderzijde kaal, alleen op de nerven behaard of met rechtopstaande of gekromde haren, maar nooit met dicht aanliggende haren. Bladonderzijde lichtgroen of grijsgroen, maar niet wit. Bladvoet meestal hartvormig, soms afgerond. Bladsteel 1-5 cm lang. Steunblaadjes lancetvormig. Bloeit juni t/m september.
Opmerkingen:
- Let bij witbloemige exemplaren op onderstaande twee soorten:
- Agastache nepetoides lijkt sterk op deze twee soorten, maar is nog niet verwilderd aangetroffen. Deze soort heeft kleinere bloemen (5-7 mm i.t.t. 5-10 mm) die bovendien wit of geel zijn. Ook zijn de kelktanden kleiner (1 mm i.t.t. 1-2.5 mm) en eivormig met stompe top (niet smal driehoekig en spits).
- Agastache urticifolia lijkt sterk op deze twee soorten, maar is nog niet verwilderd aangetroffen. Deze soort heeft grotere bloemen (10-14 mm i.t.t. 5-10 mm) die bovendien roze, paars of wit zijn. De kelktandenn zijn ook langer (3.5 mm i.t.t. 2.5 mm). De bladvoet is afgeknot tot bijna hartvormig.
- Agastache aurantiaca is ook verwilderd aangetroffen, deze soort heeft grote, oranje bloemen en aan de bovenzijde behaard blad.
- Agastache mexicana is ook verwilderd aangetroffen, deze soort heeft grote, oranje, rode, roze of blauwe bloemen bloemen en heeft onbehaard blad.
Referenties:
- Krautige Zier und Nutzpflanzen (Rothmaler)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Bergsteentijm & Kleine bergsteentijm:Zowel Bergsteentijm (
Clinopodium menthifolium) als Kleine bergsteentijm (
Clinopodium calamintha, syn.
Clinopodium nepeta) zijn in Nederland uiterst zeldzame soorten in het wild. Kleine bergsteentijm is echter ook een tuinplant die vrij gemakkelijk verwildert. De twee soorten zijn vrij lastig te onderscheiden en kunnen samen voorkomen. Ze verschillen sterk in grootte van kelk, bloem en blad, maar dit is op basis van foto's lastig te controleren. Er is een verzamelsoort beschikbaar voor de twijfelgevallen. Met uitgebreid documenteren van de diagnostische kenmerken, is het onderscheid niet al te lastig.
| Kleine bergsteentijm | Bergsteentijm |
Lengte bloem | 9-15 mm | 15-22 mm |
Lengte kelk | 4-6 mm | 6-11 mm |
Lengte blad | 1-2 cm | 2,5-7 cm |
Aantal bladrandtanden | 2-5 paar en vrij ondiep | 6-10 paar en tamelijk diep |
Onderste kelktanden | Iets langer (1-2 mm) dan bovenste kelktanden (0,5-1 mm) | Twee keer zo lang (3-4 mm) als bovenste kelktanden (1,5-2 mm) |
Bloemtrossen | Tot 20 bloemen | Tot 9 bloemen |
Beharing op kelk | <0,1 mm | >0,2 mm |
Beharing in kelk | Uit kelk stekend | Niet uit kelk stekend |
Opmerkingen:- Opmeten maakt het valideren voor ons heel veel gemakkelijker.
- Bekijk altijd de lagere stengelbladen.
- De lengte van de onderste kelktanden ten opzichte van de bovenste kelktanden is open voor interpretatie, maar dient te allen tijde bij de kelk in vruchtstadium bekeken te worden (niet in knop of bloei).
- De beharing in de kelk kan alleen in vruchtstadium gebruikt worden.
- Clinopodium ascendens is een tuinplant die sterk op Bergsteentijm lijkt. Ze verschilt door de meestal witte bloemen, de kortere kelktanden (2-3 mm i.t.t. 3-4 mm), de kortere stengelbladen (zelden >4 cm) en het kleinere aantal bladenrandtanden (3-8 paar i.t.t. 6-10 paar). Ze verschilt ook nog van Kleine bergsteentijm door de langere beharing op de kelk (>0,2 mm i.t.t. <0,1 mm).
Referenties:- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1168)
- Gefaßpflanzen Grundband (Rothmaler)
- New Flora of the British Isles (Stace)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Lippenbluetler/calamintha.htm#2)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Draba/Erophila - Vroegeling:We weten al enige tijd dat wat wij Vroegeling (
Erophila verna) noemen, in werkelijkheid een groter aantal soorten is. Recent is ook met Nederlands materiaal morfologisch en genetisch onderzoek gedaan. Deze soorten worden vanaf heden onderscheiden op waarneming.nl. Ook zullen deze soorten niet langer in het geslacht Erophila geplaatst worden, maar in het geslacht Draba. Voor bevestiging van de determinatie, zijn zeer scherpe macrofoto's van de bladbeharing noodzakelijk. Anders kunnen wij ze niet voldoende beoordelen.
(http://waarneming.nl/fotonew/5/19614525.jpg4/18659004.jpg)
| Draba majuscula | Draba verna s.s. | Draba boerhaavii | Draba praecox | Draba glabrescens |
Beharing op blad | Dicht behaard | Dicht behaard | Dicht behaard | Weinig behaard | Weinig behaard |
Type beharing | Ster-, gaffel & gewone haren | Ster-, gaffel & gewone haren | Ster-, gaffel & gewone haren | Merendeel gewone haren, enkele gaffelharen | Minstens de helft gaffelharen, de rest gewone haren |
Vruchtlengte | 5-10 mm | (3,7-)4-8(-10) mm | 3-4(-5) mm | 2,5-6 mm | 4-6 mm |
Lengte/breedte vrucht | 1,5-4 | (1,9-)2-4 | ±2 | 1,3-1,8 | (1,8-)2-2,5 |
Beharing steel | Wel of niet voorbij eerste bloemsteel reikend | Wel of niet voorbij eerste bloemsteel reikend | Wel of niet voorbij eerste bloemsteel reikend | Niet voorbij eerste bloemsteel reikend | Niet voorbij eerste bloemsteel reikend |
Bladsteel | Afwezig tot kort | Matig kort tot matig lang | Matig kort tot matig lang | Matig kort tot matig lang | Lang |
Bladvoet | Nauwelijks zichtbaar | Geleidelijk tot abrupt versmald in bladsteel | Geleidelijk tot abrupt versmald in bladsteel | Geleidelijk tot abrupt versmald in bladsteel | Nauwelijks versmald in bladsteel |
Grootte plant | 3-15 cm | 4-15 cm | 3-8 cm | 2-7 cm | tot 18 cm |
Opmerkingen:- Vroegeling is een autogame soort, dat houdt in dat de soort kan voortplanten zonder uitwisseling van genetisch materiaal met een soortgenoot. Daarom kunnen lokaal vrij gemakkelijk vormen ontstaan die morfologisch identiek zijn. Deze lokale vormen zijn in het verleden vaak als soort, ondersoort of variëteit beschreven. Met genetisch onderzoek is iets meer zekerheid te krijgen of we in dergelijke gevallen met soorten te maken hebben. Voorzichtigheid is echter geboden. Daarom hebben we gezamenlijk afgesproken om voorlopig alleen soorten beschikbaar te maken van Nederlands materiaal dat morfologisch en genetisch onderzocht is.
- Draba majuscula heeft als enige soort de kroonbladen tot maximaal halverwege ingesneden. Bij de andere soorten zijn deze veel dieper ingesneden.
- Draba spathulata is synoniem voor Draba boerhaavii.
- Het onderzoek van Naturalis komt niet in alle opzichten overeen met de Duitse en Engelse literatuur. Dit is dan ook een voorlopig overzicht, wellicht dat toekomstige vondsten en onderzoeken hier meer helderheid in gaan geven.
- Uit het onderzoek van Naturalis lijkt dat Draba praecox twee vormen heeft, waarbij de ene vorm dubbel zo veel kern-DNA heeft en dat lijkt gekoppeld te zijn aan vruchtgrootte.
- In het artikel van Bomble (referentie 2) wordt nog Draba acutidentata genoemd. Deze soort is in Duitsland alleen bekend uit het stedelijk gebied en zit qua kenmerken tussen Draba glabrescens en Draba verna s.s. in. Net als Draba glabrescens heeft deze soort smalle blaadjes met lange bladsteel. Net als Draba verna s.s. zijn de blaadjes wezenlijk sterker behaard. Ook is de bladbasis zwart gekleurd.
- New Flora of the British Isles (referentie 4) beschrijft twee variëteiten van Draba verna; Draba verna var. praecox (vruchten breed elliptisch tot ± rond) & Draba verna var. verna (vruchten omgekeerd eivormig met spitse basis tot rechthoekig of elliptisch). De laatste wordt ook wel Draba verna subsp. verna genoemd. Deze variëteiten gaan we voorlopig niet onderscheiden.
- In referentie 5 worden twee nieuwe soorten beschreven: Draba droserifolia en Draba glauca.
Referenties:- Morfologisch en genetisch onderzoek door o.a. Leni Duistermaat (Naturalis) en Ben Zonneveld (Naturalis)
- Draba subgen. Erophila in Deutschland (PDF) (https://www.botanik-bochum.de/publ/OVBBV3_4_Bomble_Erophila.pdf)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/erophila.htm)
- New Flora of the British Isles (Stace)
- Botanik bochum: Draba droserifolia & Draba glauca (https://www.botanik-bochum.de/publ/OVBBV12_5_Bomble_Draba_subgen_Erophila_Aachen_II.pdf)
Tekst: Niels Eimers & Leni Duistermaat (2019).(https://waarneming.nl/fotonew/1/19788131.jpg)
Utricularia - Groot, Loos & Klein blaasjeskruid:Blaasjeskruiden zijn in volle bloei soms al erg lastig op naam te brengen, maar bij het ontbreken van verse bloemen, wordt de determinatie helemaal lastig. Er zijn talloze aanvullende kenmerken, maar die zijn op foto's vaak niet goed te zien. Onderstaande tabel geeft een overzicht van alle kenmerken die gebruikt kunnen worden om onderscheid te maken.
| Groot blaasjeskruid | Loos blaasjeskruid | Klein blaasjeskruid | Betrouwbaarheid |
Bloemkleur | Donkergeel | Donkergeel | Bleekgeel | Hoog |
Onderlip | Met teruggeslagen randen | Min of meer vlak | Met teruggeslagen randen | Matig |
Gehemelte | Bol | Bol | Hol | Hoog |
Bladen | Alleen groene waterloten (lang vertakt | Alleen groene waterloten (lang vertakt) | Bleke grondloten (kort handvormig) en groene waterloten (lang vertakt) | Vrij hoog |
Vruchtsteel | Naar beneden gebogen | Afstaand of tegen as aangedrukt | ? | Hoog |
Vangblaasjes | Alleen op de waterloten | Alleen op de waterloten | Op grondloten en waterloten | Vrij hoog |
Bladslippen | Getand, met stekelharen | Getand, met stekelharen | Gaafrandig, aan top met één stekelhaar | Hoog |
Bladtanden | Met >2borstelharen | Met 1-2 borstelharen | Zonder borstelharen | Laag |
Boeiwijze | 3-12 bloemen | 3-5 bloemen | 2-4 mm | Matig |
Bloemlengte | 15-18 mm | 15-18 mm | 6-7 mm | Hoog |
Vangblaasjes | Tot 2 mm | 1 mm | ? | Laag |
Vorm spoor | Schuin naar voren, vrij lang | Schuin naar voren, vrij lang | Naar beneden, kort | Hoog |
Hoek bovenste en onderste kroonblad | Minder dan 90 graden | 90 graden of meer | Minder dan 90 graden | Matig |
Bloemsteel | 15 mm, 2-3 x zo lang als schutblad | 18-20 mm, 3-5 x zo lang als schutblad | Tot 25 mm | Hoog |
Bovenlip t.o.v. gehemelte | Even lang | 1,5-2 x zo lang | Korter | Matig |
Klieren in spoor | Alleen de bovenkant | De gehele binnenzijde | Bovenkant en top | Hoog |
Vangharen in blaasje | X-vormig met 2 kortere | X-vormig met 2 kortere | Waaiervormig, 2 korter of allen gelijk | Hoog |
Stengel | 0,5-0,8 mm, 12 holtes | 0,5-0,7 mm, 12 holtes | 0,4-0,8 mm, 7 holtes | Matig |
Opmerkingen:- Het gehemelte is een uitstulping aan de basis van de onderliip.
- De bloemkenmerken gelden alleen voor verse bloemen, bij het verwelken van de bloemen zetten deze je op het verkeerde spoor.
- Om de hoek tussen het bovenste en onderste kroonblad te meten, teken je twee lijnen van de uiteinden van de kroonbladen naar de aanhechting van de bloem.
- Plat blaasjeskruid (Utricularia intermedia) lijkt sterk op Klein blaasjeskruid, maar heeft geen vangblaasjes op de waterloten.
- Vroeger kwam Bleekgeel blaasjeskruid (Utricularia ochroleuca) voor. Deze heeft net als Plat blaasjeskruid alleen vangblaasjes op de waterloten, maar heeft spitse bladslippen. De soort lijkt in vegetatief stadium sterk op Klein blaasjeskruid. De soort is in Nederland slechts twee maal in bloei gezien en komt mogelijk nog steeds voor, maar wordt niet herkend.
- Utricularia stygia heeft net als Utricularia ochroleuca spitse bladslippen, maar heeft geen vangblaasjes en heeft 3-6 stekels op de laatste bladslip (Utricularia ochroleuca heeft 0-3 stekels).
- Utricularia bremii lijkt sterk op Klein blaasjeskruid, maar heeft een rondere onderlip van 8-9 mm breed (niet 5-8 mm breed).
- Er zijn geen kenmerken om Groot blaasjeskruid en Loos blaasjeskruid in vegetatief stadium betrouwbaar te kunnen onderscheiden. Op basis van watertype is er met waarschijnlijkheid een naam aan te geven (Groot staat meer in hard en voedselrijk water en Loos blaasjeskruid meer in zuur en voedselarm water). Zowel de stand van de tandjes langs de bladslippen als het aantal haartjes bovenop die tanden is niet betrouwbaar gebleken om de soort mee vast te stellen.
Referenties:- The Vegetative Key to the British Flora
- New Flora of the British Isles (Stace)
- Gefaßpflanzen Grundband (Rothmaler)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=2283)
- Bestimmungsschlüssel für die aquatischen Makrophyten in Deutchland (Bestimmungsschlüssel & Abbildungen)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/xKleineFamilien/wasserschlauch.htm)
- Flora van België (3e druk, 2012)
- BSBI: Utricularia (PDF) (https://bsbi.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/Utricularia_Crib.pdf)
- Veldgids water- en oeverplanten (Pot, 2003)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Eranthis hyemalis & Eranthis cilicica:De meeste verwilderde planten betreffen
Eranthis hyemalis (Winterakoniet), maar ook
Eranthis cilicica is in omloop en hun kruising is ook al aangetroffen.
Eranthis cilicica lijkt sterk op
Eranthis hyemalis, maar is op enkele kenmerken te onderscheiden.
| Eranthis hyemalis | Eranthis cilicica |
Bloemkleur | Lichtgeel | Goudgeel |
Stengelbladen | Bredere slippen | Fijne slippen |
Jonge bladen | Groen | Bronsgroen |
Wortelstok | Oneven en knobbelig | Rond en glad |
Opmerkingen:
- Eranthis x tubergenii is de kruising tussen Eranthis hyemalis en Eranthis cilicica en is steriel. Recentelijk is ook een schijnbaar fertiele kruising op de markt gekomen (referentie 1).
- Er zijn zeer veel cultivars. Voor de namen en kenmerken, zie pagina 11 t/m 24 (referentie 1).
- Er is recent genetisch onderzoek gedaan naar het geslacht Eranthis. Het artikel zal binnenkort gepubliceerd worden (referentie 2).
- Eranthis longistipitata wordt voor zover bekend niet in Nederland aangetroffen. Deze soort verschilt door de meer oranjegele bloemen (referentie 1).
- Een andere gele soort die beschreven is, heet Eranthis isaurica. Deze zou verschillen van Eranthis cilicica door de vorm van de zaden en het aantal zaden per vrucht (referentie 3).
- Opmerking Ben Zonneveld: "Eranthis cilicica heeft 18.4 picogram (pg) DNA per kern, Eranthis hyemalis heeft 22.6 pg DNA per kern en Eranthis x tubergiana heeft 21.4 pg DNA per kern. Gevoegd bij het feit dat de hybride steriel is gaat het m.i. duidelijk om twee verschillende soorten. Bovendien ben ik triploide Eranthis hyemalis en de tetraploide (fertiel) Eranthis x tubergeniana tegengekomen."
Referenties:
- International Rock Gardener (http://www.srgc.org.uk/logs/logdir/2014Jan291391022895IRG49.pdf)
- Phylogeny and genetic variation in the genus Eranthis (https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs13580-018-0113-0)
- Pacific Bulb Society (https://www.pacificbulbsociety.org/pbswiki/files/TBN/TBN_18.pdf)
Tekst: Niels Eimers & Erik Slootweg (2019).
Atriplex - Spiesmelde & Uitstaande melde:Spiesmelde (
Atriplex prostrata) is in Nederland en België zeer algemeen, maar wordt vaak voor Uitstaande melde (
Atriplex patula) uitgemaakt, omdat de bovenste bladen vaak erg smal en gaafrandig zijn. De bovenste stengelbladen zijn echter weinig betrouwbaar voor determinatie. Uitstaande melde is vrij algemeen, maar een heel stuk zeldzamer dan Spiesmelde.
| Spiesmelde | Uitstaande melde |
Bladvoet onderste stengelbladen | Stomp wigvormig tot afgeknot (>160 graden) | Scherp tot stomp wigvormig (<145 graden) |
Bladlobben onderste stengelbladen | Naar achteren of opzij gericht | Naar voren gericht |
Bladrand onderste stengelbladen | Meestal gaafrandig | Licht gegolfd/getand tot gaafrandig |
Bovenste stengelbladen | Lijnvormig (l/b > 5:1) | Lancetvormig (l/b 5:1 tot 3:1) |
Vruchtkleppen | >1/3e vergroeid | <1/4e vergroeid |
Vruchtlengte | 3-7(-20) mm | 2-6(-8) mm |
Vruchtvorm | Driehoekig tot omgekeerd vliegervormig | Driehoekig |
Opmerkingen:
- Voor zekere determinatie zijn de onderste stengelbladen noodzakelijk.
- Wanneer de onderste stengelbladen niet langer aanwezig zijn, zijn rijpe vruchten noodzakelijk.
- Om vruchtvorm te beoordelen, zullen deze losgepeuterd moeten worden.
Referenties:
- New Flora of the British Isles (4e druk, 2019)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1260)
- Blumen in Schwaben: Spiesmelde (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Gaensefussgewaechse/atriplex_mit_zahn.htm#2)
- Blumen in Schwaben: Uitstaande melde (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Gaensefussgewaechse/atriplex_ungezahnt.htm#2)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Allium - Look (enkele witbloeiende tuinplanten):Er wordt een groot aantal Allium (Look) soorten als tuinplant toegepast. Enkelen daarvan zijn vrij gemakkelijk te onderscheiden, maar onderstaande acht soorten zijn een stuk lastiger te onderscheiden. Bladbreedte is in de meeste geval noodzakelijk om de soort vast te stellen. De hier behandelde soorten hebben witte tot lichtroze bloemen, een half-bolvormige bloeiwijze, een ronde stengel en vlak tot gekield blad.
| A. subhirsutum | A. trifoliatum | A. ramosum | A. roseum | A. nigrum | A. neapolitanum | A. zebdanense |
Bladbreedte | 2-10 mm | 3-15 mm | 1,5-8 mm | 4-12 mm | tot 80 mm | 5-20 mm | 5-20 mm |
Blad | Licht gekield, bladrand behaard | Licht gekield, Blad geheel behaard | Gekield tot vlak, kaal | Licht gekield, kaal | Gekield, kaal | Vlak, kaal | Vlak, kaal |
Aantal bladen | 3-6 | 3-6 | 4-9 | 2-4 | 3-6 | 1-2 | 1-2 |
Aantal bloemen | 5-20 | 5-20 | 6-30 | 5-30 | 75-100 | 6-20 | 4-10 |
Bloemsteel | 3-4 keer zo lang als bloem | 1,5-3 keer zo lang als bloem | Tot 6 cm | 2-4 keer zo lang als bloem | 2,5-4,5 cm | 1,5-3 keer zo lang als bloem | Nauwelijks langer dan bloem |
Bloemkleur | Wit | Wit tot lichtroze | Wit | Lichtroze tot wit | Wit of roze | Wit | Wit |
Kroonbladen | 7-9 mm | 7-9 mm | 4-7 mm | 7-12 mm | 6-9 mm | 7-12 mm | 7-12 mm |
Middenstreep | Wit of roze | Wit of roze | Roze of groen | Roze | Groen of roze | Wit | Wit |
Stengel | Rond | Rond | Rond, gevleugeld | Rond | Rond | Licht driehoekig | Rond |
Opmerkingen:- Zonder blad is het op naam brengen nagenoeg onmogelijk.
- Er zitten grote verschillen in bloeitijd tussen de soorten. Dit moet nog toegevoegd worden aan bovenstaande tabel.
- Allium ramosum (Chinese bieslook) heeft als synoniem Allium tuberosum. Deze laatste soort zou zich onderscheiden door de groene (niet roze) middenstreep en het vlakkere blad.
- Allium roseum heeft soms ongesteelde broedknolletjes in de bloeiwijze.
- Allium subhirsutum heeft bruine helmknoppen, Allium trifoliatum heeft geelachtige helmknoppen.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 4e editie, 2019)
- Rothmaler - Exkursionsflora von Deutschland 5 Krautige Zier- und Nutzpflanzen
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/lauch.htm)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Helosciadium (voorheen Apium), Berula & Sium - Groot moerasscherm, Kleine watereppe & Grote watereppe:Kleine watereppe, Grote watereppe en Groot moerasscherm lijken vegetatief zeer veel op elkaar. Er zijn echter enkele kenmerken waarmee dit trio te onderscheiden is. Vooral het aantal dwarsschotten in de bladsteel (onder de deelblaadjes) is een erg nuttig kenmerk. Het ezelsbruggetje hierbij is A (
Apium): 0 dwarsschotten, B (
Berula): 1 dwarsschot & C (
Sium): >1 dwarsschotten.
Sinds Apium gewijzigd is in Helosciadium is de ezelsbrug veranderd van de ABC(=S) regel in de HBS-regel.
| Groot moerasscherm | Kleine watereppe | Grote watereppe |
Wetenschappelijk | Apium nodiflorum | Berula erecta | Sium latifolium |
Dwarsschotten in bladsteel | 0 | 1 | >1 |
Einddeelblaadje | Een- of drielobbig | Drielobbig | Eenlobbig |
Ondergedoken bladen | Enkel geveerd | 3-4 voudig geveerd | 2-3 voudig geveerd |
Basis deelblaadjes | Vaak met zwarte vlekjes | Ongevlekt | Ongevlekt |
Omwindselbladen | 0(-2) | Talrijk (vaar driedelig) | 2-6 |
Omwindselblaadjes | 5-6 | Talrijk (vaak driedelig) | 2-6 |
Scherm | 3-15 | 10-20 stralen | 20-30 stralen |
Schermpjes | 3-15 | 10-20 | 20-30 |
Deelblaadjes | (2-)3-6 paar | 5-10 paar | 3-7 paar |
Opmerkingen:
- De dwarsschotten in de bladsteel zitten onder de deelblaadjes en zijn van de buitenzijde zichtbaar als cirkels rondom de bladsteel. Soms zitten hier kleine, rudimentaire deelblaadjes aan.
- Vooral bij jonge planten moet je soms goed zoeken naar een goed blad met dwarsschot. Later in het seizoen is dit makkelijker.
Referenties:
- Heukels' Flora: Groot moerasscherm (http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1939)
- Heukels' Flora: Kleine watereppe (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1916&menuentry=soorten)
- Heukels' Flora: Grote watereppe (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1915&menuentry=soorten)
- Eerste hulp bij determineren: Vergelijking tussen Groot moerasscherm, Kleine watereppe en Grote watereppe (https://www.verspreidingsatlas.nl/determinatie/ehbd/view.aspx?id=8)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Anethum & Foeniculum - Dille & Venkel:Dille (
Anethum graveolens) en Venkel (
Foeniculum vulgare) zijn voedselgewassen die qua geur en smaak sterk verschillen, maar erg sterk op elkaar kunnen lijken. Beide soorten hebben grote schermen van gele bloemen en 3-4 maal geveerde bladen met haarfijne bladslippen. Omwindselbladen en omwindselblaadjes zijn meestal afwezig en het aantal schermen en schermpjes zijn ook min of meer gelijk.
| Dille | Venkel |
Grootte | Tot 60(-90) cm | 80-200 cm |
Stengel onderaan | Nooit verdikt | Vaak verdikt |
Stengel | Met opvallende, witte lengtestrepen | Met onopvallende, witte lengtestrepen |
Bladslippen | 10-20 mm bij 1 mm | 5-50 mm bij 0,5 mm |
Bladschede | Tweetoppig | Stomp |
Vruchten | 3-5 mm lang, sterk afgeplat | 4-5 mm lang, halfrond |
Vruchten | Driehoekige ribben, gevleugeld | Afgeronde ribben, niet gevleugeld |
Opmerkingen:
- Vruchtkenmerken zijn pas bruikbaar wanneer de vruchten bruin beginnen te worden.
