Zin en onzin van akkerrandenbeheer

Gestart door wimtegels, september 07, 2009, 23:32:50 PM

Vorige topic - Volgende topic

wimtegels

Allereerst de status van akkerflora. Ik ben er niet van overtuigd dat ze onlosmakelijk met de landbouw verbonden zijn, nog dat hun voorkomen In Nederland oorspronkelijk van de landbouw afhankelijk was.
Het feit dat dit soort flora gelijktijdig met de akkerbouw opduikt is wel een correlatie maar nog geen oorzakelijk verband.

Over de schaal waarop de Roer iets zou kunnen betekenen voor akkerflora kan ik nog geen uitspraken doen. Wel valt me op dat aan beide oevers omstandigheden voorkomen die in principe voor akkerflora geschikt zijn.
Aan de lage oevers zijn het vooral de zand, grind en slibbanken die voor de pioniers een belangrijke functie zouden kunnen vervullen.
De hoge oevers kalven daarentegen af en laten op veel plekken een onbegroeide oever achter die overeenkomsten  vertoond met een slecht geploegde akker.

Op Nederlandse schaal zal de Roer geen grote betekenis hebben voor akkerflora. Daarvoor is het gebied te klein. Het is op het moment echter een van de meest dynamische omgevingen van Nederland. En als zodanig een leuke proeftuin.

Ik ben nog niet zover dat ik een zaadmengsel in gedachten heb. Natuurlijk denk ik ook aan korenbloem en klaproos. Makkelijk te herkennen en te volgen. Maar ik zou graag ook wat andere soorten zien. Bij voorbeeld soorten die een specifieke betekenis hebben voor vlinders.
Dat is nou juist de reden dat ik hier vraag of er mensen zijn die voorstellen hebben voor bepaalde planten. We kunnen dan aan de hand van de biologie van de plant bepalen of de omstandigheden aan de Roer potenties hebben.

Voor zover daar behoefte aan bestaat wil ik één dezer dagen wel even door mijn fotobestand kijken en wat beelden posten van op akkers lijkende omstandigheden.

Overigens is de rivierendynamiek maar één van de processen die buiten de agrarische activiteiten kansen voor akkerflora kan scheppen. Wilde zwijnen kunnen er ook wat van.....
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

En nog even terzijde, ik vind de term gewauwel wel leuk. Te strak gehouden discussies dagen nauwelijks uit tot nieuwe inzichten.............. ;D
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

HPM

Wim, de klaproos lijkt me wel de laatste soort die het nodig heeft om uitgezaaid te
worden, laat staan langs de Roer. Als we klaprozen willen zien hoeven we alleen
maar wegen aan te leggen en grote bouwprojecten te starten. Ik ben bang dat dat
het probleem niet zal zijn.

Ik geloof niet dat er een natuurlijk biotoop in Nederland is dat de vergeljking met
akkers aankan. In hun meer dan 7000 jarig bestaan zijn ze altijd een vreemde eend
in de natuurbijt geweest, ook langs de Roer, en dat zullen ze altijd blijven.

Overigens kun je niet van één akkerflora spreken omdat de samenstelling afhankelijk
is van de bodem, het lokale klimaat, het cultuurgewas en het akkersysteem.

--
Groeten, Herman van der Meer


Herman van der Meer

markmeijrink

Ik ben het deels met Herman eens. Akkerflora is idd. erg gebonden aan lokale omstandigheden. Daarnaast is er een keur aan planten dat als zeer algemeen is aan te duiden en voorkomt in pioniers- of ruderale gemeenschappen. Men moet niet vergeten dat de soorten die geassocieerd worden met akkerflora in een half-natuurlijke / cultuurlijke biotoop voorkomen. Zij zijn dus naast de abiotiek gebonden aan constant beheer, ploegen op dezelfde tijd jaar in jaar uit. Mogelijk met rotatiesysteem. Directe rivierdynamiek is te dynamisch vrees ik. Wel kan indirecte rivierdynamiek zorgen voor de instandhouding of in iedergeval continuering van een akkerreservaat. Een voorbeeld hiervan is Cortenoever bij Brummen. Mogelijk kun je hier ervaring op doen Wim?

zie ook http://www.home.zonnet.nl/bert-blok/index.html klik dan op Cortenoever.

M.v.gr. Mark

Windekind

#94
Hoi Wim,

Ben het helemaal met Herman en Mark eens. Ik vind het geen goed plan om met akkersoorten zoals klaprozen en korenbloem te experimenteren langs een dynamische Roer. De desbetreffende soorten zijn met de import van gewassen in de Nederlandse akkers terecht gekomen. Door het veranderede akkergebruik (andere gewassen, zaadzuivering, herbiciden etc) zijn veel van die soorten zeldzaam geworden en nu beperkt tot akkerreservaten. Soorten die zich konden handhaven in, en verspreiden naar ,allerlei ruderale terreinen,  zoals bleke klaproos zijn algemeen gebleven. Ingaand op de hypothese: ik denk dat Mark hier gelijk in heeft en dat de akkerdynamiek een andere is dan de rivier/beekdynamiek. Zelf kom ik ook weinig akkerflorasoorten tegen langs rivieren en beken waarnu reeds sprake is van een hoge dynamiek, zoals langs de waal en de dinkel. Ik kan natuurlijk niet geheel uitsluiten dat dat met de dispersiemogelijkheden van de zaden te maken heeft, maar ik denk eerlijk gezegd niet dat dat de enige oorzaak is.
Echter mocht het toch zo zijn dat de akkerflora zich na introductie handhaafd en na lange tijd van bestendige aanwezigheid jouw hypothese juist blijken te zijn, dan weet ik nog niet of ik daar zo gelukkig van wordt, omdat ik op dat soort natuurlijke plekken liever een natuurlijke ontwikkeling zie met soorten die zich zoveel mogelijk spontaan vestigen. Wat mij betreft vindt er door inbreng van genoemde soorten dan een vervuiling plaats van een zich mogelijk ontwikkelende stroomdalflora en de plantengemeenschappen.
Daarnaast lijkt het me wel heel erg raar en onnatuurlijk staan die klaprozen, korenbloemen en ganzebloemen op de oeverwallen van de beken. Al miegelt het bijvoorbeel langs de Waal nu ook van de rare exoten. Zelf zou ik graag meer roggevelden met korenbloemen, klaprozen e.d. willen zien.

En dan als antwoord op jouw eerste vraag in het topic.
Of instelling van nieuwe akkereservaten en akkerrandenbeheer (ook nog twee heel verschillende dingen) wat waarde  (natuur en cultuurhistorie) een goede investering zijn de andere mogelijkheden van aankoop van natuurontwikkelingsterreinen in ogenschouw nemende durf ik niet zo 1,2,3 te beantwoorden. Introductie van akkerflora langs natuurlijke beeksystemen is naar mijn idee daar i.i.g. geen goed alternatief voor.
Maar wie weet kun je me van het tegendeel overtuigen.
Met vriendelijke groet,
Elmar Prins

HPM

Ik ben in het algemeen niet voor uitzaaien of anderszins introduceren van
soorten. We moeten alleen zorgen dat de juiste omstandigheden aanwezig
zijn (door instandhouding of creatie) en dan moet de natuur het verder
zelf maar uitzoeken. Een uitzondering is wanneer er door door de mens
veroorzaakte versnippering weinig kans is dat de bewuste soort het gebied
spontaan (opnieuw) zal bereiken. En dan nog zijn daar vraagtekens bij te
plaatsen omdat we altijd 'ogenblikkelijk' resultaat willen zien en dus
geen tijd hebben om af te wachten of die soort na langere tijd misschien
toch spontaan verschijnt. We willen het zelf zien en die eer niet aan
onze kinderen of kleinkinderen gunnen.

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

wimtegels

Ik zal mijn visie nog een beetje meer duidelijk proberen te maken:

Allereerst deel ik niet de (algemene) opvatting dat akkerflora afhankelijk is van agrarische activiteit. De betreffende flora heeft daar wel ooit een prachtige niche gevonden die bleef functioneren totdat onkruidverdelging uiterst effectief werd door middel van herbiciden.

De cultuurtechnische niche, de akkers, verdwenen net in een tijd waarin vrijwel geen enkele dynamiek in ons landschap te vinden was. In die tijd, globaal de periode 1950-1980 werden de zaadbanken grotendeels vernield.

Het feit dat de akkerflora Nederland bereikt heeft samen met de graanteelt is een duidelijke correlatie, maar nog lang geen causaal verband!

Met het warmer worden van het klimaat in het voege pleistoceen zijn veel planten naar deze streken gekomen. Maar dezelfde temperatuurstijging maakte ook landbouw mogelijk. In deze tijd was er echter ook buiten de akkers nog voldoende dynamiek om dat wat wij nu akkerflora noemden in stand te houden.
Ik ben het er volledig mee eens dat de mens het de akkerflora wel erg gemakkelijk maakte. Waarschijnlijk heeft de mens wel een grote bijdrage geleverd aan de dispersie van zaden. Hij zal het proces dan waarschijnlijk ook wel versneld hebben.

Voor de occupatie van Nederland door dat wat wij nu akkerkruiden noemen waren 4 zaken van belang:

1: het geschikt worden van het klimaat hetgeen in het Holoceen gebeurde.
2: De aanwezigheid van een zaadbank (Deze lag voornamelijk in het Midden en Nabije Oosten voor de akkerflora)
3: Dispersie mechanismen. Deels was dit de wind. Maar de mens had zeker een grote invloed. Zaadetende dieren, vachten van dieren kunnen echter ook voor dispersie zorgen. Een vogel die sterft met vers zaad in zijn krop kan nog kiemkrachtig zaad opleveren op andere plaatsen. In mijn hypothese is dispersie dus ook mogelijk zonder menselijke invloed. Waarmee ik de invloed van de mens overigens niet wil bagatelliseren.
4:Processen die voor akkerplanten geschikte niches opleveren. Die processen waren er in het verleden en keren ook nu weer terug. Op termijn misschien zelfs voldoende om de akkerflora duurzaam in stand te houden. Al zullen er dan waarschijnlijk niet zoveel in aantal voorkomen als rond 1900.


Als de akkerflora hier uitsluitend door menselijk toedoen is gekomen zijn het gewoon exoten. Dan hoeden we niets te doen voor de bescherming van deze groep. Hoogstens is het interessant om hier en daar wat in een openluchtmuseum te behouden.
Als het fout is om akkerflora te herintroduceren in dynamische systemen, dan moeten we zeker geen akkerflora in perceelranden zaaien Als mijn hypothese juist zullen ze zich dan uiteindelijk toch wel verspreiden naar de natuurlijke gebieden. Ik ben er van overtuigd dat we langs de Roer best wat algemene soorten zullen vinden. Ik hoop het komende jaar een en ander te kunnen inventariseren. Althans de inventarisatie te kunnen initiëren.

Samengevat:
Het klimaat is geschikt.  Er zijn kleine restzaadbanken die volgens mij ook in onze streken hadden kunnen komen zonder menselijk toedoen. Als we zorgen voor juiste dispersiemogelijkheden of voor herintroductie in gebieden die nu voldoende dynamiek bevatten denk ik dat dat wat wij nu akkerflora noemen, duurzaam in stand kan blijven binnen natuurlijke processen.


Ik zal van de week nog terug komen met foto's en beschrijvingen van een aantal processen en milieus die volgens mij kansen bieden voor akkerflora.
De soorten klaproos en korenbloem heb ik overigens slechts in gedachten omdat het voor velen heel kenmerkende soorten uit de akkerflora zijn. Ik heb nog geen soortenplan in gedachten.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Denro

#97
Hallo,

Gaat het hier om akkerrandbeheer grenzend aan een bos??
In dit geval is het belangrijk (voor hoge biodiversiteit) dat er overgangstadia aanwezig zijn. Denk aan een ruigte, zoom (struikachtige) en mantel (verschillende verticale lagen).
Beheer blijft in dit geval uiteraard noodzakelijk!
Groeten, Dennis Rensen

Mijn waarnemingen (NL):

Mijn waarnemingen (Buitenland):

wimtegels

Het gaat hier om akkerranden waar dan ook, en tevens ook een beetje om de vraag wat de natuurlijke habitat van akkerflora is. Maar misschien moet dat onderdeel afgesplitst worden.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Tijdens een excursie in december 2009 hebben we verigens vastgesteld dat akkerflora zich wel degelijk vestigd in de door de dynamiek van rivieren onstane akker achtige omstandigheden.

Ik hoop komend seizoen wat meer te kunnen zeggen over de soorten. Ik ben nog op zoek naar mensen die er iets voor voelen om mee te werken aan een inventarisatie
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

veldman

#100
Maar 'ns reageren...

Akkerrandenbeheer moet je m.i. pragmatisch aanpakken. Er is in de loop der tijd te veel gebeurd op cultuurgronden en ik denk dat het daarom zinloos is om al te ver de geschiedenis in te duiken. Praktischer is het om te kijken naar de huidige omstandigheden en mogelijkheden van het terrein.

Voordat je over akkerrandbeheer wilt overgaan, moeten er een aantal zaken duidelijk zijn.

       
  • Grondgebruikers van akkers zijn agrariërs, die hun brood verdienen met het land. Gezien de huidige positie van agrariërs t.o.v. hun afnemers (voornamelijk de supermarkten) kunnen zij zich niet veel permitteren. Land "weggeven", meer gebruik in herbiciden en insecticiden voelen zij in hun portemonnee. Verdelen we bv. 30 miljoen euro over alle burgers van Nederland, dan draagt ieder zo'n €2 bij. Het zou onredelijk zijn als van een agrariër en zijn of haar gezin verwacht wordt dat zij meer bijdragen.
  • Het doel van akkerrandenbeheer is het vergroten van biodiversiteit en/of het uitbreiden van aureaal aan leefgebieden voor flora en fauna die verbonden zijn met cultuurland. (Bijkomend effect zou kunnen zijn dat akkerranden ook als corridors gebruikt worden door soorten die zich er niet -voor langere tijd- vestigen).
  • In hoeverre en op welke wijze je de akkerranden beheert, zal afhangen van het naastgelegen cultuurland. Immers, de aantrekkelijkheid van de akkerranden voor flora en fauna heeft direct te maken met het omliggende terrein. Daarbij: de invloed van de akkerrand op de akker kan vragen om extra aanpassingen van de agrariër.
  • Op akkers vindt over de jaren wisseling van teelt plaats. Het is te verwachten dat daardoor de flora en fauna van de akkerrand beïnvloed wordt.
  • Het is goed om te blijven beseffen dat akkerflora en -fauna heeft meegelift op het gebruik van en de aanwezigheid van mensen op die gronden. In de loop der tijd zijn er soorten bijgekomen en verdwenen; ook toen er nog geen herbiciden en insecticiden waren. Teveel gerichtheid op "de akkerrand als mininatuurgebiedje dat een geheel eigen dynamiek heeft" lijkt mij niet passend.
De meest simpele manier om akkerranden te creëren is een grondgebruiker een realistische vergoeding te geven voor het geleverde land en het beheer. Tegenprestatie van de agrariër is dat hij zich houdt aan het beheersplan. Bij wisseling van teelt wordt het beheersplan en de vergoeding evt. aangepast.

Wat betreft de flora van de akkerrand: het inzaaien van zadenmengsels lijkt mij het meest praktisch. Gezien de beperkte flora in het huidige cultuurland zul je een aantal potentiële soorten moeten helpen om zich te vestigen (vergelijk de grote grazers in natuurgebieden). De tijd zal uitwijzen welke soorten zich op een specifieke plek of daar in de buurt ontwikkelen. Ondertussen zal in de ingezaaide akkerrand ook allerlei onverwachts gaan groeien.

De fauna: die zal al snel een plekje vinden in de akkerranden. 't Is niet te verwachten dat er grote plagen zullen ontstaan gezien de beperkte oppervlakte van de akkerranden. Desalniettemin zal hier wel de vinger aan de pols gehouden moeten worden.

wimtegels

Ik blijf er vooralsnog bij dat er meer aandacht moet komen voor akkerflora onder natuurlijke omstandigheden. Ik hoop dat we van de zomer wat meer oderzoek kunnen doen. In de bijlage twee plaatjes van "akkers" die al klaar liggen. Allebei met een andere grondwatertrap en van compleet andere bodemsamenstelling.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels