De Roer

Gestart door wimtegels, februari 01, 2008, 22:11:38 PM

Vorige topic - Volgende topic

wimtegels

Ik kom net voor de tweede keer vandaag terug van de Roer. De Roer in Midden-Limburg meandert vrij over ongeveer 70 % van haar loop.
Als ik naar de meldingen op waarnemingen kijk, dan zie ik dat verschillende gebruikers van deze site de Roer kennen.

Toch is de Roer bij veel natuurliefhebbers totaal onbekend. En dat is jammer. Als grootste vrij meanderende rivier van Nederland kunnen we door haar te bestuderen veel informatie verzamelen over vrij meanderende rivieren in Nederland.

Op het moment ga ik vrijwel dagelijks, soms zelfs enkele keren per dag, naar de Roer omdat binnenkort door het natuurlijke meanderproces een meander af wordt gesneden. Er zal dan een eiland ontstaan.

Als je naar mijn avatar kijkt zie je dat het eiland nog met een smalle strook verbonden is met het "vaste land".

Sinds gisteren is het niet meer mogelijk om over deze verbinding naar het eiland te lopen.

De laatste fase van de doorbraak is begonnen. Nog even en de Roer heeft een nieuwe loop.

Ik wil de komende dagen in een aantal berichten in het kort mijn verhaal van de Roer vertellen. Ik hoop dan duidelijk te kunnen maken dat we in Nederland toch nog een paar meter echte natuur hebben.

Verder wil ik wat aandacht besteden aan misschien onverwachte effecten van door de natuur gemaakte EHS.

Uiteraard nodig ik iedereen die de Roer kent uit zijn of haar bijdrage hier te posten.

Mensen die de Roer van 30 jaar geleden kennen en de situatie van toen met de situatie van nu vergelijken zullen waarschijnlijk nu al begrijpen dat het verhaal van de Roer een verhaal van hoop voor de toekomst is.

Voor mij markeert de komende doorbraak van de meander een echte doorbraak!
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Jeroen Nagtegaal

Waar is die bocht precies? Ik ben nameljk vrij vaak bij de Roer geweest, en kan het me zo niet plaatsen.
Groet, Jeroen Nagtegaal
Moderator subforum Ringen

Een geringde vogel gezien of gevonden.
Meld het hier of mail naar ringonderzoek@gmail.com

wimtegels

Ha Jeroen,

Ik ben er redelijk van overtuigd dat je hem kent. Ik zit momenteel nog een beetje te stoeien met de vraag of ik op dit gevoelige moment de precieze locatie op het internet moet zetten. Ik kan de gevolgen daarvan moeilijk inschatten. Als er opeens redelijk veel mensen naartoe zouden gaan denk ik dat ik problemen krijg met de boeren en met sommige natuurliefhebbers.

Ik denk dat het voor jou als regelmatige bezoeker van de Roer geen enkel probleem moet zijn de locatie te vinden.


Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#3
Ongeveer dertig jaar geleden werd er begonnen met het  weer laten slingeren van beken. Ik zeg bewust slingeren i.p.v. meanderen. Er werden wat bochten in de beek gemaakt, maar het profiel bleef genormaliseerd. Van wisselende stroomsnelheden en darmee gepaard gaande verschillen in substraat was geen sprake. En ook niet van de natuurlijke oevers die bij vrije meandering horen.

Bij de binnenbocht hoort een lage oever
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#4
Zoals je ziet is het al gelukt met de foto Eline, maar toch bedankt.

Nu de foto van de buitenbocht:
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#5
De lage oevers zijn belangrijke foerageergebieden voor vele vogels. De hoge oevers bieden nestgelegenheid voor o.a. ijsvogel, oeverzwaluw en grote gele kwikstaart.

De lage oevers maken het voor zoogdieren die de Roer oversteken gemakkelijker weer aan wal te komen.