- De bladscheden zijn bij Dille korter dan bij Venkel.
- De bladschede zouden geoord (auriculate) moeten zijn bij Venkel en niet bij Dille.
- Bij beide soorten zijn de stengel en bladsteel in eerste instantie gevuld, maar later hol.
Referenties:
- Heukels' Flora: Dille (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1928&menuentry=soorten) (23e druk, 2005)
- Heukels' Flora: Venkel (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1927&menuentry=soorten) (23e druk, 2005)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2010)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Cardamine graeca:Cardamine graeca is een nieuwkomer voor Nederland en België en valt op door de grote bloemen en de diep ingesneden deelblaadjes. De soort wordt net als Aziatische veldkers (
C. occulta) via potgrond in plantenpotten aangevoerd.
Cardamine graeca verschilt van het trio Kleine veldkers, Aziatische veldkers en Bosveldkers door de grotere kroonbladen, de diep ingesneden deelblaadjes, de stengelomvattende bladvoet en de afgeplatte, gevleugelde vruchten. Op de grotere kroonbladen na, deelt
Cardamine graeca al deze kenmerken met Springzaadveldkers (
Cardamine impatiens). Onderstaande tabel ligt de onderscheidende kenmerken verder toe.
| Cardamine graeca | Cardamine impatiens |
Kroonbladen | (3-)4-6 mm lang, zuiver wit | 2-3 mm lang, bleekwit tot gelig |
Stengelomvattende bladvoet | Kaal | Lang gewimperd |
Aantal deelblaadjes | Onderste bladen met 4-5 paar, bovenste met 2-3 paar | Onderste bladen met 5-9 paar, bovenste met 5-9 paar |
Deelblaadjes van stengelblad | Nauwelijks langer dan breed | Duidelijk langer dan breed |
Vruchten | 35-50 mm lang, (2,5-)3-4 mm breed | 20-30 mm lang, 1 mm breed |
Vruchten | Weinig (5-10) | Veel (10-50) |
Opmerkingen:
- De deelblaadjes zijn bij Cardamine graeca meer afgerond en iets dieper ingesneden dan bij Springzaadveldkers.
- Net als bij Aziatische veldkers, zijn bij Cardamine graeca en Springzaadveldkers het bladoppervlak kaal, maar kunnen er langs de bladrand wel enkele haren zitten.
Referenties:
- Cretan Flora: Cardamine graeca (http://www.cretanflora.com/cardamine_graeca.html)
- Heukels' Flora: Springzaadveldkers (http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1449&menuentry=soorten) (23e druk, 2005)
Tekst: Rutger Barendse & Niels Eimers (2019).
Carex - Oeverzegge, Moeraszegge, Scherpe zegge & Stijve zegge:Nu het zeggeseizoen weer bijna aanbreekt wil ik enkele algemene grote zeggen onder de aandacht brengen. Er wordt in veel gevallen weinig aandacht besteed aan de documentatie van detailkenmerken, waardoor veel waarnemingen voor admins moeilijk of niet zijn te beoordelen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van enkele handige kenmerken die meestal gemakkelijk zijn te controleren.
| Oeverzegge | Moeraszegge | Scherpe zegge | Stijve zegge |
Groeiwijze | Zoden | Zoden | Zoden | Pol |
Aantal stempels | 3 | 3 (soms 2) | 2 | 2 |
Mannelijke aren | 3-6 | 2-3 | (1-)2-4 | 1-3 |
Vrouwelijke aren | 1-5 | 2-4 | 2-4 | 2-3 |
Onderste schutblad | Langer dan bloeiwijze | Langer dan bloeiwijze | Langer dan bloeiwijze | Tot half zo lang als bloeiwijze |
Tongetje | Boogvormig, even lang als breed | Spits toelopend, langer dan breed | Kort, afgerond of iets spits | Spits en even lang als breed |
Dwarsnerven in bladschede | Zeer opvallend ("bakstenen") | Onopvallend | Onopvallend | Onopvallend |
Bladescheden onderaan stengel | Lichtbruin | Lichtbruin, vaak paarsrood aangelopen | Lichtbruin | Geelbruin |
Bladescheden onderaan stengel | Vrijwel niet rafelend | Rafelend | Niet rafelend | Rafelend |
Opmerkingen:- Bij de documentatie van zegge-waarneming is het belangrijk dat bovenstaande kenmerken zoveel mogelijk op de foto's zijn terug te zien.
- Probeer bij de determinatie altijd op meerdere kenmerken te letten.
- Bladschede kenmerken dienen gecontroleerd te worden van de onderste bladschede bij een volgroeid exemplaar. Dit geldt in mindere mate ook voor het beoordelen van de tong.
- Bij het fotograferen van stempels kan het best enkele urntjes los getrokken worden zodat het aantal per bloem beter zichtbaar is (urntjes zitten dicht op elkaar).
Referenties:- Sedges of the British Isles (Jeremy, 2007)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005)
Tekst: Tim van de Vondervoort (2019).
Prunus - Zoete kers & Zure kers
Zoete kers (Prunus avium) versus Zure kers (Prunus cerasus).
Bloeitijd:
Het is duidelijk dat Zure kers toeneemt (een erg leuk plantje) en dat hier erg veel fouten mee gemaakt worden. Zoals gewoonlijk wordt dit niet goed beschreven in de flora's (alhoewel de Heukels dat prima doet). Er zijn veel misverstanden over die 'blaadjes, 'bladachtige aanhangsels' die aan sommige knopschubben hangen. In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, doet dit fenomeen zich voor bij beide soorten (weliswaar meer frequent bij Zure kers, maar ook erg vaak bij jonge Zoete kers en het is net daarmee dat Zure kers verward wordt, ook al omdat die vaak kleinere bloemen hebben), zie bijvoorbeeld Zoete kers
(https://observation.org/fotonew/4/20207994.jpg?w=500&h=375)(https://waarnemingen.be/media/photo/020/204/20204697.jpg).
Een belangrijke bron voor verwarring in België en Nederland zijn de wel zeer slecht gekozen namen. Wilde vormen van Zoete kers hebben zuur smakende kersen. De meest algemene vorm van Zure kers heeft bitter smakende kersen (smaak pompelmoesachtig).
Eerst moet je zeker zijn dat je het onderscheid kent tussen vegetatieve en bloemknoppen: Bij een exemplaar zonder bloemen zijn het allemaal vegetatieve knoppen, indien er bloemen zijn, volg gewoon de bloemstelen tot de basis. Vaak zitten die twee soorten knoppen zeer dicht bij elkaar gepropt, dus goed opletten is de boodschap. In tegenstelling tot wat in de flora's beweerd wordt zijn het juist de vegetatieve knoppen en niet de bloemknoppen die een nuttig kenmerk leveren.
Kijk naar geïsoleerde vegetatieve knoppen, die dus niet omringd zijn door bloemknoppen.
Uiteraard moeten, zoals altijd, verspreid meerdere knoppen/bloemen bekeken worden en een gemiddelde gemaakt worden. Dit is zeer belangrijk!
1a. Teruggeslagen kelkslippen met duidelijk gekartelde rand met 3 - 7 (-8) tanden per zijde (dus 6 - 14 (-15) in totaal) --> Zure kers
(https://waarnemingen.be/media/photo/020/267/20267351.jpg)(https://waarnemingen.be/media/photo/020/179/20179286.jpg)
1b. Teruggeslagen kelkslippen niet met duidelijk gekartelde rand --> 2.
2. a. Enkele van de binnenste knopschubben van vegetatieve knoppen snel teruggeslagen, de buitenste knopschubben zo aan het zicht ontrekkend . --> Zoete kers.
(https://observations.be/fotonew/3/10474193.jpg)
(https://observations.be/fotonew/6/20204736.jpg) (https://observations.be/fotonew/5/20204695.jpg)
2.b. Knopschubben van vegetatieve knoppen rechtopstaand tot afstaand, de buitenste knopschubben niet aan het zicht ontrekkend --> Zure kers.
(https://observations.be/fotonew/1/20207861.jpg)(https://observations.be/fotonew/8/20204778.jpg)
Bij de meeste (maar niet alle!) Zoete kersen is het merendeel van de klieren te vinden op de bladsteel, bij de meeste (maar niet alle!) Zure kersen is het merendeel van de klieren te vinden op de bladrand nabij de bladbasis en zijn deze klieren minder opvallender en ronder dan vaak het geval bij Zoete kers.
Bij Zoete kers is het jong blad vaak rood aangelopen, bij Zure kers is dit veel minder vaak het geval.
Bij Zure kers zijn de bladaanhangsels aan knopschubben van bloemknoppen indien aanwezig meestal (maar niet altijd!) eerder rond, bij Zoete kers zijn ze dan eerder langwerpig. Hetzelfde geldt voor blaadjes die uit de bloemknoppen groeien.
Knopschubben van Zoete kers zijn groter dan die van Zure kers (je moet dat niet beginnen meten, kijk gewoon een paar Zoete kersen na) en ook de bloemen (kroonbladen) van Zoete kers zijn doorgaans groter dan bij Zure kers.
Bij Zure kers is de calyx van de bloemen doorgaans minder ingesnoerd aan de top dan bij Zoete kers (er zit daar wel wat variatie op), dit is het best te zien bij bloemen die nog moeten opengaan.
Zure kers maakt van zeer jongsaf duidelijk wortelopslag en ouder is dat dan vaak een heus haagje. In deze vorm is Zure kers makkelijk herkenbaar. Indien een zeer grote recht opgaande boom, dan is het altijd Zoete kers.
Vegetatief:
(http://www.soortenbank.nl/BIS/flora_nl_v2/pictures/page%202477.jpg)
Bladrand gezaagd eerder dan getand, tanden min of meer rond aan de top, grotendeels max. 1 mm lang -----> Zure kers.
Bladrand getand eerder dan gezaagd, vele tanden driehoekig en minstens 2 mm lang --------> Zoete kers.
Bij Zure kers heeft blad (zowel bovenzijde als onderzijde) een duidelijk neiging om te glanzend (enkel relevant tijdens de zomer bij volgroeid blad).
bronnen: alle grote flora's voor Europa + eigen observaties.
Vegetatieve grassensleutel algemene soorten:Deze determinatiesleutel is voornamelijk opgesteld op basis van algemene soorten in Amsterdam en omgeving. Tussen haakjes staat het aantal km-hokken vanaf 1990 in Groot-Amsterdam (van 815 hokken totaal). In de tekst zijn enkele symbolen gebruikt: (S) Bladspruit samengevouwen; (P) Plant polvormig; (Z) Plant zodevormend.
1 In water of aan oever; tongetje vliezig en accoladevormig -->
Liesgras - Glyceria maxima (331)
1 In water of aan oever; tongetje uit haren bestaand -->
Riet – Phragmitis australis (788)
1 Niet aan water gebonden -->
2 2 Schede met dwarsnerven; blad van voorgaand jaar lang aanwezig -->
Rietgras - Phalaris arundinacea (691)
2 Spruiten omringd door verweerde bladscheden; blad ruw -->
Duinriet - Calamagrostis epigejos (395)
2 Niet aldus -->
3 3 Blad borstelvormig -->
4 3 Blad vlak of V-vormig -->
6 4 Schede gesloten; blad op doorsnede rond (P/Z) -->
Rood zwenkgras - Festuca rubra (758)
4 Schede gespleten -->
5 5 Blad op doorsnede afgeplat tot ovaal (Z) -->
Hard zwenkgras - Festuca brevipala (128)
5 Blad op doorsnede rond; niet op klei/veen (P) -->
Fijn schapengras - Festuca filiformis (218)
6 Tongetje ontbreekt -->
Hanenpoot - Echinochloa crus-galii (359)
6 Tongetje uit haren bestaand -->
7 6 Tongetje vliezig -->
10 7 Blad smaller dan 2,5 mm -->
8 7 Blad breder dan 2,5 mm; middennerf extra breed -->
9 .
8 Bladschede behaard; bladrand met klierputjes -->
Klein liefdegras - Eragrostis minor (77)
.
8 Bladschede kaal; bladrand gaaf-->
Straatliefdegras - Eragrostis pilosa (237)
.
9 Bladschederand bovenaan gewimperd-->
Groene naaldaar - Setaria viridis (164)
.
9 Bladschederand kaal-->
Geelrode naaldaar - Setaria pumila (108)
10 Bladen met oortjes -->
11 10 Bladen met kleine oortjes niet bij elke blad aanwezig (S) -->
Engels raaigras - Lolium perenne (787)
10 Bladen zonder oortjes -->
16 11 Oortjes gewimperd -->
12 11 Oortjes kaal -->
13 .
12 Tongetje 0,5 mm (P) -->
Rietzwenkgras - Festuca arundinacea (558)
.
12 Tongetje groter dan 1,5 mm; blad 6-15 mm breed (Z) -->
Reuzenzwenkgras - Festuca gigantea (62)
.
12 Tongetje groter dan 1,5 mm; blad tot 6 breed (Z) -->
Reukgras - Anthoxanthum odoratum (522)
.
13 Plant in een pol -->
14 .
13 Plant niet in een pol; oortjes lang en kruisend -->
15 .
14 Oortjes korter dan 2 mm -->
Beemdlangbloem - Festuca pratensis (329)
.
14 Oortjes lang en kruisend -->
Italiaans raaigras – Lolium multiflorum (212)
.
15 Bladbovenkant met verspreide lange haren -->
Kruipertje - Hordeum murinum (504)
.
15 Bladbovenkant kaal -->
Kweek - Elytrigia repens (413)
16 Blad met een skispoor -->
17 16 Blad zonder skispoor -->
19 .
17 Plant eenjarig -->
Straatgras - Poa annua (783)
.
17 Plant meerjarig -->
18 .
18 Tongetje korter dan 2 mm aflopend -->
Veldbeemdgras - Poa pratensis (694)
.
18 Tongetje langer dan 5 mm-->
Ruw beemdgras - Poa trivialis (767)
19 Blad in knop samengevouwen -->
20 19 Blad in knop ineengerold -->
23 .
20 Spruiten rond -->
21 .
20 Spruiten afgeplat -->
22 .
21 Blad breder dan 3 mm; bladbovenkant en bladranden zeer ruw (S)(P) -->
Deschampsia cespitosa (288)
.
21 Blad tot 3 mm breed; niet ruw (S) -->
Kamgras - Cynosurus cristatus (258)
.
22 Blad breder dan 5 mm tong gerafeld (S) -->
Kropaar - Dactylus glomerata (779)
.
22 Blad smaller dan 5 mm tong lang en spits (S) (Z) -->
Mannagras – Glyceria fluitans (668)
23 Onderste stengelleden knolvormig (S)-->
Timoteegras - Phleum pratense (755)
23 Geen knollen -->
24 24 Stengel alleen op de knopen behaard -->
Gladde witbol - Holcus mollis (188)
24 Bladscheden behaard -->
25 24 Bladschede kaal -->
29 .
25 Bladschede met rode strepen -->
Gestreepte witbol - Holcus lanatus (374)
.
25 Bladschede ongestreept -->
26 .
26 Bladschede dicht behaard met korte en lange haren -->
27 .
26 Bladschede met weinig maar lange haren; soms alleen op de schederand -->
28 .
27 Jong blad stijf rechtop; schede en bladtoppen vaak rood -->
IJle dravik - Anisantha sterilis (532)
.
27 Jong bladtop gedraaid; hoofdwortels vertakt -->
Zachte dravik - Bromus hordeaceus (778)
.
28 Alleen haren op de schederand -->
Glad vingergras - Digitaria ischaemum (166)
.
28 Haren op schede en bladbovenkant -->
Harig vingergras - Digitaria sanguinalis (191)
29 Bladbovenkant met verspreide lange haren (P)-->
Glanshaver - Arrhenatherum elatius (773)
29 Blad merendeels ingerold -->
Gewoon langbaardgras - Vulpia myuros (309)
29 Blad vlak -->
30 29 Liggende spruiten aanwezig -->
31 29 Spruiten rechtopstaand -->
32 31 Tongetje stomp; bladtop vaak roodachtig; liggend blad -->
Fioringras - Agrostis stolonifera (758)
31 Tongetjes spits; knopen rood- ->
Geknikte vossenstaart - Alopecurus geniculatus (615)
32 Tongetje korter dan 3 mm -->
Hoog struisgras - Agrostis gigantea (200)
32 Tongetje korter dan 3 mm -->
33 33 Blad smaller dan 3 mm-->
Gewoon struisgras - Agrostis capillaris (548)
33 Blad breder dan 3 mm; al in april bloeiend -->
Grote vossenstaart - Alopecurus pratensis (540)
Opmerkingen:
- Dit is een dynamische sleutel die mogelijk over de tijd aangepast wordt.
- Enkele grassen die buiten Amsterdam en omgeving voorkomen, zijn hier niet in opgenomen.
Referenties:
- Heukels' Flora (23e druk, 2005)
Tekst: Peter Wetzels (2019).
Lamiastrum galeobdolon subspecies - Gele dovenetel ondersoorten:In Heukels' Flora (23e druk) staan twee ondersoorten van Gele dovenetel beschreven, Bonte gele dovenetel (subsp. argentatum) en Gele dovenetel s.s. (subsp. galeobdolon). Er zijn echter vier ondersoorten in Nederland te vinden.
| subsp. argentatum | subsp. flavidum | subsp. montanum | subsp. galeobdolon |
Indeginiteit | Tuinplant | Tuinplant? | Inheems | Inheems |
Bladkleur | Groen met zilverwitte tekeningen | Groen | Groen | Groen |
Bovenlip | Geel | Bleekgeel | Geel | Geel |
Bovenste stengelbladen | Breed eirond | Lancetvormig, toegespitst | Lancetvormig, toegespitst | Breed eirond |
Bladrand tanden | Stomp | Spits | Spits | Stomp |
Beharing onderaan stengel | Verspreid behaard | Kaal of behaard | Verspreid behaard | Alleen op hoeken behaard |
Aantal bloemen | 4-8 bloemen | 10-16 bloemen | <8(-9) bloemen (1e t/m 3e krans) | >(7-)10 bloemen (vanaf 4e krans of hoger) |
Kelk in vruchttijd | >12 mm | ? | <12 mm | <12 mm |
Bovenlip | >12 mm breed | ? | <8 mm breed | <8 mm breed |
Lengte bloemkroon | 20-26 mm | 14-17 mm | 8-23 mm | 17-21 mm |
Uitlopers | Aanwezig | Afwezig | Aanwezig | Aanwezig |
Referenties:- Gorteria artikel (1971) (http://natuurtijdschriften.nl/download?type=document;docid=536106)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Lippenbluetler/lamium_gelb.htm)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019).
- BSBI: Lamiastrum galeobdolon in Britain (http://archive.bsbi.org.uk/Wats8p277.pdf)
- Flora Europaea (volume 3, 1972)
Opmerkingen:- Controleer de stengelbeharing onderaan de bloeiende stengels.
- Bij subsp. flavidum is het niet duidelijk bij welke bloemkrans de bloemen geteld dienen te worden.
- Vooral de vorm van de bovenste stengelbladen die direct onder de bloemkransen zitten (de draagbladen) is typerend.
Tekst: Niels Eimers (2019).
Crepis - Paardenbloemstreepzaad & Groot streepzaad:Paardembloemstreepzaad (
Crepis vesicaria) en Groot streepzaad (
Crepis biennis) zijn vaak lastig te onderscheiden zonder rijpe nootjes (beide soorten hebben erg variabel blad). Bij Groot streepzaad zijn de zwarte borstelharen op de kiel van de omwindsels doorgaans erg opvallend en grof en vrijwel altijd
onbeklierd. Bij Paardenbloemstreepzaad zijn diezelfde borstelharen veel minder opvallend, fijner en vooral, ze dragen
gele klieren aan de top.
| Paardenbloemstreepzaad | Groot streepzaad |
Nootjes | Lang gesnaveld | Niet tot kort gesnaveld |
Zwarte borstelharen op kiel omwindselbladen | Fijn, met gele klierharen aan top | Grof, vrijwel altijd onbeklierd |
Onderzijde randstandige lintbloemen | Met rode middenstreep | Geheel geel |
Binnenste en buitenste lintbloemen | Nagenoeg gelijk van grootte | Buitenste duidelijk langer dan binnenste |
Kleur stijl | Geel | Vuilgeel |
Hoogte plant | Tot 0,8 m | Tot 1,2 m |
Opmerkingen:- Op het omwindsel zelf kan Groot streepzaad wél klierharen hebben. Het hier benadrukte kenmerk gaat om de klierharen op de zwarte borstelharen.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1647)
Tekst: Dirk Derdeyn (2019) met aanvullingen van Rutger Barendse en Nathalie De Somer.
Gehoornde klaverzuring - Oxalis corniculata variëteiten:Binnen Gehoornde klaverzuring (
Oxalis corniculata) worden drie variëteiten beschreven. Deze variëteiten verschillen morfologisch, ecologisch en genetisch en betreffen vermoedelijk aparte soorten.
| var. atropurpurea | var. corniculata | var. microphylla (Oxalis exilis) |
Blad | Paars, groot (7,5 mm diameter) | Groen, groot (7,5 mm diameter) | Groen, klein (4,5 mm diameter) |
Bloeiwijze | 2-8-(12) bloemig | 2-8-(12) bloemig | 1-bloemig |
Kroonbladen | Geel met oranje vlek bij basis | Geel zonder oranje vlek bij basis | Geel zonder oranje vlek bij basis |
Vrucht | (4-)8-20 mm, >4 per vruchthok | (4-)8-20 mm, >4 per vruchthok | 3-4,5 mm, 2-4 zaden per vruchthok |
Meeldraden | 10 met helmknoppen | 10 met helmknoppen | 5 met helmknoppen, 5 zonder helmknoppen |
Opmerkingen:- De groenbladige variëteiten kunnen sterk lijken op Stijve klaverzuring (Oxalis stricta), maar Stijve klaverzuring heeft een erecte groeivorm (niet kruipend) en heeft geen steunblaadjes aan de basis van de bladsteel.
- De groenbladige variëteiten kunnen sterk lijken op Knobbelklaverzuring (Oxalis dillenii), maar Knobbelklaverzuring heeft een erecte groeivorm (niet kruipend) en heeft onregelmatige richels op de zaden).
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Heukels' Flora (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=115) (23e druk, 2005)
- Stadsplanten.nl (http://www.stadsplanten.nl/2017/09/zure-klavertjes/) Oxalis corniculata var. corniculata
Tekst: Niels Eimers & Rutger Barendse (2019)
Egelantier, Schijnegelantier & Kleinbloemige roos:Egelantier (
Rosa rubiginosa) wordt door de meeste floristen gemakkelijk herkend door de typerende zoete appelgeur. Dit kenmerk is echter niet uniek voor Egelantier. Ook Kleinbloemige roos (
Rosa micrantha) en hun kruising Schijnegelantier (
Rosa x gremlii, synoniem:
Rosa henkeri-schulzei) hebben deze geur. Het belangrijkste onderscheid zit in de diameter van de stijlopening, een opening aan de bovenzijde van de bottel waar de stijl door heen steekt.
| Egelantier | Schijnegelantier | Kleinbloemige roos |
Diameter stijlopening | 1,2-2 mm | ±1 mm | 0,5-0,8 mm |
Bottelschijf | Zwak concaaf, vlak of zwak convex | Intermediair | Duidelijk convex |
Stempels | Hoedvormig | Intermediair | Boeketvormig |
Stijl | Wollig tot viltig behaard | Intermediair | Kaal tot zwak ruwharig |
Kelkbladen (rijpende bottels) | Opgericht | Afstaand | Teruggeslagen |
Kelkbladen (rijpe bottels) | Nog steeds aanwezig | Later afvallend | Afgevallen |
Vorm rijpe bottels | Ellipsoidisch tot kogelvormig | Intermediair | Ellipsoidisch, eivormig of flesvormig |
Kleur rijpe bottels | Oranjerood | Intermediair | Donkerrood |
Stekels op tweejarig hout | Grof en fijn | Grof en fijn | Grof |
Opmerkingen:- Er is een verzamelsoort beschikbaar: Kleinbloemige roos + Egelantier + Schijnegelantier.
- Er zijn nog enkele minimale verschillen die veel overlap laten zien en zijn daarom niet opgenomen in deze tabel. Dit zijn o.a. de mate van beharing op de bladonderzijde, de vorm van de deelblaadjes, de mate van aanwezigheid van klierharen op de vrucht en vruchtsteel & kleur van de kroonbladen (wit tot lichtroze bij Kleinbloemige roos, dieproze bij Egelantier).
Referenties:- Exkursionflora van Deutchland, gefäßpflazen (Rothmaler, 2013)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers & Sipke Gonggrijp (2019).
Vicia villosa - Bonte wikke ondersoorten:Ik zie dat in Nederland nu ook de ondersoorten van
Vicia villosa beschikbaar zijn (in Frankrijk worden
Vicia varia en
Vicia villosa als verschillende soorten beschouwd), dus misschien tijd om er eens werk van te maken. Moet ook minstens met
Vicia cracca vergeleken worden (daar worden bizar veel fouten tegen gemaakt, er is dus een goede afbeelding nodig om het verschil te tonen ipv. een woordelijke beschrijving) en wellicht ook met
Vicia tenuifolia (die laatste is kennelijk nogal mysterieus). Tip voor de ondersoorten van
Vicia villosa: probeer de bloeiwijzen van voldoende dichtbij in beeld te brengen (zodat de beharing goed zichtbaar is) en trek bij enkele bloemen de kroon uit, daardoor zie je beter de lengteverhouding tussen de kelkbuis en de onderste kelktanden.
| Zachte wikke (subsp. villosa) | Bonte wikke s.s. (subsp. varia) |
Onderste kelktanden | Even lang of langer dan kelkbuis | Korter dan kelkbuis |
Stengel, bladeren en bloeiwijze | Sterk behaard | Kaal of spaarzaam behaard |
| | |
Opmerkingen:- Bonte wikke s.s. (subsp. varia) heeft als synoniem subsp. dasycarpa.
