Planten in het nieuws

Gestart door ruut, mei 19, 2023, 11:52:16 AM

Vorige topic - Volgende topic

ruut

De tanden stukbijten op het verschil tussen raapzaad en koolzaad
Biologie Wekelijks stuit Karel Knip in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen.
Deze week: raapzaad of koolzaad? Ook getrainde floristen lopen geregeld vast.
17 mei 2023
Leestijd 3 minuten
 
 
Foto Yanthe Cornelissen
Voorjaar. De indringende pislucht van de lijsterbes en de weeë rottingsgeur van de meidoorn strijden om de afkeer. Straks komt ook de hemelboom in de lucht. Gelukkig bloeien dan alweer de linde, de vlier en wie weet de liguster.

En nu al is er buiten de stad de fris-zoete geur van het koolzaad dat schouder aan schouder met het fluitekruid de bermen bemant. Aan de oude Zuiderzeedijk bij de polder IJdoorn, niet ver van Durgerdam, bleek het koolzaad het fluitekruid zelfs volkomen verdrongen te hebben. Het leek er laatst wel of je in de Keukenhof liep.

Met verschillende ingrepen waaraan baggeren, maaien en het plaatsen van rasters te pas kwamen en die door financiële bijdragen werden mogelijk gemaakt heeft Vereniging Natuurmonumenten de polder IJdoorn weer zozeer opgeknapt dat er tegenwoordig dotterbloemen groeien, bericht Wikipedia feestelijk. Dotterbloemen! De AW-redactie kan er na de recente excursie aan toevoegen dat je er ook het woempen van de roerdomp hoort.

Ontzaglijke hoeveelheden zand
Met de historische zeedijk gaat het minder goed aflopen. Hij valt onder Module 16 van het Markermeerdijkenproject van Rijkswaterstaat en zal binnenkort met ontzaglijke hoeveelheden zand op Deltahoogte worden gebracht om de zeespiegelrijzing het hoofd te bieden. We zeggen maar dág tegen het koolzaad, besloot het excursiegezelschap.

Hoewel: koolzaad, koolzaad? Het kon ook raapzaad zijn, was opeens geaarzeld. Daar waren jaren geleden ook al eens de tanden op stuk gebeten. De twee soorten lijken zo ongelooflijk veel op elkaar dat er in landbouwkundige kring vaak geen onderscheid in wordt gemaakt. Getrainde floristen lopen er nog geregeld in vast. Beide planten worden gekweekt voor de olie uit de oliehoudende zaden die, leeggeperst, ook als veevoer dienen. Raapzaad geldt als een wilde plant die een geschiedenis van cultiveren achter de rug heeft, koolzaad is een cultuurplant die geregeld verwilderde. Het voornaamste verschil tussen de twee is onzichtbaar: raapzaad heeft 20 chromosomen, koolzaad heeft er 38.

Zou er nou niet één insect zijn, vroeg het gezelschap zich af, dat dit verschil waarneemt en met een uitgesproken voorkeur voor het een of het ander het raapzaad of koolzaad kan aanwijzen? Later is losjes rond het idee gegoogeld maar dat leverde niets op. Wel kwam een interview naar boven met een voorzitter van een koolzaadcoöperatie die beweerde dat akkers vol koolzaad goed zijn voor de biodiversiteit. Koolzaad is een schuilgewas voor reeën en hazen, wist hij, en het gewas trekt ook veel insecten aan, vooral honingbijen.

Een Dow Jones-achtig getal
Dat klonk positief want in Nederland zijn natuurwaarde en biodiversiteit aan elkaar gelijkgesteld: hoe hoger de biodiversiteit hoe hoger de natuurwaarde. De Nederlandse biodiversiteit wordt uitgedrukt in een Dow Jones-achtig getal dat is afgeleid van de mondiaal toegepaste Living Planet Index. Die werd door het Wereldnatuurfonds ontwikkeld om de brede massa's enig gevoel voor de gezondheid van de planeet te geven. De Nederlandse index is het meetkundig gemiddelde van de groeisnelheden van bijna alle hier voorkomende populaties gewervelde dieren, geïndexeerd ten opzichte van het jaar 1970. Aan de berekening ervan komen weegfactoren en algoritmes te pas dus de buitenstaander controleert niet makkelijk of steeds de juiste index is bepaald, maar dat maakt niet uit want hij is eigenlijk altijd hetzelfde.

Dat zal vooral komen doordat, afgezien van libellen en dagvlinders, geen insecten worden meegeteld. De honingbij had sowieso niet mogen meedoen omdat zij geen wilde soort is en de wél wilde bijen het leven zuur maakt. De populaties reeën en hazen zijn per definitie constant omdat het surplus elk jaar wordt doodgeschoten. De komst van de wolf is teniet gedaan door het verdwijnen van de moeflon.

Ook Neêrlands plantenrijkdom wordt in een Dow Jones-index uitgedrukt, maar daarvoor worden bij voorkeur alleen de per leefgebied kenmerkende soorten uitgenodigd. Bramen, brandnetels, vlier en riet, de welig tierende maar ongewenste kinderen van de moderne vervuilingsstaat, tellen vermoedelijk niet mee voor de biodiversiteit. Zij karakteriseren juist de ongezondheid van ons land, het is, zeg maar, verkeerde natuur.


Raapzaad – of koolzaad – in de polder IJdoorn, vlak bij Durgerdam.
Foto Yanthe Cornelissen
Een mooi criterium
Soit! Was het nu koolzaad of raapzaad aan de Zuiderzeedijk, daar ging het om. Een klassiek onderscheid was altijd: als de ontloken bloemen van de bloeiwijzen boven de bloemknoppen uitsteken is het raapzaad, zit het net andersom dan is het koolzaad, maar in de laatste edities van Heukels' Flora staat daar opeens 'meestal' bij. Bloemen en knoppen kunnen ook even hoog zitten. Nieuw lijkt het inzicht dat de bloemen van raapzaad – meestal – kleiner zijn dan die van koolzaad. De vorm van de bladvoet – meer of minder stengelomvattend – is nog steeds een mooi criterium.

Voor de securiteit terug naar de IJpolder, nu ook gewapend met de determinatie-app ObsIdentify. De roerdomp zong nog steeds het hoogste lied maar het koolzaad/raapzaad was wat over zijn hoogtepunt heen. Bij nader inzien bleken de bloemen nét boven de knoppen uit te steken. De bladvoeten waren onmiskenbaar intens stengelomvattend. Dus raapzaad? Raapzaad, besliste ObsIdentify met een zekerheid van 77 procent. Op welke grond is een raadsel want de app kreeg alleen maar bloemen te zien en niet eens in detail. Dat-ie simpelweg de coördinaten van de – veelbezochte – vindplaats gebruikte is mogelijk maar niet waarschijnlijk. Redacteur Arlen Poort kreeg laatst een haas bij Maasland als alpenmarmot opgediend. Zag de app de bloemen boven de knoppen zitten?

Hoe het zij: het is raapzaad daar bij de polder. Daar bleek achteraf nóg een aanwijzing voor te vinden: raapzaad geurt veel sterker dan koolzaad. Koolzaad geurt niet of nauwelijks, noteert een insteekkaart van de stichting Floron die de inheemse flora inventariseert met behulp van vrijwilligers en ze met de kaarten scherp houdt. Maar hoe zwak is 'nauwelijks' geuren?

Bron https://www.nrc.nl/nieuws/2023/05/17/de-tanden-stukbijten-op-het-verschil-tussen-raapzaad-en-koolzaad-a4164862