En iets wat we zeker niet mogen vergeten, op de vers aangespoelde strandjes begint primaire sucsessie.



Het wilgenbosje in deze binnenbocht is ontstaan op vers aangespoelde bodem. Het is dus echte natuur. Die hebben we toch ook nog in Nederland. Het lijkt me heel mooi daarvan de successie te volgen.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Enkele feiten over de Roer:

Ontspringt in de Hoge Venen in Belgiƫ op NAP + 650m
In totaal circa 165 km lang
Mondt vervolgens bij Roermond  uit in de Maas op NAP +16,8m.
Inzijggebied 2338 km2
Circa 22 km op Nederlands grondgebied
Voornamelijk regenrivier
Normaal debiet tussen 10 en 90 m3/sec.

De Rurtalsperre in de Duitse Eifel heeft een enorme afzwakkende werking op zowel hoogwaterpieken als op de lage waterstanden.

Waterkwaliteit:
Te hoog N gehalte
Te hoog P gehalte
Te hoog Cu gehalte
Te hoog Z gehalte
Resten bestrijdingsmiddelen

Met het verschijnen van het Natuurbeleidsplan in 1990 is de Roer deel uit gaan maken van de EHS en heeft zij een specifiek ecologische functie gekregen.

Het karakter van de Roer is behoorlijk natuurlijk, helaas is er weinig natuurontwikkleing langs de oevers van de Roer.

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#7
Nu terug naar de actualiteit.

Zoals ik bij het openen van deze topic al vertelde, gaat er binnenkort een meander doorbreken.

Tijdens het meanderen vormt de rivier steeds grotere lussen. Dit proces gaat niet oneindig door. Afhankelijk van verval van de rivier hebben de lussen een maximale afmeting. Bij een bergbeek zul je bijvoorbeeld geen lussen zien.

Op onderstaand plaatje zie je het proces schematisch weergegeven.



In plaatje 1 zien we een bocht in de rivier. Door uitsnijding in de buitenbochten wordt de bocht steeds meer een lus zoals we zien in plaatje 2 tot en met 4. Op enig moment zullen de buitenbochten zo dicht bij elkaar komen dat de rivier daar doorbreekt. We hebben dan een eiland zoals in plaatje 5. De doorbraak zal steeds verder uitslijten, steeds meer water volgt de kortste weg. Dit betekent ook dat de stroomsnelheid in de grote lus steeds verder afneemt. Waarschijnlijk zal eerst de bovenstroomse opening dichtslibben en een landbrug vormen. Uiteindelijk zal ook de benedenstroomse monding dichtslibben. Er is nu geen eiland meer en er blijft een hoefijzervormig afgesloten over. Deze rivierarmen kun je langs vele rivieren vinden als ze nog niet verland zijn, of als vuilstort zijn gebruikt.

Aan de Roer op de betreffende locatie zijn we nu bijna aan plaatje 5. Het schiereiland wordt een eiland.

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Hieronder een foto van 2 februari 2008. Je ziet dat er nog maar heel weinig land over is tussen de beide buitenbochten.

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Het zal dus niet lang meer duren voor het schiereiland een eiland wordt. Leuk, maar wat betekent dit nu voor de natuur? En wat betekent dit voor de EHS?

Als ecologen hebben we ons vaak afgevraagd hoe dieren zoals bijvoorbeeld kleine zoogdieren die niet kunnen zwemmen en loopkevers over rivieren komen.
We zien dan het conflict tussen de voorwaarden die bijvoorbeeld vissen en de eerder genoemde organismen aan hun ecologisch infrastructuur stellen. Vaak werd een brug gezien als de oplossing. Maar de natuur kende geen bruggen. Bij beken en smalle rivieren doet een omgevallen boom wel vaak dienst als brug. Maar bij bredere beken wordt dat al onmogelijk.

De meanderende rivier helpt! Zij maakt een veerboot.

