helmkruidvlinder hoe zit dat?

Gestart door mmgmaas, juni 27, 2020, 17:57:37 PM

Vorige topic - Volgende topic

mmgmaas

Het gaat om deze waarneming: https://waarneming.nl/observation/195085134/.
7 Helmkruidvlinder - Cucullia scrophulariae imago, verplaatst van locatie, uitgekweekt en losgelaten
datum: 2020-05-13
locatie: Balkbrug - Den Oosterhuis (OV)

foto's:


Vorig jaar alle rupsen opgegeten door Franse veldwesp op paar na die binnen zijn uitgekweekt en dit voorjaar losgelaten. Nu kleine 100 rupsen, ook allemaal verdwenen. Eindelijk kunnen vastleggen hoe Franse veldwesp zich te goed doet. En dus weer aantal rupsen naar binnen gehaald. Hoe kan het dat rupsen altijd bovenin plant zitten en zich kansloos laten opeten. Is de Franse veldwesp soms geen inheemse soort en daardoor een extra bedreiging? Andere wespen dit gedrag (nog) niet zien vertonen. Heeft iemand een verklaring misschien?

Vriendelijke groet,
Maud

Rayan Majoor

Als je de kaartjes van de franse veldwesp op waarneming.nl bekijkt, zie je dat ie pas sinds ongeveer 2010 vrij algemeen in zuid-oost Nederland voorkomt en sindsdien nog verder over Nederland verspreid is: op zich dus inderdaad wel een nieuwe predator voor de inheemse rupsen hier.
Ik merk zelf ook erg duidelijk het effect van de franse veldwesp. Een paar jaar geleden zag ik hem voor het eerst toen ik larven van leliehaantjes aan het bekijken was: hij pakte ze simpelweg van de plant en vloog ermee weg. Twee jaar geleden heb ik massa's helmkruidvlinders in Barneveld gevonden en een groot deel opgekweekt (uiteindelijk ruim tien vlinders vrijgelaten). Echter het volgende jaar vond ik de eitjes overal en de jonge rupsjes waren ook algemeen, maar de grotere rupsen waren nauwelijks te vinden en waar ik ze vond waren ze binnen korte tijd ook verdwenen (twee keer heb ik daar ook een franse veldwesp bezig gezien rond de helmkruidplanten met rupsen erop). En dit jaar had ik twee legsels van het groot koolwitje op mijn bloemkool: ruim 100 rupsen deden zich tegoed aan mijn planten, totdat de franse veldwesp ze eergisteren ontdekte: gisteren waren alle rupsen verdwenen (letterlijk allemaal).
De meeste soorten zullen het vast wel overleven, maar aanpassen aan zo'n efficiente rover zal niet zo snel gebeuren - en aangezien de helmkruidvlinderrupsen duidelijke waarschuwingskleuren hebben hadden ze eerst niet echt iets te vrezen van de meeste roofdieren waardoor ze gewoon boven op de plant konden gaan zitten. En de franse veldwesp lijkt elke keer massamoord uit te voeren als ie voedsel heeft gevonden, dus kans om te leren is er ook niet echt.
Mvg Rayan Majoor

Wil je meer zien van mijn uit de hand gelopen hobby, kijk dan eens op www.LepiSpot.nl

mmgmaas

Dank voor je bevindingen. Het bevestigt wel mijn vermoeden, triest te zien hoe echt alle rupsen verdwijnen zonder uitzondering. Nu binnen de eerste rupsen in de grond zijn verdwenen, heb ik daarom toch maar weer wat kleine rupsen (2e lichting) gered. Zulke nieuwe predatoren maakt het sommige vlindersoorten wel heel moeilijk in combinatie met alle andere negatieve factoren. Op het geheel zullen mijn pogingen niets uithalen, maar kan het toch niet laten.
Groet,
Maud   

caliprobola

Helmkruidvlinder en groot koolwitje zijn beide ook wijd verspreid in gebieden ten zuiden van ons waar Franse veldwesp altijd al voorkwam. Misschien wordt er overschat hoeveel rupsen het in de natuur tot vlinder brengen?

Rayan Majoor

Inderdaad komen beide soorten ook in Zuid-Europa voor... maar dat betekent niet dat het gedrag overal hetzelfde is. Neem bijvoorbeeld de nachtpauwoog: die is in Nederland volledig aan heidegebieden gebonden waar deze van lage vegetatie (voornamelijk struikhei) leeft, terwijl dezelfde soort in Duitsland vooral in bomen en struiken leeft.
En ik ken de gemiddelde statistieken van hoeveel rupsen het in de natuur tot vlinder brengen. Echter is het, zelfs als je de natuurlijke fluctuaties in acht neemt, wel opvallend als ik het ene jaar echt tientallen (richting de 100) volgroeide rupsen vind en het volgende jaar kan ik, ondanks dat ik echt m'n best deed ze te zoeken, geen enkele laatste stadium rups heb kunnen vinden.
Nog steeds betwijfel ik of het echt een groot probleem gaat vormen, maar ik denk dat verschillende soorten het wel degelijk lastiger gaan krijgen met deze nieuwe rover.
Mvg Rayan Majoor

Wil je meer zien van mijn uit de hand gelopen hobby, kijk dan eens op www.LepiSpot.nl

caliprobola

Ik vind het toch vooral anekdotisch bewijs, ik vond dit jaar bv net veel meer helmkruidvlinderrupsen dan de voorgaande jaren. Het lijkt me bovendien sterk dat de populatie Franse veldwespen op 1 jaar tijd zo sterk zou zijn aangegroeid dat dit verschil daardoor te verklaren valt.
(Nachtpauwoog is trouwens ook wijdverspreid in Zeeland waar nauwelijks heidegebieden te vinden zijn, hier nabij Gent zie ik de soort ook in moerasgebieden zonder heide in de buurt)

Rayan Majoor

Ik wilde ook niet zeggen dat jouw theorie onmogelijk is, maar er zijn nog genoeg theorieën om mijn of jouw mening te ondersteunen. Ik heb er geen onderzoek naar gedaan dus ik kan geen bewijzen leveren, maar op basis van mijn eigen waarnemingen (in dit geval bedoel ik niet wat ik invoer op waarneming.nl) benoem ik gewoon mijn redenaties over waarom de franse veldwesp mogelijk wel effect heeft op populaties van bepaalde vlindersoorten.
Situaties zullen overal verschillend zijn. Juist dat je in Zeeland nachtpauwogen vindt in moeras- in plaats van heidegebieden ondersteunt het voorbeeld dat eenzelfde vlindersoort zich in verschillende gebieden met verschillende factoren anders gedragen.
Mijn ervaring met de franse veldwesp mbt het groot koolwitje is ook dat de rupsen lange tijd nergens last van hadden, en plotseling had een wesp ze gevonden en waren ze binnen een dag allemaal verdwenen, waarna de wesp nu drie dagen later nog steeds af en toe bij de bloemkool op zoek is. Daarvoor heb ik de wesp niet eerder gezien en ik heb ook geen enkel moment meerdere wespen samen gezien. Het lijkt er dus op dat één enkele wesp de plant met rupsen heeft gevonden en een dag lang tientallen rupsen heeft meegenomen. Dit soort 'enthousiasme' heb ik wel vaker meegemaakt met de franse veldwesp en geen enkele andere wesp die ik ken is hier ook maar enigszins zo effectief in. Daardoor hoeft een populatie franse veldwespen ook niet in één keer heel erg gegroeid te zijn, aangezien enkele wespen dan al heel wat 'schade' aan kunnen richten. En als er van het ene op het andere jaar opeens een nest franse veldwespen ineen gebied zit zal dit m.i. een groot effect kunnen hebben.
Nog altijd, dit zijn mijn eigen ervaringen en redenaties. Ik kan er heel goed naast zitten en wellicht maakt de komst van de franse veldwesp wel helemaal niks uit voor de inheemse vlinderpopulaties. Echter naar mijn (en Maud's) ervaring is het nogal een agressieve predator mbt rupsen en kunnen zo grote aantallen rupsen worden meegenomen die in afwezigheid van de franse veldwesp in relatief grote aantallen te vinden waren.
Mvg Rayan Majoor

