Lastige soortgroepen & veelgemaakte fouten

Gestart door nielseimers, februari 24, 2017, 14:10:53 PM

Vorige topic - Volgende topic

Wim Langbroek

#30
Lemna - Bultkroos, Klein kroos, Dwergkroos & Knopkroos:
Voor het determineren van kroos is het van belang dat er naar de boven- en onderkant van het plantje wordt gekeken. Veel van de bijgevoegde foto's van kroos laten een groene massa zien. Deze waarnemingen zijn niet of nauwelijks te valideren, zeker omdat verschillende kroossoorten door elkaar voorkomen. In veel watergangen zijn de bovengenoemde soorten gezamenlijk te vinden.
DwergkroosKlein kroosKnopkroosBultkroos
WetenschappelijkLemna minutaLemna minorLemna turioniferaLemna gibba
Aantal nerven13(-5)3(4-)5(-7)
KleurBleekgroen tot donkergroen glanzend(Licht)groen (zelden rood getint)Groen tot roodachtig (vaak een combi), wortelaanhechting paarsLicht- tot donkergroen, vaak rood aangelopen
CellenKlein tot grootKleinKlein tot grootGroot tot zeer groot
DiktePlatPlat, maximaal een hele kleine welvingPlatPlat tot opgeblazen, boven zwak gewelfd, onder zwak tot sterk gewelfd
Vorm omtrekLangwerpigOmgekeerd eirondOmgekeerd eirondOmgekeerd eirond, ietwat driehoekig/zadelvormig
Lengte1-3 mm1,5-5,5 mm2-4 mm2-6 mm

Opmerkingen
  • Bultkroos: Naast de "bolle" exemplaren die gemakkelijk herkenbaar zijn, zijn er ook platte exemplaren. Platte exemplaren van Bultkroos zijn te herkennen aan de grote cellen aan de onderzijde van het blad (waarneming.nl/waarneming/view/123504200). Klein kroos heeft deze grote cellen niet. Daarnaast is de kleur van Bultkroos opvallend: er zijn vrijwel altijd exemplaren aanwezig die donkerder groen van kleur zijn.
  • Een aanvullend kenmerk voor Dwergkroos is dat de langwerpige schijfjes elkaar niet of nauwelijks raken in het water.
  • De rode kleur aan de onderzijde van Knopkroos begint altijd bij de wortelaanhechting.
  • Veelwortelig kroos - Spirodela polyrhiza, is onmiskenbaar met een rode onderkant, meer dan één wortel per plantje, minimaal elf nerven en 3 tot 10 mm lang.
  • Let ook op Smal kroos - Landoltia punctata. Deze invasieve exoot uit Australië en Zuidoost-Azië wordt sinds 2007 in Nederland gevonden. De soort is goed herkenbaar: weinig maar meer dan één wortel per plantje, onderzijde paarsrood, omgekeerd eironde tot enigszins asymmetrisch halfniervormige schijfjes.
  • Handige foto's celgrootte van Knopkroos.
  • Handige foto's celgrootte van Dwergkroos.

Referenties & handige site:
Tekst: Wim Langbroek
Mvg. Wim Langbroek

nielseimers

#31
Eragrostis pilosa s.l.
Straatliefdegras - Eragrostis pilosa s.l. bestaat uit drie soorten. In België worden deze soorten al lange tijd zonder al te veel problemen onderscheiden. In Nederland doen we dit sinds kort ook. Zeker 99,9% van de waarnemingen betreft Stijf straatliefdegras - Eragrostis multicaulis. De overige 0,1% behoort tot Elbe-liefdegras - Eragrostis albensis en Bochtig liefdegras - Eragrostis pilosa s.s..

Stijf straatliefdegrasElbe-liefdegrasBochtig straatliefdegras
WetenschappelijkEragrostis multicaulisEragrostis albensisEragrostis pilosa s.s.
ZeldzaamheidZeer algemeenVrij zeldzaamZéér zeldzaam
Grootte bloeiende plantKlein, 5-20 cmGroot, 10-60 cmGroot, 10-30 cm
Lengte bloeiwijzeKort tot lang, tot 16 cmLang, 10-27 cmLang, 8-16 cm
Laagste vertakkingen in bloeiwijzeAlleenstaand tot 2 bij elkaarAlleenstaand tot 2 bij elkaarIn kransen van 3-4 bij elkaar
Beharing bij overgang tussen bladschede en bladschijfBovenste én onderste stengelbladen zonder lange harenBovenste bladen meestal kaal, lagere bladen vaak met lange harenBovenste én onderste stengelbladen met enkele lange haren
Langste bloeiwijze vertakkingenIn onderste 1/4e deel van aar, tot 5 cmIn midden van aar, tot 12 cmOnbekend
Vorm bloeiwijzePiramide- tot eivormig, vertakkingen afstaandRuitvormig, vertakkingen afstaandZeer smal, vertakkingen weinig afstaand
AarsteelGladRuw??
Aarsteel t.o.v. aartjeKorter (0,2-1,5 mm)Langer tot even lang, (1,8-)2,5-5(-7) mmIets korter tot iets langer, 1-2,5(-4,5) mm
Aartjes4-7 bloemen4-7 bloemen6-10 bloemen

Opmerkingen:
  • In Heukels' Flora (24e druk, 2020) staat een fout. Bij Eragrostis albensis zitten geen lange haren bij het bovenste stengelblad.
  • Alle Eragrostis soorten hebben een zéér korte rij haren (bijna niet zichtbaar) in plaats van een tongetje. De wel of niet aanwezige, lange beharing bij de overgang van bladschijf naar bladschede, is niet hetzelfde als deze korte rij haren.
  • De lengte van de aartjesstelen kan afwijken van wat in deze tabel beschreven staat. Het is daarom goed om hier niet te veel op te focussen.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#32
Juncus tenuis - ondersoorten:
Tengere rus (Juncus tenuis) komt uit Noord-Amerika en is al in de 19e eeuw ingeburgerd. Tengere rus is morfologisch en genetisch zeer divers en wordt als een aggregaat beschouwd; een complex waartoe meerdere taxa behoren. Recent zijn in Nederland en België drie nieuwe taxa uit dit complex aangetroffen. De taxonomische status is nog onduidelijk, maar in België beschouwt men deze taxa als ondersoorten van Tengere rus. In Nederland inmiddels als soorten, net als in Amerika. Ze zijn over het algemeen een heel slag groter en hebben een heel ander habitus. In tegenstelling tot de meeste adventieve soorten, zijn deze ondersoorten niet te vinden in het stedelijk gebied, maar voornamelijk in natuurgebieden. Vaak samen met Tengere rus. In onderstaande determinatiesleutel worden de vier ondersoorten onderscheiden.

1a. Oortjes bij overgang bladschede naar bladschijf membraanachtig tot leerachtig, veel breder dan lang (0,1-0,5 mm lang), rond aan het uiteinde. 2
1b. Oortjes bij overgang bladschede naar bladschijf doorschijnend, langer dan breed, (2-6 mm lang), meestal spits aan het uiteinde (soms afgerond. 3
2a. Oortjes membraanachtig, witachtig, niet doorschijnend. Bloemdekbladen niet tot weinig uitstaand in vruchttijd. subsp. dichotomus
2b. Oortjes leerachtig en stevig, geelachtig tot oranjebruin, klein. Bloemdekbladen uitstaand in vruchttijd. subsp. dudleyi
3a. Bloeiwijze lang en breder (erg wijd vertakt) met veel ruimte tussen de bloemen (internoden veel langer dan bloemdekbladen). Plant meestal meer dan 70 cm hoog. Vruchten 2-2,5(-3) mm lang, bijna rond, meestal minder dan 3/4e zo lang als de bloemdekbladen. Langste vertakkingen van de bloeiwijze 30 tot 50 mm lang. subsp. anthelatus
3b. Bloeiwijze kort en slank (weinig wijd vertakt), bloemen in kluwens bij elkaar (internoden zelden langer dan bloemdekbladen). Plant meestal veel kleiner dan 70 cm. Vruchten meestal meer dan 3 mm lang, weinig kleiner dan bloemdekbladen. Langste vertakkingen van de bloeiwijze 10-20 mm lang. subsp. tenuis

Opmerkingen:

  • Juncus x sallandiae, de kruising tussen subsp. tenuis en subsp. dudleyi is ook al waargenomen (zie 3e referentie).