Kijk maar eens op het plaatje twee berichten terug:

Op plaatje 1 zie je dat ik het land van de ene oever bruin heb gekleurd, en het land van de andere oever groen.

Op plaatje 6 zie je dat een gedeelte van het bruine land deel uitmaakt van de groene oever.

Als de deelpopulaties de tijd dat het schiereiland een eiland is kunnen overleven komen zij op de andere oever terecht. Op deze manier kunnen soorten de andere oever bereiken en kan van tijd tot tijd genetisch materiaal worden uitgewisseld.


Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Ik bestudeer de Roer nu ongeveer 30 jaar. 5 jaar lang heb ik me intensief bezig gehouden met de populatie ijsvogels langs de Roer. Uiteraard heb je dan ook een redelijk inzicht in de oeverzwaluw populatie. Daar was het toen zo mogelijk nog slechter mee gesteld dan met de ijsvogel.

Het maken van kunstmatige stijlwanden werd toen als een mogelijke oplossing voor beide soorten gezien. Ik heb het effect daarvan altijd betwijfeld.
Wat mij opviel was dat de geschikte nestlocaties slechts zeer matig bezet waren.

Ik heb ook toen, ruim 15 jaar geleden, mijn twijfels uitgesproken over het effect op populatieniveau.

Ik heb meegemaakt dat in een gebied in Zuid Limburg stijlwanden werden aangelegd voor de ijsvogel. Toen ik het jaar daarna het gebied bezocht bleek de ijsvogel zich gevestigd te hebben in natuurlijke nestgelegenheid vlak bij de kunstmatige stijlwanden.

Ik ben nog steeds van mening dat het weinig efficiƫnt is om kunstmatige stijlwanden te maken. Je kunt er in sommige omstandigheden mee bereiken dat de vogels naar een bepaald gebied komen. Leuk, maar op populatieniveau draagt het weinig tot niets bij als het niet de meest beperkende factor is.
   
Baat het niet dan schaadt het niet? Misschien is dat zo, maar wellicht bereiken we meer als we onze middelen investeren in echte beperkende factoren.

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#11
De dynamiek van de Roer wordt deeld bepaald door de wisselende waterstanden.

Als het water begint te stijgen begint er bij mij iets te kriebelen. Zeker als ik op kantoor zit en niet meteen naar de Roer kan.

Ik bepaal mijn verwachtingen voor de waterstanden in de Nederlandse Roer aan de hand van de online waterpeil gegevens voor de Duitse Roer.

Onderstaande tabel maakt mij ongedurig.......
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

De roer is op 6 februari nog verder gestegen tot circa 148.

Met als gevolg dat er weer heel wat oever afgekalfd is.

Het fenomeen is inmidels doorgedrongen tot dagblad de Limburger en de provinciale tv. Jammer dat de berichtgeving niet correct was, maar het draagt misschien toch wel wat bij aan de bekendheid met natuurlijke processen bij de lokale bewoners
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#13
Binnenkort zal ik weer wat nieuwe foto's uploaden van de Roer.

Op het moment is het vrij rustig als gevolg van de lage waterstand.

De tweede helft van de week zal er waarschijnlijk een boel regen gaan vallen in het stroomgebied van de Roer.
Het is spanned wat dat voor de waterstanden gaat betekenen.

Een waterstand van 150 of meer op het meetpunt van onderstaande grafiek kan meteen een doorbraak als gevolg hebben.

Het kan een kwestie van dagen zijn, maar de natuur is onvoorspelbaar. Eventueel kan het nog maanden duren voor er van een definitieve doorbraak sprake is.

Ik hou jullie op de hoogte,
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

De hoeveelheid regen die is gevallen in het stroomgebied van de Roer is maar een fraktie van de hoeveelheid die ik had verwacht.

De hoge waterstanden zullen vooralsnog dan ook uitblijven verwacht ik. Dat betekent dat er deze week nog geen doorbraak zal komen.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

RonJMBerkhout

Hoi Wim,

Ik kom regelmatig bij de Roer vooral om libellen te zoeken. Maar ik vind de rivier zo slecht te bezoeken: slechts op enkele plaatsen kan ik bij de oever komen... Erg jammer, hoewel dit wel veel bezoekers (lees vissers) weert! Weet jij of het toegestaan is om per roeiboot de roer te bevaren?? Ik zie wel zelden een kayak.
Vooralsnog ga ik vooral in Duitsland (vanaf Steinkirchen richting Juellich) over de vele fietspaden langs de roer: ook goed voor Gaffellibel.

Jeroen Nagtegaal

Je mag er niet met een bootje op, dit heeft oa te maken met werkzaamheden. maar je kan wel bij sint odielienberg erop gaan, het vrij saaie stuk heb je dan, daar heb je meen ik wel een vergunning voor nodig.
Groet, Jeroen Nagtegaal
Moderator subforum Ringen

Een geringde vogel gezien of gevonden.
Meld het hier of mail naar ringonderzoek@gmail.com

wimtegels

#17
Je  kunt er in Vlodrop op. En je mag vorig jaar was alleen het traject Vlodrop St. Odilienberg open. Dit in verband met de werkzaamheden aan de Roertunnel.

Je hebt een vergunning van Waterschap Roer en Overmaas nodig.

Deze kun je aanvragen via onderstaande link:

http://www.overmaas.nl/e-loket/vergunninge...noen_op_de_roer

een kano lijkt me handiger dan een roeiboot

Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

#18
Heb overigens vandaag nog een bezoek gebracht aan de Roer. Zoals vrijwel elke dag overigens.

Ondanks het lage water verandert er toch veel.

Hieronder een foto van de plek waar we de doorbraak verwachten zoals die er vandaag uitzag.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Het meanderproces legt allerlei lagen bloot. Deze lagen kun je soms lezen als de bladzijden uit een boek. Je ziet een afwisseling van afzettingen van zand en van klei. Je ziet grindbanken. En soms zie je aan de ijzerhoudende lagen wat oude grondwaterpeilen zijn geweest.

Af en toe spoelen er andere zaken vrij. Oude afvalhopen van de moderne mens.
Zoals drinkbekers uit het plastictijdperk.

Maar soms ook meer bijzondere zaken. Zoals deze boom.

Ik schat hem tussen 5000 en 7000 jaar oud. Wat voor een soort zou het zijn?
Ik hoop dat we nog een en ander van deze boom kunnen onderzoeken
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Jeroen Nagtegaal

Ondertussen is ie doorgebroken volgens berichten en luchtfoto's,

Citeer
Roerbocht bij Vlodrop doorgebroken

De Roermeander bij Vlodrop is doorgebroken. Dat meldt het waterschap Roer en Overmaas. De meander stond al sinds 8 februari op doorbreken. Zondagavond tussen 17.00 en 19.00 is de lus in de Roer uiteindelijk doorgebroken.

Volgens deskundigen komt de doorbraak maar eens in de 100 jaar voor. De doorbraak vond plaats als gevolg van een verdubbelde waterafvoer door regenval in Duitsland. De Roer is nu 150 meter korter.
http://www.l1.nl//L1NWS/_rp_links4_firstEl...13/_pid/links4#

en een filmpje, http://www.l1.nl/popups/mediaplayerpopup/_...mediaType=video
Groet, Jeroen Nagtegaal
Moderator subforum Ringen

Een geringde vogel gezien of gevonden.
Meld het hier of mail naar ringonderzoek@gmail.com

Rinie van Reenen

Interessante berichtgeving, Wim! Leuk, zo'n liveverslag van de ontwikkeling richting doorbraak. Er al geweest intussen?
Groet, Rinie van Reenen

wimtegels

#22
De Roer is nu dus inderdaad doorgebroken. Volgens de pers is dit gebeurd op zondagavond 16 maart tussen 17.00 en 19.00 uur.
Helaas was ik op dit moment niet bij de Roer. Ik zat toen op Texel. Was trouwens ook erg mooi.
In tegenstelling tot de berichtgeving is de Roer niet 150 meter korter maar circa 300 meter korter geworden.

