Status Nomada 'glabella' in Nederland

Gestart door Rudy_Offereins, april 18, 2022, 21:12:00 PM

Vorige topic - Volgende topic

Rudy_Offereins

Gisteren had ik een donkere vorm van Sierlijke wespbij, in de directe nabijheid van foeragerende Bosbesbijen. Ik vernam dat dit in o.a. Noorwegen, maar ook België een aparte soort is, maar in Nederland (nog) niet. Weet iemand wat de status hiervan is of gaat worden?
Ben benieuwd!

Het gaat om deze waarneming: https://waarneming.nl/observation/238055777/.
2 Sierlijke wespbij - Nomada panzeri imago, foeragerend
datum: 2022-04-17
locatie: Beetsterzwaag - Alpherbosch (FR)

foto's:







Vorm/soort 'glabella' die op bosbesbij gespecialiseerd is. Donkerder dan N. panzeri en daarvan met zekerheid te onderscheiden door de stevige, donkere borstelharen op sternieten 2-4; hier te zien op foto 4 en 5. Deze vorm/soort is genetisch anders dan panzeri (wellicht eerder gelieerd aan Vroege wespbij leucophthalma) en in Noorwegen en België al een aparte soort. Meer info hier: https://www.flickr.com/photos/63075200@N07/sets/72157659826639136/
Vriendelijk groet, Rudy

Flor Rhebergen

Goeie vraag. Er zijn binnen de bijen een aantal taxonomische probleemgroepen die hard toe zijn aan revisie, waaronder 'Nomada panzeri' (incl ecotype 'glabella'). Wat we over 'N glabella' weten, is dit:
-glabella is op basis van het COI gen nogal verschillend van panzeri. Ze clustert samen met leucophthalma, ferruginata en flava, terwijl panzeri s.s. daarbuiten valt (Schmid et al 2015).
-glabella is geassocieerd met Andrena lapponica, panzeri s.s. met Andrena fulva, A helvola, A fucata, A synadelpha en A varians.

Maar: niemand heeft nog een fatsoenlijke fylogenomische studie gedaan naar het panzeri-complex. De studie van Schmid et al (2015) laat heel spannend zien dat panzeri waarschijnlijk uit meerdere soorten bestaat, maar COI op zichzelf is niet genoeg om de evolutionair onafhankelijke units in 'panzeri' van elkaar te onderscheiden. Er zijn inmiddels ook indicaties dat bijvoorbeeld de vorm van panzeri die geassocieerd is met Andrena fulva morfologisch te onderscheiden is van de vorm die geassocieerd is met Andrena helvola (Steven Falk, Twitter). Die twee ecotypes zijn op basis van COI dan weer niet te onderscheiden, maar dat zijn Nomada succincta en N goodeniana bijvoorbeeld ook niet, dus dat zegt niet zo veel.
Van geen van de ecotypes van panzeri hebben we direct ecologisch bewijs dat het verschillende soorten zijn. Morfologische differentiatie is gering en zou verklaard kunnen worden doordat de larven bij verschillende gastheren opgroeien en daarom andere omgevingen ervaren tijdens ontwikkeling. We weten niets over verschillen in geslachtsferomonen, assortative mating, levensvatbaarheid van hybriden, etc.

Kortom, meer genetisch onderzoek is nodig. Tot die tijd hangt Nomada panzeri een beetje in taxonomisch limbo, wat betekent dat splitters alvast gaan splitten, en conservatievere taxonomen het allemaal nog even bij het oude laten totdat het beter is uitgezocht.

Ik weet niet wie uiteindelijk dit soort beslissingen neemt in Nederland. Ik vermoed dat EIS hierin het voortouw neemt...
Groet,
Flor Rhebergen

https://twitter.com/FRhebergen

Rudy_Offereins

#2
Citaat van: Flor Rhebergen op april 19, 2022, 16:06:20 PM
Goeie vraag. Er zijn binnen de bijen een aantal taxonomische probleemgroepen die hard toe zijn aan revisie, waaronder 'Nomada panzeri' (incl ecotype 'glabella'). Wat we over 'N glabella' weten, is dit:
-glabella is op basis van het COI gen nogal verschillend van panzeri. Ze clustert samen met leucophthalma, ferruginata en flava, terwijl panzeri s.s. daarbuiten valt (Schmid et al 2015).
-glabella is geassocieerd met Andrena lapponica, panzeri s.s. met Andrena fulva, A helvola, A fucata, A synadelpha en A varians.

Maar: niemand heeft nog een fatsoenlijke fylogenomische studie gedaan naar het panzeri-complex. De studie van Schmid et al (2015) laat heel spannend zien dat panzeri waarschijnlijk uit meerdere soorten bestaat, maar COI op zichzelf is niet genoeg om de evolutionair onafhankelijke units in 'panzeri' van elkaar te onderscheiden. Er zijn inmiddels ook indicaties dat bijvoorbeeld de vorm van panzeri die geassocieerd is met Andrena fulva morfologisch te onderscheiden is van de vorm die geassocieerd is met Andrena helvola (Steven Falk, Twitter). Die twee ecotypes zijn op basis van COI dan weer niet te onderscheiden, maar dat zijn Nomada succincta en N goodeniana bijvoorbeeld ook niet, dus dat zegt niet zo veel.
Van geen van de ecotypes van panzeri hebben we direct ecologisch bewijs dat het verschillende soorten zijn. Morfologische differentiatie is gering en zou verklaard kunnen worden doordat de larven bij verschillende gastheren opgroeien en daarom andere omgevingen ervaren tijdens ontwikkeling. We weten niets over verschillen in geslachtsferomonen, assortative mating, levensvatbaarheid van hybriden, etc.

Kortom, meer genetisch onderzoek is nodig. Tot die tijd hangt Nomada panzeri een beetje in taxonomisch limbo, wat betekent dat splitters alvast gaan splitten, en conservatievere taxonomen het allemaal nog even bij het oude laten totdat het beter is uitgezocht.

Ik weet niet wie uiteindelijk dit soort beslissingen neemt in Nederland. Ik vermoed dat EIS hierin het voortouw neemt...

Bedankt voor je uitvoerige uitleg Flor. Het is natuurlijk wel zo dat glabella feitelijk te onderscheiden is van gangbare panzeri (intrigerend genoeg op een kenmerk die gedeeld wordt met leucophthalma) en, even vanuit mijn eigen perspectief als fotograaf, op een te fotograferen kenmerk. Dat kun je niet van alle bijensoorten zeggen ;D
Ik kan me voorstellen dat Noorwegen en vooral België (waar hij zeldzaam is/zal zijn) voor de progressieve weg gaan om deze vorm/soort ook te kunnen beschermen en wellicht de aandacht op diens aanwezigheid te vestigen. Hij zal ook in Nederland ongetwijfeld niet algemeen zijn, maar daar kom je pas met enige zekerheid achter als je hem bv op Waarneming als soort 'opengooit'. Nu verdwijnt hij daar zeker in een bak met panzeri's. Ik kan me wel levendig voorstellen dat je de subtypen die Falk in zijn tweet noemt even laat zitten.

Wellicht leg ik dit ook even bij EIS neer.

Groet, Rudy
Vriendelijk groet, Rudy

Flor Rhebergen

Citaat van: Rudy_Offereins op april 19, 2022, 17:15:20 PM
Het is natuurlijk wel zo dat glabella feitelijk te onderscheiden is van gangbare panzeri (intrigerend genoeg op een kenmerk die gedeeld wordt met leucophthalma) en, even vanuit mijn eigen perspectief als fotograaf, op een te fotograferen kenmerk. Dat kun je niet van alle bijensoorten zeggen ;D

Daar heb je gelijk in hoor, en het zou me zeer verbazen als glabella niet iets aparts is. Maar wat 'de rest' van panzeri dan is, dat is het lastige. Dat moet eens goed worden uitgezocht.
Ik heb ook nog nergens een artikel gezien waarin herkenning en nomenclatuur van Nomada glabella formeel besproken worden; ik begrijp dat deel van de taxonomische chaos ontstaan is doordat de syntypes van glabella voor een deel panzeri's (s.s.) zijn. Ik kan me voorstellen dat er op zo'n artikel gewacht wordt.

In de tussentijd lijkt het me verstandig om bij waarnemingen van 'panzeri' zoveel mogelijk details over habitat en waarschijnlijke gastheren te vermelden.
Groet,
Flor Rhebergen

https://twitter.com/FRhebergen

JohanvantBosch

De oplossing van Flor lijkt me goed. Nu zo laten tot het moment dat er meer duidelijkheid is. Uiteraard wel je vermoeden van glabella noteren.

Ik denk dat de Vlamingen in het algemeen net iets actiever zijn met dit soort veranderingen dan wij.