Ectemnius sp.: welke soort kan het zijn en/of waar kan ik een sleutel vinden?

Gestart door Rayan Majoor, december 04, 2020, 11:05:28 AM

Vorige topic - Volgende topic

Rayan Majoor

Ik zou graag willen weten welke soort dit is.
Het gaat om deze waarneming: https://waarneming.nl/observation/203915440/.
1 Blokhoofdwesp onbekend - Ectemnius spec. imago, gezien
datum: 2020-06-28
locatie: Wageningen - Nude (GE)

foto's:









Mvg Rayan Majoor

Wil je meer zien van mijn uit de hand gelopen hobby, kijk dan eens op www.LepiSpot.nl

Olger Krischan

Hallo Rayan,

Het is een vrouwtje Ectemnius, ik denk E. caphalotus.

Ben even gaan sleutelen, hieronder mijn analyse tbv verificatie/falsificatie door anderen.

Zichtbare kenmerken obv
- Klein
- Dollfuss (https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwivrbSqwrTtAhXN-KQKHSP6DUIQFjAAegQIARAC&url=https%3A%2F%2Fwww.zobodat.at%2Fpdf%2FSTAPFIA_0024_0001-0247.pdf&usg=AOvVaw2bWB2Mrp7X0LHnxQQch76T)
- Lomholdt (http://antvid.org/PDF/Lomholdt_Fauna_entom_scand%20(Sphecidae,%20Crabronidae).pdf):

1. lange afstaande beharing op mesonotum (bovenkant borststuk), niet korter dan doorsnede ocelle (Dollfuss) (vrijwel alle foto's)

2. clypeus zilverkleurig behaard (foto 2,4,5,8)

3. Mesopleuron (zijde borstuk) mat, gerimpeld (foto 1,7)

4. borststuk meestal met gele vlekken, vrijwel altijd op schouders (1,2,3,5,7,8)

5. mesonotum en schildje bestippeld of met netvormige structuur. Alleen foto 1 laat hier iets zien op mesonotum onder aangepast belichting en dan lijkt me natachtig, niet gestreept maar dat kan optisch zijn, daarmee onzeker.

>>>> vanaf hier splitst mijn zoektocht. Eerst volg ik wat ik denk te zien onder A, dan het alternatief onder B. Spoiler: B lijkt mij juist.

Alternatief A
A1. derde tergiet meestal zwart (Klein), of gele vlekken kleiner dan op tergiet II en IV (Dollfuss). Hier zijn de er duidelijk gele vlekken die kleiner zijn maar ongeveer gelijke grootte hebben. Dit lijkt mij niet juist, mogelijk variatie.

A2. eerder antenne lid meer dan 2x langer dan breed, duidelijk langer dan lid 4 (Klein), Dollfuss zegt hier lid III <2x langer dan breed. Lomboldt: ongeveer 2x langer dan breed. Is hier langer dan 2x breed (foto 1,3,7). Twijfelachtig.

A3. onderzijde mesothorax met dwarskiel (Dollfuss, foto 4)

A4. Dollfuss noemt punctering tergiet 1, die zou voor E. contiuus zeer zacht zijn maar dat is niet te zien. De afslagen na E. continuus volgend in die sleutel als dit niet waar zou zijn levert alleen soorten op die niet in NL voorkomen.

A5. clypeus met brede stompe middenlob. Dit lijkt me op foto 6 niet overeenkomen, daar zie ik een smallere rand.

Dit lijkt niet juist obv combinatie A1, A2 en A5


Alternatief B.

Dollfuss:
B1.afstand tussen onderrand oog en mandibel basis minder dan breedte antenne lid 2 (kan ik niet zien op de foto's). Antenne lid III 2,5x langer dan breed. Onderzijde Mesopleuron voor met dwarskiel verbonden met epicnemial kiel (foto 4,7) en komt daarmee op E. cephalotus

Klein:
B2. gaat verder op details op mesonotum die voor mij niet zichtbaar zijn in foto. Er zijn in dit deel van de sleutel 3 soorten mogelijk: E. lituratus of E. cephalotus. De derde soort E. fossorius lijkt mij niet te passen omdat geen hoekige schouders en onderrand clypeus zonder tandjes.

B3. Bij E. lituratus is propodeum meestal met gele vlekken, bij E. cephalotus zwart. Hier is het zwart (foto 1,3,7,9,10)
Met Dollfuss kom je op E. literatus als er geen dwarskiel is op de onderzijde van mesothorax (punt A3 hierboven). Dit is echter wel zichtbaar en daarmee valt deze soort voor mij af.