Wil je meer zien van mijn uit de hand gelopen hobby, kijk dan eens op www.LepiSpot.nl

mmgmaas

Dank voor jullie reacties. Ook ik ben me bewust van het percentage rupsen dat het tot vlinder brengt (2% misschien?). En ik snap dat er al snel een ernstig voedseltekort voor de rupsen zou ontstaan, als ze alle bleven leven. Maar een percentage volgroeide rupsen van 0 (op zo'n 200 rupsen), is toch wel opvallend. Er komen meer vragen bij mij op: is de helmkruidvlinder ten zuiden van ons net zo bedreigd als in Nl, is het aantal waardplanten daar net zo beperkt als hier. Kortom voor jet het weet worden appels met peren vergeleken en dat geeft doorgaans geen heldere uitslag.Er zijn genoeg voorbeelden van exoten (planten, zoogdieren, insecten) die een ernstige bedreiging voor inheemse soorten zijn gebleken). Tot slot is de balans in onze 'natuur' al in verontrustende mate verstoord. In het agrarisch gebied waar ik nu 20 jaar woon, heb ik de ook vlinderstand dramatisch zien afnemen zowel in soorten als aantallen. 
En dus... maak ik mij ernstige zorgen zelfs om de Helmkruidvlinder.

Vriendelijke groet,
Maud Maas Geesteranus

mmgmaas

Had de laatste reacties niet gezien, dus tot slot:

Nu ben ik een volstrekte leek, maar .... hoezo anekdotisch bewijs? Niet belangrijk is immers hoeveel rupsen, maar welk stadium hebben ze kunnen bereiken. Volwassen, hebben ze kunnen verpoppen?
Is het niet zo dat de Franse veldwesp meerdere kleine nesten heeft en dus meerdere overwinterende koninginnen kan voortbrengen, die het jaar daarop weer nieuwe volkeren stichten. Zou dit de toename kunnen verklaren?
Misschien goed niet te snel iets anekdotisch te vinden, problemen zijn vaak complexer dan je denkt. En wellicht helpt het ook helemaal niet wanneer we alleen naar onze eigen kleine omgeving kijken. Maar nu het goede nieuws: de rupsen binnen eten gestaag door en lijken zich nergens om te bekommeren (behalve genoeg eten dan).

Vriendelijke groet,

Maud Maas Geesteranus

caliprobola

Citaat van: mmgmaas op juni 29, 2020, 17:49:00 PM
Nu ben ik een volstrekte leek, maar .... hoezo anekdotisch bewijs?
Met anekdotisch bewijs bedoel ik dat dit niet gestandaardiseerd is vastgesteld. Nu valt het je op omdat je dit jaar geen rupsen volwassen ziet worden en je enkele keer een franse veldwesp een rups hebt zien pakken, terwijl je het voorgaande jaar veel rupsen hebt gezien. Maar misschien werden die rupsen in de daaraan voorafgaande jaren ook in grote aantallen geroofd door nesten van Duitse wesp in de buurt, alleen heb je er toen niet op gelet. En misschien was het vorig jaar net uitzonderlijk dat er zoveel overleefden. Of misschien had jij vorig jaar in jouw gebied wel veel rupsen maar had er zich in het aangrenzend gebied een nest wespen gespecialiseerd in die rupsen? Anekdotiek staat mooi uitgelegd op wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Anekdotisch_bewijs