- Zachte wikke is meestal donker paarsblauw van kleur. Bonte wikke s.s. is vaak meer roodpaars. Dit is echter geen betrouwbaar onderscheid.
- Stace beschrijft dat er in Engels een vijftal ondersoorten/variëteiten gevonden worden, maar dat deze van twijfelachtige, taxonomische status zijn.
- In Nederland is eenmalig Vicia villosa subsp. ambigua aangetroffen. In België komt mogelijk ook Vicia villosa subsp. eriocarpa voor.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Schmetterlingsbluetler/villosa_agg.htm#2)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019).
Tekst: Dirk Derdeyn (2019).
Odontites vernus subspecies - Rode ogentroost ondersoorten:In Heukels' Flora (23e druk, 2005) staan twee ondersoorten van Rode ogentroost opgenomen: Late ogentroost (
subsp. serotinus) en Akkerogentroost (
subsp. vernus). In onze buurlanden wordt echter een derde ondersoort onderscheiden: Vroege ogentroost (
subsp. litoralis). Recent zijn hier diverse fotowaarnemingen van binnengekomen, maar men lijkt niet goed te weten wat de verschillen nu eigenlijk zijn.
| Late ogentroost | Vroege ogentroost | Akkerogentroost |
Verspreiding | Binnenland, open graslanden | Kust, open graslanden en kwelders | Binnenland, akkers |
Grootte | Klein, tot 25 cm | Klein, tot 20 cm | Groot, tot 50 cm |
Zijtakken | (0-)2-8 paar | (0-)1-4 paar | (0-)1-4 paar |
Hoek van zijtakken t.o.v. stengel | >50° | <50° | <50° |
Laagste bloemen | 8e-14e knoop | 4e-9e knoop | 4e-9e knoop |
Kelktanden | n.v.t. | Driehoekig, minder scherp tot stomp, korter dan kelkbuis | Smal driehoekig, scherp, even lang als kelkbuis |
Stijl | Buiten bloem stekend tijdens bloei | In bovenlip blijvend tijdens bloei | Buiten bloem stekend tijdens bloei |
Intercalary leaves | 2-7 paar | 0-1 paar | 0-1 paar |
Opmerkingen:- De Intercalary leaves zijn hier vermoedelijk het aantal bladen tussen bloeiwijze en de bovenste vertakking.
- Heukels benoemt dat de taxonomische status van Vroege ogentroost zeer omstreden is en dat het onzeker is of deze ondersoort voorkomt in Nederland.
- Heukels benoemt als onderscheidend kenmerk tussen Rode en Akkerogentroost dat de steunblaadjes gewoonlijk korter tot even lang zijn als de bloemen bij Late ogentroost en langer bij Akkerogentroost. Dit kenmerk is matig betrouwbaar gebleken, binnen één bloeiwijzetak kom je schutbladen tegen van alle lengtes. Gebruik dit als ondersteunend kenmerk, niet als leidend kenmerk.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Sommerwurzgewaechse/vernus_agg.htm)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Eupatorium - Gevlekt leverkruid & Purper leverkruid:Koninginnekruid (
Eupatorium cannibinum) heeft als enige soort binnen het geslacht handvormig blad. Alle andere soorten hebben ongedeeld blad. In onze buurlanden worden 10 soorten uit het geslacht aangetroffen, al worden deze vaak in andere geslachten geplaatst (
Eutrochium,
Conoclinium &
Ageratina). Drie van deze soorten zijn ook al in Nederland aangetroffen, waarvan
Eupatorium rugosum zich onderscheidt door de tegenoverstaande stengelbladen en de witte bloemen. Gevlekt leverkruid (
Eupatorium maculatum) en Purper leverkruid (
Eupatorium purpureum) onderscheiden zich door de in kransen staande stengelbladen. Dit duo is echter een stuk lastiger te onderscheiden.
| Gevlekt leverkruid | Purper leverkruid |
Bloemhoofdjes | 8-22 bloemen | 4-7 bloemen |
Bloeiwijze | Vlak scherm | Gewelfd scherm |
Bladkransen | 3-6 bladen | 3-4(-5) bladen |
Stengel | Paars gevlekt (of geheel paars) | Ongevlekt (groen of paars) |
Bloemen | Paars tot licht blauwpaars | Lichtroze tot paars |
Bladvorm | Eilancetvormig tot lancetvormig, 6-20 cm | Lancetvormig tot eivormig, 5-15 cm |
Bladsteel | 0,5-2 cm | Tot 2 cm |
Opmerkingen:- Net als Eupatorium rugosum hebben alle overige soorten hebben tegenoverstaand blad: Eupatorium coelestinum, E. album, E. sessifolium, E. altissimum, E. perfoliatum & E. aromaticum
- Beide soorten kennen nog variëteiten/ondersoorten.
Referenties:- Exkursionsflora von Deutschland: Krautige Zier- und Nutzpflanzen (Rothmaler).
Tekst: Niels Eimers (2019).
Hypericum - Hertshooi (houtig):De struikvormige Hertshooi soorten zijn niet-inheemse soorten die als tuinplant geïntroduceerd worden en met enige regelmaat verwilderen. Door de vele kruising is het op naam brengen vrij lastig. In tegenstelling tot wat velen denken, betreffen vrijwel alle verwilderingen niet Mansbloed, maar
Hypericum x inodorum. Onderstaande tabellen geven een overzicht van de diagnostische kenmerken.
Bloemen klein (2-3 cm) | Hypericum androsaemum | Hypericum x inodorum | Hypericum hircinum |
Kroonbladen | Kleiner tot even groot als kelk | Gelijk of iets groter dan kelk | Duidelijk groter dan kelk |
Oude vruchten | Zwart wordend | Zwart wordend | Rood wordend |
Stijlen | Duidelijk korter dan de vrucht | Korter tot even lang als vrucht | Langer dan de vrij langwerpige vrucht |
Kelkblaadjes bij oude vruchten | Blijvend | Blijvend | Afvallend, iets langwerpiger |
Stengel | Twee ribben | Twee ribben | Vier ribben |
Bloemdiameter | 1,5-2,5 cm | 2,5-4 cm | 2,5-4 cm |
Meeldraden | Even lang als kroonbladen | Iets langer dan kroonbladen | Iets langer dan kroonbladen |
Bloemen groot (4-8 cm) | Hypericum calycinum | Hypericum x hidcoteense | Hypericum x moserianum |
Hoogte plant | 20-60 cm | Tot 175 cm | Zelden hoger dan 50 cm |
Kleur helmknoppen | Oranjegeel | Oranjegeel | Roodachtig |
Meeldraden t.o.v. kroonbladen | 3/4e zo lang | 1/4e-1/2e zo lang | > 1/2e zo lang |
Stengelbladen | Afgerond | Meestal met topspitsje | Afgerond |
Bloemdiameter | 5-8 cm | 3,5-8 cm | ? |
Kroonbladen | 2,5-4 cm | ? | 2-3 cm |
Kelkbladen | 10-20 mm | ? | 7-10 mm |
Stengelbladen | 4,5-10,4 x 1,5-4,5 cm | ? | 2,2-6 x 0,7-3,6 cm |
Stengel | Met 4 lijnen | Met 4 lijnen | ? |
Stijlen t.o.v. vrucht | 1,5-3 keer zo lang | ? | 1-1,5 keer zo lang |
Opmerkingen:- Mansbloed (Hypericum androsaemum) lijkt onder de bladaanhechtingen sterker golvende ribben te hebben dan Hypericum x inodorum. Hoe betrouwbaar dit kenmerk is, moet nog onderzocht worden.
- Twee overige tuinplanten zijn Hypericum kalmianum (Erg smalle stengelbladen) en Hypericum olympicum (Kleine, blauwgroene bladen).
- Hypericum x inodorum is de kruising van H. androsaemum en H. hircinum.
- Hypericum x moserianum is de kruising van H. calycinum en H. patulum
- Hypericum x hidcoteense is de kruising van H. calycinum en H. x cyathiflorum
- Hypericum x cyathiflorum is waarschijnlijk de kruising van H. addingtonii en H. hookerianum
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- The Vegetative Key to the British Flora
- Rothmaler Exkursionsflora van Deutschland: Krautige Zier- und Nutzpflazen (2007)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/hypericum)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Johanniskrautgewaechse/johannis_strauch.htm) (let op: onderscheid H. x moserianum en H. x hidcoteense niet opgenomen).
Tekst: Niels Eimers (2019) met aanvullingen van Rutger Barendse.
Cornus - Kornoelje (vegetatief):Kornoeljes zijn vegetatief lastig uit elkaar te houden. Rode kornoelje (
Cornus sanguineus) kent drie ondersoorten:
subsp. australis,
subsp. hungarica en
subsp. sanguinea. Deze zijn te onderscheiden aan de beharing op de onderzijde van het blad:
subsp. australis heeft rechtere haren (vaak dubbele) die in één richting staan,
subsp. sanguinea heeft gekromde haren die in meerdere richtingen staan en
subsp. hungarica (ook te beschouwen als de kruising tussen beide andere ondersoorten) heeft qua beharing iets wat het midden houdt daartussen. Canadese kornoelje (
Cornus sericea s.l.) is van Rode kornoelje te onderscheiden doordat deze meer zijnerven heeft (5-7 paar t.o.v. 3-5 paar) en een wittige bladonderzijde (geen groene). De felrode kleur van de twijgen is juist opvallend bij
Cornus sericea s.l.. In de winter wordt dit veel voor Rode kornoelje gehouden die vaak donkerdere rode twijgen heeft. Gele kornoelje (
Cornus mas) heeft gemiddeld kleiner blad dan Rode en Canadese kornoelje. Het blad is langer gepunt en van boven aangedrukt behaard. De jongste twijgen zijn (licht) gekant.
De kleur van de twijgen is bij Kornoelje vaak geen duidelijk onderscheidend kenmerk. Die kleur is afhankelijk van de hoeveelheid opvallend licht, standplaats en groeistadium.
Opmerkingen:
- Canadese kornoelje s.l. bestaat uit diverse soorten, waaronder Cornus controversa, Cornus alternifolia, Cornus amomum, Cornus alba en Cornus sericea s.s..
- Er zijn ook nog diverse andere Kornoeljes als tuinplant in omloop die gemakkelijk verward kunnen worden met de hier behandelde soorten, maar meestal niet verwilderen.
Referenties:
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/cornus)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=2412)
- The Vegetative Key to the British Flora
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/cornus_baum.htm#5)
Tekst: Rutger Barendse (2019) met aanvullingen van Niels Eimers.
Lepidium - Kruidkers:Lepidium is in bloeitijd relatief gemakkelijk op naam te brengen, dan zijn de stengelbladen en de kroonbladen nog zichtbaar. Na de bloeitijd zijn alleen de vruchten en groeivorm nog zichtbaar, om de soort in dit stadium betrouwbaar vast te stellen, kan het noodzakelijk zijn om de vruchten en zaden op te meten.
| Steenkruidkers | Amerikaanse kruidkers | Vergeten kruidkers | Dichtbloemige kruidkers |
Wetenschappelijk | Lepidium ruderale | Lepidium virginicum | Lepidium neglectum | Lepidium densiflorum |
Kroonbladen | Afwezig | Langer dan kelkbladen | Korter dan kelkbladen | Afwezig of korter dan kelkbladen |
Rozetbladen | Enkel tot dubbel veerdelig, verdroogd in vruchttijd | Liervormig, verdroogd tijdens bloei | Liervormig, verdroogd in vruchttijd | Liervormig, verdroogd in vruchttijd |
Onderste stengelbladen | Enkel tot dubbel veerdelig | Met grote tanden | Met grote tanden | Gezaagd |
Bovenste stengelbladen | Gaafrandig | Gezaagd/getand | Zwak gezaagd/getand | Zwak gezaagd/getand |
Vertakkingen | Onderaan | Bovenin | Bovenin | Onderaan |
Geur | Aanwezig, als Tuinkers/Kleine varkenskers | Afwezig | Afwezig | Afwezig |
Vruchten | Ovaal, 1,5-2 mm breed | Rond, 2,5-3,5 mm breed | Rond, 2,3-3 mm breed | Ovaal, 2-2,5 mm breed |
Zaden | 1,3 x 0,6 mm, niet gerand | 1,5 x 1,1 mm, aan één zijde breed gerand | 1,8 x 1,2 mm, aan één zijde breed gerand | 1,2 x 0,7 mm, aan één zijde smal gerand |
Stengel en bladen | Korte, rechte of iets gebogen, stompe haren | Slanke, meestal naar boven gebogen, spitse haren | Korte, rechte of iets gebogen, stompe haren | Korte, rechte of iets gebogen, stompe haren |
Opmerkingen:- Vergeten kruidkers is in Heukels 24 samengevoegd met Dichtbloemige kruidkers.
- Steenkruidkers komt meestal veel bossiger en laag bij de grond blijvender over dan de andere soorten. Dichtbloemige vertakt vaak wel laag, maar die zijstengels groeien dan vrij ver uit en neigen naar boven voordat daar bloemen aan komen waardoor bij mooi uitgroeiende exemplaren een pyramide vorm/boompje ontstaat.
- Ook Tuinkers (Lepidium sativum) kan sterk lijken op de hier behandelde soorten. Tuinkers onderscheidt zich doordat de plant volledig onbehaard is, de grote vruchten (5-6 mm lang), de blauwgroene bladen, de veerdelige rozet- en onderste stengelbladen en de grote kroonbladen.
- Lepidium bonariense, een lookalike van Steenkruidkers wordt d.m.v. vogelzaad geïntroduceerd en is in België en Engeland al enkele malen gevonden. Deze soort heeft ook bovenin de plant veerdelig blad en heeft iets grotere vruchten (2-3,5 mm).
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/blatt_sitz.htm)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=255)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/lepidium)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Flora van België (3e druk, 2012)
Tekst: Niels Eimers (2019) met toevoegingen van Rutger Barendse.
Cochlearia - Lepelblad:Lepelblad is met enige ervaring goed op naam te brengen, maar op basis van foto's kan dit goed lastig zijn. Hopelijk kan onderstaande tabel hierbij helpen.
| Deens lepelblad | Echt lepelblad | Engels lepelblad |
Wetenschappelijk | C. danica | C. offinicalis subsp. officinalis | C. offinicalis subsp. anglica |
Bladvoet rozetbladen | Hartvormig | Hartvormig | Afgerond tot wigvormig |
Rozetbladen | Tot 1,5 cm lang, nier- of klimopbladvormig | Tot 5 cm lang, ovaal | ?? cm lang, ovaal tot omgekeerd eivormig |
Bovenste stengelbladen | Kort gesteeld | Stengelomvattend | Stengelomvattend |
Vorm vruchten | Bol tot ovaal, niet afgeplat, 3-6 mm lang | Ovaal, niet afgeplat, 3-7 mm lang | Ovaal, afgeplat, 8-15 mm lang |
Vliezige tussenschot in vrucht | <2 keer zo lang als breed | 1,5-3 keer zo lang als breed | 5-12 keer zo lang als breed |
Kroonbladen | 3 mm | 4-5,5 mm | 5,5-7 mm |
Zaden | ?? per hok, 1-1,5 mm breed | 2-4(-6) per hok, 1,5-2,5 mm breed | 5-6 per hok, 1,5-2,5 mm breed |
Bloeitijd | April-juni | Mei-juni | Mei-juni |
Opmerkingen:- In Nederland worden Engels lepelblad en Echt lepelblad als ondersoorten beschouwd. In België (waar Engels lepelblad niet voorkomt) en elders worden dit als soorten gezien.
- In zinkbiotopen komt Zinklepelblad (Cochlearia officinalis subsp. pyrenaica) voor. Ook dit taxon wordt buiten Nederland als soort gezien (Cochelearia pyrenaica). In Nederland komt deze soort niet voor.
Referenties:- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=250)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/loeffelkraut.htm)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- The Vegetative Key to the British Isles (2009)
- Flora van België (2012)
Tekst: Niels Eimers (2019) met aanvullingen van Rutger Barendse.
Hirschfeldia incana & Brassica nigra - Grijze mosterd & Zwarte mosterd:Grijze mosterd wordt vaak niet goed herkend, de soort is vermoedelijk veel algemener dan momenteel bekend. Grijze mosterd wordt vaak voor Zwarte mosterd aangezien, maar blijft over het algemeen lager en is lager in de plant vertakt. De echte kenmerken zitten echter in de vruchten. De verdikte snavel is bij velen reeds bekend als onderscheidend kenmerk van Grijze mosterd, maar in jong stadium is de snavel nog niet verdikt. Kijk daarom vooral naar de dikte van de vruchtsteel en eventueel naar de relatieve lengte van de snavel (zie bijlage ter illustratie).
| Grijze mosterd | Zwarte mosterd |
Vruchtsteel | Bovenin net zo dik als de vrucht, groen blijvend | Veel smaller dan de vrucht, rood wordend |
Snavel | Relatief lang, bovenin pas versmald | Relatief kort, direct versmald |
Snavel | Afgeplat | Rond |
Vrucht | Rond | Vierkant |
Opmerkingen:
- Beide soorten hebben gemeen dat ze aanliggende vruchten hebben in tegenstelling tot Herik - Sinapis arvensis. Die laatste heeft ook een langere snavel en bij armetierige exemplaren zou je dit voor Grijze mosterd kunnen houden. Vruchten van Herik zijn vaak ook meer of minder behaard.
- Grijze mosterd onderscheidt zicht vegetatief door het doffe, grijsgroene (t.o.v. van glimmende, donkergroene) blad met regelmatige bladlobben en een eindlob die niet veel breder is dan de zijlobben.
- Probeer goed ontwikkelde vruchten te bekijken, hier gaan de bovengenoemde kenmerken het beste op.
Referenties:
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1509&menuentry=soorten) - Grijze mosterd
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=1498&menuentry=soorten) - Zwarte mosterd
Tekst: Niels Eimers (2019) met aanvullingen van Rutger Barendse en Willemien Troelstra.
Centaurium - Duizendguldenkruid:Echt duizendguldenkruid (
Centaurium erythrea), Strandduizendguldenkruid (
Centaurium littorale) en Fraai duizendguldenkruid (
Centaurium pulchellum) kunnen vanaf foto's erg lastig te beoordelen zijn. Probeer altijd een foto van de lagere stengelbladen en van de bloeiwijze in zij-aanzicht te maken.
| Echt | Strand | Fraai |
Kroonbuis/kelk | kroonbuis gelijk/langer dan kelk | kroonbuis ongeveer gelijk kelk | kroonbuis gelijk/langer kelk & versmald boven vrucht |
Vruchtlengte | vrucht 1,5-2 x kelk | vrucht = kelk | vrucht = kelk |
Kroonslippen | licht tot middelroze 4-6 mm | intens roze 4-6 mm | dieproze 2,5-4 mm (<50% kroonbuis) |
Bloemsteel | 0-1 mm | 0 mm | 1-4 mm |
Stengelblad | breed (l<4b) spits | smal (l>5b) | eirond |
Stengelbladnerven | 3 | 0-1 | 3-5 |
Bladrozet | Breed blad + 3-5 nerven | smal blad + 0-1 nerf | geen rozet tijdens bloei |
Stengellijsten | kantig | licht kantig | kantig-gevleugeld |
Hoogte | 15-50 cm | 7-25 cm | <20 cm met >50% bloeiwijze |
Top van de stijl | Smal afgerond tot kegelvormig | Breed afgerond tot bijna plat | n.v.t. |
Kelkslippen | Met geen tot weinig papillen | Met veel papillen | n.v.t. |
Opmerkingen:- Centaurium x intermedium, de kruising tussen Echt duizendguldenkruid en Strandduizendguldenkruid, is intermediair in alle kenmerken. Qua bladvorm en dichtheid aan papillen op de kelkslippen lijkt de kruising sterk op Strandduizendguldenkruid, maar qua stijltype en lengte van de doosvrucht meer op Echt duizendguldenkruid.
- Strandduizendguldenkruid verkleurt onderaan oranje tijdens bloei
Referenties:- Heukels' Flora (23ste druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=953)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Willemien Troelstra (2019).
Crataegus - Meidoorn (ongelobd):Het geslacht Crataegus kent soorten met gelobd blad, zoals Eenstijlige meidoorn en Tweestijlige meidoorn, maar ook soorten met weinig tot niet gelobd blad. In Heukels' Flora (23e druk, 2005) staat momenteel alleen Hanendoorn (
Crataegus crus-galli) opgenomen, maar er zijn meer soorten en kruisingen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de onderscheidende kenmerken. Niet alle velden zijn gevuld, deze informatie staat niet benoemd, maar is hopelijk ook niet relevant om tot een correcte determinatie te komen.
| C. crus-galli | C. succulenta | C. x lavalleei | C. persimilis | C. submollis | C. coccinioides | C. coccinea |
Stijlen en steenvruchten | (1-)2-3 | (1-)2-3 | (1-)2-3 | (1-)2-3 | (3-)4-5 | (3-)4-5 | (3-)4-5 |
Beharing onderzijde blad | Afwezig | Op nerven | Op nerven | Op nerven | Op blad, later alleen op nerven | Op nerven, later kaal | Op nerven, later kaal |
Beharing bloeiwijzetakken | Afwezig | Behaard | Spaarzaam behaard | Sterk behaard | Viltig behaard | Spaarzaam, later afwezig | Spaarzaam, later afwezig |
Bladvoet | ? | >90 graden | <90 graden | <90 graden | ? | ? | ? |
Vruchten | Bijna rond, 10 mm, rood | Rond, 12-15 mm, rood | Breed elliptisch, 12-20 mm, oranjerood | Fel rood, 10 mm, afvallend tijdens winter | Peervormig, 15-20 mm, rood | Bijna rond, 15-20 mm, rood | Elliptisch tot peervormig, 15-20 mm, rood |
Blad | Niet gelobd | Ondiep gelobd aan top | Niet gelobd | Niet gelobd | Gelobd | Gelobd | ? |
Meeldraden | 10 of 20 | 20 | ? | 10-15(-20) | 10 | 20 | 10 |
Bloemen | 12-17 mm | 12-17 mm | ? | 12-17 mm | 20-22 mm | >2 cm | <2 cm |
Doorns | 3-8 cm | 3-5 cm | ?, spaarzaam | 4-7 cm | 5-7 cm | 3-5 cm | 3-5 cm |
Opmerkingen:- Bij Crataegus x lavalleei blijven de vruchten tijdens de winter hangen, dit in tegenstelling tot Crataegus persimilis, waarbij de vruchten voor de midwinter afgevallen zijn.
- Crataegus x lavalleei is de kruising van Crataegus crusgalli en vermoedelijk Crataegus stipulacea.
- Crataegus persimilis werd vroeger Crataegus prunifolia genoemd. Tegenwoordig beschouwt met dit als de cultivar Crataegus persimilis 'Prunifolia'.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019).
- Flora of North America (http://www.efloras.org/browse.aspx?flora_id=0&name_str=&btnSearch=Search)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Brassica - Kool (adventieven):Naast Zwarte mosterd, Koolzaad, Raapzaad en Kool s.l. worden er nog diverse andere soorten uit het geslacht aangetroffen in Nederland en België. De meeste soorten zijn adventief, maar er wordt mogelijk ook mee gekweekt.
| Brassica juncea | Brassica carinata | Brassica elongata | Brassica tournefortii | Brassica fruticulosa |
Onderste bladeren | 1-3 paar zijlobben | 0-1 paar zijlobben | ? paar zijlobben | 5-10 paar zijlobben | 2-8 paar zijlobben |
Snavel | Onduidelijk verschillend van vrucht | Duidelijk verschillend van vrucht | Duidelijk verschillend van vrucht | Onduidelijk verschillend van vrucht | ? |
Lengte snavel | (4-)5-9(-12) mm, 0 zaden | 2,5-6(-7) mm, 0 zaden | 0,5-3 mm, 0 zaden | 10-16(-20) mm, 0-1(-3) zaden | 2-7 mm, 0-1 zaden |
Kroonbladen | 9-14 mm | 13-20 mm | 6-8,5(-10) mm | 4-7 mm | 6-10 mm |
Kelkbladen | 4,5-7 mm | 7-10 mm | ? | 2,5-4,5 mm | 3-8 mm |
Vruchten | 2-6 cm | 2,5-6 cm | 1-4 cm, 1,5-2,5 mm breed | 3-7 cm, 3-9 mm breed | 1,5-4 cm |
Carpofoor* | 10-12 mm | ? | (1-)1,5-5,5 mm | <1 mm | Tot 1,5 mm |
Opmerkingen:- Het carpofoor is het stuk vanaf littekens waar de kroonbladen aangehecht zaten tot aan het begin van de vruchtkleppen.
- Voor Brassica fruticulosa geldt dat de rijpe hauwen opvallend strak ingesnoerd zijn tussen de zaden. Bij andere soorten is dit niet zo of minder opvallend (Brassica tournefortii).
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers (2019) met aanvullingen van Antoon.
Barbarea - Barbarakruid:In Nederland en België worden vier soorten Barbarea aangetroffen, ze zijn relatief gemakkelijk op naam te brengen, mits goed gekeken wordt naar de diagnostische kenmerken. Op basis van overzichtsfoto's kan het echter vrij lastig zijn.
Rozetstadium: | Gewoon barbarakruid | Stijf barbarakruid | Bitter barbarakruid | Vroeg barbarakruid |
Zijlobben | 1-2(-3) paar | 1-3 paar | 3-5(-6) paar | 6-10 paar |
Laatste paar zijlobben | Korter dan breedte van eindlob | Gelijk aan breedte van eindlob | Langer dan breedte eindlob | Langer dan breedte eindlob |
Lengte eindlob | Korter dan rest van het blad | Langer dan rest van het blad | Korter dan rest van het blad | Korter dan rest van het blad |
Vorm eindlob | Rond met (meestal) hartvormige voet | Ovaal-langwerpig met niet-hartvormige voet | Ovaal met hartvormige voet | Ovaal met hartvormige voet |
Bloeiend: | Gewoon barbarakruid | Stijf barbarakruid | Bitter barbarakruid | Vroeg barbarakruid |
Lagere stengelbladen | Met 2-4 paar zijlobben | Met 0-2 paar zijlobben | Met 3-6 paar zijlobben | Met 6-10 paar zijlobben |
Bovenste stengelbladen | 0 zijlobben | 0 zijlobben | >2 zijlobben | >2 zijlobben |
Bloemknoppen | Kaal | Behaard | Kaal | Kaal |
Vruchten | 1,5-3 cm, wijd afstaand | 1,5-3 cm, stijf tegen stengel aan | 1-3 cm, omhoogstaand | 3-7 cm, wijd afstaand |
Stengelomvattende bladvoet | Geen tot weinig wimpers | Geen tot weinig wimpers | Weinig tot veel wimpers | Weinig tot veel wimpers |
Kroonbladen | 5-7 mm, geel tot zelden lichtgeel | 3,5-6 mm lang, lichtgeel | <5,6 mm, lichtgeel | >5,6 mm, |
Snavel | 2-3 mm, spits | 1-1,5 mm, stomp | 1-1,5 mm, stomp | 0,5-2 mm, stomp |
Opmerkingen:- Gewoon barbarakruid heeft drie ondersoorten: subsp. arcuata, subsp. vulgaris en subsp. rivularis. Voor toelichting, zie deze determinatiesleutel (http://waarneming.nl/soort/info/196500).
- Stijf barbarakruid lijkt niet altijd haren op de bloemknoppen te hebben.
- Barbarea rupicola wordt spordisch verwilderd aangetroffen. Deze soort heeft opvallend korte stengels en succulent blad.
Referenties:- Heukels' Flora (23e druk, 2005)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Kreuzbluetler/barbarakraut.htm)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Boslathyrus versus Brede lathyrus, zo eenvoudig mogelijk en zonder de twijfelachtige kenmerken die vaak vernoemd worden:
Grijp een paar deelblaadjes vast. Onder de deelblaadjes bevindt zich de bladsteel. Als je langs de bladsteel naar beneden gaat kom je uit bij de stengel (daar zitten ook stipulen) van de plant. Bladsteel en stengel moeten gevleugeld zijn (indien niet heb je iets anders beet).
Leg de bladsteel bovenop de stengel (doe dit voor alle zekerheid voor enkele bladeren en maak een gemiddelde).
Bladsteel even breed als stengel ---> Lathyrus latifolius.
Bladsteel duidelijk smaller dan stengel ---> Lathyrus sylvestris.
Gypsophila muralis & Petrorhagia saxifraga - Gipskruid & Kleine mantelanjer:Ondanks dat deze twee soorten in verschillende geslachten zitten, lijken ze erg veel op elkaar. Ze worden dan ook constant door elkaar gehaald. De vele cultivars die in omloop zijn, maken het onderscheid er niet gemakkelijker op. De twee soorten verschillen o.a. in de aanwezigheid van een bijkelk (gemodificeerde schutbladen) bij Kleine mantelanjer. Bij Gipskruid ontbreekt deze bijkelk (epicalyx).
| Gipskruid | Kleine mantelanjer |
Bijkelk | Afwezig | Aanwezig |
Stengelbladen | 3-32 x 0,2-2 mm | 5-20 x 1-2,5 mm |
Kroonbladen | 3-5 mm | 5-10 mm |
Kelkbladen | 3-5 mm | 4-6 mm |
Zaden | 0,3-0,5 mm | 0,8-1,3 mm |
Opmerkingen:- Ik ben nog op zoek naar habitusverschillen en andere bruikbare verschillen tussen de twee soorten.
Referenties:- Flora of North America: Petrorhagia saxifraga (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=250060706)
- Flora of China: Gypsophila muralis (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=242000537)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005): Gypsophila muralis (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=957&menuentry=soorten)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005): Petrorhagia saxifraga (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=963&menuentry=soorten)
Tekst: Niels Eimers (2019).Foto: Kleine mantelanjer met een rij kelkblaadjes en een rij bijkelkblaadjes.(https://waarneming.nl/media/photo/021/920/21920173.jpg)
Euonymus - Kardinaalsmuts:Wilde kardinaalsmuts (
Euonymus europaeus) is in Nederland en België inheems, al wordt de soort ook zeer veel aangeplant. Er worden echter diverse andere soorten geïntroduceerd die sporadisch verwilderd aangetroffen worden. Vooral
Euonymus fortunei wordt erg vaak aangetroffen, de meeste gevallen betreft het tuinafvaldump, maar eenmaal gevestigd, kan de plant lang standhouden.
1a. Jonge twijgen met opvallend brede kurklijsten, bladeren ongeveer zittend.
Euonymus alatus1b. Jonge twijgen niet gevleugeld, hoogstens kantig, bladeren zittend tot lang gesteeld.
22a. Bladeren niet afvallend, dik en glanzend, soms met witte kleurpatronen.
32b. Bladeren afvallend in de winter, niet dik en niet glanzend, nooit met witte kleurpatronen.
43a. Plant kruipend of klimmend, wortelend op de knopen, bladeren meestal minder dan 5 cm lang, vaak met witte kleurpatronen, soms met bont blad, vruchten 6-8 mm breed, met vier afgeronde lobben, wit.
Euonymus fortunei3b. Plant rechtopstaand, bladeren meestal meer dan 5 cm lang, zelden met witte kleurpatronen, vruchten 6-10 mm breed, met vier afgeronde lobben, roze.
Euonymus japonicus4a. Bloemen met vijf (soms vier) kroonbladen en helmdraden, vruchten roze, 15-25 mm breed, met vijf (soms vier), stompe lobben, bladeren 8-16 cm lang en tot 7 cm breed.
Euonymus latifolius4b. Bloemen met vier kroonbladen en helmdraden, vruchten roze, 8-15 mm breed, met vier, gevleugelde lobben, bladeren 3-10 cm lang en tot 3,5 cm breed.
Euonymus europaeusOpmerkingen:
- Momenteel staat Euonymus fortunei als synoniem voor Euonymus hederaceus, er is momenteel onduidelijkheid of dit niet andersom zou moeten zijn.
Referenties:
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/euonymus)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Dianthus - Anjer (balbisii, carthusianorum & giganteus):Karthuizer anjer (
Dianthus carthusianorum) is in 1972 het wild uitgestorven in Nederland, maar wordt tegenwoordig vaak ingezaaid met uitheems materiaal. In deze inzaaimengsels zitten soms sterk gelijkende soorten die vaak voor Karthuizer anjer uitgemaakt worden. Dit is meestal
Dianthus giganteus (Hoofdjesanjer), maar ook
Dianthus balbisii is te verwachten. De soorten zijn alleen te onderscheiden op basis van de schubben aan de buitenkant van de kelk. Deze schubben lijken sterk op kelkblaadjes en worden daarom ook wel buitenkelkblaadjes genoemd.
| Dianthus balbisii | Dianthus carthusianorum | Dianthus giganteus |
Kleur buitenkelkblaadjes | Groen, bovenin rood | Vaak geheel rood | Vaak geheel rood |
Vorm buitenkelkblaadjes | Halverwege geleidelijk en erg lang toegespitst | Aan de top plotselijk en lang toegespitst | Aan de top geleidelijk spits tot kort toegespitst |
Bloeiwijze | Rijkbloemig (>5) | Armbloemig (3-4) | Rijkbloemig (>4) |
Stengelbladen | Tot 6 mm breed | Tot 5 mm breed | Tot 8 mm breed |
Grootte | Tot 80 cm | Tot 60 cm | Tot 100 cm |
Opmerkingen:- Onder de kluwens van bloemen zitten lange schutbladen, verwar deze niet met de buitenkelkblaadjes.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/viele_bluet.htm)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=966&menuentry=soorten)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/dianthus)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Hylotelephium/Sedum - Hemelsleutel:Hemelsleutel werd in Nederland en België eerder in het geslacht
Sedum opgenomen, maar is met de 24ste editie van Heukels' Flora in het geslacht
Hylotelephium geplaatst. In Heukels' Flora is Hemelsleutel (
Hylotelephium telephium), Roze hemelsleutel (
Hylotelephium spectabile) en hun kruising Bastaardhemelsleutel (
Hylotelephium 'Herbstfreude') opgenomen. Een derde soort,
Hylotelephium anacampseros wordt ook als tuinplant aangeboden, maar is nog niet verwilderd aangetroffen. Ten slotte kent Hemelsleutel (
Hylotelephium telephium) drie ondersoorten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de diagnostische kenmerken.
| Hylotelephium telephium | Hylotelephium 'Herbstfreude' | Hylotelephium spectabile | Hylotelephium anacampseros |
Meeldraden | Korter dan kroonbladen | Korter dan kroonbladen, vaak slecht ontwikkeld | Duidelijk langer dan kroonbladen | Even lang als kroonbladen |
Kelkbladen | Breed driehoekig, 1,5 x 1,2 mm, groen | Intermediair | Smal driehoekig, 2-2,5 x 0,8 mm, gelig groen | 2,5-3,5(-4) mm lang |
Kroonbladen | 3-5 mm, roze, paarsrood of geelgroen | Intermediair, roze of paarsrood | 6,5 x 1,5 mm, roze | 4-5 mm, witrozerood |
Vorm & kleur stengelbladen | 2-8 cm, eirond tot omgekeerd eirond-lancetvormig, groen | Intermediair | 4-10 cm, elliptisch, blauwgroen berijpt | 1,5-2,5 cm, ovaal tot eivormig, lichtgroen tot geelgroen |
Bladrand | Over gehele lengte getand | Gaafrandig aan basis, aan de top getand | Gaafrandig aan basis, aan de top getand | Gaafrandig |
Stand stengelbladen | Verspreid staand | Meeste stengelbladen verspreid staand | Tegenoverstaand of in kransen van 3 | Meestal verspreid staand, vaak alleen bovenin stengel |
Bladvoet | Smal of breed wigvormig of afgerond | Smal wigvormig | Breed wigvormig tot afgerond | Half stengelomvattend |
Hylotelephium telephium ondersoorten:Hylotelephium telephium kent drie ondersoorten die met enige oefening goed te onderscheiden zijn. Bloei is vaak niet noodzakelijk, de bladvorm en bladvoet dient wel goed zichtbaar te zijn.
| subsp. telephium | subsp. fabaria | subsp. maximum |
Bloemkleur | Roze | Roze | Groenwit |
Bladvoet | Breed wigvormig | Smal wigvormig | Halfstengelomvattend of zittend |
Bladvorm | Breed eivormig, getand | Smal tongvormig, getand | Ovaal tot breed eivormig, getand of gaafrandig |
Opmerkingen:- Hylotelephium telephium subsp. fabaria wordt op Blumen in Schwaben Hylotelephium vulgare genoemd.
- Een extra verschil tussen Hylotelehium telephium subsp. telephium en subsp. fabaria is de aan/afwezigheid respectievelijk van een groeve op de achterzijde van de follicles (dit zijn de omhulsels van de vruchten, die oorspronkelijk de zaden bevatten en na de verspreiding verdroogd achterblijven).
Referenties:- Heukels' Flora (24e editie, 2020) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=644)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Dickblattgewaechse/hylotel.htm)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers (2019). Nathalie De Somer (2022)
Elaeagnus - Olijfwilg:Olijfwilg is een uiterst lastig geslacht, alle soorten die in Nederland en België aangetroffen worden, zijn verwilderd vanuit cultuur. Onderstaande tabel geeft een beperkt overzicht van de onderscheidende kenmerken. Onder de tabel worden de eerste drie taxa en laatste drie taxa meer gedetailleerd beschreven.
| E. pungens | E. x submacrophylla | E. macrophylla | E. angustifolia | E. umbellata | E. multiflora | E. commutata |
Nederlands | Stekelige olijfwilg | 'Bastaardolijfwilg' | 'Brede olijfwilg' | Smalle olijfwilg | Schermolijfwilg | Langstelige olijfwilg | Zilverwilg |
Blad | Breed ovaal, dik, winterhard | Breed ovaal, dik, winterhard | Breed ovaal, dik, winterhard | Zeer smal, dun, afvallend | Smal ovaal, dun, afvallend | Smal ovaal, dun, afvallend | Smal ovaal, dun, afvallend |
Bloemen | Wit | Wit | Wit | Geel | Wit tot bleekgeel | Wit tot geel | Geel |
Rijpe vruchten | Rood | Rood | Rood | Oranje | Rood | Rood | Zilverig |
Bloei | Herfst | Herfst | Herfst | Lente | Lente | Lente | Lente |
Elaeagnus pungens, Elaeagnus x submacrophylla & Elaeagnus macrophylla:Elaeagnus pungens,
Elaeagnus macrophylla en hun kunstmatige hybride,
Elaeagnus x submacrophylla, zijn winterhard en bloeien in de herfst. Van de drie taxa is
Elaeagnus x submacrophylla het meest aangeplant en wordt aangeboden als
Elaeagnus 'Ebbingei'. De kruising is intermediair in alle kenmerken, maar lijkt sterker op
Elaeagnus macrophylla. De kruising is deels vruchtbaar en heeft net als Elaeagnus macrophylla geen doorns.
- Elaeagnus macrophylla: Blad elliptisch tot breed ovaal, alle schildharen op bladonderzijde zilverkleurig, bloembeker klokvormig en >4 mm breed, takken altijd doornloos.
- Elaeagnus pungens: Blad ovaal tot smal elliptisch, schildharen op onderzijde bruin en zilverkleurig, bloembeker ovaal en <4 mm breed, takken meestal met doorns.
Elaeagnus commutata, Elaeagnus umbellata & Elaeagnus multiflora:Elaeagnus commutata verschilt van
Elaeagnus umbellata en
Elaeagnus multiflora doordat de bladbovenzijde blijvend zilverkleurig is (niet groen wordend) en door de zilvergroene vruchten (niet rood). De andere twee soorten zijn wat lastiger te onderscheiden. In vegetatief stadium kan dit alleen op basis van de schildharen (zie afbeelding).
- Elaeagnus umbellata: Bloemen 1-7 bijeen, bloemsteel 3-7(-12) mm lang, vruchten 6-8 mm lang, schildharen op bovenzijde blad met diameter van schijf groter dan lengte van de uitstulpingen, takken soms met doorns.
- Elaeagnus multiflora: Bloemen 1-3 bijeen, bloemsteel 15-50 mm lang, vruchten 15 mm lang, schildharen op bovenzijde blad met diameter van schijf kleiner dan lengte van de uitstulpingen, takken doornloos.
Opmerkingen:- Schildharen (scales) zijn gemodificeerde haren, deze bestaan uit een schijfvormig midden met rondom uitstulpingen.
- Aan/afwezigheid van doornen wordt vaak genoemd in literatuur, maar deze zijn alleen aanwezig bij oudere takken en kunnen bij alle taxa aanwezig zijn. De mate van aanwezigheid is onderscheidend. Ik heb er bewust voor gekozen om dit kenmerk niet op te nemen.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/elaeagnus)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/elaeagnus.htm)
Tekst: Niels Eimers (2019).Illustratie: Elaeagnus multiflora met schildharen; uitstulpingen langer dan diameter van schijf.(https://waarneming.nl/media/photo/019/521/19521027.jpg)
Fraxinus - Es (vegetatief):Es (
Fraxinus excelsior) is de enige inheemse soort uit het geslacht in Nederland en België. Er worden echter diverse andere soorten uit het geslacht aangeplant als sierboom in parken en in de stad. Deze verwilderen sporadisch, maar blijven vrij zeldzaam. De soorten hebben sterk gelijkende bladvormen, er zitten kleine tot grotere verschillen in breedte, lengte, mate van gezaagdheid, vorm van de bladtop en kleur van het blad. Aanvullende kenmerken dienen bekeken te worden voor meer zekerheid in de determinatie.
| Es | Smalbladige es | Amerikaanse es | Pluim-es | Pennsylvaanse es | 'Brede es' |
| Fraxinus excelsior | Fraxinus angustifolia | Fraxinus americana | Fraxinus ornus | Fraxinus pennsylvanica | Fraxinus latifolia |
Aantal deelblaadjes | 9-13 | 7-11 | 7 | 5-9 | 5-7 | 5-7 |
Winterknoppen | Zwart | Donkerbruin | Bruin | Zilverbruin | Bruin | Bruin |
Steel deelblaadje | 0-1 mm | 0-1 mm mm | 5-13 mm | 0-1 mm | (1-)2-7 mm | 0-1 mm |
Bladrand | Gezaagd | Gezaagd | Gezaagd | Gezaagd | Gezaagd | Gaafrandig |
Bladvorm | Vrij smal | Smal | Vrij breed | Vrij breed | Vrij breed | Vrij breed |
Bladonderzijde | Groen | Groen | Witgroen, kaal | Groen, behaard op nerven | Groen, behaard op nerven | Witgroen, beharing onbekend |
Opmerkingen:- Bij zaailingen is het aantal deelblaadjes niet betrouwbaar, dit is vaak lager dan bij oudere planten.
- Fraxinus excelsior 'Diversifolia' is een cultivar van Es met ongeveerd blad.
- Fraxinus angustifolia 'Monophylla' is een cultivar van Smalle es met ongeveerd blad.
- Fraxinus excelsior heeft meer bladrandtanden dan bladnerven, Fraxinus angustifolis heeft even veel bladrandtanden als bladnerven.
- Fraxinus americana verschilt van Fraxinus pennsylvanica ook door de kale jonge twijgen.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/fraxinus)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/esche.htm)
- Determinatiesleutel waarneming.nl (https://waarneming.nl/species/196636/)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Potamogeton - Fonteinkruid (gemiddeldbladig):Potamogeton is een uiterst lastig geslacht, de verschillende fonteinkruiden lijken sterk op elkaar en kruisingen zijn veelvoorkomend. Validatie op basis van foto's is daarmee erg lastig. Onderstaande tips maken het op naam brengen in ieder geval een stuk gemakkelijker. Fonteinkruiden zijn op te delen in smalbladige soorten (0,5-2 mm), gemiddeldbladige soorten (2-5 mm) en breedbladige soorten (3-10 cm). Ik behandel hier de gemiddeldbladige Fonteinkruiden.
De nervatuur:Om Fonteinkruid betrouwbaar op naam te brengen, is het zichtbaar maken van de bladnervatuur essentiëel. Het is wel mogelijk zonder nervatuur, maar voor betrouwbare determinatie is het bekijken hiervan noodzakelijk. In het veld is dit zeer lastig, omdat het blad snel uitdroogt en niet recht blijft zodra je het boven water haalt. De nervatuur is bovendien vaak onopvallend. Je kan daarom beter materiaal verzamelen en vochtig in een zakje, bakje of potje mee naar huis nemen. Thuis plak je dit tegen een stuk glas aan, dan blijft het blad mooi vlak. Houd het stuk glas met het fonteinkruid vervolgens half tegen het zonlicht in (kunstmatig licht werkt slecht) en maak verschillende foto's. Te veel licht of te weinig licht geeft matige kwaliteit.
Meten is weten:Op basis van foto's is het inschatten van afmetingen vaak erg lastig, zeker wanneer de soorten grote overlap vertonen in afmetingen. Daarom is het belangrijk om de volgende zaken op te meten: bladbreedte, lengte steunbladen & lengte vruchtsteel.
| Puntig fonteinkruid | Stomp fonteinkruid | Spits fonteinkruid | Plat fonteinkruid |
Wetenschappelijk | Potamogeton mucronatus | Potamogeton obtusifolius | Potamogeton acutifolius | Potamogeton compressus |
Bladbreedte | (1,5-)2-3 mm | (1,5-)2-3 mm | 2-4 mm | 2-5 mm |
Duidelijke bladnerven | 3-5 (zie illustratie) | 3-5 (zie illustratie) | 3 | 5 |
Talrijke, fijne bladnerven | Afwezig | Afwezig | Aanwezig | Aanwezig |
Bloeiwijze | 3-4(-10), losbloemig | 6-8 bloemen, dichtbloemig | 4-6 bloemen | 10-20 bloemen |
Aarsteel | 2-3(-6) cm | 1-1,5(-2) cm | 0,5-1(-1,5) cm, 1 mm dik | 2-4 cm, 2 mm dik |
Vruchtzetting | 2 (1-3) vruchten per bloem | 4 vruchten per bloem | 3-4 vruchten per bloem | 0(-4) vruchten per bloem |
Steunblaadjes | Tot 2 cm | 2,5-4 cm | Tot 2 cm | 2,5-4 cm |
Stengel bovenaan plant | Afgeplat, smaller dan bladen | Afgeplat, smaller dan bladen | Sterk afgeplat, even breed als bladen | Sterk afgeplat, even breed als bladen |
Bladtop | Vrij stomp, stekelpuntig | Stomp, kort stekelpuntig | Geleidelijk toegespitst | Vrij plotseling toegespitst |
Vruchten | Zonder knobbeltje, rug glad, snavel recht | Zonder knobbeltje, rug glad, snavel recht | Knobbeltje op buik, rug geribbeld, snavel krom | Zonder knobbeltje, rug glad, snavel recht |
Vruchtaar | Kort, weinig vruchten | Kort, veel vruchten | Kort, weinig vruchten | Lang, veel vruchten |
Opmerkingen:- Stomp fonteinkruid heeft een olie-achtige glans op het blad, waar je de soort aan kan herkennen. Het bekijken van aanvullende kenmerken is aan te raden.
- Smalbladige soorten zijn Schedefonteinkruid (0,5-2,5 mm), Draad (<1,5 mm), Haar (0,5-1 mm), Klein (0,5-2 mm) & Tenger (0,5-2 mm).
- Puntig fonteinkruid (Potamogeton mucronatus) wordt in buitenlandse literatuur ook wel Potamogeton friesii genoemd.
- Er is een verzamelsoort beschikbaar voor Spits fonteinkruid + Plat fonteinkruid.
- De hybride van Spits fonteinkruid en Plat fonteinkruid heet Potamogeton x bambergensis. Deze is in alle opzichten intermediair.
Referenties:- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=2246)
- Bestimmungsschlüssel für die aquatischen Makrophyten in Deutchland
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/pot_2.htm)
Tekst: Niels Eimers (2019).Bij Stomp fonteinkruid zijn de buitenste bladnerven aan de top met de middennerf verbonden, de binnenste bladnerven (indien aanwezig) zijn ver onder de top met de buitenste nerven verbonden.
Bij Puntig fonteinkruid zijn de buitenste bladnerven (indien aanwezig) ver onder de top met de binnenste nerven verbonden. De binnenste nerven zijn aan de top met de middennerf verbonden.
(https://waarneming.nl/media/photo/024/150/24150657.jpg)
Tormentil, Kruipganzerik & Potentilla x suberecta:Tormentil (
Potentilla erecta) en Kruipganzerik (
Potentilla anglica) kunnen sterk op elkaar lijken. De hybride van deze twee soorten (
Potentilla x suberecta) is niet zeldzaam, ze groeit in Nederland altijd samen met Tormentil en naar schatting is in dergelijke populaties 30-50% de kruising (Ietswaarts & Kliphuis, 1985). In Engeland wordt gesteld dat de kruising algemener is dan Kruipganzerik. Kruipganzerik is in het verleden ontstaan uit de kruising tussen tussen Tormentil en Vijfvingerkruid (
Potentilla reptans). Om de vergelijking nog complexer te maken, worden in Engeland nog twee ondersoorten van Tormentil onderscheiden. Kruisingen en terugkruisingen zijn tussen de soorten niet zeldzaam. Potentilla is een lastig geslacht met veel relatieve kenmerken die bovendien overlap vertonen. Ik probeer hier een uiteenzetting te geven van de kenmerken.
| Tormentil | Potentilla x suberecta | Kruipganzerik | Bron |
Bloemdiameter | 7-15 mm | Intermediair | 12-18 mm | 2, 3, 6 |
Aantal kroonbladen | Vrijwel altijd 4, soms 5 | Meestal 4, soms 5 | 4 of 5 | 1, 2, 3, 6 |
Vruchten | 4-20 | <10 | 20-50 | 2 |
Stengels | Vertakt, niet wortelend | Vertakt, niet wortelend | Zelfden vertakt, wortelend op knopen | 1, 2, 3, 4, 6 |
Lagere stengelbladen | Zittend, 3 deelblaadjes | Kort gesteeld, 3 deelblaadjes | Duidelijk gesteeld, 3-5 deelblaadjes | 1, 2, 3, 5, 6 |
Bovenste stengelbladen | Meestal 3, soms 1 zittend deelblaadje | Soms 3, vaak 1 zittend deelblaadje | Zelden 3, meestal 1 gesteeld deelblaadje | 1 |
Vorm deelblaadjes stengelbladen | Smal | Vrij smal | Vaak breder | 1, 2, 5 |
Rozet | Afgestorven tijdens bloei | Afgestorven of blijvend | Blijvend | 1, 2 |
Rozet | 3 (heel soms 4 of 5) deelblaadjes | Intermediair deelblaadjes | (3-)5 deelblaadjes | 5 |
Rozetbladen | Deelblaadjes met 2-3 paar tanden | Intermediair | Deelblaadjes met 4-6 paar tanden | 5 |
Groeivorm | Erect tot opstijgend/klimmend | Erect tot opstijgend/klimmend | Kruipend | 1, 2 |
Opmerkingen:- Kroonbladgrootte wordt gedurende het bloeiseizoen steeds kleiner.
- Kruipganzerik lijkt in rozetstadium op Vijfvingerkruid, maar is in het onderste 1/5e-1/3e deel van de bladrand niet getand. Kruipganzerik en Vijfvingerkruid kunnen ook kruisen (Potentilla x mixta). Kruipganzerik heeft 56 chromomsomen, Vijfvingerkruid en Tormentil hebben 28 chromosomen, Potentilla x mixta en Potentilla x suberecta hebben 42 chromosomen. De kruising tussen Vijfvingerkruid en Tormentil is uiterst zeldzaam en heeft net als de oudersoorten 28 chromosomen.
- Binnen Tormentil worden twee ondersoorten onderscheiden: subsp. erecta en subsp. strictissima (zie eerste referentie voor de verschillen).
Referenties:- Plant Crib (Harold, 1988) (https://bsbi.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/Potentilla_Crib.pdf)
- Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Flora van België (2012)
- The Vegetative Key to the British Isles (Poland & Clement, 2009)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=510)
- Blumen in Schwaben (http://blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rosengewaechse/potent_4.htm)
- Ietswaart, J.H. & Kliphuis, E. (1985). Hybrids between Dutch Tormentillae (Potentilla, Rosaceae). Acta Bot. Neerl.. 34: 157-170.
Tekst: Niels Eimers (2019).(https://waarneming.nl/media/photo/024/382/24382558.jpg)
Fumaria - DuivenkervelIn de Heukels en bij Alien Plants Belgium worden maar enkele soorten Duivenkervel beschreven. In Middeneuropa worden acht soorten onderscheiden volgens deze sleutel bij offene naturfuehrer.de (http://offene-naturfuehrer.de/web/Die_Gattung_Fumaria_L._in_Mitteleuropa_(Natalie_Schmalz)). Ik beperk me hier tot de drie uit de Heukels (23ste druk).
| Gewone duivenkervel | Middelste duivenkervel | Rankende duivenkervel | Kleine duivenkervel | Roze duivenkervel |
Wetenschappelijk | Fumaria officinalis | Fumaria muralis | Fumaria capreolata | Fumaria parviflora | Fumaria vaillantii |
Bloemkleur | Roze met donkere top | Vanaf begin roze met donkere top | Wit, later soms wat roze met donkere top | Wit of lichtroze met donkere top | Roze met donkere top |
bloeitros | 20-50 bloemen | 5-20 * | 5-20 * | vrijwel ongesteelde tros | lang gesteelde tros |
Bloemgrootte | 7-8 mm | 7-9(-12) mm | 9-14 mm | 5-6 mm | 5-6 mm |
Vruchtsteel | afstaand | afstaand | (meestal) gebogen | schutblaadje>= vruchtsteel | schutblaadje < vruchtsteel |
Vruchtvorm | top afgeplat of licht ingedeukt | top iets afgeplat | eivormig | met spitsje | top afgeplat zonder spitsje |
Onderste kroonblad | vooraan verbreed | lijnvormig | lijnvormig | ? | vooraan verbreed |
Kelkblaadjes | veel smaller dan bloem | ongeveer zo breed als bloem | zo breed als bloem | klein | klein |
Bladslippen | smal | breed | breed | lijn- en gootvormig | smal |
Bladkleur boven-onder | eenkleurig | vaak tweekleurig | vaak tweekleurig | ? | ? |
Opmerkingen:- Heukels noemt voor Rankende duivenkervel (ten opzichte van Middelste duivenkervel): jonge vruchten hebben een duidelijk vlezige hals (een soort brede ribbel onderaan de vrucht). Dit kenmerk wordt door de andere bronnen niet genoemd. Zo'n kraag is inderdaad soms goed te zien, maar ook exemplaren die op basis van andere kenmerken Middelste duivenkervel zijn hebben lijken soms wel een iets verdikte hals te hebben. Ook is dit specifiek voor jonge vruchten, daarom heb ik het niet in bovenstaande tabel opgenomen.
- Aantal bloemen per bloemtros van capreolata en muralis is onduidelijk. Fumatories of the British isles geeft aan dat capreolata veel bloemen heeft t.o.v. muralis, in de Heukels en bij Alien plants en Die offene Naturfuehrer is het omgekeerd.
- Adventieve soorten die wel in GB en Duitsland bekend zijn maar nog niet in Nederland zijn Fumaria occidentalis, F. purpurea, F. reuteri, F. bastardii, F. densiflora. Hierbinnen worden ook nog 7 ondersoorten, enkele variëiteiten en kruising onderscheiden. Wil je deze uitsleutelen, dan kan je de Duitse sleutel uit de referentielijst gebruiken of Fumitories of Britain and Ireland (Murphy, 2009). Niet al deze taxa zijn in Nederland en/of België gevonden of te verwachten, maar als je er niet bewust van bent, zul je ze mogelijk ook niet ontdekken.
Referenties:- offene naturfuehrer.de (http://offene-naturfuehrer.de/web/Die_Gattung_Fumaria_L._in_Mitteleuropa_(Natalie_Schmalz))
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=331)
- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/taxonomy/term/4731/descriptions)
Tekst: Willemien Troelstra (2019)
Myriophyllum - VederkruidTijdens bloei is Vederkruid vrij goed op naam te brengen. Ook de boven het water uitstekende stengelbladen zijn goed herkenbaar. De delen van de plant die altijd onder water zitten, zijn echter een stuk lastiger op naam te brengen. Onderstaande tabel behandelt deze onderwater-vorm.
| Teer vederkruid | Aarvederkruid | Kransvederkruid | Ongelijkbladig vederkruid | Parelvederkruid |
Wetenschappelijk | Myriophyllum alterniflorum | Myriophyllum spicatum | Myriophyllum verticillatum | Myriophyllum heterophyllum | Myriophyllum aquaticum |
Bladkransen | Met 3(-4) bladen | Met (3-)4 bladen | Met (4-)5(-6) bladen | Met 4-5(-6) bladen | Met 4-6 bladen |
Bladlengte | 1-2,5 cm | 1,5-3 cm | 3-5 cm | ca. 5 cm | 3-4,5 cm |
Bladen | Met 6-12 paar slippen | Met 11-18 paar slippen | Met (12-)16-20 paar slippen | Met 7-11 paar slippen | Met 4-15 paar slippen |
Bladslippen | Slap, 1 mm breed | Stevig, tot 3 mm breed | Stevig, 1 mm breed | Stevig, 1 mm breed | Slap, 1 mm breed |
Bladslippen | Verspreid, boven soms tegenoverstaand | Ongeveer tegenoverstaand | Tegenoverstaand | Verspreidstaand | Verspreid of tegenoverstaand |
Stengelholtes | 8-10 | 9-12 | 12-20 | ?? | ca. 25 |
Opmerkingen:- Bij Ongelijkbladig vederkruid staan de stengelbladen niet altijd in duidelijke kransen, de stengelbladen zijn bij de oudere stengels vaak een klein stuk hoger of lager geplaatst.
- Kransvederkruid kan winterknoppen (turionen) maken, dit zijn worstvormige structuren van dicht in elkaar gevouwen bladeren die in de bladoksels van de stengelbladen staan.
- De drooggevallen vorm is afwijkend, de bladen worden steviger, korter en sterker afgeplat.
- Hoornblad verschilt door de bladkransen van 9-11 bladen, de bladen die 2-3 keer vertakt zijn en de getande bladslippen.
- Waterviolier verschilt door de sterk afgeplatte bladslippen en door de kransen van 2-6 bladen.
Referenties:- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
- Rothmaler - Gefäßpflanzen Grundband
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1456)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/myriophyllum.htm)
- Myriophyllum (Plant Crib, BSBI, Preston, 1998) (https://bsbi.org/wp-content/uploads/dlm_uploads/Myriophyllum_Crib.pdf)
- Ongelijkbladig fonteinkruid (Bruinsma, 2009) (http://www.basic.waterplanten.org/wap158artikel3.pdf)
Tekst: Niels Eimers (2019).
Dirk, Jij hebt een tekst geschreven over de Conyza's. Hier ontbreekt echter Conyza (Erigeron) bonariensis. Hierdoor lijkt het net alsof die soort niet voorkomt. Zou je Gevlamde fijnstraal toe willen voegen in je tekst of mag ik of een van de anderen dat doen?
Ik zou onderstaand sleutelpaar van de Manual of the Alien plants daarvoor als uitgangspunt gebruiken.
4 Leaves narrow, less than 5 mm wide, the uppermost linear. Inflorescence often with greatly enlarged side branches overtopping the main axis. Apex of involucral bracts often purplish. Capitulae ca. 6-10 mm at anthesis. Pappus brownish === 2. E. bonariensis
4 Most leaves wider, 3-20 mm wide, never linear. Side branches of the inflorescence not overtopping the main axis. Apex of involucral bracts not purplish. Capitulae ca. 4-6 mm at anthesis. Pappus whitish === 6. E. sumatrensis
Avena - HaverAvena is een lastig geslacht om te determineren. Met ervaring zijn een aantal soorten gemakkelijk te herkennen, maar voor de meeste soorten is het open peuteren van de aartjes noodzakelijk. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste kenmerken voor determinatie.
| Oot | Wilde haver | "Behaarde haver" | Gekweekte haver | Evene | "Naakte haver" |
Wetenschappelijk | Avena fatua | Avena sterilis | Avena barbata | Avena sativa | Avena strigosa | Avena nuda |
Kafnaalden | 2-3, sterk geknikt | 2, sterk geknikt | 2, recht tot sterk geknikt | 0-1, vrijwel recht | 2, recht tot geknikt | 1-2, recht tot geknikt |
Lemma's | Onderaan behaard | Onderaan behaard | Onderaan of geheel behaard | Kaal | Meestal kaal | Kaal |
Bloemen | 2-3 | 2-3 | 2-3 | 2-3 | 2-3 | 3-4 |
Onderste kelkkafje | (15-)18-25 mm | (20-)25-30(-32) mm | 15-30 mm | 17-30 mm | 15-26 mm | ? |
Onderste lemma | 14-20 mm | 15-25 mm | 12-18 mm | 12-20(-25) mm | 10-17 mm | 15-20 mm |
Gespleten top van lemma | < 0,5 mm | < 1,5 mm | 3-5 mm | <1 mm | 3-9 mm | <4 mm |
Nerven op lemma | Afwezig of niet tot in top | Afwezig of niet tot in top | Duidelijk, tot in top | Afwezig of niet tot in top | Duidelijk, tot in top | Duidelijk, tot in top |
Rijpe aartjes | Slank | Slank | Slank | Breed | Slank | Slank |
Litteken op vruchtjes* | Regelmatig | Regelmatig | Regelmatig | Onregelmatig | Onregelmatig | Regelmatig |
Lengte kafnaalden | 2,5-4 cm | Tot 6 cm | 3-6 cm | 2,5-3,5 cm | 2-3,5 cm | 1,5-2 cm |
Opmerkingen:- Het knikken van de kafnaalden is pas in vruchtstadium bruikbaar, daarvoor zijn de kafnaalden vrijwel altijd recht.
- Wilde haver, Oot en "Behaarde haver" hebben spontaan afvallende vruchtjes, het zogeheten "litteken" aan de voet van de vrucht, is regelmatig rond, hard en glanzend. Bij Haver en Evene blijven de vruchten zitten en breken pas af bij het dorsen of oogsten. Het litteken is daar onregelmatig en zonder harde, glanzende rand. Op bladzijde 220 van Heukels' Flora (23e druk, 2005) staan de littekens geïllustreerd.
- Opvallend aan "Naakte haver" is dat de kelkkafjes korter zijn dan het aartje, waardoor de lemma's zichtbaar zijn zonder dat de bloem opengepeuterd is. De lemma's zijn papierachtig en hebben duidelijke (7-9) nerven.
- De kruising tussen Haver en Oot (Avena x hybrida, synoniem: Avena x marquandii) lijkt op Haver, maar heeft langere kafnaalden en vroeg loslatende vruchten.
- Wilde haver kent twee ondersoorten. Vermoedelijk betreffen vondsten in Nederland subsp. ludoviciana, maar men kan ook letten op subsp. sterilis. Deze laatste ondersoort heeft 3-5 bloemige aartjes, een onderste kelkkafje van 32-45 mm, lemma's van 25-33 mm en een tongetje van >5 mm.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Suessgraeser/avena.htm)
- Heukels' Flora (23e druk, 2005) (http://soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&menuentry=tekstsleutel&pagenum=1859)
- Flora of China: Avena nuda (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=250070743)
Tekst: Niels Eimers (2020).
Galanthus plicatus & Galanthus x valentinei - Geplooid sneeuwklokjeHet op naam brengen van Sneeuwklokjes is een nooit eindigende strijd. Recent zijn wat nieuwe inzichten verschenen, waarbij is gebleken dat we Geplooid sneeuwklokje vaak ten onrechte als zodanig bestempeld hebben. In de meeste gevallen betreft dit
Galanthus x valentinei, de kruising tussen Geplooid sneeuwklokje en Gewoon sneeuwklokje. Deze kruising is aanzienlijk algemener dan de zuivere oudersoort Geplooid sneeuwklokje en is in alle opzichten intermediair. De kruising is algemeen in het hele land te vinden, maar wordt vaak niet herkend.
| Gewoon sneeuwklokje | Galanthus x valentinei | Geplooid sneeuwklokje |
Bladrand | Geheel vlak | Deels tot geheel met (on)duidelijke, smalle vouwranden | Geheel met duidelijke, brede vouwranden |
Bladbreedte | 5-10 mm | +/- 10 mm | 10-20 mm |
Bladkleur | Egaal dof blauwgroen | Intermediair | Groener (vooral onder), boven vaak met bleke middenstreep |
Opmerkingen:- Geplooid heeft vaak duidelijk grotere bloemen (tot 3 cm i.p.v. tot 2,5 cm) en is vaak ook hoger dan Gewoon sneeuwklokje. De hybride zit hier tussenin. Door de grote variatie (cultivars) binnen Gewoon sneeuwklokje is dit echter geen betrouwbaar onderscheidend kenmerk, maar als je grotere bloemen ziet, weet je dat je alert moet zijn.
- Geplooid sneeuwklokje kent twee ondersoorten: Galanthus plicatus subsp. plicatus is algemener en heeft alleen aan de top van de binnenste bloemdekbladen een groene vlek. Galanthus plicatus subsp. byzantinus is zeldzamer en heeft zowel aan de top en aan de basis een groene vlek, deze is soms vergroeid tot één grote vlek.
Referenties:- Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers (2020).Galanthus plicatus (Geplooid sneeuwklokje), herkenbaar aan het groene blad met brede, duidelijk gevouwen bladrand.
(https://waarneming.nl/media/photo/019/679/19679374.jpg)
Elymus - Mainzerkweek, Veldkweek & ZeekweekMet het verschijnen van de nieuwe Heukels' Flora is het geslacht Kweek -
Elymus (voorheen
Elytrigia) op de schop gegaan. Zandkweek (
E. maritima) wordt niet langer als soort beschouwd en is samengevoegd met Zeekweek (
E. atherica). Er zijn ook twee nieuwe soorten opgenomen, Veldkweek (
E. campestris) en Mainzerkweek (
E. arenosus). Dit is naar aanleiding van onderzoek door Gerard Dirkse. Binnenkort kunnen we een publicatie verwachten. Veldkweek, Mainzerkweek en Zeekweek hebben alle drie dof/berijpt, blauwgroen en veel stugger blad dan Kweek (
E. repens), maar er is ook nog een blauwe vorm van Kweek (
E. repens var. glauca) en enkele kruisingen die het algehele geslacht Elymus er niet gemakkelijker op maken. Onderstaande tabel geeft de onderscheidende kenmerken weer.
| Mainzerkweek | Veldkweek | Kweek var. glauca | Zeekweek |
Bladkleur | Groen of blauwgroen | Blauwgroen | Blauwgroen | Blauwgroen |
Stengel | Bovenin gevuld | Bovenin gevuld | Geheel hol | Bovenin gevuld |
Bladribben | Altijd afgerond, niet aaneensluitend | Overwegend afgerond, niet aaneensluitend | Zwak, met grote afstand tussen ribben | Overwegend vlak, hoekig, vaak aaneensluitend |
Stekeltjes op bladribben | Dicht bezet met fijne stekeltjes | Aan zijkanten met fijne stekeltjes soms glad | Fijne stekeltjes, soms glad | Bovenop met platte, grove stekels of papillen, soms glad |
Beharing op ribben | Met lange, buigzame haren | Kaal, soms met een enkele, lange haar | Met lange, buigzame haren, soms kaal of papilleus | Kaal, soms met een enkele, lange haar |
Onderzijde bladnerven | Vlak | Vlak | Meestal met fijne stekels, zonder papillen | Vlak |
Vrije bladschederand | Zonder wimpers | Zonder wimpers | Meestal kaal, soms met lange wimpers | Met wimpers, soms kaal |
Kelkkafjes en lemma's | Kort genaald | Ongenaald | Ongenaald tot lang genaald | Vaak genaald |
Helmhokken | 2,9-4,8 mm, zonder stuifmeel | 3,5-4,8 mm, zonder struifmeel | +/- 4 mm, met stuifmeel | 6-7 mm, met stuifmeel |
Kelkkafjes | 6,5-8 mm | > 8 mm | 7-12 mm | > 8 mm |
opmerkingen:- Bij twijfelgevallen kan je kiezen voor de verzamelsoort: Zeekweek + Veldkweek + Kweek.
- Mainzerkweek is een endeem (een soort met een zeer geringe verspreiding) uit het Mainzer Sand (Duitsland). Deze soort is tot nog toe alleen in de Millingerwaard gevonden, ik weet niet waar.
- In Duitsland worden meer soorten binnen het geslacht Elymus onderscheiden, goede documentatie is gewenst. Dit is een uiterst lastig geslacht!
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020) (http://heukels'%20Flora%20(24e%20druk,%202020))
Tekst: Niels Eimers (2020).
Epilobium obscurum - Donkergroene basterdwederik:Donkergroene basterdwederik is een obscure soort. Epilobium is sowieso een erg lastig geslacht met vele soorten en kruisingen. Donkergroene basterdwederik is waarschijnlijk de meest lastig te herkennen soort. Hij zal vermoedelijk vaak niet opgemerkt worden, maar veel opgaven van de soort betreffen waarschijnlijk foutieve determinaties. Het is daarmee onduidelijk hoe zeldzaam de soort nu daadwerkelijk is, maar waarschijnlijk een heel stuk zeldzamer dan op verspreidingsatlas (https://www.verspreidingsatlas.nl/0455) gesuggereerd wordt. Ik vergelijk de soort hier met Kantige basterdwederik en Beklierde basterdwederik. De overige soorten zijn gemakkelijker van Donkergroene basterdwederik te onderscheiden op tal van kenmerken (zoals een vierlobbige stempel).
| Beklierde basterdwederik | Donkergroene basterdwederik | Kantige basterdwederik |
Zaden | Met doorschijnend aanhangsel | Zonder aanhangsel | Zonder aanhangsel |
Uitlopers | Stevig, in rozetten eindigend | Lang, in knop eindigend | Zeer kort, in rozetten eindigend |
Bloeiwijze-as en bovenste deel stengel | Met klierharen | Zonder klierharen | Zonder klierharen |
Doosvrucht en kelkbladen | Met klierharen | Soms met enkele klierharen | Zonder klierharen |
Stempel | ? | Minder dan half zo lang | Half zo lang als de stijl |
Bladsteel | 1,5-4 mm | 0-1 mm | 0-1 mm |
Stengelbladen | Licht tot donkergroen, scherp getand | Donkergroen, zwak getand | Licht tot donkergroen, scherp getand |
Doosvrucht | ? | 4-6 cm | 7-10 cm |
Stengel | ? | Samendrukbaar | Hard |
Kroonbladen | 2,5-6 mm, lichtroze | 4-7 mm, roze | 4-8 mm, roze |
Opmerkingen:- Het doorschijnend aanhangsel is een versmalling aan de bovenzijde van de zaden.
- Donkergroene basterdwederik zou stompe bloemknoppen moeten hebben en Kantige basterdwederik spitse bloemknoppen. Dit kenmerk is erg open voor interpretatie.
Referenties:- https://www.plantentuinmeise.be/cms_files/File/Dumortiera%20120.pdf (https://www.plantentuinmeise.be/cms_files/File/Dumortiera%20120.pdf)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers (2020).
Geen idee of dit zal helpen, maar het proberen waard. Zoete kers: Calyx afgerond aan de basis en ingesnoerd aan de top, kelkslippen snel teruggeslagen
(https://waarneming.nl/media/photo/025/251/25251790.jpg)
(https://waarneming.nl/media/photo/025/214/25214283.jpg)
versus sierkersen (en er zijn meer soorten/kruisingen dan serrulata en incisa): niet zo
(https://waarneming.nl/media/photo/025/237/25237088.jpg)(https://waarneming.nl/media/photo/025/246/25246019.jpg)
Pruimen versus kersen tijdens de bloei. Dit is niet bedoeld als een waterdichte, rigoureuze uiteenzetting, maar zou in de meeste gevallen met één snelle blik moeten in staat stellen het onderscheid te maken (meerdere bloemwijzen bekijken!). Pruimen met 1-2 bloemen per knop, kersen meestal met 3 en meer bloemen per knop (bij sierkersen hebben de bloeiwijzen soms zelfs een gemeenschappelijk steel). Bij kersen zijn de binnenste knobschubben vaak sterk vergroot, teruggebogen, groeien er kleine blaadjes/schutbladen uit de bloemknoppen, dit is bij pruimen bijna nooit het geval. Kersen krijgen ook sneller blad dan pruimen (van in het begin van de bloei) en dat blad is vaak duidelijk langer getand dan bij pruimen.
Aronia - Appelbes:
Zwarte appelbes Aronia x prunifolia wordt in Nederland het meest aangetroffen. Dee soort kan zich in veensysteem invasief gedragen. De oudersoorten, Aronia melanocarpa en Aronia arbutifolia (Rode appelbes) worden incidenteel verwilderd aangetroffen.
De afbeelding in de bijlage is afkomstig van Paul Veenvliet. Onderstaande literatuur beschrijft de verschillen tussen de soorten. Dit moet nog bundig samengevat worden.
New Flora of the British Isles (Stace, 2019):
- Aronia arbutifolia: Suckering shrub to 3m; leaves narrowly obovate to eliptic, densely hairy on lowerside; fruits red.
- Aronia x prunifolia: Fruits purple.
- Aronia melanocarpa: Suckering shrub tot 1,5m; leaves obovate, subglabrous; fruits black.
Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015):
The hybrid Chokeberry has not been recorded from the wild in the British Isles, although both parents have. However, since it is common in gardens (often misnamed as one of the parents), and is the only taxon recorded in the wild in de Netherlands, it is probably overlooked here. The two parents and hybrid have, respectively, red, black en dark purple fruits.
Blumen in Schwaben:
http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rosengewaechse/aronia.htm (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rosengewaechse/aronia.htm)
- Aronia arbutifolia: Reife Früchte rot, 4 - 7 mm dick, Blätter spitz.
- Aronia x prunifolia: Reife Früchte schwarzpurpurn, 8 - 10 mm dick, Blätter vorne stumpf.
- Aronia melanocarpa: Reife Früchte schwarzpurpurn, 8 - 10 mm dick, Blätter meist mit aufgesetzter Spitze.
The Vegetative Key to the British Flora (Polant & Clement, 2009):
- Aronia arbutifolia: Twigs hairy. Leaves 5-8 x 4 cm, narrowly obovate to elliptic, abruptly acuminate or cuspidate, cuneate to cordate at base, with red-black glands along midrib above, densely hairy yo +/- woolly below, with 5-7 pairs of lateral veins. Petiole to 7 mm. Stipules small, green, toothed, soon falling. Twigs not thorny, densely adpressed-hairy tot sparsely woolly when young. Bugs to 6(-8) mm, acute, reddish-brown, +/- hairless. Suckering shrub to 3 m.
- Aronia melanocarpa: Twigs hairless. Leaves with red-black glands along midrib above, 3-7 x 5 cm, obovate, acute, cuneate to rounded at base, rolled when young, shiny dark green and hairless above (midrib may be strigose), paler and sparsely hairy below, serrate, with 5 pairs of lateral veins (veins turning reddish). Petiole 6 mm, reddish, hardly channelled. Stipules 8 mm, linear, glandular-fimbriate. Twigs olive-brown. Buds adpressed, to 8 mm, flattened, acute, shiny dark red, with 5 acute glandular-ciliate scales (occ with two nothes at tip). Suckering shrub to 1,5 m.
Manual of the Alien Plants of Belgium (Verloove, 2014):
http://alienplantsbelgium.be/content/aronia (http://alienplantsbelgium.be/content/aronia)
- Aronia melanocarpa: Mature leaves glabrescent to glabrous. Berry purplish-black when ripe, ca. 6-8 mm across. Twigs and inflorescence branches glabrous. Usually low shrub, rarely exceeding 100 cm.
- Aronia xprunifolia: Mature leaves more or less persistently hairy beneath. Berry purplish when ripe, 8-10 mm across. Twigs and inflorescence branches hairy. Usually taller shrub, often exceeding 100 cm.
Heukels' Flora (Duitstermaat, 2020):
- Aronia x prunifolia: Bladen en twijgen aanvankelijk wollig behaard, later kaler wordend tot vrijwel kaal. Bladschijf elliptisch tot omgekeerd eirond, 3-7 cm lang, fijn gezaagd, de middennerf aan de bovenzijde met roodachtige, meestal langgerekte klieren. Struik lange wortuitlopers vormend. Bloeiwijze tuilvormig, de assen wollig behaard tot +/- kaal. Kroonbladen wit, 4-6,5 mm lang. Kelkbladen met klieren langs de rand. Helmknoppen paarsrood. Vrucht bolvormig, 6-8 mm breed, aanvankelijk rood, later paars- tot zwartrood verkleurend. 0,40-3,00.
- Opmerking: Incidenteel verwilderend kunnen ook de stamouders aangetroffen worden. Deze onderscheiden zich als volgt: A. arbutifolia heeft rode vruchten en bladen van onderen blijvend dicht behaard. A. melanocarpa heeft zwarte vruchten en bladen ook bij aanvang +/- kaal.
Flora Be,Lux,N-Frankrijk en aangrenzend (De Langhe 3ed, 2012):
- Aronia prunifolia 1,5-2m mei - nanofanerofyt - Natte bosjes, moerassige oevers Sierheester, soms verwilderd of ingeburgerd - Z in Kempen - N-Amerikaans
OPM
1. De taxonomie van Aronia is ingewikkeld en vormt een punt van discussie onder Amerikaanse auteurs. Sommigen beschouwen A. prunifolia als een hybride tussen A. arbutifolia en A. melanocarpa, terwijl anderen deze laatste als een variëteit van A. prunifolia beschouwen. Bepaalde planten in het gebied van de Flora worden spoedig kaal en beantwoorden goed aan deze 'A. melanocarpa'
2. Aronia arbutifolia wordt zeer zelden aangetroffen op analoge groeiplaatsen als A. prunifolia; hij is ingeburgerd in N-Mar (Zeeland, omgeving van Domburg) en is vooral van A. prunifolia te onderscheiden door de helderrode, 4-6mm brede vruchten (6-10mm breed en spoedig donkerpurper tot zwartachtig wordend bij A. prunifolia).
Hieracium - Havikskruid met gevlekt blad
Niet alle Havikskruiden met gevlekt blad heten Gevlekt havikskruid. Er zijn diverse soorten die in diverse secties vallen. Bloei is noodzakelijk om vast te stellen met welke sectie en welke soort je te maken hebt. Ook in bloei is het vaak erg lastig om vast te stellen met welke sectie je te maken hebt. De vlekken kunnen gedurende de bloei ook nog eens verdwijnen.
Kom je een Hieracium tegen met gevlekt blad en staat de plant niet in bloei, meld deze dan als Hieracium spec.
Soorten met gevlekt blad:
Sectie Vulgata: Hieracium arrectarium, Hieracium fictum, Hieracium maculatum, Hieracium pollichiae & Hieracium sphilophaeum.
Sectie Hieracium: Hieracium glauciniforme, Hieracium glaucinum, Hieracium gougetianum, Hieracium similatum, Hieracium fallens, Hieracium basalticum & Hieracium praecox.
Geranium - G. endressii, G. x oxonianum & G. versicolor:Met het verschijnen van de nieuwe Heukels' Flora is
Geranium x oxonianum opgenomen, de kruising tussen
Geranium endressii (Roze ooievaarsbek) en
Geranium versicolor. Dit is erg fijn, want deze kruising is algemener dan de zuivere Roze ooievaarsbek. Toch kan deze kruising nog wel wat extra toelichting gebruiken.
| Geranium endressii | Geranium x oxonianum | Geranium versicolor |
Kroonbladen | Helderroze met onopvallende nerven | Intermediair, soms donkerroze | Wit of bleekroze met opvallende nerven |
Zwarte vlekken bij bladinsnijdingen | Altijd afwezig | Meestal aanwezig | Altijd aanwezig |
Bladlobben | Scherp | Intermediair | Stomp |
Vorm kroonbladen | Breed, weinig uitgerande top | Breed of smal, iets sterker uitgerande top | Breed, diep uitgerande top |
Kroonbladlengte | 16-22 mm | 20-26 mm | 13-18 mm |
Opmerkingen:- De kruising kan sterk op Roze ooievaarsbek lijken, daarom is er een verzamelsoort beschikbaar: Geranium x oxonianum + Geranium endressii.
- Er zijn zeer veel cultivars van Geranium x oxonianum, de variatie is erg groot.
- Moerasooievaarsbek (Geranium palustre) lijkt qua bladvorm en bloemen ook sterk op deze taxa, maar heeft geen uitgerande kroonbladen, minder sterk vertakte nervatuur in de kroonbladen en nooit zwarte vlekken bij de bladinsnijdingen.
- Donkere ooievaarsbek (Geranium phaeum) lijkt in vegetatief stadium sterk op deze taxa. Bij de bladinsnijdingen zijn meestal zwarte vlekken aanwezig, maar lang niet altijd. De bladvorm is net wat anders, maar door de grote variatie in bladvorm tussen rozetbladen, stengelbladen en de diverse cultivars, lukt het mij niet goed om deze soort in vegetatief stadium te onderscheiden.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Storchschnabelgewaechse/kron_ausgerandet.htm#1) (alleen G. endressii)
Tekst: Niels Eimers (2020).
Berberis - Zuurbes, Japanse berberis & Roze berberis:Zuurbes is een inheemse soort, maar lijkt sterk op twee uitheemse soorten, Japanse berberis en Roze berberis. Deze twee uitheemse soorten komen al heel lang voor, maar worden nog niet altijd goed herkend.
| Zuurbes | Roze berberis | Japanse berberis |
Wetenschappelijk | Berberis vulgaris | Berberis aggregata | Berberis thunbergii |
Doorns | Driedelig | Driedelig | Enkelvoudig |
Bessen | Langwerpig, rood | Bolvormig, rozerood | Langwerpig, rood |
Bladrand | Met veel fijne stekeltjes | Gaafrandig of met weinig, grove stekeltjes | Gaafrandig |
Bloeiwijze | Hangend, trosvormig, 3-5 cm | Rechtopstaand, pluimvormig, 1-4 cm | Alleenstaand of tot 5 bijeen |
Bladkleur | Groen of paars, van onderen lichtgroen | Groen, van onderen blauwgroen | Groen of paars |
Opmerkingen:- Er zijn meerdere gelijkende soorten, zoals Chinese zuurbes - Berberis julianae met langwerpig, grof gezaagd blad en driedelige doorns.
- Doorns kunnen bij de uiteinden van takken enkelvoudig zijn, maar lager op de takken wel driedelig zijn. Ook kunnen doorns enkelvoudig lijken als je ze onder een ongelukkige hoek fotografeert.
- Zuurbes lijkt ook op Berberis francisci-ferdinandi maar deze heeft alleen kantige (niet kantig én gegroefde) twijgen en bijna alle doornen zijn 1-tallig.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/berberitze.htm)
Tekst: Niels Eimers (2020).
Tussilago farfara & Petasites hybridus - Klein hoefblad & Groot hoefblad:Tussilago farfara (Klein hoefblad) en
Petasites hybridus (Groot hoefblad) zijn in bloei gemakkelijk te onderscheiden en in de meeste gevallen vegetatief ook. Toch zijn er gevallen waarbij dit een heel stuk lastiger is, vooral bij individuele exemplaren met kleinere bladgrootte.
| Klein hoefblad | Groot hoefblad |
Formaat blad | 10-30 cm breed | Tot 90 cm breed |
Onderste paar nerven | Loopt meestal niet langs de bladrand | Loopt altijd langs de bladrand |
Nervatuur | Niet netvormig geaderd | Netvormig geaderd |
Omtrek bladschijf | Rondachtig tot hartvormig, de rand hoekig, met spitsere lobben | Rondachtig tot niervormig, blad minder hoekig, lobben meer afgerond |
Oppervlak bladschijf | Min of meer vlak | Sterker geplooid |
Bovenzijde bladschijf | Lichtgroen, in begin vaak spinnenwebachtig behaard | Donkerdergroen, meestal niet behaard |
Beharing onderzijde bladschijf | Witviltig | Grijsviltig |
Bladtanden | Onregelmatig, iets verdikt, purperzwart-achtig, kleiner | Dubbel getand, onregelmatig, stomp getand, groter |
Huidmondjes | Beide zijden | Alleen onderzijde |
Bladschede | Nauwelijks | Aanwezig |
Bladsteel | Zijdelings afgeplat, niet geribd | Niet zijdelings afgeplat, rondom geribd |
Doorsnede bladsteel | Gevuld | Hol |
Geur bij doorsnijden bladsteel | Lichte geur | Sterke geur |
Aantal vaatbundels bladsteel | ca. 9, in een boogje | 10-30, verspreid |
Oppervlak/bedekking | Groeit meestal minder dicht op elkaar | Vormt dichte populaties |
Opmerkingen:- Het kenmerk behorend bij Groot hoefblad, dat het onderste paar zijnerven langs de bladrand loopt, blijkt in een klein aantal gevallen ook voor te komen bij Klein hoefblad.
- Groot hoefblad groeit nagenoeg altijd langs waterkanten en andere vochtige ruigtes. Klein hoefblad is meer een pionier en wordt op meer open biotopen en drogere biotopen gevonden.
Referenties:- The Vegetative Key to the British Flora
- Flora Vegetativa
- Oecologische Flora
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Blumen in Schwaben: Klein hoefblad (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/tussilago.htm) & Groot hoefblad (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Korbbluetler/RoteArten/pestwurz.htm#6)
- Verspreidingsatlas.nl: Klein hoefblad (https://www.verspreidingsatlas.nl/1316) & Groot hoefblad (https://www.verspreidingsatlas.nl/0926)
Tekst: Hanneke Waller (2020).Tussilago farfara - Klein hoefblad:
(https://waarneming.nl/media/photo/029/824/29824858.jpg)
Petasites hybridus - Groot hoefblad:
(https://waarneming.nl/media/photo/029/824/29824633.jpg)
Malva - Dessertbladen, Zuidelijk, Frans & Klein kaasjeskruid:Dessertbladen (
Malva verticillata) en Klein kaasjeskruid (
Malva neglecta) kent menig florist wel, maar er zijn twee sterk gelijkende soorten die minder goed herkend worden. Dit zijn Zuidelijk kaasjeskruid (
Malva pseudolavatera) en Frans kaasjeskruid (
Malva nicaeensis).
| Dessertbladen | Zuidelijk kaasjeskruid | Frans kaasjeskruid | Klein kaasjeskruid |
Wetenschappelijk | Malva verticillata | Malva pseudolavatera | Malva nicaeensis | Malva neglecta |
Kroonbladlengte | < 2 keer zo lang als kelk (5-9 mm) | 2,5-4 keer zo lang als kelk, (10-20 mm) | 2-3 keer zo lang als kelk (4-17 mm) | 2-3 keer zo lang als kelk (4-17 mm) |
Kleur kroonbladen | Lichtroze, zonder donkere nerven | Donkerroze, met donkere nerven | Lichtroze, met of zonder donkere nerven | Lichtroze, met donkere nerven |
Stengel | Erect, tot 180 cm | Erect, tot 250 cm | Opstijgend tot liggend, tot 50 cm | Liggend |
Buitenkelkblaadjes | Smal, vrij, > 5 keer zo lang als breed | Breed, vergroeid, < 3 keer zo lang als breed | Breed, vergroeid, < 3 keer zo lang als breed | Smal, vrij, >5 keer zo lang als breed |
Beharing jonge takken | Spaarzaam, sterharen | Dicht, sterharen | Spaarzaam, gewone, bifide en sterharen | Spaarzaam, sterharen en gewone haren |
Deelvruchtjes | Onduidelijk geribbeld, scherpkantig | Onduidelijk geribbeld, afgerond | Diep netvormig geribbeld, scherpkantig | Glad |
Deelvruchtjes | Kaal tot spaarzaam behaard | Meestal kaal | Dicht behaard of kaal | Dicht behaard |
Vruchtsteel | <10 mm | 5-25 mm | ... | 10-50 mm |
Kelk in vruchttijd | Vrucht volledig bedekkend | Vrucht losjes bedekkend | Vrucht losjes bedekkend | Vrucht weinig bedekkend |
Opmerkingen:- Zuidelijk kaasjeskruid (Malva pseudolavatera) heeft als synoniemen Lavatera cretica en Malva multiflora
- Zuidelijk kaasjeskruid kan ook op Groot kaasjeskruid (Malva sylvestris) lijken, maar heeft kleinere kroonbladen, aan de basis vergroeide bijkelkblaadjes en een dichte beharing van sterharen op de bloemsteel.
Referenties:- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/malva)
- Flora of North America: Malva verticillata (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=200013746)
- Flora of North America: Malva pseudolavatera (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=250101089)
- Flora of North America: Malva nicaeensis (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=250023532)
- Flora of North America: Malva neglecta (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=242331501)
- Manual of the Alien Plants of Belgium: Malva nicaeensis (https://alienplantsbelgium.myspecies.info/content/malva-nicaeensis)
- Manual of the Alien Plants of Belgium: Malva pseudolavatera (https://alienplantsbelgium.myspecies.info/content/malva-pseudolavatera)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers (2020).
Euphorbia - E. oblongata, E. epithymoides (Kleurige wolfsmelk) en E. brittingeri (Wrattige wolfsmelk)In Nederland en België komen
Euphorbia oblongata en
Euphorbia epithymoides beiden (verwilderd) voor. In de 23e editie van Heukels' Flora was
E. oblongata niet opgenomen, en in de 24e editie is
E. oblongata wel opgenomen, maar in een opmerking en niet in de sleutel.
E. epithymoides was wel opgenomen in de sleutel, en door de overeenkomstigheid kwam men met die sleutel bij waarnemingen van
E. oblongata uit op
E. epithymoides. In 2020 bleek dat een groot deel van de waarnemingen die ingevoerd waren onder
E. epithymoides betrekking hadden op
E. oblongata, of dat ze er op basis van het geleverde fotomateriaal niet van te onderscheiden waren. Het vinden van een goede sleutel waarin beide soorten zijn opgenomen is lastig, en daarom onderstaand overzicht. Hierin is tevens een derde, ook sterk gelijkende, soort opgenomen:
E. brittingeri (synoniem
E. verrucosa). Deze is wel in België waargenomen (zie waarnemingen.be (https://waarnemingen.be/species/117735/observations/?)), maar voor zover bekend nog niet in Nederland.
| E. oblongata | E. epithymoides | E. brittingeri | Betrouwbaarheid |
Randklieren | 2 (-3) | 4 | 4 | ++ |
Wratten op vruchten | Halfrond | Twee keer zo lang als breed | Veel, zeer dichtbezet | ++ |
Hoogte | 50-100 cm | Tot ca. 50 cm | 30-50 cm | + |
Bloeiwijze | Stralen meestal met lange stengels, bloeiwijze hierdoor duidelijk verspreid met tussenruimte. Aanhechting met hoofdstengel vaak duidelijk vrijliggend (bovenaanzicht). | Meer gedrongen. Stralen meestal met korte stengels. Aanhechtingspunt met hoofdstengel vaak niet of nauwelijks vrijliggend (bovenaanzicht). | Meer gedrongen. Stralen meestal met korte stengels. Aanhechtingspunt met hoofdstengel vaak niet of nauwelijks vrijliggend (bovenaanzicht). | - |
Diameter bloeiwijze | >= diameter deel plant onder bloeiwijze | <= diameter deel plant onder bloeiwijze | <= diameter deel plant onder bloeiwijze | - |
Bladrand (bovenste bladhelft) | Zeer fijn gezaagd | Gaafrandig (?) | Zeer fijn gezaagd | - |
Opmerkingen:- Het is van belang om van alle genoemde kenmerken een scherpe detailfoto aan de waarneming toe te voegen.
- De wratten op de vruchten lijken vooralsnog verreweg het betrouwbaarste determinatiekenmerk.
- Kijk in dit topic (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,468657.msg2399419.html#msg2399419) voor meer opmerkingen, verdere toelichting van de sleutel, verwijzingen naar gebruikt referentiemateriaal, totstandkoming van de sleutel etc.
Referenties:- Manual of the Alien Plants of Belgium (http://alienplantsbelgium.be/content/euphorbia)
- Flora of North America: E. oblongata (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=250101638)
- Blumen in Schwaben: E. oblongata (http://www.blumeninschwaben.de/Mittelmeerflora/Zweikeim/Euphorbiaceae/eu_dilangha.htm)
- Blumen in Schwaben: E. epithymoides (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Wolfsmilchgewaechse/euphorbia_blatt_breit.htm#3)
- Blumen in Schwaben: E. verrucosa (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Wolfsmilchgewaechse/dolde_5_strahlig.htm#1)
- Hoogte via verschillende tuinplantenwebsites. Hoogtes op verschillende websites niet consistent genoeg om aan te nemen dat ze van elkaar zijn gekopieerd, maar wel consistent genoeg om een sleutelkenmerk mee op te stellen. Tevens via Blumen in Schwaben.
- Vorm bloeiwijze visueel vastgesteld op basis van goedgekeurde waarnemingen met herbariummateriaal op waarneming.nl en waarnemingen.be, alsook andere zeer waarschijnlijk correcte determinaties en externe visuele bronnen. Voor uitgebreidere bronnenlijst zie hier (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,468657.msg2399419.html#msg2399419).
Tekst: Martijn van Sluijs (2020).
Persicaria, Aconogonon & Koenigia - Afghaanse duizendknoop & lookalikes:Afghaanse duizendknoop (
Persicaria wallichii) staat in Heukels' Flora en zal bij de meeste floristen bekend zijn. Hopelijk alleen van naam, want deze invasieve exoot is gelukkig nog behoorlijk zeldzaam (https://www.verspreidingsatlas.nl/1874). Nieuwe inzichten plaatsen deze soort echter in het geslacht
Koenigia en dan onder de naam
Koenigia polystachya.Op waarneming.nl/waarnemingen.be is dit geslacht nog onder de verouderde naam te vinden
Aconogonon. In dit geslacht zitten een aantal lookalikes van Afghaanse duizendknoop, waarbij de aanname wordt gemaakt dat de meeste andere vondsten de kruising
Aconogonon x fennicum betreffen. Met onderstaande determinatiesleutel (vertaald uit Stace, 2020) zijn de soorten op naam te brengen.
Algemene beschrijving:Het geslacht
Koenigia bestaat uit eenjarige en meerjarige (en dan met korte rhizomen) soorten. De bloeiwijze zit over het algemeen aan de top van de plant, de bloemen bestaan uit drie of vijf bloemdekbladen, de bloemdekbladen zijn niet gevleugeld en vergroten niet in vruchtstadium, de bloem heeft drie of acht meeldraden en twee tot drie stijlen, de stempel is knopvormig, de nootjes zijn driekantig en soms gevleugeld.
Determinatiesleutel:1a. Langste bloemdekbladen <2,5 mm
2.1b. Langste bloemdekbladen >2,5 mm
3.2a. Bladen met viltige onderzijde (dichte beharing van gedraaide haren)
K. weyrichii (A. weyrichii)
2b. Bladen met kale tot dicht behaarde bladonderzijde (beharing recht)
K. mollis (A. molle)
3a. Bloemdekbladen 1/4e tot 1/2e vergroeid, meestal roze
K. campanulata (A. campanulatum)
3b. Bloemdekbladen niet vergroeid, altijd wit
4.4a. Stijlen (inclusief stempel) >0,5 mm, lagere stengelbladen met afgeknotte tot hartvormige bladvoet
K. polystachya (A. polystachyum) <--
Persicaria wallichii4b. Stijlen (inclusief stempel) <0,5 mm, lagere stengelbladen met afgeknotte bladvoet
5.5a. Lagere stengelbladen lancetvormig, meestel >3 keer zo lang als breed
K. alpina (A. alpinum)
5b. Lagere stengelbladen smal tot breed ovaal, <3 keer zo lang als breed
K. x fennica (K. alpina x K. weyrichii) (A. x fennicum)
Opmerkingen:- Aconogonon divaricatum is in België eenmalig gevonden en heeft lijnvormige stengelbladen (4-20 keer zo lang als breed), een kale bladonderzijde en niet-vergroeide bloemdekbladen.
- Koenigia heeft als synoniemen Aconogonon, Rubrivena en Polygonum.
- Persicaria wallichii heeft als synoniemen Polygonum polystachyum, Persicaria polystachya, Aconogonon polystachyum, Pleuropteropyrum polystachyum, Reynoutria polystachya en Rubrivena polystachya.
Referenties:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- http://alienplantsbelgium.be/content/aconogonum
- Heukels' Flora (24e druk, 2020) (http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=859#:~:text=SoortenBank.nl%20%3A%20Afghaanse%20duizendknoop%20%2D%20Persicaria%20wallichii&text=Familie%20Polygonaceae.&text=Bloemen%20in%20een%20grote%2C%20wijde,toegespitste%20top%2C%20de%20randen%20gegolfd.)
Tekst: Niels Eimers (2020).
Hordeum, Triticum, Secale & Triticale - Gerst, Tarwe, Rogge & TriticaleGekweekte graansoorten worden slecht herkend en slecht gedetermineerd. Herkenning op basis van kleur, vorm en lengte van de kafnaalden leidt tot foute determinaties. In dit forum topic wordt de nadruk gelegd op basis van bloemkenmerken, de daadwerkelijke determinatie.
1. Hordeum - Gerst:Bij Hordeum zijn de aartjes per drie gerangschikt op de knopen van de bloeiwijzen (aren). Elk aartje heeft twee smalle kafjes (veel smaller dan de lemma's), die beiden vóór het aartje staan. Aartjes zijn éénbloemig! Voorbeelden: Hordeum leporinum, drie aartjes en zes kafjes. De lemma's zijn lang genaald, de kafjes lopen uit in een minder lange punt.
Hordeum leporinum(https://waarnemingen.be/media/photo/027/219/27219942.jpg)
Hordeum vulgare - Gerst
(https://waarneming.nl/media/photo/27870342.jpg)
De zijdelingse aartjes verschillen bij sommige soorten sterk van het centrale aartje, wat zeer belangrijk is voor de determinatie tot op soort. Concreet, voor de gekweekte soorten (de wilde soorten gaan zelden met een gewas verward worden). Bij Chevaliergerst zijn de zijdelings aartjes steriel met doorgaans ongenaalde lemma.
Hordeum distichon - Chevaliergerst
(https://waarnemingen.be/media/photo/031/043/31043333.jpg)
Hordeum distichon - Chevaliergerst
(https://waarnemingen.be/media/photo/027/230/27230278.jpg)
2. Triticum - Tarwe:Bij Triticum zijn de kafjes breed en gekield, even breed en min of meer dezelfde vorm als de lemma's. Alleen al hierdoor zou Triticum nooit verward mogen worden met Gerst of Rogge. De kafjes zijn grotendeels aan de top uitgerand of afgeknot (als je de topspits negeert), dit is vooral belangrijk voor het onderscheid met Triticale. Er zijn altijd minstens twee tot veel meer bloemen. Voorbeelden (eerst twee keer een kafje, dan een aar met aartjes):
Triticum aestivum - Tarwe
(https://waarneming.nl/media/photo/52215641.jpg)
Triticum aestivum - Tarwe
(https://waarneming.nl/media/photo/53183874.jpg)
Als je verwilderde Triticum (en vaak ook als gewas) verder probeert te determineren, kom je erg vaak uit op andere soorten dan Triticum aestivum (vaak op Triticum turgidum). Een landbouwer vertelde me ooit dat het merendeel van het graan dat in Vlaanderen gecultiveerd wordt zelfs niet goed genoeg is om in veevoer verwerkt te worden. Of het dan eventueel om een andere soort zou gaan is me niet duidelijk, maar ik vermoed van niet. Het probleem ligt wellicht veeleer bij de sleutels: de gebruikte kenmerken zijn niet makkelijk te interpreteren. Verwilderde tarwe heeft erg vaak lang genaalde lemma's, wellicht is dit hetgeen dat tot verwarring met andere graangewassen leidt.
3. Secale - Rogge:Bloeiend is Rogge doorgaans goed te herkennen (staat vaak met enkele exemplaren in tarwevelden en steekt dan boven het graan uit), het is een sierlijk gras met slanke, lange aren.
Secale cereale - Rogge
(https://waarneming.nl/media/photo/021/543/21543670.jpg)
De kafjes zijn smal, veel smaller dan de lemma's. Hebben iets minder lange punt dan bij Hordeum en staan netjes naast de aartjes in plaats van ervoor. Meestal zijn er twee fertiele bloemen per aartje (drie kan ook, naar verluidt). Kafjes en lemma's zijn niet gekield, dus als je een duidelijke kiel ziet op de rug in de aren moet je niet meteen aan Rogge denken.
Secale cereale - Rogge
(https://waarneming.nl/media/photo/029/572/29572893.jpg)
Secale cereale - Rogge
(https://waarneming.nl/media/photo/027/942/27942617.jpg)
Secale cereale - Rogge
(https://waarneming.nl/media/photo/022/623/22623904.jpg)
Secale cereale - Rogge
(https://waarnemingen.be/media/photo/027/052/27052131.jpg)
Wat je vaak (niet altijd doch) ziet bij Rogge en nooit bij Tarwe en gecultiveerde gerst zijn stijve wimperharen aan de rand van de lemma's en eventueel ook op de middennerf van de lemma's (zie ook foto's hierboven).
Secale cereale - Rogge
(https://waarnemingen.be/media/photo/006/519/6519922.jpg)
4. x Triticosecale - Triticale:Een kruising van Tarwe en Rogge. Op afstand het makkelijkst te verwarren met Rogge, maar heeft iets minder sierlijke, minder slanke aren.
x Triticosecale spec. - Triticale
(https://oudeversie.waarneming.nl/fotonew/3/750993.jpg)
Op basis van bloeiwijzekenmerken van Rogge te onderscheiden door: Kafjes veel breder dan bij Rogge en aartjes grotendeels duidelijk meer dan twee bloemen. Onderscheid met Triticum is iets moeilijker: Kafjes zijn iets minder breed dan bij Triticum, ze zijn niet afgeknot of uitgerand aan de top maar gaan continu over in de topspits. Topspits is ook slanker dan bij Triticum en nooit haakvormig (topspits van kafjes van Triticum aestivum is meestal 'haakvormig' naar binnen gebogen).
x Triticosecale spec. - Triticale
(https://waarnemingen.be/media/photo/019/276/19276118.jpg)
Bronnen:- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Waarnemingen.be & waarneming.nl
Tekst: Dirk Derdeyn (2020).
Symphyotrichum - S. lanceolatum, S. ontarionis & S. lateriflorumIn de nieuwe Heukels' Flora wordt Smalle aster niet langer in het geslacht Aster geplaatst, maar in het geslacht Symphyotrichum. Er zijn tevens twee nieuwe soorten beschreven, te weten
S. ontarionis en
S. lateriflorum. Op verspreidingsatlas zie je daarom het onderscheid tussen Smalle aster (de soort) en Smalle aster s.l. (de groep soorten). Dit zullen wij overnemen. Voor mij zijn deze twee soorten totaal nieuw, maar ik vind zojuist het artikel in Gorteria uit 2014 waar onderzoek is gedaan naar het voorkomen van Symphyotrichum soorten in Nederland. Voor determinatie moeten de buisbloemen bekeken worden, dus determinatie o.b.v. overzichtsfoto's lijkt voorlopig niet mogelijk.
Symphyotrichum lanceolatum (Smalle aster) is het meest algemeen, gevolgd door
Symphyotrichum ontarionis (Ontario-aster) en ten slotte
Symphyotrichum lateriflorum (geen Nederlandse naam). Alle drie de soorten zijn ingeburgerd in het rivierengebied. Wellicht interessant om hier volgend jaar eens wat aandachtiger naar te kijken.
(https://waarneming.nl/media/photo/032/696/32696389.jpg)
| S. lanceolatum | S. ontarionis | S. lateriflorum |
Klok (a2) bloemkroon | Hoogstens half ingesneden | Meestal meer dan half ingesneden | Meestal meer dan half ingesneden |
Tanden (a3) bloemkroon | Tijdens bloei rechtop tot afstaand | Tijdens bloei afstaand tot teruggeslagen | Tijdens bloei afstaand tot teruggeslagen |
Pappus | 4,6-7,4 mm | 4,0-4,3 mm | 4,0-5,5 mm |
Omwindsel | 4,7-7,0 mm | 4,0-5,2 mm | 4,0-5,2 mm |
Bloemen per bloemhoofdje | 40-83 | 28-38 | 31-57 |
Bloeiwijze | Volle pluim of tuil | Aar of trosvormig | Aar of trosvormig |
Buisbloemen (a1) | ? | 3,9-4,0 mm | 4,0-5,2 mm |
Plaat lintbloemen | ? | 4,0-6,1 mm | 5,2-10,2 mm |
Worteluitlopers | ? | Lang, zodenvormend | Kort of afwezig, polvormend |
Bronnen:- Gorteria: De ontrafeling van in Nederland ingeburgerde Amerikaanse herfstasters (https://natuurtijdschriften.nl/pub/537558) (klik op "Download PDF" rechtsbovenin)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Festuca (blauwkleurig) - F. glauca, F. amethystina, F. pallens, F. brevipila (en meer):In het geslacht Festuca komen een aantal smalbladige, blauwkleurige soorten voor. Deze soorten lijken uiterst veel op elkaar en morfologisch onderscheid is veelal onduidelijk.
Festuca glauca (Blauw schapengras) en
Festuca amethystina worden als siergras toegepast.
Festuca pallens (Kalkzwenkgras) is inheems en komt voor op kalkrotsen. Verder wordt
Festuca brevipila (Hard zwenkgras) veel ingezaaid en is nu sterk ingeburgerd. In onderstaande tabel vat ik enkele kenmerken samen die wat houvast kunnen bieden. In de opmerkingen leg ik ook het verschil met
Koeleria glauca ("Blauw fakkelgras") uit en benoem ik nog een viertal blauwkleurige Festuca's.
| Festuca glauca | Festuca amethystina | Festuca pallens | Festuca brevipila |
Stengels | Tot 40 cm | 50-120 cm | (5-)30-50(-60) cm | 15-60 cm |
Bladkleur | Zeer blauw | Groen tot blauwgroen | Grijs/blauwgroen | Grijs/blauwgroen |
Vaatbundels | 7(-9) | 5 | 9(-11) | 7 |
Bladribben | 3(-7) | 3-5 | 3-9 | 5 |
Bladdoorsnede | Rond | Hoekig | Rond | V-vormig |
Sclerenchym | Dik, onderbroken, soms doorlopend | ? | Regelmatig verdikt, meestal doorlopend | Meestal onderbroken, soms doorlopend |
Bladdiameter | 0,6-1,2 mm(?) | 0,3-0,75 mm | (0,6-)0,77-1,35(-1,45) mm | 0,7-1,1 mm |
Bloeiwijze | 2,7-5 cm, rechtop, dicht | 7-22 cm, overhangend, ijl | 5-7 cm, overhangend, ijl | 3-12 cm, rechtop, ijl |
Kafnaalden | 0,6-1,7 mm | Afwezig of tot 0,5 mm | 2-2,5 mm | 1,2-2,5 mm |
Aartje | 5,7-6,7 mm, 3-9 bloemig | 6-10 mm, 3-7 bloemig | 5 mm, 4-5 bloemig | 4-7 mm, 5-6 bloemig |
Lemma | 3,5-4,6 mm | 4,5-5,3 mm | 5 mm | 4-6 mm |
Opmerkingen:- Het onderscheid van Festuca glauca en Festuca csikhegynsis is morfologisch onduidelijk.
- Festuca glauca werd vroeger gebruikt als verzamelnaam voor blauwberijpte soorten uit de Festuca ovina-groep, o.a. F. longifolia subsp. pseudocostei en F. marginata.
- Ook Festuca gautieri subsp. scoparia wordt als siergras gebruikt, maar deze is niet blauwgroen.
- Koeleria glauca, een Fakkelgras, heeft ook smal, blauwgroen blad. In bloei is de plant gemakkelijk van Festuca te onderscheiden, maar vegetatief is dit lastiger. Het blad is echter niet sterk ingerold, maar wel vaak gevouwen. Het blad is 2 mm breed, het tongetje is 1 mm lang en de bladtop is bootvormig. Het blad is zeer kort en dicht behaard (loep!).
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Blumen in Schwaben: Festuca amethystina (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/Suessgraeser/festuca_blatt_borst.htm#3)
- Flora van België (2012)
- Kew Festuca amethystina (http://www.kew.org/data/grasses-db/www/imp04385.htm)
- Kew Festuca gautieri (http://www.kew.org/data/grasses-db/www/imp04573.htm)
- Kew Festuca longifolia (http://colplanta.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:89999-3)
- Kew Festuca marginata (http://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:403054-1)
- Kew Festuca glauca (http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30010036-2)
Tekst: Niels Eimers.
Tilia - Linde:Tilia lijkt een gemakkelijk genus met slechts twee inheemse soorten. Er worden echter veel cultivars aangeplant en vooral het vele aanplanten van de hybride bemoeilijkt de zaak enorm. Wat bij Linde uiterst belangrijk is, is dat de bladen van kortloten gefotografeerd worden. Kortloten zijn de kleine zijtakken waar de bloemen en vruchten aan zitten. Als je hier goed op gelet hebt, vermeld dit dan in de toelichting bij de waarneming. Langloten, waterloten, wortelopschot en jonge planten zijn dus helaas niet betrouwbaar op naam te brengen. Het tweede wat uiterst belangrijk is, is dat er een detailfoto van de bladonderzijde gemaakt wordt. Pas dan zijn Lindes met enige betrouwbaarheid op naam te brengen.
| Zomerlinde | Hollandse linde | Winterlinde | Bron | Betrouwbaarheid |
Wetenschappelijk | Tilia platyphyllos | Tilia x europaea | Tilia cordata | | |
Knoppen | 3 grote schubben | 2 grote schubben | 2 grote schubben | 1 | Laag |
Nootjes | 3-5 duidelijke ribben | Glad of onduidelijke ribben | Glad of onduidelijke ribben | 1, 3 | Matig |
Onderzijde blad | Zacht behaard tot kaal | Vrijwel kaal | Vrijwel kaal | 1, 2, 3, 4 | Vrij hoog |
Bladlengte | 7-10(-15) cm | (4-)7-10 cm | 3-7 cm | 1, 2, 3, 4 | Vrij hoog |
Beharing nerfoksels | Wit | Rossig | Rood | 1, 2, 4 | Matig |
Jonge twijgen | Zacht behaard of kaal | Kaal of weinig behaard | Kaal of weinig behaard | 1, 2, 3, 4 | Matig |
Bladonderzijde | Groen | Groen | Blauwachtig groen | 1, 2, 4 | Matig |
Bloemen | 2-5, hangend | 3-7, hangend | 5-12, afstaand tot opgericht | 1, 3, 4 | Matig |
Zijnerven 3e orde | Sterk uitspringend | Duidelijk uitspringend | Niet uitspringend | 1, 2, 3, 4 | Vrij hoog |
Bladsteel | Kaal of behaard | Kaal | Kaal | 1, 2 | Matig |
Bladsteel | 1,5-4,5 cm | 2,5-5 cm | 1,5-4(-6) cm | 2, 3 | Matig |
Beharing bladnerven | Afstaand | Afstaand | Afwezig | ? | Vrij hoog |
Steunbladjes | Groen, behaard, 10 mm | Groen, kaal, tot 20 mm | Roze-achtig, kaal, 8 mm | 2 | Matig |
Bladvoet | Schuinhartvormig tot afgeknot | Schuin hartvormig | Hartvormig | 2 | Vrij hoog |
Knoppen | (4-)7-10 mm, roodachtig | 5-8 mm, roodachtig | 5(-8) mm, groen of roodgroen | 2 | Matig |
Opmerkingen:- De kleur van de beharing in de nerfoksels is variabel en is vooral in jong stadium vaak wit.
- Zomerlinde kent drie ondersoorten (subsp. cordifolia, subsp. platyphyllos & subsp. pseudorubra) die verschillen in de mate van beharing op de bladonderzijde en bladsteel.
- Wisselende bladgrootte lijkt geen betrouwbaar kenmerk te zijn voor Hollandse linde.
- Zilverlinde (Tilia tomentosa) wordt vrij veel aangeplant, maar verwildert zelden. Deze soort heeft een witte bladonderzijde door de aanwezigheid van sterharen.
- Zilverlinde (Tilia x euchlora)wordt sporadisch aangeplant en herken je aan de lang toegespitste tanden langs de bladrand.
Referenties:- Forumdiscussie (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,478893.msg2447666.html#msg2447666)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
- Flora van België (2012)
Tekst: Niels Eimers.
Ulmus - IepIepen zijn uiterst lastig op naam te brengen. Het is bij Ulmus noodzakelijk om naar de bladen van kortloten te kijken. Kortloten zijn de korte zijtakjes waar de bloemen en vruchten aan hangen. Bij de langloten, kortloten, waterloten en jonge planten is het helaas niet mogelijk om iepen betrouwbaar op naam te brengen. Naast bladvorm is het tevens zeer belangrijk om een scherpe detailfoto van de beharing op de bladonderzijde te maken.
| Gladde iep | Hollandse iep | Ruwe iep | Fladderiep |
Wetenschappelijk | Ulmus minor | Ulmus x hollandica | Ulmus glabra | Ulmus laevis |
Vruchtlengte | 1,2-1,7 cm | 1,5-2,0 cm | 2,0-2,5 cm | 1,0-1,5 cm |
Vruchtsteel | Kort | Kort | Kort | Lang |
Vruchtrand | Kaal | Kaal | Kaal | Behaard |
Ligging zaad | Top | Intermediair | Centraal | Centraal |
Insnijding vrucht | Nagenoeg rakend | Zaad niet rakend | Zaad niet rakend | Nagenoeg rakend |
Zijnerven | Vertakt | Vertakt | Vertakt | Onvertakt |
Bladvoet | Zwak tot sterk ongelijk, zonder lobje | Zwak tot sterk ongelijk, zonder lobje | Sterk ongelijk, over steel liggend lobje | Sterk ongelijk, zonder lobje |
Bladrandtanden | Meestal afstaand | Meestal afstaand | Meestal afstaand | Vaak naar binnen gekromd |
Bladsteel | Zachtharig tot kaal | Zachtharig tot kaal | Dicht zachtharig | Zachtharig |
Bladsteel | 4-20(-30) mm | 4-20(-30) mm | Tot 4 mm | (2-)5-10 mm |
Jonge twijgen | Kaal tot spaarzaam behaard | Spaarzaam behaard | Dicht behaard | Kort behaard |
Bladlengte | 4-8(-10) cm | 7-16 cm | 8-16 cm | 4-12 cm |
Bladtoppen | 1, spits of toegespitst | 1(-3), spits of toegepitst | 1-3, lang toegespitst | 1, kort toegespitst |
Bladvorm | Elliptisch tot breed eirond | Eirond tot omgekeerd eirond | Breed eirond | Rondachtig tot omgekeerd eirond |
Bladbovenzijde | Ruw tot glad | Meestal ruw | Zeer ruw | Glad |
Bladonderzijde | Vrijwel kaal | Zachtharig | Kort | Zacht |
Zijnerven | 8-12 paar | 9-14 paar | 12-18 paar | 10-18 paar |
Bladrandtanden | Ongeveer 50 of minder | 60-80 per rand | >65 per rand | <60 per rand |
Knopschubben | Wit gewimperd | Wit gewimperd | Rossig gewimperd | Ongewimperd |
Winterknoppen | 2-3 mm, eivormig, zwartbruin | Donkerbruin | Donkerbruin | 2,5 mm, kastanjebruin |
Stempels | Witachtig | Roodachtig | Rood | Wit |
Kurklijsten | Aan of afwezig | Aan of afwezig | Afwezig | Afwezig |
Worteluitlopers | Aan of afwezig | Aan of afwezig | Afwezig | Afwezig |
Opmerkingen:- Aangeplante taxa zijn Ulmus x vegeta, Ulmus procera en Ulmus plotii. Het is onduidelijk of deze taxa veel verwilderen en hoe algemeen deze zijn.
- Ruwe iep heeft twee ondersoorten: subsp. glabra (breed eivormig blad) en subsp. montana (smal eivormig blad).
- Gladde iep heeft drie ondersoorten: subsp. minor (sterk asymmetrische bladvoet), subsp. sarniensis (symmetrische bladvoet, 50 paar tanden) en subsp. angustifolia (symmetrische bladvoet, <35 paar tanden)
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers.
Ranunculus - WaterranonkelWaterranonkels zijn uiterst lastig op naam te brengen, zeker vanaf foto's. Een van de belangrijkste kenmerken is kroonbladgrootte en deze is nagenoeg onmogelijk om in te schatten vanaf foto's. Trek daarom altijd voorzichtig een kroonblad los en leg deze naast een meetlatje. Het is ook noodzakelijk om te weten hoe de onderwaterbladen er uit zien (stijf of slap) en of de bovenwaterbladen aanwezig of afwezig zijn. Let op: bij landvormen ontwikkelen de bovenwaterbladen vaak slecht tot niet en worden de onderwaterbladen vrij stijf. Probeer landvormen daarom zo veel mogelijk te negeren en zoek naar in het water liggende planten. Nog een ander belangrijk kenmerk is de vorm van de zogeheten honinggroef. Dit is een kleine verdikking die aan de basis van het kroonbladen zit (op het geelkleurige deel). Dit vereist een goede loep/macrolens en soms zal je meerdere kroonbladen moeten bekijken om een duidelijke honinggroef te zien. In onderstaande tabel zijn de vijf iets algemenere en sterker gelijkende soorten opgenomen. De zeldzamere soorten zijn morfologisch meestal goed te onderscheiden.
| Kleine waterranonkel | Middelste waterranonkel | Grote waterranonkel | Stijve waterranonkel | Zilte waterranonkel |
Wetenschappelijk | Ranunculus trichophyllus | Ranunculus aquatilis | Ranunculus peltatus | Ranunculus circinatus | Ranunculus baudotii |
Kroonbladlengte | 3-5(-6) mm, niet rakend | 5-12 mm, elkaar rakend | 9-25 mm, elkaar rakend | 6-10 mm, elkaar rakend | 5-13 mm, elkaar rakend |
Vruchtsteel | Slank | Slank | Slank | Slank | Dik, sterk bochtig |
Onderwaterbladen | Slap, donkergroen | Slap, donkergroen | Slap, donkergroen | Zeer stijf, donkergroen | Vrij stijf, geelgroen |
Drijvende bladen | Afwezig | Aan of afwezig | Aanwezig | Afwezig | Aan of afwezig |
Vorm drijvende bladen | n.v.t. | (Drie tot) vijfdelig, ondiep ingesneden | (Drie tot) vijfdelig, ondiep ingesneden | n.v.t. | Driedelig, diep ingesneden |
Honinggroef | Halvemaanvormig | Cirkelrond | Eivormig | Halvemaanvormig | Halvemaanvormig |
Vruchtjes | 16-35, behaard | Behaard tot kaal | Behaard | Behaard tot kaal | 16-75(-100), behaard tot kaal |
Opmerkingen:- Zilte waterranonkel heeft vaak zwarte vlekjes op het blad, dit lijkt bij de andere soorten niet voor te komen.
- In de vorige Heukels' Flora (23e druk, 2005) stonden een aantal variëteiten opgenomen die in de nieuwe Heukels' Flora (24e druk, 2020) soortstatus gekregen hebben:
- Ranunculus peltatus var. peltatus --> Grote waterranonkel - Ranunculus peltatus
- Ranunculus peltatus var. heterophyllus --> Penseelbladige waterranonkel - Ranunculus penicillatus
- Ranunculus aquatilis var. aquatilis --> Middelste waterranonkel - Ranunculus aquatilis
- Ranunculus aquatilis var. diffusus --> Kleinbladige waterranonkel - Ranunculus trichophyllus
- Alle vijf de soorten hebben een behaarde bloembodem. Bij Middelste waterranonkel is de bloembodem even lang als breed. Bij Kleine waterranonkel is de bloembodem even lang als breed tot duidelijk langer dan breed. Bij Zilte waterranonkel is de bloembodem altijd duidelijk langer dan breed.
- Bij Kleine waterranonkel vallen de 2,5-3,5 mm lange kelkblaadjes vaak snel af. Bij de andere soorten blijven ze langer zitten.
- Kleine waterranonkel heeft 9-15 meeldraden, Middelste wateranonkel 14-22.
- In de vorige Heukels' Flora (23e druk, 2005) werd de lengte van de vruchtsteel gebruikt als determinatiekenmerk. Dit kenmerk is in de huidige Heukels' Flora niet langer opgenomen, het lijkt niet betrouwbaar genoeg te zijn.
- Bladvorm van de drijvende bladen is met ervaring bruikbaar, maar dient terughoudend gebruikt te worden als determinatiekenmerk.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers.
Prunus - Vogelkers & Kleine vogelkersVooral in de duinen lijkt Kleine vogelkers -
Prunus virginiana ingeburgerd te zijn. Mogelijk komt de soort elders ook al meer voor, maar is deze nog niet opgemerkt. Het verschil met Vogelkers -
Prunus padus is behoorlijk lastig, vooral bij de variëteit
var. demissa van Kleine vogelkers. Toch zijn er wat kenmerken waarop de soorten te onderscheiden zijn.
| Prunus padus | Prunus virginiana |
Bladnerven | 10-18 paar | 6-13 paar |
Kroonbladen | (5–)6–9 mm, meestal langer dan breed | 2–5(–7) mm, rond tot weinig langer dan breed |
Kelkbladen | 1,2-2 mm, langer dan breed | 0,7-1,4 mm, even lang als breed |
Vruchten | Zwart, 6-8 mm | Rood, paars of zwart, 6-14 mm |
Bloeiwijze | 15-50 bloemen | 18-64 bloemen |
| | |
Variëteiten van Kleine vogelkers:Prunus virginiana var. virginiana: Bloemtrossen (18–)40–70(–95) mm, kroonbladen (2–)2.5–4 mm, blad meestal breed omgekeerd eirond (minder dan twee keer zo lang als breed).
Prunus virginiana var. demissa: Bloemtrossen (30–)60–110(–130) mm, kroonbladen 4–5(–7) mm, blad elliptisch tot smal omgekeerd eirond (meer dan twee keer zo lang als breed).
Opmerkingen:- Prunus virginiana var. demissa heeft vrij lange kroonbladen en is daarmee lastig van Prunus padus te onderscheiden. Kijk daarom ook naar de vorm van de kelkbladen.
- Prunus padus heeft zaden met een iets ruwer oppervlak dan de gladde zaden van Prunus virginiana, maar het verschil is subtiel.
- De binnenzijde van het hypanthium (de bloembeker) is sterker behaard bij Prunus padus dan bij Prunus virginiana.
- Er zijn enkele andere kenmerken waarin de soorten subtiel verschillen, maar deze heb ik vanwege de grote overlap niet genoemd.
Referenties:- Flora of North America: Prunus padus (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=242341600)
- Flora of North America: Prunus virginiana (http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&taxon_id=242417061)
Tekst: Niels Eimers
Corydalis - Vingerhelmbloem, Holwortel & kruisingAl enkele jaren hebben we het vermoeden dat de hybride (
Corydalis x hausmannii) van Vingerhelmbloem en Holwortel voorkomt in Nederland en België. Mogelijk is deze afkomstig uit de tuinwereld, maar spontane hybridisatie is ook zeer goed mogelijk. De hybride is volledig intermediair en kan sterk op één van beide oudersoorten lijken. Daarom is het goed om zo veel mogelijk kenmerken te bekijken.
| Vingerhelmbloem | Kruising | Holwortel |
Wetenschappelijk | Corydalis solida | Corydalis x hausmannii | Corydalis cava |
Schutblaadjes | Diep ingesneden | Enkele aan de top ondiep ingesneden | Volledig gaafrandig |
Wortelknol | Gevuld, 1-3 cm lang | Intermediair | Hol, tot 10 cm lang |
Bladschede | Aanwezig | Aanwezig | Afwezig |
Vruchtsteel | Even lang als vrucht | Intermediair | Veel korter dan vrucht |
Bloemkroon | 1,5-2,5 cm | Intermediair | 2-3 cm |
Bladslippen | Vrij smal | Vrij breed | Vrij breed |
Bloemen | Tot 45 graden naar beneden | Intermediair | Horizontaal |
Spoor | Licht gekromd | Intermediair | Sterk gekromd |
Opmerkingen:- Een vorm van Vingerhelmbloem (var. integra) heeft ovale, niet ingesneden schutbladen.
- Holwortel heeft vaak donkere, paarsgroene schutbladen en een iets donkerdere bloemkleur.
- Bij Vingerhelmbloem en de kruising is er een schede-achtig blad aanwezig bij het onderste stengelblad. Deze komt niet altijd boven de grond uit, zeker vroeg in de bloei. Soms zul je dus wat grond weg moeten halen om dit te beoordelen. Het kan ook zijn dat je 2-3 schubben vindt.
- Corydalis x hausmannii heeft als synoniem Corydalis x campylochila.
- Vingerhelmbloem kent vele cultuurvariëteiten met bijvoorbeeld rode bloemen, deze mogen gemeld worden als Vingerhelmbloem (cultivar).
- Op Blumen in Schwaben (zie referenties) worden meer gelijkende Corydalis soorten behandeld. Deze komen vermoedelijk niet voor bij ons.
- Corydalis pumila lijkt op Vingerhelmbloem, maar heeft vruchten die 2-3 keer zo lang als de vruchtsteel zijn, heeft 1-6 bloemen (niet 4-12) en bredere schutbladen en bladslippen.
- Corydalis intermedia lijkt op Holwortel, maar heeft een bladschede, 1-4 bloemen (niet 4-12) en een hangende bloeiwijze.
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Erdrauchgewaechse/corydalis_rot.htm)
- waarneming.nl: Vingerhelmbloem (https://waarneming.nl/species/7673/)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Niels Eimers
Stellaria - Vogelmuur & Bermvogelmuur (S. ruderalis)In 2019 werd een nieuwe soort omschreven in het geslacht Stellaria:
S. ruderalis. Deze soort gelijkt sterk op Vogelmuur (
S. media), en komt naar alle waarschijnlijkheid ook voor in Nederland en België. De Nederlandse 'werknaam' voor deze soort was Stekelvogelmuur, maar de huidige officiële naam is Bermvogelmuur. Belangrijkste en meest werkbare kenmerk uit onderstaande tabel is de vorm van de stekels op de vruchtjes. Bij zowel duidelijke exemplaren van
S. ruderalis als ook bij twijfelgevallen is het verzamelen van herbariummateriaal gewenst.
| S. media | S. ruderalis |
NL naam | Vogelmuur | Bermvogelmuur |
Stekels op zaden | Kort, afgeplat of afgerond, zelden kegelvormig | Langer dan breed, duidelijk kegelvormig |
Papillen op stekels zaden | Duidelijk aanwezig | Geen of enkele |
Plantgrootte | Tot ca. 50 cm | Tot 80 cm |
Plantkleur | Groen tot donkergroen | ± Geelgroen |
Onderste vertakkingen plant | Vaak opvallend ongelijk lang | Doorgaans gelijk lang |
Opmerkingen:- Het aantal meeldraden is voor zover bekend geen onderscheidend kenmerk tussen de hierboven behandelde soorten.
- Voor de kenmerken van de zaden dienen deze bij voorkeur rijp te zijn (bruin tot donkerbruin gekleurd).
- De papillen op de stekels van de zaden zijn ook onder een goede microscoop lastig te zien, maar het is een sterk kenmerk. Het gaat hier met name om papillen aan de bovenzijde van de stekels. Zie de SEM-microscoop foto's van de hieronder eerstgenoemde referentie. Waarschijnlijk vooral te gebruiken bij twijfelgevallen wanneer goed referentiemateriaal van beide taxa voorhanden is om mee te vergelijken.
- Voor onderscheid met de overige (in sommige gevallen ook gelijkende) Stellaria-soorten (met name S. neglecta en S. apetala) kan vooralsnog gewoon de sleutel in bijvoorbeeld HF24 gebruikt worden.
- Doordat deze soort slechts sinds kort beschreven is, en er lastige twijfelgevallen blijken te zijn, wordt vooralsnog voorzichtig gevalideerd bij deze twijfelgevallen. Vanzelfsprekend is goede documentatie van belang.
- Het kenmerk 'plantkleur' is met name in het begin van het jaar bruikbaar, wanneer S. media doorgaans nog duidelijk donker gekleurd is, en S. ruderalis dus al geelgroen. Bij toenemende temperatuur/droogte kleurt ook S. media vaak lichter groen.
- Plantgrootte is een redelijk zwak kenmerk, met veel overlap tussen in de waarden bij de twee taxa.
- De zaden van S. ruderalis zouden doorgaans iets groter zijn dan die van S. media, maar de auteurs van de oorspronkelijke publicatie beschouwen dit vooralsnog niet als betrouwbaar kenmerk.
- Zie ook https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,480698.0.html
- In beide referenties hieronder staan zeer praktische en duidelijke foto-overzichten van beide soorten (habitus, detail, vrucht, microscopisch enz.).
Referenties:- Stellaria ruderalis, a new species in the Stellaria media group from central Europe (Lepší et al., 2019) (http://www.preslia.cz/P194Lepsi.pdf)
- Stellaria ruderalis im westlichen Rheinland (Bomble, 2020) (https://www.botanik-bochum.de/publ/OVBBV12_2_Bomble_Stellaria_ruderalis.pdf)
Euphorbia - Brede wolfsmelk en E. oblongataBrede wolfsmelk (
Euphorbia platyphyllos) is een zeer zeldzame, inheemse soort. Een van de belangrijke kenmerken van deze soort is dat er halfronde knobbels op de vruchten aanwezig zijn, een kenmerk dat uniek is binnen de inheemse Euphorbia soorten.
Euphorbia oblongata heeft echter ook vruchten met halfronde knobbels. Het is een uitheemse tuinplant die sporadisch verwildert.
Euphorbia oblongata lijkt ook qua bladvorm en bladrand veel op Brede wolfsmelk en wordt er vaak ten onrechte voor uitgemaakt.
| Euphorbia platyphyllos | Euphorbia oblongata |
Grootte | 30-80 cm | 40-80 cm |
Levensstrategie | Eenjarig | Meerjarig |
Randklieren | Vier | Twee |
Stengelbeharing | Meestal afwezig | Altijd aanwezig |
Bladbeharing | Afwezig of onderzijde behaard | Afwezig of geheel behaard |
Wortel | Penwortel | Wortelstokken |
Schutbladen | Breed driehoekig | Lang eivormig |
Grootste bladbreedte | Voorbij midden | Vóór midden |
Bladnervatuur | Onopvallend groenwit | Opvallend wit |
Bladtop stengelbladen | Spits | Afgerond |
Stengels | Onvertakt | Vaak aan de voet sterk vertakt |
Opmerkingen:- De bladbeharing is erg variabel.
- Brede wolfsmelk heeft iets grovere tanden langs de bladrand.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben: Euphorbia platyphyllos (http://blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Wolfsmilchgewaechse/wolf_steif.htm#6)
- Blumen in Schwaben: Euphorbia oblongata (http://www.blumeninschwaben.de/Mittelmeerflora/Zweikeim/Euphorbiaceae/eu_dilangha.htm)
Tekst: Niels Eimers (2022)
Silene - Nachtkoekoeksbloem, Nachtsilene, Italiaanse silene & 'Kleverige' sileneItaliaanse silene is een soort die sporadisch ingezaaid wordt. De soort lijkt zich vooral aan de kust goed thuis te voelen en kan grote populaties vormen. Deze soort lijkt sterk op Nachtsilene, maar is aardig goed te onderscheiden mits de relevante kenmerken voldoende zichtbaar zijn. Silene viscosa is tot nog toe bekend van slechts één locatie en lijkt niet stand te houden, maar is vanwege de gelijkenis en de volledigheid opgenomen in dit overzicht. Ook Nachtkoekoeksbloem is hier opgenomen vanwege de sterke gelijkenis.
| Nachtkoekoeksbloem | Nachtsilene | Italiaanse silene | "Kleverige" silene |
Wetenschappelijk | Silene noctiflora | Silene nutans | Silene italica | Silene viscosa |
Binnenkroon | Afwezig | Aanwezig | Afwezig | Afwezig |
Deelbloeiwijzes | Lang gesteeld | Lang gesteeld | Lang gesteeld | Zittend tot kort gesteeld |
Bloemen | Schuin omhoog tot rechtop | Afstaand tot hangend | Schuin omhoog tot afstaand | Schuin omhoog tot afstaand |
Ingesneden kroonslippen | 1/2e tot 2/3e | 3/4e tot 4/5e | 3/4e tot 4/5e | 3/4e tot 4/5e |
Kleur kroonbladen | Lichtroze | Volledig wit tot lichtroze | Wit tot lichtroze, groene nerven op onderzijde | Volledig wit |
Beharing kelk | Korte klierharen & lange gewone haren | Korte klierharen | Korte klierharen | Korte klierharen |
Lengte kelk | 15-25 mm | 6-14 mm | 14-21 mm | 14-17 mmg |
Stengelbladen | Breed, grootste breedte rond midden | Smal, grootste breedte ver na midden | Smal. grootste breedte ver na midden | Smal, grootste breedte ver vóór midden |
Meerjarigheid | Eenjarig | Overblijvend | Overblijvend | Tweejarig? |
Bloeitijd vanaf | Juni | Eind mei | Begin mei | Begin mei |
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- Blumen in Schwaben: Silene viscosa (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/silene_walz.htm#2)
- Blumen in Schwaben: Silene italica (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/silene_walz.htm#4)
- Blumen in Schwaben: Silene nutans (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/sil_weiss_neben.htm#1)
- Blumen in Schwaben: Silene noctiflora (http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Nelkengewaechse/sil_weiss_neben.htm#6)
- alienplantsbelgium.myspecies.info/sites/alienplantsbelgium.be/files/dum94p1.pdf (https://alienplantsbelgium.myspecies.info/sites/alienplantsbelgium.be/files/dum94p1.pdf)
Onderstaande afbeelding komt uit een artikel van Filip Verloove (zie Alien Plants of Belgium in referenties) en laat het verschil in vorm van de kelk en doosvrucht zien tussen
Silene italica (links) en
Silene nutans (rechts).
(https://waarneming.nl/media/photo/54803250.jpg)
Tekst: Niels Eimers (2022)
Ornithogalum, Anthericum, Camassia & AsphodelusPiramidevogelmelk (
Ornithogalum pyramidale), Grote graslelie (
Anthericum liliago),
Camassia spec. en Affodil (
Asphodelus tenuifolius) lijken sterk op elkaar. Affodil komt als enige uit de familie
Xanthorrhoeaceae, de andere drie soorten zitten in de familie
Asparagaceae. Alle vier de soorten hebben aarvormige bloeiwijzes met gesteelde bloemen met zes slanke, witte kroonbladen. Ze worden dan ook regelmatig foutief op naam gebracht. Het is belangrijk om een detailfoto van de open bloem te maken.
| Piramidevogelmelk | Grote graslelie | Camassia | Affodil |
Helmdraden t.o.v. kroonbladen | Tot 25% | 50-75% | 75-100% | 100-150% |
Helmdraden | Sterk afgeplat | Rond | Rond | Rond |
Dichte helmknoppen | Wit | Geel | Paars of wit | Oranje |
Open helmknoppen | Geel | Oranje | Geel of oranje | Oranje |
Stijl | Zeer kort, recht | Lang, op einde gekromd | Lang, recht | Lang, recht |
Bloemknoppen | Wit, duidelijke groene strepen | Wit, onduidelijke groene strepen | Groenwit, onduidelijk gestreept | Wit, oranjerode strepen |
Schutbladen | Vaak langer dan bloemknoppen | Korter dan bloemknoppen | Korter dan bloemknoppen | Korter dan bloemknoppen |
Vruchtbeginsel | Geel | Groen | Groen | Oranje |
Opmerkingen:- Er zijn vier soorten Camassia in de handel (C. cusickii, C. leichtlinii, C. quamash en C. scilloides).
- Bij Vertakte graslelie (Anthericum ramosum) zijn de onderste bloemen vertakt. Voor uitgebreide toelichting, zie het volgende topic (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2542216.html#msg2542216).
Tekst: Niels Eimers.
Anthericum - Grote graslelie en Vertakte graslelieGrote graslelie (
Anthericum liliago) en Vertakte graslelie (
Anthericum ramosum) kunnen sterk op elkaar lijken. Niet alle vertakte exemplaren zijn Vertakte graslelie, en niet alle onvertakte exemplaren zijn Grote graslelie. Er dient dan ook rekening gehouden te worden met meerdere kenmerken voor een sluitende determinatie:
| Grote graslelie | Vertakte graslelie |
Lengte stijl | Korter dan de bloemdekbladen | Langer dan of even lang als de bloemdekbladen |
Vertakkingen bloeiwijze | Meestal 0, maar tot maximaal 3 | Doorgaans meer dan 3 |
Bloemdekbladen | Eén type | Vaak twee typen (smaller en breder type) |
Habitus | Massief, stevig, regelmatig | IJl, rommelig, onregelmatig |
Bloeitijd | Mei-juni | Juni & later |
Stijl | +/- Gekromd | +/- Recht |
Lengte bloemdekbladen | (12-)15-22 mm | (7-)10-15 mm |
Doosvrucht | Toegespitst | Stomp |
Referenties:- Blumen in Schwaben: Anthericum (http://www.blumeninschwaben.de/Einkeimblaettrige/anthericum.htm)
- Rothmaler Exkursionsflora von Deutschland. Gefäßpflanzen: Grundband.
- Flora Gallica: Flore de France.
- Flora Iberica: Anthericum (http://www.floraiberica.es/floraiberica/texto/pdfs/20_183_18_Anthericum.pdf)
- Eigen bevindingen/ervaring
Opmerkingen:- Voor de onderscheidende kenmerken tussen Anthericum, Ornithogalum, Camassia en Asphodelus, zie hier (https://forum.waarneming.nl/index.php/topic,384755.msg2539551.html#msg2539551).
- Buiten Nederland treedt ook verwarring op met andere soorten, waaronder bijvoorbeeld Paradisea liliastrum, maar ook andere witbloemige soorten uit de Liliaceae en Asparagaceae.
Tekst: Martijn van Sluijs.
Populus - Populier: bloeiwijzesPopulieren zijn o.b.v. bladvorm vaak aardig goed te onderscheiden (mits er naar kortloten gekeken wordt en niet naar langloten, jonge planten, maaivormen, wortelopslag, waterloten, etc.). Ook tijdens bloei zijn populieren op naam te brengen, maar hier is weinig informatie over te vinden in de meeste determinatieboeken. Met hulp van Dirk Derdeyn geef ik hier een overzicht van kenmerken. Laten we beginnen met een tweedeling.
Groep 1: Grauwe abeel, Witte abeel & Ratelpopulier:- Alle knopschubben relatief klein en nauwelijks langer dan breed.
- Katjesschubben (schutbladen) diep tot ondiep ingesneden.
Groep 2: Zwarte populier & Canadapopulier:- Binnenste knopschubben veel groter dan buitenste knopschubben en véél langer dan breed.
- Katjesschubben franje-achtig ingesneden.
Foto: Canadapopulier met onderaan de bloeiwijze de kleine ronde én grote, langwerpige knopschubben.(https://waarneming.nl/media/photo/25132267.jpg)
Foto: Grauwe abeel met onderaan de bloeiwijze de kleine, ronde knopschubben.(https://waarneming.nl/media/photo/12326851.jpg)
Foto: Ratelpopulier met relatief diep ingesneden katjesschubben.(https://www.florealpes.com/photos/tremble_2.jpg)
Foto: Witte abeel met relatief ondiep ingesneden katjesschubben.(https://www.florealpes.com/photos/populusalba_19.jpg?24032015000000)
Foto: Zwarte populier met franje-achtig ingesneden katjesschubben.(https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Populus_nigra_sl23.jpg/551px-Populus_nigra_sl23.jpg?20180218162634)
Groep 1: Ratelpopulier, Grauwe abeel & Witte abeelRatelpopulier:- Knopschubben glad en glanzend.
- Katjesschubben diep ingesneden
Grauwe abeel:- Knopschubben bezet met donzige of viltige beharing, soms kaal wordend.
- Katjesschubben vrij diep ingesneden.
- Stijlen geelgroen tot later rood.
- (1-)2(-3) ovulen.
Witte abeel:- Knopschubben bezet met donzige of viltige beharing, soms kaal wordend.
- Katjesschubben ondiep ingesneden.
- Stijlen rood.
- (3-)5-8(-9) ovulen.
Foto: Ratelpopulier met gladde, glanzende knopschubben.(https://waarnemingen.be/media/photo/62347902.jpg)
Foto: Grauwe abeel met donzig behaarde knopschubben.(https://waarnemingen.be/media/photo/62575032.jpg)
Groep 2: Zwarte populier & CanadapopulierZwarte populier:- Mannetjes: Lastig vanwege overlap, aantal meeldraden 12-20(-30)
- Vrouwtjes: alle bloemen met twee stempellobben.
- Vrouwtjes: katjes blijven relatief kort (korter dan handpalm)
- Vrouwtjes: xxx ovulen
Canadapopulier:- Mannetjes: Lastig vanwege overlap, aantal meeldraden (15-)20-30
- Vrouwtjes: sommige bloemen met drie of vier stempellobben.
- Vrouwtjes: katjes worden vrij lang (langer dan handpalm)
- Vrouwtjes: xxx ovulen
Opmerkingen- Bekijk te allen tijde meerdere katjes als je naar de detailkenmerken gaat kijken.
- Als je gaat kijken naar het aantal stempellobben, bekijk deze dan onderaan de katjes.
- Grauwe abeel en Witte abeel vertonen veel overlap in kenmerken, mogelijk vanwege terugkruisingen.
Referenties- florealpes.com: Ratelpopulier (https://www.florealpes.com/fiche_tremble.php)
- florealpes.com: Grauwe abeel (https://www.florealpes.com/fiche_populusxcanescens.php)
- florealpes.com: Witte abeel (https://www.florealpes.com/fiche_populusalba.php)
- florealpes.com: Zwarte populier (https://www.florealpes.com/fiche_peupliernoir.php)
Tekst: Dirk Derdeyn & Niels Eimers (2023).
Sysimbrium - Oosterse raket en Brede raketOosterse raket (
S. orientale) en Brede raket (
S. irio) lijken sterk op elkaar. Er zijn tal van kenmerken waarop de twee soorten te onderscheiden zijn, maar met enkel een habitusfoto is het vaak erg moeilijk. Probeer bij twijfelgevallen altijd de bladbeharing te bekijken.
| Oosterse raket | Brede raket |
Vruchtstelen | Dik, 1 mm breed (>2/3e van rijpe vruchten) | Slank, 0,3-0,6 mm breed (<2/3e van rijpe vruchten) |
Vrucht | In verlengde van vruchtsteel | Soms een hoek makend met vruchtsteel |
Rijpe vruchten | 5-10 cm, afstaand | 1-5 cm, schuin opgericht |
Jonge vruchten | Recht, niet boven bloeiwijze uitstekend | Vaak gekromd, boven bloeiwijze uitstekend |
Bladen | Dicht behaard | Kaal of weinig behaard |
Stengel | Dicht behaard | Kaal, soms spaarzaam behaard (en dan <0,5 mm) |
Kroonbladen | Geel, (6-)8-10 mm lang, veel langer dan kelk | Bleekgeel of geel, 3-4 mm lang, weinig langer dan kelk |
Bovenste stengelbladen | Vaak zonder zijlobben | Meestal spiesvormig (met zijlobben bij basis) |
Bloeiwijze | Armbloemig | Dichtbloemig |
Opmerkingen:- De rozetbladen en stengelbladen zijn bij beide soorten hoogstvariabel. Determinatie o.b.v. bladvorm is daarmee erg lastig. Vooral bij nabloei en beschadigde planten is determinatie o.b.v. bladvorm af te raden. Bekijk daarom altijd de bladbeharing.
- Bij Brede raket zit veel variatie in de grootte en kleur van de kroonbladen.
Referenties:- Heukels' Flora (24e druk, 2020)
- New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
Tekst: Niels Eimers (2023).
Abies - Gewone zilverspar & Kaukasische zilversparGewone zilverspar (
Abies alba) en Kaukasische zilverspar (Abies nordmanniana) kunnen sterk op elkaar lijken, zeker de zaailingen en jonge planten. In tegenstelling tot Reuzenzilverspar, staan de naalden niet horizontaal, maar ook schuin naar boven en naar boven gericht. Het is belangrijk om de naalden te bekijken aan de
basis van horizontaal staande takken. Aan de uiteinden van takken, aan de stam en bij kegeldragende takken is de stand van de naalden niet bruikbaar voor determinatie.
| Gewone zilverspar | Kaukasische zilverspar |
Stand naalden | Alle richtingen, maar duidelijk links en rechts gescheiden | Alle richtingen, geen duidelijke tweedeling |
Jonge twijgen | Grijsbruin tot donkerbruin, kort behaard | Lichtbruin, min of meer kaal |
Naalden | 1,2-3 cm lang | 2-4,5 cm lang |
Referenties:- Blumen in Schwaben (http://www.blumeninschwaben.de/Hauptgruppen/abies_o_rill.htm)
- Heukels' Flora (24e druk, 2020) (https://heukels.naturalis.nl/linnaeus_ng/app/views/key/index.php?forcetree=1&step=3387)
Opmerkingen:- Let ook op de bladtop, als deze spits is (niet afgerond/uitgerand), dan heb je te maken met Griekse zilverspar (Abies cephalonica).
- Fotografeer bij naaldbomen altijd de aanhechting van de naalden aan de twijg. Deze is bij Abies onmiskenbaar, het is een rond naaldkassen zonder langs de twijg aflopend bladvoet.
Tekst: Niels Eimers (2024).
Salicornia - ZeekraalAchtergrond:Salicornia is een taxonomische nachtmerrie. Zeekralen zijn windbestuivers wat er toe leidt dat bij een hoog percentage van de planten zelfbestuiving optreedt. Hierdoor ontstaan lokaal populaties van genetisch en morfologisch sterk gelijkende planten die nauwelijks genetisch materiaal uitwisselen met andere populaties. Verschillende populaties kunnen morfologisch behoorlijk verschillend zijn, maar nog steeds tot dezelfde soort behoren. Het is daardoor onduidelijk of dergelijke populaties een aparte soort zijn of gewoonweg variatie binnen dezelfde soort. Door recent DNA-onderzoek hebben John Janssen en Bas Kers geprobeerd om hier duidelijkheid in te krijgen.
Er blijkt sprake te zijn van een diploïde groep (
Salicornia europaea - Roodachtige zeekraal) en een tetraploïde groep (
Salicornia procumbens - Langarige zeekraal). Er is besloten om alle taxa binnen deze twee groepen als ondersoorten te beschouwen. Veel beschreven taxa bleken genetisch niet voldoende te verschillen en zijn daarom synoniem beschouwd. Uit dit onderzoek is gebleken dat we in Nederland niet drie, maar vier zeekralen hebben.
Voor het complete verhaal:De taxonomie van zeekralen in Nederland (2023) (https://natuurtijdschriften.nl/pub/1021200)
De Zandzeekraal-associatie in Nederland (2012) (https://natuurtijdschriften.nl/pub/1011284)
Determinatie:Voor determinatie tot op ondersoort is een scherpe detailfoto van de perigondeksels noodzakelijk. Dit zijn ronde structuren die onderop de taksegmenten zitten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de determinatiekenmerken.
| S. europaea subsp. europaea | S. europaea subsp. disarticulata | S. procumbens subsp. procumbens | S. procumbens subsp. strictissima |
Naam | Kortarige zeekraal | Eenbloemige zeekraal | Zandzeekraal | Slikzeekraal |
Zeldzaamheid* | Zeer algemeen | Zeldzaam | Zeer zeldzaam | Vrij algemeen |
Ecologie | Slik en basalt | Slik en basalt | Zandvlaktes | Slik |
Vertakking | Sterk vertakt, korte takjes | Sterk vertakt, korte takjes | Sterk vertakt, korte takjes | Weinig vertakt, lange takjes |
Perigondeksels | 3, ongelijk van grootte | 1 | 3, gelijk van grootte | 3, gelijk van grootte |
Verkleuring | (wijn)rood | (wijn)rood | Groenblijvend, uiteindelijk oranje of geel/roze | Geel tot bruin |
* Met zeldzaamheid wordt bedoeld hoe zeldzaam ze t.o.v. elkaar zijn (aan de kust).
Slikzeekraal - Salicornia procumbens subsp. strictissimaHabitus: planten relatief groot en weinig vertakt (meestal alleen onderaan), takken relatief lang. In de herfst geel tot bruin verkleurend.
(https://waarneming.nl/media/photo/18567201.jpg)
Bloeiwijze: drie perigondeksels van gelijke grootte.
(https://waarneming.nl/media/photo/18566772.jpg)
Zandzeekraal - Salicornia procumbens subsp. procumbensHabitus: planten relatief groot en sterk vertakt met relatief korte takken. In de herfst lang groenblijvend, uiteindelijk oranje of geel/roze verkleurend.
(https://waarneming.nl/media/photo/18566732.jpg)
Bloeiwijze: drie perigondeksels van gelijke grootte. Perigondeksels bovendien opvallend groot.
(https://waarneming.nl/media/photo/18566731.jpg)
Eenbloemige zeekraal - Salicornia europaea subsp. disarticulataHabitus: planten relatief klein en sterk vertakt met relatief korte takken. In de herfst (wijn)rood verkleurend. Taksegmenten vaak opvallend bol.
(https://waarneming.nl/media/photo/18570357.jpg)
Bloeiwijze: één perigondeksel, soms onderaan de takken met drie perigondeksels.
(https://waarneming.nl/media/photo/18570035.jpg)
Kortarige zeekraal - Salicornia europaea subsp. europaeaHabitus: planten relatief klein met relatief korte takken. Planten kunnen weinig vertakt (
var. brachystachyae) of tertiair vertakt (
var. europaea) zijn. In de herfst (wijn)rood verkleurend.
(https://waarneming.nl/media/photo/18566690.jpg)
Bloeiwijze: drie perigondeksels waarvan de bovenste duidelijk groter.
(https://waarneming.nl/media/photo/18297445.jpg)
Dat ziet er makkelijk uit!Helaas zijn theorie en praktijk (zoals altijd) erg verschillend. Het lukt ons in veel gevallen wel om de ondersoort vast te stellen, maar we zullen ook moeten accepteren dat dit niet altijd kan.
- Sommige populaties kunnen morfologisch sterk afwijken. Het is dan niet altijd duidelijk of dit een andere ondersoort is. Veel van deze taxa zijn overigens wel beschreven. In het artikel uit 2023 is te vinden of deze taxa synoniem beschouwd zijn of nog verder onderzoek behoeven.
- Hybridisatie is niet zeldzaam bij windbestuivers. Ook tussen de soorten (Langarige en Kortarige zeekraal) treedt dit op.
- Determinatie tot op soort is ongeveer vanaf juli mogelijk. Determinatie tot op ondersoort ongeveer vanaf tweede helft augustus (zie onderstaand schema).
(https://i.postimg.cc/rw5819mJ/Determinatie.jpg)