B4. Clypeus rand E. cephalotus afgeknot. De vorm is smaller wat lijkt op foto 6.

B5. schouders afgerond (foto 1,2,3,5,6,8)


Een check met Lomholdt sleutel komt uit op of E. cephalotus (noemt B5 en gezicht breedst over de middellijn van de ogen (foto 2,5,6)) maar ook onder de onzekerheid van punt 5. Echter de andere afslag volgend in deze sleutel komen de genoemde kenmerken niet overeen voor zowel E. lituratus als E. continuus.


Op hiervan lijkt mij dit E. cephalotus. Even kijken of er nog andere reacties komen.


met vriendelijke groet,
Olger Krischan


wilde

Olger, je hebt veel werk gedaan, maar het blijft zo toch wel wat gokken. Je gaat (neem ik aan) uit van een vrouwtje, want dat is het.
Er is van de belangrijke kenmerken er maar 1 duidelijk: zilvergrijze clypeusbeharing. Dat sluit een aantal soorten uit.
Voor veel soorten is dan de onderrand clypeus van groot belang en ook de structuur op mesonotum en scutellum.
Voor cephalotus moet die structuur gestreept zijn, maar dat is op geen enkele foto zichtbaar en op foto 1 lijkt het meer op verspreid gepuncteerd van wat er vaag zichtbaar is. Ook de onderkant clypeus kan niet worden beoordeeld. Dan wordt het toch wel erg mager.

Je noemt ook nog een kiel op de mesothorax. Dan bedoel je waarschijnlijk op de onderkant daarvan, en ik zie iets voor de coxae van poot 2 en soort lengtekiel. Mogelijk bedoel je die, maar ik weet niet of je daarmee andere soorten goed kunt uitsluiten. Een vrouw continuus is het niet, maar lituratus durf ik nog niet uit te sluiten. Ik zie liever alle sterke kenmerken: dus naast kleur clypeusbeharing ook structuur mesonotum en vorm onderkant clypeus.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Olger Krischan

Hallo Albert,

bedankt voor je reactie! ik doe deze reacties om van te leren, daarom hieronder ter verduidelijking mijn interpretaties met een paar uitvergrotingen.

Mbt dwarskiel ventraal mesothorax.
Dollfuss zegt in kenmerkselectie 4: "Ventralseite des Mesothorax vorne mit querverlaufendem Kiel, der mit den Epicnemialkielen verbunden ist". Ik interpreteer dit als weergeven in foto ectemnius_01 (rood de dwarskiel onderzijde mesothorax), en foto ectemnius_02 (rood + groen epicnemialkielen )

Mogelijk ga ik bij de interpretatie van dit kenmerk de fout in; zo heb ik dit toch nog toe geïnterpreteerd.

Als dit correct is dan heeft volgens Dollfuss E. lituratus deze kiel aan onderzijde niet, wat voor mij deze soort dan uitsloot.


mbt clypeus rand
interpreteer ik als vrij recht en smallig als tekening in Klein (fig 122, pag 45), zie foto ectemnius_03, maar mogelijk ben ik hier te makkelijk.


met vriendelijke groet,
Olger



Rayan Majoor

Ik ben altijd erg blij met dit soort reacties: heel leerzaam, zo kan ik zelf meedenken en in de toekomst kan ik nog op dit soort topics teruggrijpen als ik denk eenzelfde soort gevonden te hebben. En ik weet wat belangrijk is voor determinatie.
Maar helaas heb ik hier niet echt heel erg iets toe te voegen: ik zie niets genoemd staan waar ik het echt mee oneens ben en dit zijn praktisch alle foto's. Ik had nog twee foto's die dacht ik niks nieuws toe zouden voegen. Nu toch toegevoegd. De eerste laat zien dat de afstand tussen onderrand oog en mandibel erg klein is, tweede foto voegt denk ik niets nieuws toe. Vraag me af waarom ik hem niet gevangen heb om hem onder betere omstandigheden te fotograferen, maar ik zal wel ergens heen gemoeten hebben.


