Wondere winterwereld (29 december 2005)

Gestart door Pim, december 29, 2005, 20:34:32 PM

Vorige topic - Volgende topic

Pim

Gisteren (28 december 2005) een winters rondje Oostvaardersplassen gemaakt. Op de Ibisweg (van Almere naar Lelystad, maar in beheer bij de gemeente Zeewolde) was geen korrel strooizout gedeponeerd en derhalve was de weg spekglad. Voor mij geen enkel probleem want met een slakkengang van dertig kilometer per uur kun je bijna met de verrekijker vanuit de auto turen. Halverwege bij de natuurcorridor "De grote trap" (Flevolands landschap) maak ik meestal een stop. Vele wilde eenden konden dit niet waarderen en gingen massaal op de wieken, ze moesten eens weten dat ik pacifist ben en geen bloeddorstige jager, ja leg dat maar eens aan een eend uit.

Op een akker zag ik een vijftal veldleeuweriken, je kon duidelijk de aanzet tot een kuif zien door de aanwezige schrale wind. Een mannetje blauwe kiekendief vloog laag boven de akker en ruim honderd veldleeuweriken vlogen op en gingen verderop weer zitten. Ik kon ook deze groep goed bekijken en wist niet dat er in de winter nog zoveel van deze achteruitboerende vogeltjes in het land aanwezig waren. Mogelijk waren dit allemaal vogels van een noordelijke populatie.

De veldleeuwerik staat op de rode lijst van bedreigde broedvogels in Nederland als "gevoelige soort". Tussen 1973 (toen ik nog in de embryonale fase verkeerde) en 2000 is de soort gedecimeerd, 90 % van de veldleeuweriken zijn verdwenen. De hoofdoorzaak (zoals bij vele vogelsoorten die het moeilijk hebben) is habitatverslechtering. Alleen een sterke opmars van natuurvriendelijke boeren (bij velen een contradictie in terminis) kan het tij doen keren. Ook vallen vele tienduizenden (mogelijk een veelvoud hiervan) ten prooi aan Zuid-Europese jagers.
Bron: Rode lijst van de Nederlandse broedvogels – Sovon e.a.

Een mannetje blauwe kiekendief is trouwens een genot voor het oog, een machtige blauwgrijze kleur met inktzwarte vleugelpunten en een toepasselijke ijskoude blik. Als zangvogeltje zou je hier toch bijna een hartverlamming van krijgen.

De blauwe kiekendief staat ook op de beruchte rode lijst! Ook als gevoelige soort.

"De populatie is de laatste eeuw sterk in aantal achteruit gegaan, onder andere door het verdwijnen van geschikte leefgebieden, maar ook doordat de vogel vaak broedt in weiden, waarbij regelmatig eieren en jongen verloren gaan als het gras wordt gemaaid. Doordat het vrouwtje groter is dan het mannetje en daardoor op andere prooien jaagt, trekken beide geslachten in de winter soms naar verschillende gebieden".
Bron: www.vogelvisie.nl

In Flevoland is de blauwe kiekendief nog te vinden als broedvogel, maar de aantallen die bij de inpoldering een nest grootbrachten zullen wel nooit meer gehaald worden met die uitbreidingsdrift van Almere en andere Flevolandse woonkernen. De blauwe kiekendief broed o.a. in kleine getalen in de Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen. In de winter is de soort een stuk algemener, meestal kom ik vrouwelijke exemplaren tegen.

Op de Grote Praambult (Oostvaardersplassen – Lelystad) was het een mooi plaatje, de hele grasvlakte was bedekt met een laagje sneeuw en rijp. De minimaal 250 edelherten die ik telde keken uit naar een warme lente. Een vos liep aan de horizon. Een vrouwtje blauwe kiekendief vloog laag de vlakte over en vanuit de top van een boom langs het spoor vloog een appelvink op. Op zeer grote afstand lag een kadaver van een edelhert waarop enkele kraaien foerageerden, tien meter daar achter zat de adulte zeearend, na enkele minuten ging hij op de wieken tot schrik van honderden kieviten, goudplevieren, grauwe ganzen en brandganzen.

Vanaf de Kleine Praambult telde ik veertien grote zilverreigers, elf exemplaren zochten steun bij elkaar en stonden kou te kleumen langs de grotendeels bevroren plas. Langs het ijs bij het rietveld zat de door mij zeer geliefde roze pelikaan (escape uit Artis) die waarschijnlijk voor het eerst in haar leven bevroren water meemaakte. Deze vogel zal best tegen een stootje kunnen, maar wekenlang ijs zou funest kunnen zijn. In het meest recente blad van de dierentuin Artis (te Amsterdam) staat een foto van de roze pelikaan die ik eerder dit jaar maakte in de Oostvaardersplassen. Ik wil de hoofdredacteur bedanken voor de toegangskaarten die hij beschikbaar stelde voor een dagje artis voor een groep kinderen van het kindertehuis waar ik werkzaam ben!!

Ook zag ik weer een vos door het winterlandschap struinen. Twee wijfjes blauwe kiekendief waren aan het jagen boven het eindeloze rietveld. Bij het Oostvaardersveld (Praamweg – Lelystad) helaas geen klapekster en ruigpootbuizerd, wel een man sperwer en vos.

In vogelkijkhut De Kluut (zie: www.vogelkijkhut.nl)  was het weer een dampende boel van opgewonden fotografen die zich verlustigden aan een grote groep wilde zwanen. Het was dan ook een prachtig gezicht op zeer geringe afstand. De zwanen waren druk aan het communiceren met elkaar en dat geluid is zeer rustgevend. Zelf genoot ik mee en maakte vele afdrukken, bij de foto's bleek dat er in de groep zwanen ook enkele kleine zwanen aanwezig waren (met dank aan Bob Woets). Zelf had ik diverse zwanen goed bekeken en dat waren allen wilde exemplaren. Wel apart want de groep maakte zo'n homogene indruk!

Nog even enkele kenmerken naast elkaar:

Kleine zwaan:

-   Tikje kleiner als wilde zwaan maar in het veld moeilijk te zien
-   Veel algemener als wilde zwaan.
-   Kleine zwanen hebben een hoog voorhoofd en een ronde kop, dit geeft ze een vriendelijk uiterlijk.
-   De scheiding geelzwart op de snavel loopt verticaal.
-   Het geel reikt niet tot voorbij het neusgat.
-   Kleine zwanen roepen altijd druk door elkaar heen.
-   Heeft vaak een sneeuwwitte hals en kop.


Wilde zwaan:

-   Tikje groter als kleine zwaan in het veld moeilijk te zien.
-   Minder algemeen als kleine zwaan (1:10)
-   Heeft een ietwat puntige kop.
-   Wilde zwanen luisteren beter naar elkaar.
-   Het geel op de snavel loopt uit in een punt, een schuine scheidslijn van geel en zwart is waar te nemen.
-   Met andere woorden: wigvormige grotendeels gele snavel met zwarte punt, waarbij gele puntige wig tot voorbij het neusgat komt.
-   Heeft vaak een hals en kop met vuil (geelbruinig) erop.

Geraadpleegde bronnen: www.vogelbescherming.nl en ANWB vogelgids Europa (Svensson e.a.).

Op het eilandje voor de kijkhut zaten nog minimaal twee watersnippen en de veelal aanwezige waterpieper vloog op. Een waterral vloog voorlangs (vliegen is een groot woord, eerder duikelen) en verstopte zich tussen het riet.

Naar de vogelkijkhut "de Grauwe gans" (zie: www.vogelkijkhut.nl) gaat een korte rondwandeling (van ongeveer een kilometer). In de sneeuw waren vele vossensporen te zien. In een boom zaten vijf goudvinken te smikkelen van de knopjes, twee man en drie vrouw. Vanuit de kijkhut kijk je uit over een bevroren vlakte, op grote aftstand boven het rietveld vloog een man blauwe kiekendief en een vrouwtype bruine kiekendief. Vanuit een dode boom vloog een zeearend richting Oostvaardersdijk, plotseling zag ik zelfs twee exemplaren. Ganzen kwamen uit alle gaten en hoeken tevoorschijn en waren in rep en roer. De zeearenden waren in ieder geval niet in volwassen kleed, waarschijnlijk een juveniel en subadult exemplaar. Er zwerven dus met zekerheid drie exemplaren rond in de Oostvaardersplassen.

Mijn volgende stop was ruim vijftien kilometer verderop bij het Jan van den Boschpad te Almere. In het naastgelegen Fluitbos zag ik sporen van edelhert en vos. Vanaf de uitkijkheuvel (waar de gevoelstemperatuur zeer beneden het nulpunt was) waren de twee roodborsttapuiten (adult winterkleed en eerste winter) weer zeer aanwezig. Het leek wel of ze mijn gezelschap opzochten. Een vrouwtje blauwe kiekendief was druk aan het jagen en veel eenden lagen op de kant, voornamelijk wintertaling, smient, pijlstaart, slobeend en 13 grote zaagbekken. Aan de zijde van de Oostvaardersdijk zat een fraaie klapekster op zijn uitkijkstekkie. Vier grote zilverreigers vlogen in colonne over in zuidwestelijke richting. Ook twee vossen gaven act de presence.

Vandaag, 29 december 2005, een ochtendbezoek gebracht aan het Leuvenumse bos te Ermelo (nabij Harderwijk). Door het bos stroomt de Leuvenumse beek die ook nu nog ijsvrij was. Minimaal had ik hier op een blauwe flits (ijsvogel) gerekend en stiekem op een waterspreeuw, maar de beek was behalve wonderschoon ook uitgestorven. Zelfs geen drinkend roodborstje was hier te aanschouwen.

Het bos was wel veelzijdig met stukken aangeplant dennenbos en delen loofbos. Op vele plaatsen zag ik sporen van wilde zwijnen die de grond fanatiek omgewroet hadden. In het loofbos veel boomklevers en in het naaldbos was het goudhaantje algemeen. Het hoogtepunt was een overvliegende en roepende kruisbek.

Op de terugweg kwamen we langs Zeewolde en dan moet je als vogelaar natuurlijk even stoppen aan de Elzenlaan, the place to be. Helaas was het de tweede maal dat ik hier geen pestvogels aantrof. Ik had ook geen zin om de omgeving helemaal af te zoeken en nam genoegen met de troostprijs: hoog in een boom zaten kortstondig vier appelvinken.

In een heftige sneeuwbui even staan turen over de kwelzone – Lepelaarplassen. Twee vrouwtjes blauwe kiekendief zochten contact met elkaar in de lucht en dat leek in ieder geval niet op een opbloeiende vriendschap. Langs de dijkvoet foerageerde een groepje kramsvogels. De wereld werd steeds witter.

met vriendelijke groet,

Pim Julsing

natuurverslaving.nl