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#33
Amsinckia:
Bij waarnemingen van Amsinckia, gaan we tegenwoordig automatisch uit van Kleinbloemige amsinckia (Amsinckia micrantha). Vroeger werden echter meerdere Amsinckia soorten onderscheiden, maar vanwege onduidelijkheid over de soorten destijds (veel synoniemen en onduidelijke soorten), is de kennis hiervan weggezakt. Inmiddels zijn nieuwe sleutels opgesteld op basis van herbariummateriaal, dus wellicht is het interessant om weer eens te kijken welke soorten we kunnen vinden, zeker nu we met DNA analyses meer duidelijkheid kunnen creëren! Alle aangetroffen soorten zijn afkomstig uit het westen van Noord-Amerika.
Determinatiesleutel:
1a.Bloemen groot (2 cm lang, 1,5 cm breed) met opvallende oranje tot rode vlekken in de bloemkeel.Amsinckia eastwoodiae
1b.Bloemen klein (ongeveer 5-10 mm lang) zonder of met weinig opvallende, oranje vlekken in de bloemkeel.2
2a.De vijf kelkslippen vergroeid tot 3 (soms 4) kelkslippen, bloemkroonbuis onder de aanhechting van de meeldraden met 20 nerven.Amsinckia tessellata
2b.De vijf kelkslippen niet vergroeid, bloembuis onder de aanhechting van de meeldraden met 10 nerven.3
3a.Bloemen met behaarde plooien in de keel, aanhechting van de meeldraden onder het midden van de bloemkroonbuis.Amsinckia lycopsoides
3b.Bloemen zonder behaarde plooien in de keel, aanhechting van de meeldraden in of boven het midden van de bloemkroonbuis.4
4a.Meeldraden op ongelijke hoogte ingeplant, bovenste deel stengel naast lange, afstaande haren, tevens met dichte, fijne, zijde-achtige, teruggeslagen beharing, bloemen zonder schutbladen.Amsinckia retrorsa
4b.Meeldraden op gelijke hoogte ingeplant, bovenste deel stengel enkel met met korte en lange, stijf afstaande beharing, bloemen zonder schutbladen of onderste bloemen met schutbladen.5
5a.Onderste bloemen met schutbladen, bloemen lichtgeel, 5(-7) mm, bloembuis niet boven kelkslippen uitstekend, nootjes 2-2,5 mm, kelk weinig verlengd na de bloei (van 4-5 naar 5-7 mm).Amsinckia micrantha
5b.Bloemen zonder schutbladen, bloemen oranjegeel, (5-)7-10 mm, bloembuis duidelijk boven kelkslippen uitstekend, nootjes 2,5-3,5 mm, kelk verlengd na de bloei (van 5-7 naar 8-12 mm).Amsinckia intermedia

Opmerkingen:
  • Amsinckia lycopsoides: Laatste vondst in 1971 (Nederland) en 1970 (België).
  • Amsinckia tessellata: Laatste vondst in 1940 (Nederland) en 1953 (België).
  • Amsinckia retrorsa: Laatste vondst in 1939 (Nederland) en 1937 (België).
  • Amsinckia eastwoodiae: Eenmalig in België in 1924.
  • Amsinckia micrantha: Ingeburgerd.
  • Amsinckia intermedia: Onzeker of dit een andere soort betreft dan A. micrantha.
  • Amsinckia menziesii: Verouderde naam, werd gebruikt voor A. micrantha en A. intermedia.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#34
Hyacinthus vs. Hyacinthoides
Er os veel onduidelijkheid over het voorkomen van Wilde hyacint (Hyacinthoides non-scripta), Spaanse hyacint (Hyacinthoides hispanica) en hun kruising, Basterdhyacint (Hyacinthoides x massartiana). In België is Wilde hyacint inheems, maar in Nederland zijn alle drie de taxa geïntroduceerd. Er zijn verschillende opvattingen over het voorkomen van de drie taxa, op waarneming.nl en waarnemingen.be onderscheiden we ze wel. Een andere opvatting is dat de oudersoorten niet in zuivere vorm voorkomen in Nederland en dat alle dergelijke planten toch opgevat moeten worden als de uiterste vormen van de H. x massartiana hybride zwerm.
Allereerst het onderscheid tussen Hyacint (Hyacinthus) en de Boshyacint (Hyacinthoides):
HyacinthusHyacinthoides
KroonbladenHalverwege vergroeidAan de voet vergroeid
Schutbladen bij bloemÉén kleineTwee ongelijke



Hyacinthoides:
H. non-scriptaH. x massartianaH. hispanica
BloeiwijzeVrij sterk naar één zijde hangendLicht naar één zijde hangendRecht overeind
BloemenAan één zijde van de stengel ingeplantRondom de stengel ingeplantRondom de stengel ingeplant
BloemvormBuisvormigOpen klokjeWijd open klokje
KroonbladenSterk omgekrulde topLicht omgekruldMeestal niet omgekruld
MeeldradenBinnenste 3 max ¾ zo lang als buitenste 3¾ zo langEven lang
Buitenste meeldradenBuitense meer dan 70% met kroonbladOngeveer 70% vergroeidMinder dan 70% vergroeid
HelmknoppenZacht geel/crème kleurigZacht geel tot bleek groen-blauwBleek blauw tot blauw
Bloemsteel3-10 mm8-20 mm10-20 mm
BloemkleurDiep-blauw, soms lichterBleek tot donker blauw, roze of witLicht blauw tot blauw, wit of roze
Lengte blad20-45 cm20-5020-50
Breedte blad7-25 mm10-3010-35
GeurVooral op warme dagenZwak geurendGeen geur

Opmerkingen:
  • Determinatie wordt enorm bemoeilijkt door de tussenvormen tussen de drie taxa. Om volledig zeker te zijn, moet je een bloem doorsnijden, open vouwen en de binnenzijde fotograferen.
  • De kleur van de helmknoppen is slechts in een bepaalde fase blauwig, hele jonge helmknoppen of juist oude helmknoppen zijn vaak gewoon licht geel.
  • De kleur van de helmknoppen is enkel een betrouwbaar kenmerk bij paarsbloemige exemplaren.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#35
Bolboschoenus:
Bolboschoenus is een genus met enkele nauw verwante soorten die lastig uit elkaar te houden zijn, en dat geldt in het bijzonder voor het Bolboschoenus maritimus complex waartoe de soorten in Noordwest-Europa behoren. In Nederland zijn Heen (Bolboschoenus maritimus) en Oeverbies (Bolboschoenus laticarpus) vrij algemeen. In onze buurlanden zijn ook Bolboschoenus yagara en Bolboschoenus planiculmis aanwezig. Van die twee soorten is B. planiculmis ook al aangetroffen in Nederland, maar is (nog) erg zeldzaam.

Determinatie op basis van de doorsnede van de nootjes:
De meest betrouwbare diagnostische kenmerken zijn te vinden in de morfologie van de drie lagen van de nootjes (de vruchten). De buitenste laag heet het exocarp, de tweede laag heet het mesocarp en de binnenste laag heet het endocarp. Deze drie lagen zitten om het daadwerkelijke zaadje.
1a. Nootjes driehoekig, exocarp dunner dan mesocarp.2
1b. Nootjes niet driehoekig, exocarp dikker dan of even dun als mesocarp.3
2a. Nootjes smal (1.6-1.8 mm) driehoek gelijkzijdig, exocarp erg dun.(B. yagara)
2b. Nootjes breed (2.0-2.4 mm), driehoek ongelijkzijdig (meer afgeplat), exocarp vrij dun.B. laticarpus
3a. Nootjes lensvormig, exocarp twee keer zo dik als mesocarp, stijl meestal driedelig.B. maritimus
3b. Nootjes plat tot ingedeukt, exocarp even dik als mesocarp, stijl meestal tweedelig.(B. planiculmis)

Determinatie op basis van bloeiwijze:
Wanneer de nootjes nog niet ontwikkeld zijn, is determinatie op basis van de bloeiwijze ook mogelijk. Dit wordt enigszins bemoeilijkt door de vele vormen van Heen, maar is (met enige ervaring) aardig te doen. Bolboschoenus yagara en Bolboschoenus planiculmis lijken qua bloeiwijze meer op Heen, met een meer compacte bloeiwijze, waarbij de steel van de aartjes maximaal twee keer zo lang als de aartjes. Bij Oeverbies is bij enkele aartjes de aarsteel minstens twee keer zo lang als de aartjes.



Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#36
Asplenium trichomanes - Steenbreekvaren ondersoorten:
Steenbreekvaren kent vier ondersoorten, in Nederland en België behoren bijna alle exemplaren tot subsp. quadrivalens. Vroeger is subsp. trichomanes waargenomen, of deze soort nog aanwezig is, is niet duidelijk. Recent is subsp. pachyrachis ontdekt op een klein aantal plaatsen (Gilze, Katwijk, Rijen en Haarlem). De ondersoort subsp. hastatum is nog niet aangetroffen in Nederland.
1a. Bladveren relatief lang, afstaand tot overhangend, deelblaadjes meestal niet overlappend, deelblaadjes meestal 1-2 keer zo lang als breed.2
1b. Bladveren relatief kort en gedrongen, tegen substraat aanliggend, deelblaadjes meestal overlappend, deelblaadjes meestal 1,5-4 keer zo lang als breed.3
2a. Op zure bodem (bosgreppel, boomvoet), middelste deelblaadjes min of meer rond, sporen 29-35 um, lichtbruin.subsp. trichomanes
2b. Kalkminnend (soms op basisch tot zuur substraat), middelste deelblaadjes eirond tot langwerpig, sporen 34-42 um, donkerbruin.subsp. quadrivalens
3a. Bovenzijde blad meestal blauwgroen, deelblaadjes met aan weerszijden 2-6 duidelijk tanden, sporen 31-42 um, barnsteenkleurig, onder binoculair doorschijnend.subsp. pachyrachis
3b. Bovenzijde blad meestal geelgroen, deelblaadjes met veel kleine tandjes, sporen 36-42 um, bruin, onder binoculair niet doorschijnend.subsp. hastatum

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#37
Akkerklaver, Uitstaande klaver & Liggende klaver:
Akkerklaver (Trifolium aureum) en Uitstaande klaver (Trifolium patens) zijn relatief onbekende dubbelgangers van Liggende klaver (Trifolium campestre). De soorten komen wild voor in Europa, en Akkerklaver komt zelfs wild in het zuiden van België voor. In de rest van België en in Nederland komt Akkerklaver adventief voor. Uitstaande klaver is adventief in België aangetroffen, maar nog niet in Nederland.
Liggende klaverAkkerklaverUitstaande klaver
Grootte plant10-60 cm met dunne stengel10-60 cm met stevige stengel10-60 cm met vrij dunne stengel
Middelste deelblaadjeDuidelijk gesteeldZittendLicht gesteeld
Vorm steunblaadjesBreed eivormig, vaak stengelomvattendLang lancetvormig, niet stengelomvattendBreed eivormig, vaak stengelomvattend
Lengte steunblaadjesKorter dan bladsteelLanger dan bladsteelKorter dan bladsteel
Bloeiwijze0,7-1 cm met 20-30 bloemen1-1,5 cm met 20-40 bloemen1-1,5 cm met 12-20 bloemen
Bloemgrootte4-5 mm5-7 mm5-7 mm
Bloemkleurlichtgeel tot geelgeeloranjegeel
BladZwak gezaagd met afgeknotte of uitgerande topZwak gezaagd met afgeknotte of uitgerande topScherp gezaagd met spitse top
Stijl<0,8 mm, korter dan de vruchtHoogstens 1/3e zo lang als de vrucht>0,8 mm, even lang of langer dan de vrucht
PeulenMet 1 zaadjeMet 1-2 zaadjes?

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#38
Symphytum - Symphytum:
In Nederland en België komt alleen Gewone smeerwortel wild voor. Er zijn echter diverse andere soorten, kruisingen en cultivars in omloop, waardoor er inmiddels 9 taxa verwilderd aangetroffen zijn. Samen met Duitsland en Engeland zitten we inmiddels op 12 taxa. Onderstaande determinatiesleutel is een gecombineerd werk van verschillende determinatiesleutels (zie referenties).

Determinatiesleutel:
1a. Bloemen met blauw of paars. 2
1b. Bloemen eenkleurig wit of geel. 7
2a. Kroonslippen en kroonbuis ofwel verschillend van kleur (resp. wit en blauwig wit) ofwel eenkleurig blauwachtig wit. S. x hidcotense
2b. Kroonslippen en kroonbuis duidelijk eenkleurig blauw of paars. 3
3a. Stengelbladen niet langs stengel aflopend. 4
3b. Stengelbladen langs stengel aflopend. 5
4a. Kelk meer dan 2/3e ingesneden. Symphytum asperum
4b. Kelk minder dan 3/5e ingesneden. Symphytum x norvicense
5a. Bloemen paars. S. officinale subsp. officinale
5b. Bloemen blauw, maar in knop vaak paarsrood. 6
6a. Plant 40-60 cm hoog, kelk maximaal tot halverwege ingesneden. S. caucasicum
6b. Plant 80-150 cm hoog, kelk meer dan de helft ingesneden. S. x uplandicum
7a. Rozetbladen met diep hartvormige bladvoet Symphytum cordatum
7b. Rozetbladen zonder of met ondiep hartvormige bladvoet. 8
8a. Stengelbladen langs stengel aflopend. S. officinale subsp. bohemicum
8b. Stengelbladen niet langs stengel aflopend. 9
9a. Slippen aan binnenzijde kroonbladen buiten bloemkroon stekend. S. bulbosum
9b. Slippen aan binnenzijde kroonbladen niet buiten bloemkroon stekend. 10
10a. Bloemkroon volledig wit, kelk minder dan 1/2e ingesneden. S. orientale
10b. Bloemkroon (vooral de slippen) bleekgeel tot geel, kelk meer dan 1/2e ingesneden. 11
11a. Stengel sterk vertakt, middelste stengelbladen met bladsteel, bovenste zittend en niet aflopend. S. tauricum
11b. Stengel niet tot weinig vertakt, middelste stengelbladen zittend of met bladsteel, bovenste zittend tot licht aflopend. 12
12a. Losse exemplaren, met knollen, knoppen meestal groen, middelste stengelbladen zittend, bovenste stengelbladen licht aflopend, kroonschubben toegespitst, vrij deel meeldraad korter dan helmknop. S. tuberosum
12b. Zodenvormend, geen knollen, knoppen meestal roodachtig, middelste stengelbladen gesteeld, bovenste stengel bladen zitten, kroonschubben afgerond, vrije deel meeldraad langer dan helmknop. S. grandiflorum

Opmerkingen:

  • Symphytum ibericum beschouwen wij als synoniem voor Symphytum grandiflorum, maar verschilt door de kleinere kelk (3-6 mm t.o.v. 6-8 mm) en kleinere bloemen (14-16 mm t.o.v. 20-24 mm).
  • In Nederland onderscheiden we de ondersoorten van Gewone smeerwortel niet. subsp. officinale heeft bloemen die crèmekleurig, paars of licht paars met donkere strepen zijn, een stengel van meestal meer dan 1 meter hoogte en bloemen van meer dan 16 mm lang. subsp. bohemicum heeft licht crèmekleurige bloemen met een stengel van meestal minder dan 1 meter hoogte en bloemen van minder dan 16 mm lang.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#39
Poa annua, Poa infirma & Poa supina:
Poa infirma is inheems in Europa, maar wordt voorlopig nog niet als inheems gezien in België en Nederland. De soort wordt sinds 2016 waargenomen in Nederland en België en wordt op steeds meer locaties gevonden, maar nagenoeg alleen op campings. De soort is hier als adventief uit Zuid(west)-Europa is terecht gekomen via caravans en tenten. De standplaatsen van caravans verkeren in een zichzelf constant resettend pioniersstadium, waarop de soort lijkt te gedijen. Poa infirma lijkt sterk op Straatgras (Poa annua), maar is (vooral in het voorjaar) herkenbaar een de bleekgroene kleur, de sterker gedrongen bloeiwijze (zonder terugstaande vertakkingen), de kleinere lemma's en vooral de kleinere helmknoppen. In onderstaande tabel wordt weergeven hoe de soort te onderscheiden is van Poa annua, maar ook van Poa supina. Deze laatste soort schijnt gebruikt te worden voor tuinzoden. In Nederland en België is deze soort nog niet bekend.
Poa annuaPoa infirmaPoa supina
LevensvormEenjarigEenjarigTweejarig
WortelsZonder onder/bovengrondse worteluitlopersZonder onder/bovengrondse worteluitlopersMet bovengrondse worteluitlopers
BloeiwijzeDichtbloemig, 1-7(-10) cm, 1,2-1,6 keer zo lang als breedDichtbloemig, 1-6 cm, 1,5-3 keer zo lang als breedLosbloemig, 2,5-5 cm, 1-2 keer zo lang als breed
VertakkingenAanliggend tot afstaand tot teruggeslagenAanliggend tot 45 graden afstaand.Aanliggend tot afstaand tot teruggeslagen
Stengel2-20(-45) cm, opstijgend tot rechtopstaand2-15 cm, opstijgend tot rechtopstaand8-12(-20) cm, liggend
Tongetje0,5-3(-5) mm0,5-3 mm0,6-1 mm
BladtopLicht bootvormigSterk bootvormigSterk bootvormig
Lemma2,5-4 mm2-2,5 mm1,7-4 mm
Helmknoppen0,6-1,1 mm0,1-0,6 mm(1.25)-1,5-2,5 mm
PloïdieTetraploïd (2n=28)Diploïd (2n=14)Diploïd (2n=14)

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#40
Pulmonaria - Gevlekt longkruid & Italiaans longkruid:
Er is weer een dubbelganger opgedoken en wederom is het niet altijd even gemakkelijk om deze te onderscheiden. Gevlekt longkruid (Pulmonaria officinalis) is hier inheems, maar wordt ook al zeer lang als tuinplant toegepast. Italiaans longkruid (Pulmonaria saccharata) is inheems in Frankrijk en Italië en wordt recent als tuinplant toegepast.
Gevlekt longkruidItaliaans longkruid
BladbeharingBultjes met stekelharen aanwezig, ten minste aan onderzijdeBultjes met stekelharen afwezig
Vlekken op bladVaak geïsoleerdVaak samenvloeiend
Bladvoet grondstandige bladenAfgeknot tot hartvormigVrij geleidelijk in bladsteel overgaand
Binnenzijde bloemenVolledig kaalMet ring van haren
Bloemkleur (zie ook opmerkingen)Roze en al gauw blauw wordendVrij lang roze blijvend,maar uiteindelijk blauw

Opmerkingen:
  • Pulmonaria saccharata kent net als Pulmonaria officinalis enkele cultivars, waardoor bloemkleur niet altijd bruikbaar is, maar zij heeft over het algemeen meer roze blijvende bloemen, waardoor je een geleidelijke overgang ziet. Bij Pulmonaria officinalis zie je de bloemen al gauw blauw worden.
  • Pulmonaria saccharata wordt ook wel Tuinlongkruid genoemd.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#41
Stellaria - Duinvogelmuur & Vogelmuur:
Een rode stengel in combinatie met een bleekgroene bladkleur is NIET voldoende om iets Duinvogelmuur te noemen. Bij droge en/of schrale omstandigheden zal Vogelmuur dit beeld ook vertonen. Dit mag enkel als zoekbeeld gebruikt worden, maar verdere determinatie vereist toch echt een loepje. Zoek naar openstaande kelkbladen totdat je ergens stijl en meeldraden nog ziet zitten.
DuinvogelmuurVogelmuur
KroonbladenAfwezig tot zeer klein (<3 mm)Aanwezig (>3 mm)
KlierharenAfwezigAl of niet aanwezig op kelkblaadjes
Meeldraden(1-)33(-9)
StijlDirect na ontspringen uit vruchtbeginsel omkrullendEerst omhooggericht, daarna omkrullend
Zaden<0.8 mm, lichtbruin>0.8 mm, donker roodbruin

Referenties:
  • Blumen in Schwaben
  • New Flora of the British Isles, 3rd edition, Stace
  • Heukels' Flora (24e druk)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#42
Capsella - Herderstasje & Rood herderstasje:
Rood herderstasje (Capsella rubella) lijkt sterk op Herderstasje (Capsella bursa-pastoris) en wordt in het buitenland onderscheiden. In Nederland is er discussie of Capsella rubella wel een eigen soort is en het voorkomen van een hybride tussen beide taxa maakt het determineren nog iets lastiger.
Capsella rubellaCapsella bursa-pastoris
GrootteKlein, 5-30 cmFors, 5-50 cm
Kroonbladen1,5-2,0 mm, weinig langer dan kelkbladen>2 mm lang, langer dan kelkbladen
VruchtvormEven lang als breed, met holle zijdenLanger dan breed, met rechte tot bolle zijden
VruchtrandVerdikt aan de topOnverdikt aan de top
KelkblaadjesVolledig kaalBehaard
Kleur vruchten en kelkMeestal roodMeestal groen
Kleur kroonbladenWit met zéér lichte rode tintWit
ZadenWeinigVeel

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#43
Viola - Bleeksporig bosviooltje & Donkersporig bosviooltje:
Bleeksporig bosviooltje en Donkersporig bosviooltje hebben zijn op basis van alleen de kleur van de spoor niet betrouwbaar te onderscheiden, die is te variabel. De determinatie wordt bemoeilijkt door het voorkomen van een kruising tussen beide soorten. Volgens Heukels' Flora en Stace is deze kruising, (Viola x bavarica), grotendeels onvruchtbaar, dus als je een populatie aantreft met min of meer dezelfde morfologische kenmerken, zul je toch te maken hebben met een van de oudersoorten. Bij de kruising zou je hoogstens enkele exemplaren aan mogen treffen, en in nabijheid van de oudersoorten. De kruising is intermedair in alle kenmerken. Aangezien de oudersoorten sterk op elkaar lijken, is de kruising daarom lastig te identificeren. Vooral bij exemplaren met een spoor die dezelfde kleur heeft als de kroonbladen, is het noodzakelijk om zo veel mogelijk andere kenmerken te bestuderen.
Bleeksporig bosviooltjeDonkersporig bosviooltje
WetenschappelijkViola rivinianaViola reichenbachiana
Kleur spoorWit tot licht paars, lichter dan de kroonbladenDonkerpaars, donkerder dan de kroonbladen
KelkaanhangselLanger dan 1 mm, de ondersten na de bloei uitgroeiendKorter dan 1 mm, niet uitgroeiend
Groeve op spoorAanwezigAfwezig
Vorm spoorVerbreed knotsvormigSmal blijvend
Kleur kroonbladenNeigend naar paarsblauwNeigend naar paarsrood
Zijdelingse kroonbladenBreder, bovenste kroonbladen aan voet bedekkendSmaller, bovenste kroonbladen niet bedekkend
Onderste franjes van steunblaadjesKorter dan breedte van steunbladLanger dan breedte van steunblad
StengelbladenSmaller dan grondbladenEven smal als grondbladen

Referenties:
  • Blumen in Schwaben
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • New Flora of the British Isles (Stace, 2019)
  • Hybrid Flora of the British Isles (Stace, 2015)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#44
Geranium tuberosum agg.
Dit complex omvat drie sterk gelijkende soorten.
Geranium tuberosumGeranium malviflorumGeranium macrostylum
Kroonbladen8-15 mm, even lang als breed17-22 mm, langer dan breed12-17 mm, even lang als breed
Kelkbladen4-7 mm, niet beklierd8-10 mm, niet beklierd8-11 mm, beklierd
Stijl in vruchttijd18-22 mm25 mm16-18 mm
Breedte grondbladen6-8 cm5 cm6-8
Bladlobben grondbladen5-955-9
Zijlobben 2e orde3-6 paar3-4 paar3-6
Rhizoom/knolRondEivormigOnregelmatig gelobd
Nervatuur in kroonbladen5-7, middelste vertakt3-5, meestal onvertakt5-7, middelste drie vertakt
Stengelbladen1-2 bladenGeen1 paar

Opmerkingen:
  • De gesteelde stengelbladen niet verwarren met de zittende steunblaadjes.
  • Het kenmerk van de nervatuur in de kroonbladen is op eigen constatering.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#45
Malva - Klein, Rond, Groot, Kleinbloemig kaasjeskruid & Dessertbladen:
Deze groep aan Kaasjeskruiden onderscheidt zich van Muskuskaasjeskruid en Vijfdelig kaasjeskruid doordat de rozetbladen niet diep ingesneden zijn, maar vrij oppervlakkig gelobd.
RondGrootKleinKleinbloemigDessertbladen
Wetenschappelijke naamM. pusillaM. sylvestrisM. neglectaM. parvifloraM. verticillata
Beharing bladsteelDicht, merendeels afstaandDicht, merendeels afstaandDicht, merendeels aangedruktSpaarzaam, merendeels aangedruktDicht, merendeels afstaand
Rozetbladen insnijdingOndiepOndiepOndiepOndiepDiep
BladtandenVrij langBreedBreedBreedBreed
Paarse vlek in midden bladAfwezig tot enkel op nervenAfwezig tot ook op bladAfwezig tot enkel op nervenAfwezig tot enkel op nervenAfwezig tot ook op blad
BladKleinGroot: 5-10 cmKlein: (1,5-)3-7 cmKleinGroot
StengelLiggendErectLiggendErectErect

Opmerkingen:
  • Maak onderscheid tussen rozetbladen en stengelbladen.
  • Deze tabel is deels op eigen constateringen samengesteld.

Referenties:
  • Blumen in Schwaben
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
  • The Vegetative Key to the British Flora (Poland & Clement, 2009)
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#46
Trifolium & Medicago - Kleine, Liggende en Hopklaver:
Er zijn drie zeer algemene, geelbloemige klavers. Ze lijken in eerste instantie vrij sterk op elkaar, maar verschillen in veel opzichten.
Kleine klaverLiggende klaverHopklaver
Lengte bloemen2,5-3 mm4-5 mm2-3 mm
Bloemhoofdje5-20 bloemen20-30 bloemen10-50 bloemen
KelkKaalKaalbehaard
VruchtEivormig, klein, verborgen in kroonbladenEivormig, klein, verborgen in kroonbladenIngerold, groot, zichtbaar
Kroonbladen na bloeiBruin, niet opgezwollenBruin, sterk opgezwollenAfvallend
BladtopUitgerand of afgerondUitgerand of afgerondMet een uitstekend topspitsje
Middelste deelblaadjeIets langer gesteeldDuidelijk langer gesteeldDuidelijk langer gesteeld
Blad en stengelbeharingMeestal vrij kaalMeestal vrij kaalVrij sterk behaard in jong stadium
SteunblaadjesLengte is meer dan de helft van de bladsteelLengte is minder dan de helft van de bladsteelLengte is de helft van de bladsteel
StengelRondRondVierkantig

Opmerkingen:
  • De mate waarin het middelste deelblaadje langer gesteeld is dan de zijdelingse deelblaadjes hangt af van het stadium. De rozetbladen kunnen bij Liggende klaver ook vrij kort gesteeld zijn.
  • Er zijn enkele zeldzame, adventieve dubbelgangers van Liggende klaver: Akkerklaver en Uitstaande klaver.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#47
Pinguicula grandiflora:
Pinguicula grandiflora, een lookalike van ons inheemse Vetblad (Pinguicula vulgaris) wordt aangeboden als tuinplant en wordt sporadisch aangetroffen. Dit lijkt altijd terug te leiden te zijn tot introducties.
Pinguicula vulgarisPinguicula grandiflora
Lengte bloem15-2520-40 mm
Lengte spoor3-6 mm, minder dan de helft v/d rest v/d bloem9-24 mm, meer dan de helft v/d rest v/d bloem
KroonbladenNiet geaderdDonker geaderd
SpoorNaar beneden gekromdRecht
BovenlipWeinig teruggeslagenDuidelijk teruggeslagen


Opmerkingen:
  • De spoor begint vanaf de aanhechting van de bloemsteel.
  • Wanneer de bloem nog niet volledig ontwikkeld is, is de spoor bij Pinguicula grandiflora ook teruggekromd, de spoor wordt later pas recht.

Referenties:Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#48
Rhinanthus - Grote ratelaar & Kleine ratelaar:
Ratelaars zijn over het algemeen vrij goed op naam te brengen, maar aan het eind van de bloei en bij foto's van te grote afstand is het erg lastig. De kruising Rhinanthus x fallax is zeldzaam en is erg lastig aan te tonen. Probeer bij twijfelgevallen de bloem uit te trekken en naast een meetlatje te fotograferen.
Grote ratelaarKleine ratelaar
Bovenste schutbladenBleekgroen, lichter dan de stengelbladenDonkergroen, even donker als de stengelbladen
Onderste bladrandtanden van schutbladenMeer dan 3 keer zo lang als breedMinder dan 3 keer zo lang als breed
Lengte bloemkroon1,5-2,5 cm1-1,5 cm
Vorm kroonbuisVerbreed naar de basisRecht
Lengte kroonbuisLanger dan kelkKorter dan kelk
BloemkeelGeslotenOpen
Tand op bovenlip2 mm, langer dan breed, wit of paarsmaximaal 1 mm, wit, paars of blauw

Opmerkingen:
  • De kruising Rhinanthus x fallax is in alle opzichten intermediair, bij een potentiële vondst, is het noodzakelijk om alle kenmerken te bekijken.
  • Vegetatief zijn de soorten niet te onderscheiden, kies dan voor Rhinanthus spec.
  • Verwijder bij twijfelgevallen een bloem uit de kelk en fotografeer deze in zij-aanzicht, bij voorkeur met een liniaal er naast.
  • Er worden meer soorten onderscheiden die nog niet in Nederland of België vastgesteld zijn. Om deze reden is het extra belangrijk om zo veel mogelijk kenmerken te bekijken.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#49
Dipsacus - Kleine kaardenbol & Slanke kaardenbol:
Kleine kaardenbol (Dipsacus pilosus) is een inheemse soort, maar recent is Slanke kaardenbol (Dipsacus strigosus) opgedoken en die is inmiddelsingeburgerd is. Probeer altijd de breedte van het bloemhoofdje op te meten wanneer deze niet langer in bloei staat.
Dipsacus pilosusDipsacus strigosus
Breedte uitgebloeid hoofdje15-20 mm30-40 mm
HelmknoppenPaarsGeelgroen
KelktandenNauwelijks tot niet buiten bloemen stekendDuidelijk buiten bloemen stekend
BloemkleurWitLichtgeel

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#50
Onopordum - Echte wegdistel & Tuinwegdistel:
In 2017 kwamen we er achter dat onze Wegdistel (Onopordum acanthium) niet één soort betreft, maar dat er tevens een kruising met Onopordum illyricum bestaat: Onopordum x beckianum. Deze kruising is net zo algemeen voorkomend als onze inheemse Wegdistel die we Echte wegdistel Onopordum acanthium s.s. hebben genoemd. De gevallen waar de diagnostische kenmerken niet goed zichtbaar zijn, hebben we Onopordum acanthium agg. genoemd.
Onopordum acanthium s.s.Onopordum x beckianum
OmwindselKaal tot zwak wollig behaardSterk wollig behaard
BladenGrijsgroen, licht wollig behaardWitgroen, sterk wollig behaard

Opmerkingen:
  • De witwollige beharing op de bladen verdwijnt na verloop van tijd en is daardoor niet altijd even betrouwbaar.
  • Echte wegdistel komt voornamelijk voor in de duinen, Zuid-Limburg en het rivierengebied. Tuinwegdistel lijkt in het hele land voor te komen.
  • Het is nog niet duidelijk of zowel Onopordum illyricum als Onopordum x beckianum voorkomen of slechts één van beide.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

wetzels

#51
Oenothera - Teunisbloem
Deze determinatiesleutel is vertaald uit "The genus Oenothera (Onagraceae) in Belgium" (zie referenties).

1 Kroon wit of roze    - -> 2
1 Kroon (bleek)geel    - -> 3
2 Bloemen tweezijdig symmetrisch. O. lindheimeri
2 Bloemen alzijdig symmetrisch. O. rosea
3 (1) Bloemen openen's ochtends. Vruchtbeginsel aan de top verbreed en gevleugeld. O. fruticosa subsp. glauca
3 Bloemen openen's avonds    - -> 4
4 Zaden rond. O. stricta
4 Zaden hoekig    - -> 5
5 Stijl langer dan meeldraden. Kroonblad groter dan 30 mm (tot 55mm)    - -> 6
5 Stijl tot even lang als de meeldraden. Kroonblad kleiner dan 30 mm     - -> 9
6 Kelk (geel)groen. Stengel heeft geen haren met rode basis. O. oehlkersii
6 Kelk rood gestreept. Stengel heeft haren met rode basis    - -> 7
7 Blad vlak, tot 25 mm breed, ongetand. Bovenkant blad en (vrucht)knop behaard. O. hirsutissima
7 Blad gegolfd, tot 40 mm breed. (Vrucht)knop beklierd    - -> 8
8 Kelk egaal intens rood O. rubricalyx
8 Kelk gestreept of vaag rood O. glazioviana
9 (5) Jonge (vrucht)knoppen met witte lange haren. Bovenkant stengelbladen viltig. Vruchtkapseltanden stomp of uitgerand    - -> 10
9 Jonge (vrucht)knoppen met vrij veel klierharen. Vruchtkapseltanden spits of afgerond    - -> 12
10 Stengel met (veel) haren met rode basis en gegolfd blad O. depressa
10 Stengelbladeren vlak    - -> 11
11 Vruchtkapseltanden uitgerand O. canovirens
11 Vruchtkapseltanden stomp O. villosa
12 (9) Stengelbladen smal. Bloeiwijze bij aanvang gebogen. Kroonbladen tot 20 mm. Kelktoppen uiteenwijkend    - -> 13
12 Stengelbladen elliptisch tot lancetvormig. Bloeiwijze recht. Kelktoppen parallel eindigend    - -> 15
13 Kelktoppen 2-3 mm., U-vormig uiteenwijkend. Kroonblad 6-12 mm. O. parviflora
13 Kelktoppen 2-9 mm., V-vormig uiteenwijkend. Kroonblad 10-20 mm.    - -> 14
14 Stengel (beneden) donkerrood. O. subterminalis
14 Stengel groen of beneden rood aangelopen. [O. biennis × oakesiana] O. issleri
15 (12) Stengel boven zonder haren met rode basis. Bloeiwijze uniform groen    - -> 16
15 Stengel boven met haren met rode basis. Bloeiwijze groen tot rood aangelopen    - -> 20
16 Plant vrijwel kaal O. nuda
16 Plant dichtbehaard deels met klierharen    - -> 17
17 Kroonblad 20-30 mm [O. biennis]    - -> 18
17 Kroonblad 10-20 mm    - -> 19
18 Stengelblad lancetvormig. Kroonblad zo breed als lang. Vruchten kaal O. cambrica var. impunctata
18 Stengelblad breder Kroonblad langwerpig. Vruchten beklierd O. biennis
19 (17) Kroonblad 9-12 mm. Kelkbuis tot 30 mm. Kelktoppen 3-4 mm. O. deflexa
19 Kroonblad 10-20 mm. Kelkbuis tot 40 mm. Kelktoppen 5-7 mm. O. victorinii
20 (15) Stengelbladrand gegolfd. Kelk rood gestreept. Kroonblad 25-30 mm. [O. biennis × glazioviana] O. fallax
20 Stengelblad vlak. Kelk groen of wat rood overlopen. Kroonblad 10-28 mm.   - -> 21  Nb. O. ersteinensis heeft ook vaak een rood gestreepte kelk.       
21 Bloeiwijze-as bij aanvang bloei rood    - -> 22
21 Bloeiwijze-as bij aanvang bloei groen    - -> 24
22 Haarbasis cilindrisch: hoger dan breed. Stengel rood. [O. biennis] O. ersteinensis
22 Haarbasis conisch: even hoog als breed. Stengel (onderaan) groen.    - -> 23
23 Kelkbuis tot 15-25 mm. Kroonblad 10-20. O. rubricaulis
23 Kelkbuis tot 25-35 mm. Kroonblad 20-28. O. rubricauloides
24 (21) Kroonblad 6-12 mm. O. royfraseri
24 Kroonblad 15-30 mm    - -> 25
25 Stengelblad lancetvormig met rode hoofdnerf. Stengel (onderaan) rood. Bloeiwijze ijl. O. pycnocarpa
25 Stengelblad elliptisch-lancetvormig met witte of rode hoofdnerf. Stengel geheel groen. Bloeiwijze dicht. O. cambrica var. cambrica

Opmerkingen:

  • Niet in de sleutel opgenomen, maar al wel waargenomen zijn O. affinis, O. angustissima, O. casimiri, O. cruciata, O. drawertii, O. elata, O. laciniata, O. oakesiana, O. paradoxa, O. perennis, O. speciosa, O. suaveolens en O. x albivelutina.
  • Teunisbloemen kunnen vanaf ongeveer augustus aan een tweede bloei beginnen. Op dit moment zijn kroonbladlengtes vaak afwijkend en is het niet altijd meer mogelijk om de soort vast te stellen.
  • De minimale kenmerken die gefotografeerd dienen te worden zijn (1) Gehele plant, (2) Lengte kroonbladen en (3) aanwezigheid rode bultjes op stengel in bloeiwijze!
  • Teunisbloemen zijn genetisch zeer complex, kruisingen zijn niet zeldzaam en kunnen stabiele populaties vormen. In de determinatiesleutels (zie referenties) zijn gestabiliseerde kruisingen opgenomen, maar regelmatig worden sporadische kruisingen gevonden waar je met determineren vast zult lopen.

Referenties:
Tekst: Peter Wetzels
Met vriendelijke groet,
Peter Wetzels

nielseimers

#52
Malva - Vijfdelig kaasjeskruid & Muskuskaasjeskruid:
Vijfdelig kaasjeskruid en Muskuskaasjeskruid zijn op habitus en bladvorm lastig tot niet te onderscheiden. Probeer altijd de aan/afwezigheid van beharing op de deelvruchtjes (kelk openvouwen) te fotograferen. De beharing in de bloeiwijze en de vorm van de bijkelkblaadjes is vaak lastig te beoordelen van foto's en zijn ook minder harde kenmerken.
Vijfdelig kaasjeskruidMuskuskaasjeskruidBetrouwbaarheid
Beharing op deelvruchtjesAfwezig (zeer zelden aanwezig)AanwezigBetrouwbaar
Beharing in bloeiwijzeSterharenVoornamelijk afstaande, gewone harenBetrouwbaar
BijkelkbladenVrij breedVrij smalBetrouwbaar
Breedte bladslippen bovenaanRelatief breedRelatief smalLaag

Opmerkingen:
  • De vorm van de bijkelkblaadjes wordt vaak als enige diagnostische kenmerk gebruikt en ondanks dat de bijkelkblaadjes bij Vijfdelig kaasjeskruid vaak een stuk breder zijn, is de grens trekken tussen "Lijn tot lijnlancetvormig" en "Elliptische tot lancetvormig" niet bepaald gemakkelijk.
  • Ondanks dat Vijfdelig kaasjeskruid sterharen heeft, heeft deze soort tevens gewone beharing lager in de bloeiwijze en ondanks dat Muskuskaasjeskruid voornamelijk gewone beharing heeft, heeft deze soort ook vaak nog enkele sterharen.

Referenties:
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#53
Digitaria - Harig vingergras & Glad vingergras
In het stedelijk gebied en op kleiige, voedselrijk grond wordt bijna uitsluitend Harig vingergras gevonden, op de voedselarme zandgronden daarentegen (Veluwe, De Kempen) wordt vrijwel uitsluitend Glad vingergras gevonden. Er zijn echter uitzonderingen, daarom is het belangrijk om altijd te letten op de diagnostische kenmerken.

De soorten worden vaak slecht gedetermineerd, omdat er enkel naar de aan/afwezigheid van beharing gekeken wordt. Dit is echter geen betrouwbaar kenmerk. Glad vingergras heeft vaak nog enkele haartjes (vooral bij de bladvoet en aan de bladranden) en Harig vingergras kan met het verkeerde licht en onder de verkeerde hoek volledig kaal lijken. Dit maakt het valideren van de foto's erg lastig. Om deze reden is het noodzakelijk om naar de aartjes te kijken, dit lijkt lastig, maar is het zeker niet.
Harig vingergrasGlad vingergras
Beharing bladAanwezigBijna volledig afwezig
Lengte aartjes2,5-3,5 mm2,0-2,5 mm
Onderste kelkkafjeKleinZéér klein of afwezig
Bovenste kelkkafjeHalf zo lang als aartjeEven lang als aartje



Opmerkingen:
  • Het lemma van de onvruchtbare bloem gedraagt zicht als een derde kelkkafje (zelfde kleur, dikte, nervatuur en beharing).
  • Andere soorten die ooit aangetroffen zijn in Nederland en/of België zijn Digitaria abyssinica, Digitaria violascens, Digitaria aequiglumis, Digitaria acuminatissima, Digitaria brownii en Digitaria ciliaris.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

RutgerB

#54
Herfsttijloos, Droogbloeier en herfstbloeiende krokussen:
Op basis van foto's van de bloem zin zij-aanzicht, is het vrijwel ondoenlijk om Herfsttijloos, Droogbloeier en herfstbloeiende krokussen te onderscheiden. Probeer te allen tijde een foto van de stijl te maken en bij twijfel gewoonweg een knol uit te graven. Tenzij het een wild exemplaar van Herfsttijloos betreft uiteraard.
HerfsttijloosDroogbloeierKrokus
Kleur stijlEenkleurig wit of rozeWit, boven donkerder roze of paarsGeel tot oranje
Aantal bloemen per knolMeestal 1, soms tot 35-20Variabel
Stijlen3, onvertakt3, onvertakt1, bovenaan sterk vertakt
Meeldraden663

Opmerkingen:
  • Het aantal bloemen per knol is vaak lastig te beoordelen zonder de knol uit te graven. Wanneer Herfsttijloos vier knollen naast elkaar heeft, is deze op basis van het aantal bloemen niet te onderscheiden van één knol van Droogbloeier.
  • Hoewel Herfsttijloos veel als tuinplant gebruikt wordt, kan zij wild aangetroffen worden in Zuid-Limburg, langs de Maas en op vloeiweiden. Droogbloeier wordt als tuinplant gebruikt, maar komt niet wild voor in Nederland.

Referenties:
  • Heukels' Flora (24e druk, 2020)
Tekst: Rutger Barendse.

nielseimers

#55
Vetmuur - Sagina:
Dit geslacht heeft vier zeer sterk gelijkende soorten die met Heukels' Flora lastig te determineren zijn. Om waarnemingen goed te kunnen beoordelen, is het noodzakelijk om onderstaande diagnostische kenmerken goed te fotograferen.
Liggende vetmuurZeevetmuurDonkere vetmuurUitstaande vetmuur
StengelsWortelend op de knopenNiet wortelendNiet wortelendNiet wortelend
Bovenste bladenMet stekelpuntjeZonder stekelpuntjeMet stekelpuntjeMet stekelpuntje
Kelkbladen tijdens vruchttijdAfstaandAanliggendAanliggendAfstaand
KelkbladenAlleen witgerandWit en/of paars gerandAlleen witgerandPaarsgerand en witgerand
Top kelkbladenStompBuitenste 2 soms met kort stekelpuntjeBuitenste 2 spits tot toegepitstBuitenste 2 stomp of iets kapvormig
StengelbladenKaalKaalKaalMet lange wimpers

Opmerkingen:
  • Liggende vetmuur is de enige overblijvende soort. Deze is in de winter aan te treffen als kleine wortelrozetjes. In het voorjaar zijn de andere drie taxa echter ook als wortelrozetjes zichtbaar en zijn dan lastig te onderscheiden van Liggende vetmuur.
  • Sierlijke vetmuur en Priemvetmuur zijn op basis van een enkele overzichtsfoto goed te onderscheiden.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#56
Myosotis - Moeras, Zomp- en Weidevergeet-mij-nietje
Met enkel een foto van de gehele plant is de soort vaak lastig vast te stellen. Bloemgrootte is lastig in te schatten en aan het eind van de bloei zijn de bloemen kleiner. Probeer daarom altijd de kelk in vruchtstadium in zij-aanzicht te fotograferen.

Zompvergeet-mij-nietjeMoerasvergeet-mij-nietjeWeidevergeet-mij-nietje
Wetenschappelijke naamMyosotis laxa subsp. caespitosaMyosotis scorpiodes subsp. scorpiodesMyosotis scorpiodes subsp. nemorosa
Diameter bloem2-5 mm4-8 mm4-5(-6) mm
Kelk tijdens vruchttijdTot de helft ingesneden1/5e tot 2/5e ingesneden1/5e tot 2/5e ingesneden
Schutbladen onderaan bloeiwijzes1 of meerMeestal geenMeestalg geen
Stijl van net uitgebloeide bloemen1-1,5 mm1,6-2,8 mm1,6-2,8 mm
StengelRolrondRolrond tot stompkantig, meestal matScherpkantig, glanzend
StengelbeharingAanliggend, naar de top gericht, later kaalAfstaand en aanliggend, naar de top gericht, later kaalOnderaan teruggeslagen, later kaal
Bladtop onderste stengelbladenAltijd stompSpits of stompSpits
Beharing onderop onderste stengelbladenAanliggende, naar de bladtop gerichte harenAanliggende, naar de bladtop gerichte harenNiet aanliggende, naar de bladvoet gerichte haren
UitlopersNooit aanwezigLater in het seizoen meestal aanwezigLater in het seizoen meestal aanwezig

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#57
Euophorbia - Liggende wolfsmelk soorten
Mogelijk hebben we een stuk meer taxa in Nederland dan voorheen aangenomen werd, des te meer reden om hier wat intensiever naar te kijken. In België en Duitsland zijn onderstaande soorten reeds gevonden. De huidige opvatting is dat deze groep aan liggende Wolfsmelk soorten tot het geslacht Chamaesyce behoort. Enkele soorten zijn direct op habitus te onderscheiden (zie opmerkingen), maar andere soorten zijn een stuk lastiger te onderscheiden.

Determinatiesleutel:

  • 1a. Plant liggend tot opstijgend, blad 1,5-3 cm lang.   Euphorbia nutans
  • 1b. Plant liggend, blad 0,3-1,3 cm lang.   2
  • 2a. Gehele plant kaal.   3
  • 2b. Plant behaard (stengel, blad en/of vruchten).   5
  • 3a. Blad gezaagd, rond tot eirond.   Euphorbia humifusa
  • 3b. Blad gaafrandig, langwerpig-eirond.   4
  • 4a. Aan de onderzijde van de stengel bij de bladaanhechting met zwarte knobbels. Plant volledig kaal.   Euphorbia serpens
  • 4b. Zonder knobbels. Plant met enkele, afstaande haren op de vlakken van de vruchten of volledig kaal.   Euphorbia canescens
  • 5a. Vruchten kaal of op de vlakken met enkele afstaande haren. Zaden minstens 1,2 mm lang.   Euphorbia canescens
  • 5b. Vruchten aangedrukt behaard of enkel op de ribben afstaand behaard. Zaden maximaal 1,1 m lang.   6
  • 6a. Blad meestal gevlekt. Vrucht aanliggend behaard, zowel op de vlakken als op de ribben.   Euphorbia maculata
  • 6b. Blad altijd ongevlekt. Vrucht afstaand behaard, enkel op de ribben.   Euphorbia prostrata

Ondersoorten Euphorbia canescens:

  • 1a. Plant ruig behaard, witte "schijn"kroonbladen breed, bladen meer dan 10 mm lang, zwak gezaagd, bladtop stomp, zonder vlek.   Euphorbia canescens subsp. massiliensis
  • 1b. Plant kaal of zwak behaard, witte "schijn"kroonbladen smal, bladen 3-7 mm lang, gaafrandig tot zwak gezaagd, bladtop vaak uitgerand, zonder of met kleine vlek.  Euphorbia canescens subsp. canescens

Opmerkingen:

  • Andere soorten soorten uit dit geslacht die adventief gevonden zijn in o.a. Duitsland, zijn op basis van habitus gemakkelijk te onderscheiden. Dit zijn o.a. Euphorbia peplis (sterk asymetrisch blad) en Euphorbia polygonifolia (zeer langwerpig blad).
  • De ondersoorten van Euphorbia canescens zijn taxonomisch onduidelijk.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#58
Consolida - Ridderspoor:
Consolida is een geslacht met in Nederland en België drie soorten. Wilde ridderspoor is een zeer zeldzame akkerplant. Valse en Oosterse ridderspoor zijn sporadisch verwilderende tuinplanten. Er worden veel fouten gemaakt in de determinatie, voornamelijk omdat men schutbladen en steelbladen met elkaar verwart. Schutbladen zijn in dit geval de bladen direct onder de aanhechting van een bloemsteel, steelbladen zijn de blaadjes op de bloemsteel.

Opmerking: Ik heb het hier over kroonbladen, maar eigenlijk zijn dit gekleurde kelkbladen.
Wilde ridderspoorValse ridderspoorOosterse ridderspoor
VruchtKaalDicht, aanliggend behaardDicht, aanliggend behaard
Zijdelings kroonbladenLanger dan breed, geleidelijk in punt versmaldEven lang als breed, plots in punt versmaldEven lang als breed, plots in punt versmald
Schutbladen onderste bloemen1-3 lijnvormige slippenGeveerdGeveerd
Lengte spoor12-25 mm13-18 mm(8-)10-12 mm
Lengte steelblaadjesKortKortLang
Plaatsing steelblaadjesVer van de voet van de bloem, voet niet bereikendVer van de voet van de bloem, voet niet bereikendDicht bij de voet van de bloem geplaatst, voet bereikend
Kleur zadenZwartZwartRoodbruin
Bloeiwijze5-8 bloemen8-20 bloemen8-20 bloemen
Overgang van vrucht naar snavelZeer geleidelijk versmaldGeleidelijk versmaldPlots versmald
Bloemsteel2-3 cm3-4 cm0,5-2 cm
BloemkleurLicht paars tot licht paarsblauwMeestal donker paarsblauwMeestal donker paars

Opmerkingen:
  • De schutbladen bij wilde ridderspoor kunnen uit 1-3 bladslippen bestaan, maar zijn nooit zo sterk veerdelig als bij Oosterse en valse ridderspoor.
  • Bloemkleur is geen betrouwbaar kenmerk, alle drie de soorten hebben een grote range aan kleuren en kleurtinten.
  • Schutblaadjes niet verwarren met steelblaadjes.
  • Een plant heeft vaak meerdere bloeiwijzes.

Referenties:
Tekst: Niels Eimers

nielseimers

#59
Centaurea - Centaurie:
Centaurea kent een aantal goed herkenbare soorten, maar kent ook een zéér complexe groep met soorten, ondersoorten en kruisingen. De taxonomische status van de soorten binnen dit complex, is nog onduidelijk. Onderstaande determinatiesleutel gaat uit van de aanwezigheid van bloemen, omdat de omwindselbladen essentieel zijn om de soort vast te stellen.

Determinatiesleutel tot de soorten:

  • 1a.   Bloemen geel.   2.
  • 1b.   Bloemen niet geel.   4.
  • 2a.   Omwindsel zonder stekels, bloemhoofdjes groot (diameter 4-8 cm).   Centaurea macrocephala
  • 2b.   Omwindsel met stekels, bloemhoofdjes klein (diameter 1-3 cm).   3.
  • 3a.   Op de buis van de bloemen veel kleine klieren, pappus even lang of korter dan de vrucht.  Stekels op omwindsel 5-10 mm lang - Centaurea melitensis
  • 3b.   Bloemen klierloos, pappus veel langer dan de vrucht.  Stekels op omwindsel 10-25 mm lang - Centaurea solstitialis
  • 4a.   Bloemen rood.   Centaurea calocephala
  • 4b.   Bloemen niet rood.   5.
  • 5a.   Bloemen blauw of blauwpaars.   6.
  • 5b.   Bloemen roze, lichtpaars of donkerpaars.   8.
  • 6a.   Bloemen blauw, bladen veerdelig en zeer smal.   Centaurea cyanus
  • 6b.   Bloemen paarsblauw, bladen ongedeeld en breed.   7.
  • 7a.   Franjes even lang als de zwarte zoom van het omwindselblad.   Centaurea montana
  • 7b.   Franjes twee keer zo lang als de zwarte zoom van het omwindselblad.   Centaurea triumfetti
  • 8a.   Omwinselbladen gestekeld.   9.
  • 8b.   Omwindselbladen ongestekeld.   10.
  • 9a.   Bladen veerdelig.   Centaurea calcitrapa
  • 9b.   Bladen ongedeeld.   Centaurea diffusa
  • 10a.   Bladen duidelijk veerdelig.   11.
  • 10b.   Bladen (meestal) ongedeeld.   13.
  • 11a.   Sierplant, randbloemen breed, blad alleen aan onderzijde grijsviltig.   Centaurea dealbata
  • 11b.   Wilde plant, randbloemen smal, blad niet grijsviltig of zowel aan bovenzijde als onderzijde grijsviltig.   12
  • 12a.   Bloemen donkerpaars, bloeiwijze weinig tot niet vertakt, bloemhoofdjes alleen of met enkelen, deelblaadjes groen en vrij breed.   Centaurea scabiosa
  • 12b.   Bloemen lichtpaars, bloeiwijze sterk vertakt, zeer veel bloemhoofdjes, deelblaadjes viltig en zeer smal.   Centaurea stoebe
  • 13a.   Omwindselbladen (zonder de franjes) lichtgroen met witte rand.   Centaurea diluta
  • 13b.   Omwindselbladen donkergroen, bruin of zwart.   14
  • 14a.   Franjes bij bovenste omwindselbladen vliezig vergroeid, bij onderste omwindselbladen niet vergroeid.   Centaurea x gerstlaueri
  • 14b.   Franjes bij alle omwindselbladen onvergroeid of bij alle omwindselbladen vergroeid.   Centaurea jacea complex

Vereenvoudigde determinatiesleutel voor het Centaurea jacea complex:
Centaurea jacea is een complex van complexen (no joke). Wij beschouwen de complexen van Centaurea jacea als ondersoorten: subsp. nigra, subsp. nigrescens, subsp. pratensis, subsp. jacea en subsp. phrygia. Frustrerend genoeg vormen deze vijf taxa elk weer een complex met soorten...

  • 1a.   Aanhangsel van de omwindselbladen met geveerde franjes.   Centaurea phrygia complex
  • 1b.   Aanhangsel van de omwindselbladen met niet-geveerde franjes.   2.
  • 2a.   Randstandige bloemen duidelijk langer dan de middelste bloemen.   3.
  • 2b.   Randstandige bloemen even lang als de middelste bloemen.   4.
  • 3a.   Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) niet volledig bedekkend.   Centaurea nigrescens complex
  • 3b.   Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) volledig bedekkend.   Centaurea jacea complex
  • 4a.   Nootjes met duidelijke pappusharen, omwindselbladen zwartbruin.   Centaurea nigra complex
  • 4b.   Nootjes zonder of met niet vergroeide pappus, omwindselbladen roodbruin.   Centaurea pratensis complex

Uitgebreide determinatiesleutel voor het Centaurea jacea complex:
Veel van deze (onder)soorten zijn nog niet gevonden of komen überhaupt niet voor in Nederland en België. Aangezien enkele van deze taxa geactiveerd zijn op waarnemingen.be, kan de rest niet genegeerd worden. Het is absoluut niet de bedoeling om al deze taxa te gaan onderscheiden, maar wanneer je dit wel wil doen, moet je in ieder geval weten hoe.

  • 1a.   Aanhangsel van de omwindselbladen met geveerde franjes.   2.
  • 1b.   Aanhangsel van de omwindselbladen met niet-geveerde franjes.   5.
  • 2a.   Omwindselbladen niet volledig bedekt door de franjes.   C. phrygia subsp. phrygia
  • 2b.   Omwindselbladen volledig bedekt door de franjes.   3.
  • 3a.   Omwindsel langer dan breed, middelste en bovenste stengelbladen met versmalde bladvoet.   C. phrygia subsp. stenolepis
  • 3b.   Omwindsel breder dan lang, middelste en bovenste stengelbladen met verbrede bladvoet.   4.
  • 4a.   Plant 10-40 cm hoog, onvertakt, middelste en bovenste stengelbladen eirond tot lancetvormig (4-8 keer zo lang als breed).   C. phrygia subsp. nervosa
  • 4b.   Plant 30-120 cm hoog, vertakt, middelste en bovenste stengelbladen eirond (2-4 keer zo lang als breed).   C. phrygia subsp. pseudophrygia
  • 5a.   Randstandige bloemen duidelijk langer dan de middelste bloemen.   6.
  • 5b.   Randstandige bloemen even lang als de middelste bloemen.   15.
  • 6a.   Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) niet volledig bedekkend.   7.
  • 6b.   Aanhangsels van de omwindselbladen het onderste deel van het omwindsel (bloemhoofdje) volledig bedekkend.   13.
  • 7a.   Omwindsel 12-18 mm breed, aanhangsel groter dan het omwindselblad en deze grotendeels bedekkend.   C. nigrescens subsp. transalpina
  • 7b.   Omwindsel 6-11 mm breed, aanhangsel kleiner dan het omwindselblad en deze nauwelijks bedekkend.   8.
  • 8a.   Bladeren viltig behaard.   9.
  • 8b.   Bladeren ruw behaard.   11.
  • 9a.   Omwindsel eivormig, bovenste bladeren lijnvormig.   C. nigrescens subsp. ramosa
  • 9b.   Omwindsel cilindrisch, bovenste bladeren eirond tot lancetvormig.   10.
  • 10a.   Aanhangsel van de omwindselbladen bruin, rond en teruggebogen.   C. nigrescens subsp. neapolitana
  • 10b.   Aanhangsel van de omwindselbladen zwart, driehoekig en rechtop.   C. nigrescens subsp. smolinensis
  • 11a.   Bovenste stengelbladen eirond, bij de voet verbreed.   C. nigrescens subsp. vochinensis
  • 11b.   Bovenste stengelbladen eirond tot lancetvormig, bij de voet versmald.   12.
  • 12a.   Omwindsel eirond, 6-7 mm breed, onderste bladen liervormig.   C. nigrescens subsp. pinnatifida
  • 12b.   Omwindsel cilindrisch, 10-11 mm breed, onderste bladen niet veerdelig.   C. nigrescens subsp. nigrescens
  • 13a.   Bladen kaal of zwak behaard, middelste stengelbladen breed lancetvormig.   C. jacea. subsp. jacea
  • 13b.   Bladen lichtviltig, bladen smal lancetvormig.   14.
  • 14a.   Bovenste bladen zeer smal (1-2 mm), onderste bladen meestal veerdelig.   C. jacea subsp. timbalii
  • 14b.   Bovenste bladen smal (3-4 mm), onderste bladen hoogstens iets getand.   C. jacea subsp. angustifolia
  • 15a.   Nootjes met duidelijke pappusharen, omwindselbladen zwartbruin.   16.
  • 15b.   Nootjes zonder of met niet vergroeide pappus, omwindselbladen roodbruin.   17.
  • 16a.   Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel smal driehoekig, langer dan de franjes.   C. nigra. subsp. nemoralis
  • 16b.   Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel eirond, even lang als de franjes.   C. nigra. subsp. nigra
  • 17a.   Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel smal eivormig tot lancetvormig, afstaand tot teruggebogen.   C. pratensis subsp. microptilon
  • 17b.   Middenvlak van het omwindselblad-aanhangsel breed driehoekig tot eivormig, aanliggend.   18.
  • 18a.   Bloeitijd juni t/m augustus, bladeren eirond tot tot ovaal.   C. pratensis subsp. thuillieri
  • 18b.   Bloeitijd augustus t/m oktober, bladeren lancetvormig.   C. pratensis subsp. decipiens

Opmerkingen:

  • Centaurea debeauxii is de geldende naam voor Centaurea nigra. subsp. nemoralis
  • Zomercentaurie (Centaurea solstitialis) een akkerplant die in Nederland en België uitgestorven is, maar is recent nog adventief gevonden in Gent (2011) en Antwerpen (2014).
  • Grote centaurie (Centaurea scabiosa) kent ook drie ondersoorten: subsp. scabiosa, subsp. sadleriana & subsp. alpestris
  • Rijncentaurie (Centaurea stoebe) kent ook twee ondersoorten: subsp. stoebe & subsp. australis
  • Zomercentaurie (Centaurea solstitialis) kent ook twee ondersoorten: subsp. adamii & subsp. solstitialis

Referenties:

Tekst: Niels Eimers (2017).