Mvg Rayan Majoor

Wil je meer zien van mijn uit de hand gelopen hobby, kijk dan eens op www.LepiSpot.nl

wilde

Olger, die Querkanten zijn voor mij ondingen. Het is soms bij andere wespen een belangrijk kenmerk van het epicnemium (ook wel: epicnemiaalveld), dat ventraal in de breedte net achter de voorpoten zit. De vorm daarvan is belangrijk, maar ook een opstaande rand, kiel of hoe je het maar noemt moet er soms zijn of juist niet. Ik heb foto's van een voor mij duidelijke opstaande rand die ik kiel zou noemen, maar die dat dan toch niet is. Zie bijvoorbeeld deze van een vrouw Mimumesa unicolor, waarbij ik duidelijk een rand zie aan de voorzijde van het epicnemium, maar volgens de tabellen is daar bij die soort dus geen opstaande rand. De soort is zeker vastgesteld op het preparaat van deze wesp door Hans Nieuwenhuijsen en daar heb ik volledig vertrouwen in. Je moet ervaring hebben en dit soort kenmerken leren begrijpen. Ik blijf het moeilijk vinden en dan heb ik nog redelijk goede foto's.
Bij cephalotes zou er dan nog net voor het epicnemium een kiel moeten zijn die verbonden is met de rand van het epicnemium.
Ik zie hier die rand(en) niet, maar dat wil niet zeggen dat die er niet zijn. De foto's tonen niet genoeg details.
Je kan deze wesp met alleen een goed zicht op de clypeus zelfs met zekerheid determineren, want die vorm is bij alle hier voorkomende soorten ectemnius verschillend. Jouw benadering daarvan is ongewenst, want de verschillen zijn klein. Daarom wil ik van zulke kenmerken goede foto's hebben, zoals deze voorkant kop vrouw Ectemnius cephalotes.

En dan nog even over de tabellen.
Ik gebruik meestal eerst de tabel van Wim Klein, maar die is niet beschikbaar als pdf.
Als extra kijk ik het liefst in de Engelstalige van Lomholdt. De Duitstalige van Dolfuss vind ik minder gemakkelijk. Dan is er ook nog de Franstalige tabel van J. Bitch, waaraan ook anderen hebben meegewerkt, zoals Dolfuss en Schmid-Egger. De tabel is denk ik niet slecht, maar ik lees niet graag Frans.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Olger Krischan

Dank je wel Albert, al doende leert men  :duim: Ik ga hier nog een keer goed naar kijken in het beschikbare referentie materiaal.

Ik vind Klein tabel fijn werken omdat die meestal eenvoudiger is, Dollfuss geeft vaak meer kenmerken maar laat soms, zoals hier, interpretaties aan de verbeelding over ondanks dat er al veel tekeningen in de sleutel aanwezig zijn zou voor mij dan een tekening gewenst zijn. Als leek wordt het leerproces dan nog intensiever om termen en referentie materiaal door te ploegen. Gelukkig is dat wel een erg leuk process. Lomholdt en die franse sleutel heb ik recent aan het lijstje toegevoegd nav een eerdere mail van jou (mijn frans is wel te roestig).

Ken jij / heb jij ervaring met de Duitstalige sleutel van Jacobs? https://www.amazon.de/Die-Grabwespen-Deutschlands-Bestimmungsschlüssel-Deutschlands/dp/3937783334

wilde

Nee, de tabel van Jacobs heb ik niet. Die is er niet zover ik weet als pdf. Dan moet je het boek dus hebben. Die graafwespentabel wordt door veel kenners als gezaghebbend beschouwd.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Olger Krischan


Flor Rhebergen

Ik kan de tabel van Jacobs van harte aanraden, bij mijn weten is die 'de beste' voor ons gebied. In ieder geval de meest recente. Inmiddels wordt er door Jacques Bitsch et al gewerkt aan een nieuwe driedelige Franstalige tabel die heel Europa gaat dekken, en die een nieuw standaardwerk moet worden. Het eerste deel daarvan is al uit (https://faunedefrance.org/faune-101-les-hymenopteres-spheciformes-deurope-volume-1/), maar is wel wat prijzig.

Wat betreft de Ectemnius ben ik het verder helemaal met Albert eens. Ik wil dit genus nog een keer goed gaan bestuderen in collecties, om hopelijk 'veldkenmerken' te vinden, maar vooralsnog zou ik niet met dit soort foto's een determinatie aandurven...
Groet,
Flor Rhebergen

https://twitter.com/FRhebergen

Rayan Majoor

Bedankt voor alle reacties, wordt erg gewaardeerd! Volgende keer ga ik m'n best doen om een mooie foto van 't gezicht te maken :duim: ;D
Mvg Rayan Majoor

Wil je meer zien van mijn uit de hand gelopen hobby, kijk dan eens op www.LepiSpot.nl

Olger Krischan

Dank voor de input en de tips mbt sleutels Flor  :duim:

Dat Franse boek ziet er qua kaft in ieder geval fraai uit (of liever die wesp), jammer dat het in het Frans is... vakantie in Frankrijk lukt nog, wetenschappelijke text kan wel eens een grotere curve opleveren  :rolleye: