Zin en onzin van akkerrandenbeheer

Gestart door wimtegels, september 07, 2009, 23:32:50 PM

Vorige topic - Volgende topic

wimtegels

#60
Ergens in een verleden dat net zo grijs is als mijn haren ben ik heel sterk uitgegaan van een maakbare natuur.
Gaandeweg ben ik daar een beetje van afgeraakt. En dat is vooral gekomen doordat wat de natuur mij zelf liet zien.

Dit heeft tot flinke discussies geleid toen ik op iets latere leeftijd Natuur- en Landschapsbeheer ging bestuderen.

Het is nu ongeveer 20 jaar geleden dat ik steeds scherper een onderscheid ging maken tussen natuur en cultuur.

Hierbij ga ik uit van het volgende standpunt: Voor organismen die van nature in een gebied voorkomen of voorkwamen, of voor organismen die in  potentie van nature in een gebied voor kunnen komen, moeten natuurlijke processen zijn die hun levensvoorwaarden scheppen.

Is dat niet zo, dan is een soort een pure cultuurvolger of een exoot.

In dit verband heb ik veel nagedacht en gediscussieerd over akkerflora. (Ik haat die naam eigenlijk een beetje).
Als alle akkerflora naar de akkers moet, moeten alle vogels naar de volière.

Maar zijn er dan natuurlijke processen die plantengroepen uit de pioniersgroep en groepen van verstoorde bodems kansen geven, ik denk van wel.

Wat lijkt er in de natuur zoveel op akkers dat er akkerflora kan groeien?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

CiteerMaar zijn er dan natuurlijke processen die plantengroepen uit de pioniersgroep en groepen van verstoorde bodems kansen geven, ik denk van wel.
Wat lijkt er in de natuur zoveel op akkers dat er akkerflora kan groeien?

De akkerflora (sorry) waar we over praatten bestaat uit twee groepen

1. de planten van verre oorden die met het zaad van het gewas meekwamen
2. planten van ruderale en pioniersmilieu's op open bodem

De laatste zie ik heel veel in natuurlijke situaties daar waar een natuurlijke dynamiek aanwezig die instaat is een sucessiestadium te resetten. Duinen (zeereep), grote rivieren, invloed van grazers zoals Wilde varkens etc.

M.v.gr. Mark

wimtegels

#62
Langzaam komen we to the point.

En daarbij moet een heel belangrijke vraag beantwoord worden. Welke planten hebben daadwerkelijk, of in potentie, op natuurlijke wijze een bepaald gebied, in dit geval bijvoorbeeld Nederland kunnen bereiken.

Hoe natuurlijk is een plant in ons gebied?

Het enkele feit dat planten hier gelijktijdig met akkerbouw gekomen zijn wil niet zeggen dat ze per se allemaal met zaden van granen hier gekomen zijn. Of dat ze geen andere manier hadden om hier te komen.

Ik twijfel niet aan de correlatie tussen veel akkerkruiden (gebruik de term toch maar) en graanteelt. Maar ik ben nog lang niet overtuigd van een causaal verband.....

Slaan we dat stuk over en beschouwen we alle aanwezige akkerflora als natuur, dan moeten er opnieuw natuurlijke processen zijn die ze in stand kunnen houden.
En daarvan geef je zelf een aantal goede voorbeelden.

De foto waar we over spraken is een veldje dat dit jaar ontstaan is. Hoe de successie gaat verlopen is nog niet duidelijk. Wel dat er vlakbij ook veldjes van een totaal andere grondsoort liggen.

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Na allemaal dat theoretisch gebakkelei, waar we in deze discussie nog wel op terug zullen komen, terug naar een belangrijke vraag. De status van akkerflora.

Gaan we er vanuit dat deze voor het grootste gedeelte afhankelijk is van akkers? Zo ja, blijft dat zo, of moet dat zo blijven?

Is de akkerflora, los van de vraag hoe die ooit hier gekomen is nu in ieder geval inheemse flora die ook in pure natuurgebieden thuishoort?

De antwoorden op deze vragen zijn van groot belang als je een goed oordeel wilt vormen over akkerrandenbeheer en de doelstellingen daarvan.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Tim Asbreuk

Laat ik dan maar weer eens een poging wagen.

CiteerGaan we er vanuit dat deze voor het grootste gedeelte afhankelijk is van akkers?

Voor planten die exact gesynchroniseerd zijn met hun ''moedergewas'' is het zeer waarschijnlijk dat deze er afhankelijk van blijven. Of zelfs compleet uitsterven door veranderende groei omstandigheden als vocht, bodem, klimaat enz. (Elke plant heeft immers een ander ecologisch optimum of staat op een plek buiten zijn optimum maar wel daar waar hij de concurrentie aan kan.)

De meer algemene soorten die op verstoorde bodem voorkomen kunnen ook wel in de natuur voor(gaan)komen indien de verstoring en het zaad aanwezig is. Bij natuurlijke verstoring denk ik naast wind, water en varkens ook aan holen van konijnen, mollen, dassen enz.

CiteerZo ja, blijft dat zo, of moet dat zo blijven?

Zodra planten buiten akkers voor (kunnen) komen is er geen bescherming nodig in akkers wat mij betreft.
Voor de zaden die meegevoerd zijn is er denk ik meer discussie. Aan de ene kant denk ik van als maïs verdwijnt uit Nederland gaan we toch ook geen maïs reservaten aanleggen.
Aan de andere kant weet ik niet of er bijvoorbeeld inheemse insecten afhankelijk zijn van die ingevoerde planten, die vroeger afhankelijk waren van inheemse planten. Maar dat de ingevoerde, de inheemse plant heeft weggeconcurreerd. Dan wel dat de inheemse plant om een andere menselijke reden is uitgestorven.
In dat geval zeg ik dat we de insectensoort moeten beschermen door deze uitheemse plant te behouden.

(ik weet dat het bovenstaande niet volledig volgens de definities van inheems, uitheems, ingeburgerd enz. voldoet maar het lijkt me wel duidelijk zo. Had geen zin om dit alles op te zoeken)

CiteerIs de akkerflora, los van de vraag hoe die ooit hier gekomen is nu in ieder geval inheemse flora die ook in pure natuurgebieden thuishoort?

Ja, mits het zichzelf kan handhaven in nagenoeg natuurlijke gebieden. Dit geldt echter alleen voor de soorten die inheems zijn.
De uitheemse soorten kunnen altijd nog in de halfnatuurlijke landschappen staan.
Met vriendelijke groet,
Tim Asbreuk

wimtegels

Na de ijstijd zijn er in West Europa, en dus ook in ons land graanvelden ontstaan. Deze velden waren het resultaat van menselijk handelen. De zaden vonden hun oorsprong in het Nabije Oosten.

Door het veranderende klimaat kon de akkerbouw zich verspreiden. Met de graanzaden kwam ook het "onkruid". Deels wordt de verspreiding toegeschreven aan het grazend vee op braakliggende akkers.

Naast gebruiksvee waren er ook wilde dieren. Deze konden door de klimaatsverandering ook hun leefgebied verbreiden.

Dit impliceert dat er in principe ook een zaadverspreiding mogelijk is geweest door natuurlijke processen. De mens is mogelijk, deels misschien onbedoeld en ongewild, een zeer efficiënte zaadverspreider geweest. Dit neemt mijns inziens niet weg dat er mogelijk simultaan ook een natuurlijke verspreiding heeft plaatsgevonden. Mogelijk dat veel akkerkruiden ons land veel later bereikt zouden hebben zonder menselijke invloeden. Sommige zouden hier misschien ook helemaal niet gekomen zijn. Het lijkt me echter voor de hand te liggen dat een groot gedeelte van de akkerflora in principe ons land heeft kunnen bereiken zonder menselijk toedoen.
Voor mij betekend dit in ieder geval dat ik bereid ben het overgrote deel van de akkerflora die zijn oorsprong in het Nabije Oosten vindt zonder meer als inheems te beschouwen.

Nederland is gezien zijn ontstaansgeschiedenis een zeer dynamisch stukje land. Hoe dynamischer het land, hoe meer plaats voor pionier planten en planten van verstoorde bodem. Als mens hebben wij de dynamiek grotendeels uit ons land gehaald. De akkerplanten vonden een refugium in de akkers en danken daaraan hun naam.

Voor sommige planten zal inderdaad een synchronisatie met cultuurgewassen plaats hebben gevonden. Dat maakt de mogelijkheid om een niche te vinden in de natuur kleiner. Bij voldoende dynamiek zullen ook zij incidenteel plekjes kunnen vinden. En, bij voldoende genetische variatie kunnen ook zij in de loop der tijd weer veranderen.

Ik heb verkenningen uitgevoerd in wroetplekken van wilde zwijnen in Nederland en in Polen. Daarbij heb ik geen echte inventarisaties uitgevoerd. Ik heb slechts globaal gekeken naar planten als korenbloem en klaproos. In Polen kwamen dergelijke planten veelvuldig voor in de wroetsporen van de wilde zwijnen. In Nederland nauwelijks. Dit heeft volgens mij vooral te maken met de afwezigheid van een zaadbank.

Willen we niet in lengte van dagen kapitalen blijven betalen voor akkerrandenbeheer, en het voortbestaan van de soorten af laten hangen van economische conjuncturele perikelen, dan zullen we ons ook moeten verdiepen in de natuurlijke niches in Nederland van deze groep planten.

Al jaren ben ik in de natuur op zoek naar op akkers lijkende omstandigheden. En ik vind er steeds meer.

De "geheimzinnige" foto is geen akker. Het is vers aangespoelde grond als gevolg van het meanderproces van de Roer. Dit stukje is toevallig zeer voedselrijk. Maar er zijn ook voedselarme stukjes en de variatie in nat en droog is zeer groot.

Het Roerdal is al lang op een zeer intensieve manier in agrarisch gebruik. De zaadbank van gevoelige soorten is dan ook compleet uitgemergeld.
Het lijkt me een zinvol experiment om enkele kensoorten in te zaaien op de plek waar de Roer ons land binnenkomt, of eventueel zelfs meer stroomafwaarts in Duitsland. Er kan dan gemonitord worden of, en hoe de planten zich in stand houden en verbreiden. Zolang de zaadbank klein is zullen er grote risico's zijn voor de plantjes. Overstromingen die enerzijds levensvoorwaarden kunnen scheppen, kunnen een kleine populatie ook zo mar vermoorden. Op dit punt is de Roer net de zee, zij geeft en zij neemt.....

Totdat we voldoende ruimte hebben gegeven aan natuurlijke processen die levensvoorwaarden voor de akkerflora scheppen lijkt akkerrandenbeheer me een goede zaak.
Wel moeten we dan zorgen voor voldoende continuïteit. Het is weinig zinvol om kapitalen te investeren in zaadbanken die na enkele jaren weer compleet vernield worden.

Ik zie jullie reacties graag tegemoet.

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Als mijn vorige bijdrage een beetje klopt dan zijn er mogelijk twee belangrijke knelpunten voor de akkerflora.

Één daarvan is al herhaalde malen genoemd. Het nauwelijks meer aanwezig zijn van een zaadbank.

Het tweede knelpunt kan te maken hebben met de dispersie van de zaden. Windverspreiders zullen wat dit betreft weinig problemen hebben. Planten met dispersie in tijd des te meer.

Herintroductie van zaadbanken (van niet windverspreiders) zou dan op strategische plaatsen plaats moeten vinden. Deze plekken zullen bepaald moeten worden aan de hand van de mogelijkheden van verspreiding en de ligging van vestigingsplaatsen.

Dit zal waarschijnlijk niet voor alle planten hetzelfde zijn. Voorverspreiding door water is de maximale verblijftijd in het water van belang. Ook de overstromingsgevoeligheid van planten kan een grote rol spelen in rivierdalen.

In perceelranden kan goed bestudeerd worden in hoeverre planten geheel of gedeeltelijk gesynchroniseerd zijn met cultuurgewassen. Ook kan daar gezocht worden naar individuen binnen de groep die afwijkende bloei en zaad tijden hebben. Met andere woorden, planten waarbij de synchronisatie niet volledig is. Deze kunnen een grote rol spelen in een nieuwe totale verwildering van de planten.

Wie draagt een paar soorten voor een theoretische benadering aan?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

mystacinus

vergis ik mij nu of lijkt het maar zo? In de reacties in deze theoretische discussie tot dusver wordt alleen nog maar over akkerflora gesproken terwijl juist ook de akkerfauna kan profiteren van akkerrandenbeheer. Vanuit deze achtergrond is het project ook opgezet trouwens, als bijdrage in de ontwikkeling van leefgebied in het agrarisch gebied (buiten de EHS) voor bedreigde vogels, zoogdieren, en amfibieen en reptielen, en invertebraten. Vooral bij de gewervelden is waarschijnlijk niet zozeer het soortenspectrum aan planten van belang maar de structuur van de vegetatie/is er voldoende dekking aanwezig in voor de soorten cruciale perioden in de levenscyclus, zoals bijv. nestperiode, voortplantingstijd etcetera. Dus laten we nu vooral die faunagroep niet weer vergeten. Ik kan mij zelfs goed voorstellen dat vleermuizen baat hebben bij akkerrandenbeheer...
vriendelijke groeten

Ludy Verheggen

Limosa

Ik mis inderdaad ook de akkerfauna. het wordt nu iets teveel toegespitst op de akkerflora, terwijl een groot deel van de akker(randen)pakketten daar niet op gericht zijn (sterker nog ze zijn voor een deel niet wenselijk!).
Maar om even op de akkerfloradiscussie in te gaan, ik geloof eigenlijk niet echt dat er veel toekomst zit in zeldzame akkerflora zolang er geen zaad wordt ingebracht. Planten als bolderik en verschillende gentianen kwamen m.i. gewoon met 'vuil' zaaizaad mee en wisten zich zo te handhaven. Die zaadbank is volgens mij al uitgeput. Ik wil wel eens het bewijs zien van dergelijke zeldzaamheden in graanakkers met geschoond zaad. Als we echt akkerflora willen hebben dan lijkt het definieren van inheemse (ik weet het, dat wordt lastig) soorten en deze dan actief mengen met graanzaad. En eigenlijk zie ik daar ook weinig ethische bezwaren tegen. De oorspronkelijke planten/zaden waren cultuurvolgers en zijn zodoende door menselijk handelen in onze graanvelden terecht gekomen. Actief uitzaaien is dan maar een kleine stap verder. We zouden ons ook af kunnen vragen wat we belangrijker vinden: dhet resultaat of de weg erna toe....
Groeten,

Joachim

Limosa

Mijns inziens zijn industrieterreinen nog het meest geschikt als akkerbiotoop. het zijn vaak ruderale gronden, kennen meestal geen agrarisch verleden/bemesting en hebben zeer zelden te maken gehad met chemische onkridbescherming. Volgens mij worden op Nederlandse industrieterreinen de meeste zeldzame akkerplanten ontdekt, but correct me if i am wrong! daar zou nog iets van en zaadbank aanwezig kunnen zijn, maar de invloed van de mens is al zo groot op het gebied van planten dat het moeilijk te zeggen of planten  een wilde herkomst hebben wanneer ze buiten hun verspreidingsgebied/biotoop aangetroffen worden.
Groeten,

Joachim

wimtegels

Niemand vergist zich in deze. Ik vergeet de akkerfauna niet. Het is een tweetrapsraket. De fauna is (deels) afhankelijk van de flora.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Citaat van: mystacinus op september 28, 2009, 18:30:40 PM
......... Vooral bij de gewervelden is waarschijnlijk niet zozeer het soortenspectrum aan planten van belang maar de structuur van de vegetatie/is er voldoende dekking aanwezig in voor de soorten cruciale perioden in de levenscyclus, zoals bijv. nestperiode, voortplantingstijd etcetera. ..........

Soorten die vooral afhankelijk zijn van structuur vinden volgens mij heel gemakkelijk goede omstandigheden in de "natuurlijke begrazingsgebieden" Voor hen zal de waarde vooral zitten in migratieroutes.
Daarvoor kunnen perceelsranden effectief zijn. Voorwaarde is wel dat de percelen redelijk op elkaar aansluiten en ook daadwerkelijk een lint van het ene gebied naar het andere gevormd wordt. Veel kan in deze bereikt worden met een goed bermenbeheer en het beheer van maaipaden van waterschappen. Perceelranden kunnen de missing links invullen. Maar hoe staat het dan met continuïteit?

Of dat ook efficiënt is, is een vraag van heel andere orde. Daarvoor zou je een berekening moeten maken van de kosten van akkerrandenbeheer en alternatieven.

Het lijkt me zinvol om voor een aantal kritieke planten, die bovendien van belang zijn voor fauna die hiervan afhankelijk is, in kaart te brengen. We zouden dan kunnen bestuderen of, en zo ja onder welke voorwaarden akkerrandenbeheer een substantiële bijdrage kan leveren voor deze soorten. Denk bijvoorbeeld aan waard- en nectar planten voor zeldzame vlinders.

Mark, kun jij een voorzet doen wat betreft deze soorten?

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Zoals ik eerder aangaf denk ik dat de waarde van akkerranden slechts gering is voor zeldzame dagvlinders. Om dit te snappen moet je als het ware in de huid van een vlinder(soort) zelf kruipen. Dagvlinders hebben verschillende deelhabitats nodig die binnen een biotoop liggen of binnen verschillende biotopen liggen. Daarbij speelt de mobiliteit van dagvlinders een grote rol, b.v. krachtige vliegers zoals Parelmoervlinders leggen met gemak kilometers af, terwijl b.v. het Dwergblauwtje (het kleinste blauwtje) slechts enkele tientallen meters aflegt. Hoe inmobieler de soort hoe korter de afstand tussen de deelhabitats moet zijn en hoe minder ongeschikt habitat tussen deelhabitats aanwezig mag zijn.

Algemene zaken die voor vlinders van belang zijn (enkele al door Wim genoemd):
- waardplant(en)
- nectarplant(en)
- zonnige plekjes (voor thermoregulatie)
- beschutting van wind
- slaapplek
- uitkijkpost voor mannetjes

Daarnaast zou je nog dieper in kunnen gaan op de eisen van waardplanten, rupsen en poppen en het gevoerde beheer.

Dan nog iets over de relatie tussen dagvlinder en waardplant. In vele gevallen is de waardplant de enige beperkende factor of er in potentie individuen voor zouden kunnen komen. D.w.z. is er Wondklaver in het terrein aanwezig dan is het een potentieel habitat voor het Dwergblauwtje. Dergelijke specialisten hoeft mijn eigenlijk niet in akkerranden te verwachten. De inzet zou meer gericht moeten zijn op meer mobiele soorten met algemenere waardplanten zoals het Dambordje (Gevinde kortsteel, Bergdravik en Veldbeemdgras), Veldparelmoervlinder (Smalle weegbree), Bruin dikkopje (Roklaver) of b.v. Klaverblauwtje (Rode klaver).

Wanneer je kijkt naar de waardplanten van deze vlinders dan zou je denken waarom zijn ze dan zo zeldzaam? Meestal is dit terug te leiden naar bronpopulaties, komt de soort er nog voor, of in de omgeving? Zo, ja dan is er potentie. Daarnaast is vaak het stadium van de waardplant erg belangrijk voor sommige soorten, wat terug te leiden is naar het beheer.

Als voorbeeld neem ik even de situatie in Zuid-limburg die we iets vereenvoudigen. In andere delen van het land zijn biotopen van zeldzame dagvlinders zou specifiek gebonden aan natuurgebieden dat akkerranden geen rol spelen (b.v. Veenbesblauwtje in een akkerrand? Dacht het niet). Verspreidt over Zuid-limburg bevinden zich kalkgraslanden of heischrale graslanden. Deze bevinden zich vaak in een zee van akkerland, grasland etc.

Er werd door ons in de discussie vaak de nadruk gelegd op het niet voorkomen van aparte soorten in akkerranden etc. Maar draai het eens om. In een zee van akkerland is ieder bloeiend plantje en insecten die daar op af komen een winst, daarnaast kan het geïsoleerde gebieden met elkaar verbinden mits strategisch gepland, maar dat terzijde.

Terug naar Z-limburg. akkerranden, maar ook wegbermen, holle wegen etc. kunnen zeker een bijdrage leveren aan de verspreiding van zeldzame dagvlinders mits er in een directe omgeving een bronpopulatie is, de waarplant niet veeleisend is en de soort relatief mobiel is. Veel zeldzaamheden bevinden zich nog op het Belgische deel van de Sint-Pietersberg, door verbindingen te leggen door wegbermen etc. hebben in nederland uitgestorven vlinders ons weer weten te bereiken. Akkerranden op dergelijke strategisch plekken zijn dus zeer waardevol. Daarnaast hoeven deze akkerranden niet aan de gehele habitateis van een soort te voldoen, vaak is beschutting, aanwezig van nectar etc, voldoende. En in sommige gevallen kunnen dergelijke stroken zelfs aan de gehele habitateis van een soort voldoen. Een voorbeeld hiervan zag ik in de Eifel voor Klaverblauwtjes gewoon langs een weilland voorkwamen

Ik ben van mening dat vooral voor niet-specialistische, zeldzame dagvlinders vooral voldoende nectar planten, zon, en voldoende beschutting tegen wind voldoende is. Dit mis ik nog op veel plekken in Zuid-Limburg waar ik veel heb gewandeld. Tussen natuurgebieden zijn vaak alleen graan/roggeakker of maïsakkers aanwezig zonder een speciaal daarvoor ingerichte akkerrand. De wegbermen (vaak dus het enige stukje groen er naast) zijn nagenoeg nooit bloemrijk. Je ziet hier dus ook geen vlinders. In de Eifel vliegen de dambordjes, keizersmantels, klaverblauwtjes, etc, je om de oren wanneer je langs akkers en wegbermen loopt. Wat is hier de reden van? Ze zijn in iedergeval bloemrijker. Mobiele soorten hebben vaak veel nectar nodig. Composieten zijn vaak erg geliefd.

Ander voorbeeld: Texel
- gemaaide duinvallei
- begraasde duinvallei met goede horizontale en verticale vegetatiestructuur
- geplagde duinvallei
- verruigde duinvallei waar klapstoelbeheer plaatsvind

dit is alles op een transect van 100-150 meter. Waar zaten de meeste Parelmoervlinders?
Op het verruigde deel wat volstond met Akkerdistel. Deze vormde een bijzonder goede nectarbron, natuurlijk is de begraasge duinvallei belangrijk voor de waardplant en dus voor het voortbestaan van de vlinder. Wanneer in de PSAN-pakketten staat dat het toestaan is om bijzonder goede nectarbronnen te maaien (Akkerdistel, Jacobskruiskruid) zul je dus veel entomofauna en dagvlinders te kort doen.

Dan zijn er nog de algemene vlinders. Deze zijn vaak wel aanwezig in het huidige agrarische landschap maar dan als enkele individuen. Wanneer akkerranden bloemrijker zouden worden dan stijgen de aantallen individuen. Loop maar eens vanaf de Vrakelberg via Eyserheide naar Roodborn, via Stokhem naar de Berghofweide, via Scheulder/Ingber en Margraten naar de Schiepersberg en/of Bemelerberg. Wat je opvalt zijn postzegels natuur tussen een zee van akkerland en geen bloemrijke berm of akkerrand te bekennen. En dus ook nagenoeg geen dagvlinders, zelfs de algemene niet. In Eifel komt men b.v. honderden al dan niet duizenden Koevinkjes tegen. Hier is alles ook weer bloemrijker.

Conclusie: specifieke waardplanten hebben weinig nut. Bloemrijke akkerranden met nectarplanten en/of in sommige gevallen waardplanten hebben de potentie om van deze antropogene habitats vlinder- en bloemrijke habitats te creëren.

M.v.gr. Mark

wimtegels

Dank voor je bijdrage Mark.

Ik heb vroeger een aantal inrichtingsplannen geschreven voor regenwaterbuffers. Een van die buffers lag bij een industrieterrein. "Teken maar wat schaamgroen", zei de opdrachtgever. (het bedrijf dat het civieltechnische werk had aangenomen) Dat vond ik zonde. Ik heb voor die buffer toen een vlindervriendelijk inrichtingsplan gemaakt. Het was een hele puzzel om voor een paar zeldzame soorten de juiste voorwaarden te creëren. Dat lijkt mij voor akkerrandenbeheer ook een brug te ver.

Met geschikte waardplanten kan het een leuke migratieroute worden zoals je al zegt.
Het lijkt me zinvol als er € 30.000.000,- wordt besteed om de resultaten dan ook meetbaar te maken. Dan zullen ze eerst gespecificeerd moeten worden.

Het al dan niet komen van de vlinders zal niet aan de boer liggen. Het scheppen van de plaatselijke randvoorwaarden wel.

Welk plantenpakket zou jij voorstellen Mark. Natuurlijke mogen andere bezoekers van dit topic ook reageren, graag zelfs. Uiteraard ook als je het helemaal niet met ons eens bent.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Het valt me op dat discussies over akkerkruiden vaak vastlopen. Dat is niet alleen op waarneming.nl zo. Ook in discussies met natuurbeheerders en studenten natuurbeheer wil deze discussie niet echt vlotten.

We geven kapitalen uit en beheer gericht op akkerflora. Voor zover ik kan bepalen zijn de resultaten tot nog toe nogal matig. Vooral wat betreft kritieke soorten. En dat is jammer, zowel voor de flora als voor de fauna die daarvan afhankelijk is.

Dit is volgens mij een probleem wat je interdisciplinair aan moet pakken. Je hebt ecologen nodig met systeeminzicht, en biologen die goed op de hoogte zijn van de specifieke eisen van de (gevoelige) soorten.

Ik hoop toch dat we met de deskundigheid en creativiteit van de bezoekers van waarneming.nl nog wat hypotheses over dit thema kunnen formuleren.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Tim Asbreuk

Er zijn denk ik wel een aantal redenen voor het vast lopen. Ik denk dat er bij de meeste mensen gewetenswroeging optreedt. Het akkerkruiden beheer is relatief jong dus er is nog maar weinig over bekent. Daarnaast is het een wel heel erg kunstmatige begroeiing. De meeste grasland typen worden ook wel kunstmatig in stand gehouden maar hier zijn de soorten meestal wel op eigenkracht verschenen. Bij akkerkruiden is (her)introductie vrijwel noodzakelijk vanwege het ontbreken van zaadbanken. Zonder (her)introductie krijg je denk ik een karig botanisch soorten spectrum.

Misschien dat we het beter over de waarden voor fauna kunnen hebben en de botanische waarden even achterwege laten.
Met vriendelijke groet,
Tim Asbreuk

wimtegels

De bever is in Nederland gekomen door herintroductie. Als we hem niet uitgezet hadden in Nederland was hij er nu ook weer geweest. De bevers aan de Roer komen van de Eifel. Maar ook dat is een uitgezette populatie. Hij was waarschijnlijk wel weer ooit vanuit de Elbe hier gekomen op eigen kracht. Maar hebben besloten daar niet op te wachten. De laatste korenwolven hebben we gevangen om er vervolgens een herintroductieprogramma mee te beginnen. Niemand die daar treurig over is.
Herintroductie hoeft mijns inziens niet per definitie een verkeerde zaak te zijn.

Als we de botanische waarde achterwege laten lopen we het risico dat we ook de botanische mechanismen verwaarlozen. We doen dan volgens mij te weinig om die processen een kans te geven die de voorwaarden voor die groep van planten scheppen. Dan blijft de akkerflora bijna vanzelf een kasplantje.

Als we akkerflora links en rechts in perceelsranden inzaaien creëren we zaadbanken waarvan de continuïteit niet gegarandeerd is. Toch zijn we dan al, weliswaar met lokale, herintroductie bezig.
Waarom dan geen experimenten in de "vrije natuur".
Dan zouden we moeten zoeken naar plaatsen waar deze botanische groep kansen heeft. Een goede monitoring is noodzakelijk om inzicht te krijgen in de natuurlijke processen. Voor kansrijke soorten zullen we in de biologie van de betreffende planten moeten duiken.

Daar heb ik wel zin in, maar ik weet veel te weinig van de individuele planten. Ik heb jullie hulp dus hard nodig.
Mijn doel is om tot een groep van planten te komen waarmee we zouden kunnen experimenteren. Als het plan zich voldoende uit kristalliseert wil ik naar een daadwerkelijke locatie zoeken om het echt uit te voeren. Eigenlijk heb ik al een locatie in gedachten en zoek ik nog naar de planten die in het zaadmengsel moeten zitten.

Als een en ander op een rijtje gezet is wil ik het aan de gebiedseigenaar voorleggen.
Kan het concreter?

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Even een snelle reactie, wat mij betreft bloed de discussie niet dood. Er was wel weinig animo, maar ik had gewoon de laatste periode even geen tijd. Later probeer ik inhoudelijk te reageren.

M.v.gr. Mark

wimtegels

Als ik langs de Roer loop zie ik heel veel plekken die in potentie een geschikte kiembodem vormen voor akkerplanten. De dynamiek van de Roer zorgt voor voldoende bodemverstoring om akkerachtige omstandigheden te scheppen.
Denk aan afkalvende hoge oevers, grindbanken, zandstranden en slibbekkens. Veel diversiteit in bodemsoort, vochttoestand, overstromingsfrequentie etc.
De relatieve soortenarmheid in de flora kan volgens mij grotendeels verklaard worden door de historie van landgebruik langs de Roer. Toen de echte dynamiek na 1992 weer terugkwam was de zaadbank van kritieke soorten waarschijnlijk al geheel verdwenen.
Het Roerdal lijkt me een plek bij uitstek om te onderzoeken of akkerflora ook zonder menselijk ingrijpen, eventueel na herintroductie, kan blijven bestaan.
De morfologische situatie langs de Roer rechtvaardigt volgens mij een goede inventarisatie om de nulsituatie vast te stellen, herintroductie van enkele proefsoorten, en vervolgens een goede monitoring.

(dit bericht is ook in het topic "De Roer" geplaatst)

Ik zie reacties graag tegemoet.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

belle

Vooraf gezegd: ik woon niet meer in Nederland en ben dus niet meer helemaal op de hoogte.

Wat ik mij afvraag is of deze "experimenten in de natuurlijke setting" al niet spontaan plaatsvinden op dit moment in natuurontwikkelingsgebieden, bijvoorbeeld de Gelderse Poort. Daar zijn toch inmiddels al heel wat jaren natuurlijke processen op gang gekomen en is de dynamiek van de Waal groot genoeg om voldoende kiemingsmogelijkheden te scheppen. In het laatste florarapport staan onder andere vermeldingen van blauw walstro (Sherardia arvensis), grote leeuwenklauw (Aphanes arvensis), stijf vergeet-mij-nietje (Myosotis stricta).
http://www.geldersepoort.net/publicaties/florarapport08GP.pdf
Alle waarnemingen gedaan op Domaine de la Fontouret, Indre, Midden-Frankrijk, tenzij anders vermeld is.

Met vriendelijke groet,
Tjitske Lubach

http://observado.org/user/view/2721

wimtegels

Zoals ik al eerder aangaf ben ik absoluut geen plantendeskundige. Moeten we de door genoemde soorten aanmerken als akkerflora?
Om een begin te maken voor de situatie in mijn omgeving ben ik allereerst op zoek naar een soortenlijst  van bij voorkeur niet te algemene soorten die in potentie in het door mij omschreven gebied voor kunnen komen. Via verspreidingskaarten kunnen we dan bestuderen of er nog zaadbanken in de omgeving zijn.
Ook het vaststellen van de nulsituatie in het veld lijkt me absoluut noodzakelijk als basis voor verder onderzoek en verdere experimenten.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

In het verleden heb ik, vooral tijdens meerdaagse veldexcursies, gemerkt dat het brainstormen over soorten en processen kan leiden tot boeiende hypotheses en theorieën. Ik had eigenlijk gehoopt zoiets ook op dit forum te verwachten. Er komen hier immers mensen uit allerhande disciplines.
Als ik eerlijk ben valt het resultaat me tot nog toe een beetje tegen.
Wat zijn de oorzaken daarvan?
Willen we alleen maar soorten scoren en ons niet bezighouden met de achterliggende processen? Bestaat er misschien een beetje angst om zaken in het openbaar "in de groep te gooien"?
Komen mensen uit het board planten misschien niet in het board natuurbeheer?
Of verwacht ik gewoon te veel van dit forum?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

In de hoop de discussie nieuw leven n te blazen heb ik een lijntje uitgelegd naar het board planten. Ik ben benieuwd.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Tot mijn spijt heeft ook het draadje in het board planten tot nu toe geen nieuwe reacties kunnen genereren. Ik vind het jammer dat ik, of wij, er niet in slagen in topics als deze onze kennis met elkaar te delen en in een soort brainstormsessies nieuwe hypotheses te kunnen ontwikkelen. Volgens mij zijn deze hypotheses hard nodig als grondslag voor nieuwe vormen van natuurbeheer.
Zonder nieuwe (inhoudelijke) reacties beschouw ik dit topic voorlopig als gesloten.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

WimV

Dag Wim,

Ik snap wel waarom niemand meer wil reageren. Je had namelijk een vraagstelling in het begin van dit topic. Maar daarna is het werkelijk alle kanten op gevlogen. Geld, vogelvriendelijk, vlindervriendelijk, welke akkerplanten, Vera versus Westhoff, potentie langs de Roer etc. M.a.w. er is geen touw meer aan vast te knopen en is het enorm gewauwel in de ruimte. Kortom, wat wil je nu eigenlijk? Neem weer strak de regie over van wat je nu eigenlijk wil en daarna praten we wel weer verder. Wellicht!
Overigens denk ik, is het volgens mij zo, dat je wel degelijk weet wat je wil en hoe je het wil aanpakken, alleen dat je het nog even wilt toetsen met andere mensen. Prima, maar geef dan eerst je echte plan maar eens even.
Ook denk ik dat je inderdaad teveel vraagt van het forum. Simpelweg,omdat het merendeel van de mensen (denk ik) gewoon vrijwilligers zijn en geen aankomende wetenschappers, ecologen, politici of anderszins belangwekkende mensen die iets kunnen betekenen voor jouw plan.
Tenslotte, het is wel een erg interessant onderwerp.....

Groetjes,
andere wim

wimtegels

Ha andere Wim, en overige bezoekers van dit topic als die er nog zijn...... :lol:.

Naar aanleiding van je bijdrage heb ik het hele topic nog eens doorgelezen.
Ik deel je mening dat de discussie alle kanten opgevlogen is. Al ben ik wel van oordeel dat de link met akkerflora steeds is blijven bestaan. Dit vind ik op zichzelf geen probleem. Juist door te brainstormen komen soms zaken naar voren die bij een (te) strakke regie niet naar voren komen.
Mogelijk had ik wel iets eerder mogen samenvatten en/of concreter mogen worden.
Het concreter worden ben ik pas gaan doen toen ik de oevers van de Roer als potentiële kiem- en groeiplaats voor akkerflora heb ingebracht.
Je merkt op: Volgens mij weet je wel degelijk wat je wilt. Dat is juist. Ik wil een plan opstellen om een aantal vertegenwoordigers uit de akkerflora te herintroduceren (uit te zaaien dus) op strategische plekken langs de Roer en vervolgens monitoren of de soorten zich zonder menselijk ingrijpen door de dynamiek van de Roer in stand kunnen houden.
Hoe ik dat precies aan moet gaan pakken weet ik nog niet. De grootste vraag is welke soorten ik zou moeten gebruiken. En daar zie ik nu graag voorstellen voor.
In feite zijn er heel veel soorten verstoorde aan kale bodems aanwezig, variërend van slibbanken tot grindbanken. Voedselrijke omstandigheden dus, maar ook schralere, al denk ik dat de echte voedselarme situaties alleen voorkomen in een beperkt aantal kwelsoorten.
In vochtigheidssituatie komen vrijwel alle denkbare gradiënten voor.  Al kan het gehele gebied in principe overstromen. Dit komt echter zeker niet meer jaarlijks voor.
Het water kan een belangrijke zaadverspreider zijn, maar natuurlijk ook wind en de aanwezige dieren. De bevers, beverratten en  bisamratten kunnen mogelijk voor transport van zaden uit het water naar hogere en drogere gebieden verzorgen....
Concreet zou ik graag 10 tot 20 soorten uit verschillende groepen hebben die in potentie in een dergelijke situatie zouden kunnen leven. Uiteraard soorten uit verschillende eutrofie klassen.
Is dit concreet genoeg of is het nog teveel gewauwel ;D ;)
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Windekind

#86
Beste Wimmen   :blink:,

even voor de helderheid.

Er wordt steeds gesproken over hypotheses, maar ik heb er nog geen gezien.
Er wordt wel gevraagd wat wij vinden van akkerrandenbeheer en de hoeveelheid geld die daarin wordt gestoken, versus andere investeringsmogelijkheden (b.v. aankoop nieuwe natuur). Dat is een zo weinig ingekaderde vraag dat je van te voren weet dat daar lekker over,  ik citeer;"gewauweld" gaat worden. Daar is niets op tegen want dat kan je weer nieuwe ideeën en inzichten bieden en ik doe er graag aan mee.
Nu lees ik van je Wim dat je akkerflora wilt gaan uitzaaien langs de Roer om uit te zoeken of de soorten zich onder invloed van natuurdynamiek zullen handhaven. Daar kun je natuurlijk wel een hypothese voor opstellen en na zo veel jaar kun je dan voorzichtige conclusies trekken over die specifieke situatie binnen dat tijdbestek. However, ik snap niet helemaal wat de relatie is met je eerste vraag. Daarnaast snap ik de context van je experiment/onderzoek niet helemaal. Waarom wil je dit weten en wat wil je dan met de conclusies doen ? Zie je dit als een "goedkopere" manier om de akkerflora te redden of ???
Ik ben in ieder geval erg benieuwd naar de soorten en ideeen die jij in gedachten hebt want ik kan de akkerflora daar nog niet zo goed plaatsen. Maar het mooie van het vrijuit brainstormen is dat je dus inderdaad soms tot hele nieuwe ideeën of inzichten komt.
Dus: ik hoor het graag.
Misschien werpt dat een nieuwe blik.
Met vriendelijke groet,
Elmar Prins

wimtegels

Okay, dan eerst maar de hypothese:

Niet alle akkerflora is gebonden aan akkers. Ze zijn slechts afhankelijk van een bepaalde dynamiek. Het uitsluitend zoeken naar agrarische beheervormen om de kwetsbare soorten uit de akkerflora in stand te houden leidt tot gemiste kansen.

De groep planten die wij nu akkerflora noemen is van oorsprong mogelijk niet gebonden aan akkers. Doordat we de dynamiek uit het landschap gehaald hebben is de kunstmatige dynamiek van de akkers het belangrijkste refugium voor deze planten geworden. Toen vervolgens de landbouw steeds rationeler en de "onkruidbestrijding" steeds efficiënter werd is ook dit refugium voor kwetsbare planten steeds zeldzamer geworden en is de zaadbank van sommige soorten vrijwel geheel verdwenen.
Om helderheid te krijgen over de niches voor deze planten in de (Nederlandse) natuur kan door het herintroduceren van zaadbanken in natuur met voldoende dynamiek gemonitord worden of de akkerflora mogelijk minder aan akkers gebonden is dan nu aangenomen wordt.
Mocht een gedeelte van onze akkerflora zich kunnen handhaven in natuurlijke gebieden als gevolg van de natuurlijke processen dan kunnen we deze planten inderdaad op een goedkopere manier in ons ecosysteem houden en hebben we meer waarborgen voor continuïteit.
Waarnemingen langs de Roer laten veel op akkers gelijkende niches ontstaan als gevolg van het meanderproces. Dit heeft bij mij de gedachte gewekt dat we hier mogelijk zinvol kunnen experimenteren met akkerflora.
Ik heb nog geen idee over de soorten waarmee ik zou willen experimenteren. Daar hoop ik brainstormend wat meer zicht in te krijgen.
Wordt het al wat duidelijker of blijft het nog gewauwel?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

HPM

Net als Elmar zie ik niet goed wat de relatie is tussen akkerflora en door
rivieren veroorzaakte dynamiek. Het heet niet voor niets 'akkerflora'. Die
planten komen voornamelijk voor in door landbouw geschapen omstandigheden.
Door jaarlijkse grondbewerking, bemesten, enz. Een soort als de Korenbloem is
ook nog eens tegelijk met het graan geintroduceerd. Daar komt bij dat veel
soorten het waarschijnlijk alleen maar hebben uitgehouden omdat het zaaizaad
niet goed geschoond werd, waardoor ze telkens weer opieuw werden meegezaaid,
en als ze opkwamen niet werden doodgespoten.

Als de landbouw zo is veranderd dat de door ons als karakteristiek benoemde
akkerflora verdwijnt, moeten we ons daar bij neerleggen, of akkerbouw gaan
bedrijven ten behoeve van die soorten. Ik zie niet hoe erosie door bijvoorbeeld
de Roer de omstandigheden van de ouderwetse akkerbouw op enige schaal van
betekenis zou kunnen nabootsen.
Maar misschien zou je wat specifieker kunnen zijn over de soorten die je op het
oog hebt.

--
Groeten, Herman van der Meer


Herman van der Meer

Windekind

Nee hoor Wim, ik vind de hele discussie geen gewauwel. Ik citeerde dat, maar ik zou die term zelf liever niet gebruiken.
De stelling is helder.
Ik denk inderdaad dat het van belang is eerste helderheid te krijgen over de soorten waar het dan om gaat.
Veel akkerkruiden zijn met gewassen uit regios buiten Nederland meegekomen. Welke "akkerkruiden" die oorspronkelijk langs beken in Nederland voorkwamen kunnen we noemen ?
Zelf denk ik bij soorten die van oorsprong langs hoogdynamische beken voorkwamen aan pioniers van bijvoorbeeld het dwergbiezenverbond, zoals geel cypergras. Maar ik ben zeer benieuwd.

p.s. zie dat Herman net ook gereageerd heeft met i.d.d. een vergelijkbare vraag.









Met vriendelijke groet,
Elmar Prins