Ik heb de doorbraak bij de Roer voor het eerst gezien op de maandagavond na de doorbraak.
Daarna ben ik meteen weer afgereisd naar het buitenland. Donderdagavond heb ik de Roer toen weer voor het eerst gezien. Daarna natuurlijk weer elke dag.

Vanaf de doorbraak is het heel erg snel gegaan. De precieze hydrologische situatie is moeilijk in te schatten met dit hoge water. Maar ik verwacht dat nu reeds 70 tot 90 % van het water door de doorbraak stroomt. Een klein gedeelte van het water maakt nog maar de omweg rond het eiland. Dit heeft waarschijnlijk als gevolg dat de instroomkant van de omweg rond het eiland vrij snel zal verlanden.

Een dezer dagen zet ik hier weer nieuwe foto's neer. Ik moet me nu eerst voorbereiden voor een interview over de Roer bij de lokale tv.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Alvast even een foto van de doorbraak
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Foto van het begin van de doorbraak op 16 maart.

Deze foto is gemaakt door dhr. Henk Verbeek uit St. Odilienberg.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Nog een overzichtsfoto van 23 maart, waarop het eilandje te zien is.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Hoe uniek is nu zo'n doorbraak?
In ieder geval is zo'n doorbraak voor de huidige nederlandse situatie bij een terrasbeek echt uniek te noemen. Ik neem aan dat het verschijnsel in de Biesbosch meer voorkomt.

De Roer valt pas sinds 1983 onder het beheer van een waterschap. In dit geval Waterschap Roer en Overmaas.

Voor 1983 was de Roer min of meer vogelvrij. Iedere oevereigenaar handelde naar eigen goeddunken. Dit leidde tot dumpen van puin en afval. Ook werd er met wilgentenen gevlochten om het meanderen tegen te gaan. Het zogenaamde batten.

Van 1983 tot 1990 was er sprake van een afname van illegale oeverbeschermingen.
Vanaf 1990 kon het meanderproces weer zijn gang gaan. Naar aanleiding van de status van de Roer in het Natuurbeleidsplan werd de oeverbescherming grotendeels verwijderd.

Het recente meanderproces is dus 18 jaar oud. Hier handelt het om de eerste doorbraak. Maar de rivier bereidt de tweede doorbraak al voor. Deze verwacht ik op zijn vroegst binnen 5 jaar en maximaal binnen 15 jaar.

De berichtgeving in de pers dat dit een maal in een mensenleven of een maal in de honderd jaar voorkomt is dus volslagen onjuist.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Toen ik vanmiddag de Roer bezocht kon ik de gevolgen van de doorbraak prachtig bewonderen.

Er is niet alleen een eiland ontstaan; de totale stroming van de rivier s veranderd. Voorheen redelijk stabiele oevers kalven nu af met een tempo van circa 1 meter per week (grove inschatting).

De waterstand is momenteel circa 70 cm boven het gemiddelde. Om een goede inschatting van de huidige situatie te maken hebben we lagere waterstanden nodig.
Het blijft echter boeien, van dag tot dag!
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Vanmiddag weer een leuke wandeling door de regen gemaakt langs de Roer.

We hebben een foto gemaakt van een bijzondere laag. Boven de ijzerafzetting zit een zwarte laag. Het ziet er uit als asfalt. We proberen te achterhalen wat voor materiaal het is. Als iemand een idee heeft hoor of lees ik dat graag.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

De bever aan de Roer is het niet eens met de manier waarop wilgen worden geknot. Hij doet voor hoe het volgens hem wel moet. Met deze is hij bijna klaar. Circa 10 knotwilgen lagen al helemaal om.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels