Doden honden echt veel meer schapen dan wolven, zoals ecologen beweren? ‘Gegoochel met statistieken’
‘Honden doden jaarlijks veel meer schapen dan wolven.’ Dat wordt steeds vaker gezegd om te benadrukken dat het met de overlast door wolven in Nederland allemaal nog wel meevalt. Wolven hebben afgelopen jaar minder schapen (rond de 200) dan in 2020 (bijna 300) gedood, maar honden zouden jaarlijks verantwoordelijk zijn voor 4000 tot zelfs 13.000 dode schapen. Is dat wel zo? Waar komen die getallen vandaan? Een reconstructie.
Floris Brandriet 27-01-22, 19:01
1 REACTIE
Een boer die in zijn weiland geëmotioneerd vertelt hoe een wolf zijn schapen aan stukken scheurde; sinds er weer wolven in Nederland leven, komen die verhalen steeds vaker in de media. Ze zijn voorstanders van de wolf een doorn in het oog. Zeker als zo’n boer roept dat er in Nederland geen ruimte is voor wolven, of dat ze moeten worden doodgeschoten (wat is verboden).
Ecologen maken dan geregeld de vergelijking met honden. Die zouden veel meer schapen doodbijten dan wolven. Het zou zelfs gaan om 4000 tot 13.000 schapen per jaar, een aantal waarbij de ‘wolvenschade’ in het niet valt. Maar waar halen ze die getallen vandaan? Het wordt immers nergens in Nederland geregistreerd.
800.000 schapen
De getallen zijn voor het eerst genoemd in het Interprovinciaal Wolvenplan (IPO 2019), dat in opdracht van provincies is geschreven. Het moet ze houvast bieden bij het maken van wolvenbeleid. De getallen worden daarin toegeschreven aan twee onderzoeken, uitgevoerd in Drenthe en Limburg. ‘Het gaat hier om globaal een orde van grootte te duiden.’ In een voetnoot staat dat de twee onderzoeken zijn doorberekend naar het totaal van de pakweg 800.000 schapen die er in Nederland zijn: het ene onderzoek voor de ondergrens van 4000, het andere voor de bovengrens van 13.000.
Wetenschappelijk?
Die twee onderzoeken zijn echter enquêtes, uitgevoerd door studenten. Schapenboeren hebben daarvoor vragen beantwoord, vanuit hun herinnering. Is dat betrouwbaar? Taxateur Johan Wesselink vindt van wel. Hij schreef mee aan IPO 2019 en verdedigt de enquêtes: ,,Ze hadden daar wel de categorie mensen te pakken die er wat van weten.’’
Is het een wetenschappelijk? Nee, zegt hij: ,,Maar dit krijg je ook niet wetenschappelijk, want er wordt nergens aangifte gedaan van aanvallen door honden.’’
Van wolven wordt exact bijgehouden hoeveel schapen ze doden. Maar hoeveel schapen door honden worden doodgebeten, wordt nergens geregistreerd.
Van wolven wordt exact bijgehouden hoeveel schapen ze doden. Maar hoeveel schapen door honden worden doodgebeten, wordt nergens geregistreerd. © Gezienus Bruining
‘Bagatelliseren’
Schapenhouder Gijsbert Six begeleidde in 2016 het onderzoek in Drenthe. Bijna 900 collega’s deden mee. ,,Maar de schade door honden en vossen is daar opgeteld’’, legt hij uit. ,,En ook gaat het om vermoedelijke schade.’’ Als je een dood schaap in de wei vindt, hoe weet je dan hoe die aan zijn einde is gekomen?
De getallen zijn na de vermelding in het Wolvenplan een eigen leven gaan leiden, vindt Six. ,,Om de schade door wolven te bagatelliseren.’’ Six is afgevaardigde van het Platform Kleinschalige Schapen- en Geitenhouders (KSG) en zit in de Gelderse wolvencommissie die de provincie adviseert.
Op de website van de provincie Overijssel wordt het maximum zelfs als een feit vermeld, zonder enige duiding. In het digitale wolvendossier staat over door wolven gedode schapen: ‘Deze slachtoffergetallen lijken groot, maar het aantal schapen dat jaarlijks door loslopende honden en vossen wordt (dood)gebeten is een honderdvoud hiervan (circa 13.000).’
‘Kán niet kloppen’
Zelfs wetenschapper Hugh Jansman doet het, vindt Six. Jansman publiceerde vorig jaar met anderen een zogenaamde factfinding study: De wolf terug in Nederland. Een kennisrapport dat ‘kan worden ingezet voor het maken van wetenschappelijk onderbouwde beleidskeuzes ten aanzien van de wolf’.
Jansman doet namens de universiteit in Wageningen onderzoek naar (het dna van) wolven. Onder meer om vast te stellen of schapen door wolven zijn gedood, zodat de eigenaar een schadevergoeding krijgt van de provincie. In het kennisrapport staan dezelfde getallen: 4000 en 13.000. Er wordt alleen niet meer verwezen naar de studentenenquêtes, maar naar IPO 2019.
Six: ,,Zo krijgt het ineens een wetenschappelijke status en blijven de cijfers rondzingen.’’ Hij noemt het ‘gegoochel met statistieken’.
De cijfers kúnnen niet kloppen, want dan zou het gaan om 35 schapen per dag
Bart van Ekkendonk, herder
Bart van Ekkendonk is herder en bestuurslid wolf van de Vereniging Gescheperde Schaapskudden Nederland (VGSN) en windt zich er ook over op: ,,De cijfers kúnnen niet kloppen, want dan zou het gaan om 35 schapen per dag (minimaal 10 en maximaal 40, red). Als dat zo was, hadden wij wel aan de bel getrokken. Dat zou ongehoord zijn.’’
Wolf Billy doodde in 2020 zeker 49 schapen in Nederland, voordat hij doortrok naar België. In Vlijmen filmde een beveiligingscamera een van zijn aanvallen.
Wolf Billy doodde in 2020 zeker 49 schapen in Nederland, voordat hij doortrok naar België. In Vlijmen filmde een beveiligingscamera een van zijn aanvallen. © Videostill
‘Zorgelijke ontwikkeling’
Jansman zegt dat de cijfers in het rapport expres zijn opgenomen in de paragraaf Wolf en beleving. ,,We schrijven bewust dat het gaat om schapen die gebeten worden door honden óf vossen. En we gebruiken het woord circa.’’ Hij stelt ook: ,,De cijfers bagatelliseren het probleem met de wolf niet. Daar zijn we ook niet op uit geweest.’’
Wat ze hebben willen illustreren, zegt Jansman, is dat de wolf niet het enige probleem is voor schapenhouders. ,,Dat is waarom we deze cijfers hanteren. Maar hadden wij toen geweten dat dit een terugkerend item zou worden, dan hadden we misschien wel die studies in de voetnoten geplaatst.’’ Jansman noemt het een ‘zorgelijke ontwikkeling’ dat de schattingen steeds vaker als feiten worden gebruikt.
Een wolf op de Veluwe bij een elektrisch raster. De schapen lijken niet onder de indruk. Nadat de wolf enkele schokken heeft gehad, druipt-ie af.
Een wolf op de Veluwe bij een elektrisch raster. De schapen lijken niet onder de indruk. Nadat de wolf enkele schokken heeft gehad, druipt-ie af. © Zoogdiervereniging
Goede buren
Hij vraagt zich tenslotte af of een gedegen studie - hoeveel schapen worden door honden gedood? - nog wel mogelijk is, ,,nu een deel van de maatschappij al zo gekleurd is.’’ Alleen door elk gedood schaap individueel te laten onderzoeken, zou je een feitelijk beeld kunnen krijgen. Maar dat is zo kostbaar dat het waarschijnlijk niet gaat gebeuren.
,,Wij willen best leren samenleven met de wolf’’, zegt Van Ekkendonk op zijn beurt, ,,maar we voelen ons niet begrepen. We zeggen echt niet dat alle wolven weg moeten, maar deze cijfers dragen niet bij aan de dialoog.’’