Hoofdmenu

Oude Wolven

Gestart door HPM, januari 03, 2017, 16:56:06 PM

Vorige topic - Volgende topic

Cygnus

Citaat van: Oenanthe op januari 05, 2017, 09:04:21 AM
Citaat van: Cygnus op januari 05, 2017, 00:52:55 AM
Bij een groot deel van de aanvallen speelt de factor hondsdolheid een rol.
Ook dat nog. De troef van de jagers in de discussie over vossenjacht. Waarmee ze er op uiterst knappe wijze in geslaagd zijn om vrijwel iedereen bij het zien van een vos eerst aan hondsdolheid te laten denken.

Je kunt ook andersom redeneren. De meeste gevallen van aanvallen van Wolven op mensen zijn toe te schrijven aan hondsdolheid. Omdat hondsdolheid feitelijk niet voorkomt in het westelijke deel van Europa is er ook nagenoeg geen kans dat een mens daar wordt aangevallen door een (hondsdolle) Wolf.
Met vriendelijke groeten,
Trinus Haitjema

HPM

#31
Dit geval heb ik vast ingevoerd om hier de afbeeldingen goed te kunnen laten zien.
Het gaat om een slachtoffer van wolven in de buurt van De Bilt, waarschijnlijk in januari 1646.
Voor zover ik weet stamt de vroegste vermelding uit "Frederick Hendrick van Nassauw, Prince van Orangien, zyn leven en bedryf." van Crommelin uit 1651.



Transcriptie:
"Den dry-en-twintighsten dito [= Januarij] wierden de Boeren op de Bilt, ende van alle andere Dorpen in 't Sticht Utrecht gemonstert, om op de Wolve Jaght gebruyckt te worden, de welcke doen ter tijdt in het voorsegde Sticht groote schade deden, ende eenige daghen van te voren, met haer vieren, een Jager tot het gebeente toe hadden opgegheten."
Het is moeilijk te zeggen hoe 'enige dagen tevoren' opgevat moet worden, dus de precieze datum blijft onbekend.

Er wordt ook melding van gemaakt in de "Staatkundige Historie van Holland" deel XLIX uit 1780, Derde hoofdstuk 'vervattende de Gebeurtenissen over den jaare 1646'. Het zal wel op Crommelin gebaseerd zijn.
"De Wolven moeten in den Winter van 't voorgaande, en in 't begin van dit Jaar [=1646] in het Sticht Utrecht, al tamelyk menigvuldig geweest zyn, en naar men verhaalt, richtten zy rondom in, of buiten de Dorpen groote verwoestinge aan, 't welk dan ook oorzaak was, dat de Boeren uit de Bilt en andere Vlekken op den 23 January gemonsterd werden, om op de Wolvenjagt uit te gaan. Vier van deeze hongerige en woedende Dieren, hadden eenige dagen te vooren eenen Jager aangevallen, verscheurd en tot op het gebeente toe opgegeten, 't welk een bewys is, dat ze geene Schaapen of Hoenders, eenig ander aas, waar zy meest opvallen, hadden kunnen vinden."

Ze hebben er een mooie afbeelding bij gezet, die waarschijnlijk voor de gelegenheid gemaakt is en dus slechts een 'artist's impression' van 134 jaar later is, maar dichterbij een foto kan je in die tijd niet komen.


Herman van der Meer

Freek Verkerk

Citaat van: jfbouwmeester op januari 04, 2017, 15:03:45 PM
Geheel ongevaarlijk zijn wolven dus niet.
Al wil men graag anders beweren.

Jan Bouwmeester

Ja, er wordt inderdaad vaak gezegd dat wolven ongevaarlijk zijn voor mensen, maar dat klopt niet helemaal. Honden zijn gedomsticeerde wolven en die maken jaarlijks in ieder geval slachtoffers. En de gemiddelde wolf is sterker. Er staan vergelijkbare verhalen in de wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Wolf_attacks_on_humans lees bijvoorbeeld dit verhaal: https://en.wikipedia.org/wiki/Beast_of_G%C3%A9vaudan. Vaak gaat het om wolven met hondsdolheid (rabies) en kleine kinderen als slachtoffer.
Natuurlijk gegroet
Freek Verkerk

peterv

Citaat van: HPM op januari 05, 2017, 11:36:09 AM
Citaat van: laatvlieger op januari 05, 2017, 11:10:53 AM
Die krantenberichten zijn natuurlijk totaal onbetrouwbaar en kunnen m.i. niet gebruikt worden om wolvenwaarnemingen op kaart te plotten. Het is natuurlijk wel makkelijk om alles aan wolven toe te schrijven, zeker zonder gedegen verder onderzoek.

Verder kun je je afvragen wat de daders zijn geweest. Zoals al eerder gemeld honden kunnen net zo goed veroorzaker zijn geweest (of mensen, soms ook honden).
Wat ook realistisch is, is dat vraatsporen wel degelijk van wolf zijn, maar dat de persoon misschien al overleden was voordat wolven er aan zijn gaan zitten.

Waarmee ik helemaal niet beweer dat wolven nooit mensen hebben aangevallen of dat rabiës wellicht vroeger een grote rol speelde, maar dat alles valt nu niet meer te bewijzen. Je kunt hier dus niks mee.

Wat een verschrikkelijk negatieve benadering.

Als krantenberichten totaal onbetrouwbaar zijn zal het ook wel niet waar zijn wat er in die oude kranten staat over de experimenten van Pasteur waar jij naar verwijst.  Dat zijn dan gewoon sensatieverhalen.

Ik ga gewoon waar dat zo uitkomt ook krantenartikelen gebruiken om Nederlandse wolven op de kaart te plotten, maar ik prefereer andere bronnen, ook al is ook daarvan niets te bewijzen op een manier die jij zou willen.
Historische krantenberichten zijn net zo betrouwbaar als ongedocumenteerde waarnemingen van tegenwoordig. Een deel zal kloppen, een ander deel niet. Het is puur speculeren om na zoveel tijd nog te kunnen stellen of zo'n melding wel of niet juist is. Het op een rijtje zetten van al die oude meldingen verdient volgens mij beslist steun, we discussiëren er toch ook niet over of al die woeste otters aangedikte fantasiebeesten waren? Alleen al vanuit het sociologisch perspectief (hoe kijken mensen in bepaalde tijden naar de natuur) is het verzamelen van oude waarnemingen erg de moeite waard. Wat mij betreft: ga vooral door!
Bij het gebruiken van de oude gegevens moet altijd een waarschuwing worden geplaatst: "let op, dit is wat mensen lang geleden dachten, het kan, maar hoeft niet te kloppen."
Peter Venema

maurice.lahaye

Goed samengevat Peter  :duim:
Maurice
2015 is het jaar van de das! www.zoogdiervanhetjaar.nl

HPM

#35
Citaat van: peterv op januari 05, 2017, 19:40:59 PM

Historische krantenberichten zijn net zo betrouwbaar als ongedocumenteerde waarnemingen van tegenwoordig. Een deel zal kloppen, een ander deel niet. Het is puur speculeren om na zoveel tijd nog te kunnen stellen of zo'n melding wel of niet juist is. Het op een rijtje zetten van al die oude meldingen verdient volgens mij beslist steun, we discussiëren er toch ook niet over of al die woeste otters aangedikte fantasiebeesten waren? Alleen al vanuit het sociologisch perspectief (hoe kijken mensen in bepaalde tijden naar de natuur) is het verzamelen van oude waarnemingen erg de moeite waard. Wat mij betreft: ga vooral door!
Bij het gebruiken van de oude gegevens moet altijd een waarschuwing worden geplaatst: "let op, dit is wat mensen lang geleden dachten, het kan, maar hoeft niet te kloppen."

Die oude vermeldingen brengen nou eenmaal met zich mee dat ze niet volgens moderne maatstaven zijn te beoordelen, hoe graag ik ook zou willen dat het anders was, maar dat wil niet zeggen dat ze daarom niet waar of waardeloos zijn.
Ik kan niet anders doen dan in de gegeven omstandigheden zo kritisch mogelijk te zijn, maar dat betekent dus niet dat alles maar tot hond of mogelijke hond gebombardeerd moet worden. Het komt in sommige gevallen gewoon neer op het beoordelen van de waarschijnlijkheid. Zoals ik in het begin al gezegd heb kan dat afhangen van tijdperiode en landstreek, met name als het om nieuwsberichten gaat. Bij gegevens afkomstig uit stads- en dorpsrekeningen en dergelijke, wat wel de grote meerderheid zal zijn, zie ik weinig reden om te twijfelen. Die acht ik een stuk betrouwbaarder dan moderne ongedocumenteerde waarnemingen.
Als ik het niet meer weet kan ik ze altijd nog invoeren als Wolf/Hond, maar dat is natuurlijk niet waar ik al dat werk voor doe. Dat doe ik omdat ik denk dat het waardevolle gegevens over wolven in Nederland zal opleveren.
Herman van der Meer

HPM

Koeien en een Dolle Dinges

"Uit het Graafschap Zutphen word gemeld, dat voor eenige tyd te Zeddam, een Dorp naby de Grenzen van Kleefsland, zig een groote WOLF, zelf by dag, had laten zien en verscheide Koebeesten, in de Weiden gebeeten zonder ze egter te verscheuren; dat hy eindlyk gedood en aan een Heer niet ver van dat Dorp woonende was gezonden, die denzelve onder andere zyner zeldzaamheeden had laten opzetten.
Dog weinig dagen daar na, vernam men, dat de gebetene Koebeesten dol wierden, en sommige op het stal gehaald ysljk naar loeiden:  waar op men, de geheele houding van dien Wolf by herdenking nagaande, begreep dat het beest ook dol geweest was, het geen 't Gerecht deed besluiten, om alle de gebetene Koebeesten ten getaal van 20 te laaten doodschieten, waar door veele van de arme Ingezetenen hunne grootste schat verloren hebben; en hetgeen hun ongeluk nog vermeerderde, was, dat de Commercie met de naburige plaatzen, hoe gering ook , een tyd lang als gesloten bleef, willende, niemand Vleesch, Boter of eenig Vee, van die plaats komende, koopen.
Verder heeft men ook vernomen dat die Heer aan wien de Wolf vereerd was, het bovengem. verneemende, de reeds opgezette Wolf heeft laten verbranden.
"
(Leeuwarder courant, 13-09-1766)

In andere woorden:
Er werden enkele grazende koeien gebeten en een wolf gevangen die aan de baron(?) werd gegeven om op te zetten.
Na enige tijd vertoonden de koeien tekenen van dolheid en werden ze verplicht afgemaakt. Ook mochten er geen vee, vlees en zuivelproducten meer naar elders worden verhandeld, tot groot verdriet en nadeel van de boertjes. De baron hoefde alleen maar zijn inmiddels opgezette wolf in het vuur te gooien en kon verder gaan genieten van de vette premie die hij er wel voor gekregen zal hebben.

(Probleem bij dit soort berichten is dat er geen bewijs is dat het echt om een heer ging.)
Herman van der Meer

HPM

De man met de zeisel

"MASTRIGT den 10 April. Ik kan niet nalaaten communicatie te geeven van een byzonder Geval dat voorleeden Vrydag hier omtrent gepasseerid is:
Een arm oud Man van 83 Jaaren, Inwoonder van deze Stad, na gewoonte uytgaande naar de Heyde omtrent het Bosch van Pietersheym om Hey tot Beesemen te kappen, waar mede hy de kost moest winnen, wierd op het onvoorzienst door een Wolf van een extr. groote met zulken hevigheid aangevallen, dat hy aanstonds een stuk uyt zyn Been, en na eenige verweeringe ook 2 Vingeren kwyt raakte;
   den ouden Man, hoewel zeer ontdaan, liet niet na zyn Leeven wakker te weeren, defendcerende zich mee zyn Hakje zoodanig, dat hy het Dier op den Snuyt treffende, een gedeelte daar van afsloeg, waarop de Aggresseur, een weynig aan het wyken, de Attaque gansch verwoed hervattede, en den Grysaart naar het Gezigt toespringende, had de Man moet en kragt genoeg om hem met zyn Zeysseltje zoo gelukkig midden op de Kop te treffen, juyst in de Sutura ofte Naad, dat het tot de Hersenen indrong, daar een stuk van de Zeyssel bleef steeken, waar op de Wolf begon te suyzebollen, 't geen den ouden Man, schoon deerlyk gebeeten en gehavend, ziende, zich om des te beeter van zyn Vyand te wreeken, schreelings op hem zettede, en met het overige Stompje geen half zwaai, zoo veel slagen op de Bek gaf, dat hy de Victorie met 's Vyandts dood behield;
   den afgesloofden Triumphant eindelyk verligt met zyne verlossing, kroop zoo veel hy kon van het Camp de Bataille naar de gemeene Weg, in hoope daart een Voerman te zullen vinden, die de barmhertigheid zouw hebben, hem Steedewaards te helpen, zoo als er ook een kwam aan ryden, aan wien hy zyn Geval vertelde, en bad den neergevelde Wolf te willen haalen, 't geen gedaan wierd, en de Voerman den ouden Man op zyn Vyand hebbende neer gelegt, bragt hy den Overwinnaar en het overwonnen Dier in Triumph op de Karre in deze Stad.
   Zoo ras was het gerugt daar van niet verspreyd, of ieder ging den ouden Man zelfs zien en hooren: men is nu bezig, hem te koesteren en te geneezen, maar men twyfeld zeer aan zyn opkomst, ten waare de milde Aalmoessen die hy ontfangt, aan de Medicamenten &c. een wonderlyke kratgt byzettenden.
   Men be?i?d dat het Dier een Wolvin is, en men gist dat dezelve juyst die plaats zal hebben verkoozen, om haare Jongen te werpen.
"
("Leydse courant", 15-04-1726)


(Pietersheim ligt op ruim een uur lopen van  Maastricht, tegenwoordig net over de grens in Belgie)
Herman van der Meer

jfbouwmeester

De man met de zeisel

Een geweldig verhaal!

Jan Bouwmeester
jfbOUWMEESTER

HPM

Ja, het is een fraai vehaal, maar ik moet wel denken aan die oude bezembinder, Die zal, als hij het overleefd heeft, misschien zijn werk niet meer behoorlijk hebben kunnen doen met een paar vingers kwijt.
Herman van der Meer

HPM

Ik heb een lijst met betalingen uit de stadsrekeningen van Bergen op Zoom van halverwege de 18e eeuw. Roosendaal, Wouw, Turnhout, buitenpoorterij(BoZ), Dongen, Hilvarenbeek, Onsenoort, Woensdrecht, Etten, Hoogstraten, Zundert en Ossendregt leveren geen problemen op, maar er zijn er twee die waar ik mee worstel.

- "9 Junij 1749 betaelt voor drie jonge wolven gevangen onder Kemgelant ƒ1."
- "6 Januarij 1750 betaelt voor een ouden wolf geschoten onder Kampelant ƒ6."

Ik vermoed nu dat Kemgelant en Kampelant varianten zijn van hetzelfde, mogelijk veroorzaakt door verkeerde aflezing van de handschriften.
Dat het Kamperland op Noord-Beveland is lijkt me niet waarschijnlijk. Waarschijnlijker is dat 'Kempenland' bedoeld is, voor gevallen waarvoor ze geen nauwkeuriger plaatsaanduiding hadden, zoals er ook een betaling voor een oude wolf in de 'Meijerye van 's Bosch' genoemd wordt, wat voor mij veel te vaag is om op te nemen. Het Kempenland was een onderdeel van de Meierij van 's-Hertogenbosch, maar het zou voor mij nog steeds te vaag zijn om er waarnemingen van te maken.
Is er iemand die een betere suggestie heeft, met name voor Kemgelant?

Overigens ben ik een beetje verbaasd dat er in Bergen op Zoom betalingen werden gedaan voor wolven die 50 kilometer en meer verderop waren bemachtigd. Betalingen door dorpen binnen een ruime straal rond de vangplaats waren gebruikelijk, maar dit is wel erg ruim.
Herman van der Meer

ronris

Citaat van: HPM op januari 07, 2017, 11:08:38 AM


- "9 Junij 1749 betaelt voor drie jonge wolven gevangen onder Kemgelant ƒ1."
- "6 Januarij 1750 betaelt voor een ouden wolf geschoten onder Kampelant ƒ6."


Overigens ben ik een beetje verbaasd dat er in Bergen op Zoom betalingen werden gedaan voor wolven die 50 kilometer en meer verderop waren bemachtigd. Betalingen door dorpen binnen een ruime straal rond de vangplaats waren gebruikelijk, maar dit is wel erg ruim.
Kemgelant duidt waarschijnlijk ook op Kempeland of "het goedt Kempelant" (Middelbeers????) http://www.dekleinemeijerij.nl/ Ook rond Bladel wordt gesproken over kemgelant/kempenland als onderdeel van de "kleine meijerij" 

HPM

Citaat van: ronris op januari 07, 2017, 17:54:02 PM

Kemgelant duidt waarschijnlijk ook op Kempeland of "het goedt Kempelant" (Middelbeers????) http://www.dekleinemeijerij.nl/ Ook rond Bladel wordt gesproken over kemgelant/kempenland als onderdeel van de "kleine meijerij"

Dank je wel. Op die pagina niet te vinden maar na even zoeken kwam ik hier
http://www.dekleinemeijerij.nl/informatiebronnen/bossche-protocol/35-informatiebronnen/bossche-protocol/119-1775-1800
Ik denk dat ook daar het kwartier Kempenland van de Meierij bedoeld is.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kempenland_(bestuur)
Herman van der Meer

HPM

Buitenland
Collateral damage


"Een telegram uit Lugo meldt, dat de inwoners van het dorp Bucerra, in Spanje, om zich van de wolven, die door koude en gebrek aan voedsel, zich voortdurend in de nabijheid hunner woningen vertoonden, te ontdoen, een koe slachtten, het vleesch daarvan in vergif drengen en daarna het kadaver in het vrije veld lieten liggen ais lokaas voor de vraatzuchtige dieren.
   Een troep Zigeuners, deze streek doortrekkend, vonden het, verdeelden de voorraad en aten er van, met het gevolg, dat twintig hunner gestorven zijn, terwijl een ander twintigtal nog ernstig ongesteld is.
"
(Nieuwe Tilburgsche Courant, 02-02-1914.)
Herman van der Meer

HPM

Zakken vol met geld en kwalijk riekende zaakjes

Er werden vroeger overal premies betaald voor het doden van wolven, ook al kwam de overheid er niet overal even snel mee over de brug. Het was veelal 5 of 6 gulden voor een volwassen wolf, hoewel ik ook wel hogere bedragen heb gezien.
In principe gebeurde het betalen waarschijnlijk in de gemeente waar ze waren geschoten. Dat gebeurde op vertoon van de hele wolf, de vacht, de oren of de poten en kennelijk ook wel aan de hand van beëdigde getuigenverklaringen. Maar misschien gebeurde dat laatste alleen als er onenigheid was over wie hem had geschoten.
Met die ene premie hield het niet altijd op, want daarna volgde, in ieder geval regionaal, een rondgang langs de omringende, en dus belanghebbende, dorpen en dat kon een aardig zakcentje extra opleveren.
Zo werd met een in 1692 in Etten(-Leur) geschoten wolf in totaal f67.80(ongeveer € 687.85) en een pot bier opgehaald, en met een in 1766 te Hoeven geschoten wolf zelfs 154.06 (€ 1563). Dat laatste was waarschijnlijk alleen mogelijk doordat hij, nadat hij te erg begon te stinken, was gevild en alleen "desselffs kop, vagt, pooten en staart" werden vertoond. In 1734 werd in Helden een wolf pas na bijna een jaar aan de schout overlegd. Dat kan ook alleen maar na villen geweest zijn.
Maar in 1811 kon de toenmalige 'bezitter' van een wolfskop (de onderprefect van Roermond) het gevraagde bewijs niet meer naar de prefect opsturen omdat hij, zodra hij de kop zelf van de Burgemeester van Swalmen had gekregen, opdracht had gegeven om hem te begraven omdat hij zo stonk.

Er was ook wel eens ruzie over een geschoten wolf.
Zo klaagde iemand uit Ootmarsum in 1644 dat hij een wolf had geschoten, maar dat 'die van Volthe' hem met geweld hadden afgepakt.
En in 1740 werd een, waarschijnlijk tijdens een gemeenschappelijke jacht, geschoten wolf door de jagers van Schoonenbeek meegenomen en in hun dorp te pronk gehangen, maar die werd de volgende nacht door die van Dalen gestolen en in hun eigen dorp opgehangen.
Dat ophangen gebeurde altijd aan de kerk, aan een boom of aan een paal.
Wellicht was er in deze gevallen onenigheid over wie die wolven had geschoten en dus recht had op de premie, maar misschien was het wel gewoon vuil spel of volksvermaak.
Herman van der Meer

HPM

Legendarisch schaap

Bij de St. Antoniuskapel in Opwetten bij Nunen graasde eens een schaap, toen een reusachtige wolf uit de struiken kwam.
In doodsangst rukte het arme schaap het paaltje waar het met een touw aan vastgebonden stond uit de grond en vluchtte door de open deur de kapel in. Ook de wolf ging naar binnen en jaagde het schaap achterna door de kapel.
Toen rende het schaap de kapel weer uit en trok met het paaltje, dat het nog steeds achter zich aansleepte, de deur dicht en zat de wolf gevangen.
Een boer, die uit de verte de jacht had gevolgd, luidde uit alle macht de klok in de poorttoren, waarop de buurtbewoners hun werk in de steek lieten en met gaffels en rieken te hulp snelden. Zo gingen ze naar de kapel, waar de wolf, die angstig in een donkere hoekje was gekropen, werd afgemaakt.

Het verhaal is niet gedateerd. Het enige wat daarover is te zeggen is dat het van vóór 1802 is.
Bovendien hangt dezelfde legende ook aan kapelletjes in Gageldonk bij Beek en in Vijhuizen bij Riel.
Herman van der Meer

Maico Weites

Interessante verhalen weer. :duim:
Ben je van plan een artikeltje te publiceren over de eindresultaten (en over de otters)?

Maico
Waarnemingen en foto's:
Nederland: https://waarneming.nl/users/15919/
Rest v/d wereld: https://observation.org/users/15919/

HPM

Nee, Maico, ik ben niet van plan om er artikelen over te schrijven. Het gaat me om de verspreidingskaarten. Maar je weet natuurlijk maar nooit hoe een schaap een wolf vangt.

Overigens blijkt volgens de Verhalenbank het verhaal van dat schaap ook nog aan een kapel in Thorn te hangen.
Het moet dus haast wel een rondreizend schaap geweest zijn, dat overal haar kunstje ging vertonen. Het is dat die boze wolf telkens doodging, want anders zou je bijna gaan denken dat het een medeplichtige was.
Herman van der Meer

HPM

Wolven in de Papenkelder Duinen


(click voor groot)

Blz. 458
"Twee Huisluiden, den 26 der Herfstmaend des jongstverloopen jaers [= 26 sept. 1754], op den Wolf jagende, vonden in de zoogenaemde Papenkelder-Duinen, een plaets geheel buiten den gemeenen weg en daer zelden menschen komen, een Geraemte of liever eenige Overblyfzels van een 's Menschen Lichaem, waer van het vleesch scheen verscheurd of afgegeten te zyn. Het Hoofd was weg en aen het zelve niets geheels dan de Voeten en een weinig van het Onderlyf, waer uit men denken kon dat dit Geraemte van een Vrouwspersoon was. 
   Ontrent dertig Roeden van de plaetse, daer dit schouwspel hun deernis opwekte, vonden zy een Kuil of soort van Graf zoo 't scheen met een Schop gegraven, en ontrent een Roede van hier een plas van Bloed in het Zand, ter grootte of rondte van een Walkuip.
   De voet oft spoor van Wolven door hen in het Zand kennelyk ontdekt, gaf niet alleen redenen van vermoeden maer krachtige waerschynlykheid, indien men 't geen zekerheid mag noemen, dat deze verslindende Dieren dit Lichaem opgedolven, uit den Kuil gesleept en dus verre tot een Geraemte gemaekt hadden.
   Van kleeding of 't geen er toe behoort, vonden zy niets anders dan een Kousseband van witte, roode en blaeuwe door een gemengelde Koleuren, met een stuk van een Rygnestel of Veter. Rondsom alle deze plaetsen zagen zy de voetstappen van groote Klompen en kleine platte Schoenen die van den kant van Putten gekomen waren.
"

Dit gaat nog enige bladzijden door en in 1828 is de hele zaak nog veel uitgebreider beschreven, inclusief rechtbankverslagen,  in de 'Nieuwe tafereelen uit de geschiedenis der lijfstraffelijke regtspleging' onder de titel 'Het wolvenspoor of de moord in de Papenkelder duinen'.
De Zeeuwse dienstmaagd was bezwangerd door een gehuwde landman en bekende dief en daarom vermoord. Hij werd o.a. geradbraakt en onthoofd en zijn aan de moord onschuldige echtgenote kreeg een lijfstraf en werd verbannen, maar die pleegde voor die tijd zelfmoord.

Uit het verhaal in 'lijfstraffelijke regtspleging' blijkt dat het niet om Putten op de Veluwe ging, maar om Putte wat nu zonder eind-n wordt geschreven, bij Kalmthout in het huidige België. De rechtszaak was in Bergen op Zoom.
Ik heb wel meer vermeldingen van wolven uit aangrenzende buitenlanden (zie bijvoorbeeld de 'dodenlijst' eerder in dit topic), maar ik wil me beperken tot het huidige Nederland.
Herman van der Meer

HPM

Dit is nog een leuke in verband met het met een wolf rondgaan langs de west-Brabantse dorpen om premies te vangen:

"Wij Drossaerdt en Scheepenen der Heerlijkheydt Hogerheijden verklaeren ende certificeren bij desen, dat op heeden aen ons is vertoont een wolf, sijnde een Teeff, deese morgen onder deese jurisdictie in de Plantagie aenkoomende den HoogEd. Welgeb. Heer van deese Plaatse geschooten door Cornelis Buurmans, ingesetene van Woensdregt, volgens verklaeringe aen ons gedaen door Adriaen van Hees en Willem Perdaems. woonende onder deese jurisdictie en die van Woensdregt en meer andere personen, die bij het doodt schieten van gem. de Teeff-wolff sijn present geweest, weshalve worden alle ende een iegelijk, die deese soude mogen worden vertoont versogt hier aen volkoomen gelooft te geeven verklarende wij Drossaerd en Scheepenen voorut. bereijt te sijn ten allen tijden aen de Ingesetene van sodanige Plaatsen, alwaar op het vertoonen deeser de premien sullen worden betaelt reciprocuelijk in het voorz. cas het selfde te zullen doen; t' oirconde in kennisse der Waarheijdt hebben wij deese door onsen secretaris laeten onderteekenen. Actum Hogerheijden in collegio deesen 19 Sept. 1755."

Hier wordt dus een 'verklaring van echtheid' afgegeven voor een die dag in het bos van Hoogerheide geschoten wolf. Zo'n verklaring lijkt nodig om in de andere dorpen een premie te kunnen krijgen ("alwaar op het vertoonen deeser de premien sullen worden betaelt"). Je kon dus niet zomaar met even een willekeurige wolf op je nek bij een gemeentebestuur gaan aankloppen en je hand ophouden.
Herman van der Meer

Rob Koelman

Citaat van: HPM op januari 09, 2017, 22:24:41 PM... Je kon dus niet zomaar met even een willekeurige wolf op je nek bij een gemeentebestuur gaan aankloppen en je hand ophouden.

Validatie avant la lettre...  ;)
Met vriendelijke groet, Rob

HPM

Citaat van: Rob Koelman op januari 09, 2017, 22:29:13 PM
Citaat van: HPM op januari 09, 2017, 22:24:41 PM

... Je kon dus niet zomaar met even een willekeurige wolf op je nek bij een gemeentebestuur gaan aankloppen en je hand ophouden.

Validatie avant la lettre...  ;)

Mij is nooit verteld dat de admins van Waarneming 50 euro betalen voor elke goedgekeurde waarneming. Na aftrek van de leges zal er wel niets overblijven.
Herman van der Meer

Rob Koelman

Citaat van: HPM op januari 09, 2017, 22:24:41 PM... Je kon dus niet zomaar met even een willekeurige wolf op je nek bij een gemeentebestuur gaan aankloppen en je hand ophouden.

Citaat van: Rob Koelman op januari 09, 2017, 22:29:13 PMValidatie avant la lettre...  ;)

Citaat van: HPM op januari 09, 2017, 22:37:03 PMMij is nooit verteld dat de admins van Waarneming 50 euro betalen voor elke goedgekeurde waarneming. Na aftrek van de leges zal er wel niets overblijven.

Er wordt wel degelijk betaald. Alleen zijn het niet de admins van waarneming.nl, maar de gebruikers van de NDFF die betalen voor de goedgekeurde waarnemingen...
Met vriendelijke groet, Rob

HPM

Van een worstelende pastoor, een ontstelde dienstmeid en een grijnzende wolf

Lieshout, januari 1758
"By deze gelegenheid zullen we een voorval verhalen, in 't begin van deze Louwmaend, gebeurd in de laetstgemelde plaetse, welke eene Heerlykheid is, omtrent zes uuren ten Zuid-Oosten van 's Hertogenbosch gelegen.
   De Pastoor der Roomschgezinden, één der Norbertyner Kanonniken uit de Abdy van Postel, welken alhier de Plaetsing van eenen Pastoor hebben, had zich, een liefhebber van de jacht zynde, op een vroegen morgen klaer gemackt, om dat vermaek te nemen; doch naeuwlyks de poort van zynen Hof uitkomende, van zyn Snaphaen en verder Jachtgereedschap voorzien, word hy in zyn tuin eenen grooten Wolf gewaer, die hem met verschrikkelyke oogen begluurde.
De Pastoor brandde terstond los op het Dier, en de schoot was zo wel aangelegd, dat hy het zelve merkelyk kwetste, zoo dat de Wolf zeer langzaam, half hinkende en kruipende, de Hegge, die den Hof omheint, bereikende, door dezelve meende heen te dringen en te ontkomen; doch de Eerwaerde Heer volgde onmiddelyk het Dier, en vatte het zelve, wanneer het door de zeer digt gegroeide Haeg dagt heen te booren, met beide de handen by de steert; roepende ondertusschen zyne Dienstmeid en anderen te hulp.
   Ongelooflyk lang worstelde het gekwetste Dier met den Pastoor, die het zelve met alle kragt zogt vast te houden, en, op zyne knien leggende, te rug trok, terwyl de Wolf, met een ysselyke grimmigheid zich nu en dan tevergeefs, vermits de digtheid der Hegge, tragtende om te keeren en te wreeken, zogt door te dringen.
   De Meid schoot toe, maer bragt geene wapenen; en, zich kruizende en zegenende, raedde, ontsteld en verbaasd, aen haren Heer het Dier los te laten.
Verscheide Huisluiden kwamen ook op het geroep van den Pastoor voor den dag, en zommigen met boerengereedschap gewapend; maer niemand durfden den grynzenden Wolf van voren te lyf; zoo dat de onversaegde Pastoor eindelyk, tot zyn grooten spyt, het hagje moest laten slippen.
   De Boeren maekten terstond voor het wreede Dier ruim baen, 't welk een Vyver of Graft doorzwom, zonder dat men aen 't zelve het uitklimmen kon of durfde beletten.
De wond echter, die de Wolf ontvangen had, was voor hem doodelyk, want men heeft hem des anderen daegs, op de Akkers van 't huis en gewezen Klooster te Binderen, omtrent een uur van Lieshout gelegen, dood gevonden.
Uit dit staeltje blykt welke overlast de bewooners dezen Landstreke thans van dit Roofgedierte hebben.
"
(Nederlandsche Jaerboeken 1758)
Herman van der Meer

HPM

Dit gaat over wolven in Belgie maar het is een interessant artikel om te lezen.

A. Ervynck et al (2013) 'De poot van de wolf aan de poort van het Steen', Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis & Oudheidkunde te Gent Nr. 63
http://www.stamgent.be/assets/files/site/PDF/HandelingenMGOG_wolvenpoot.pdf

Het gaat om om een gemummificeerde dierenpoot die aan de poort van het Gravensteen in Brugge gespijkerd zou zijn geweest. In de museumcollectie stond hij geboekt als van een leeuw of tijger, maar anatomisch en genetisch onderzoek liet zien dat het om de poot van een wolf ging. Helaas was niet met zekerheid te achterhalen uit elke tijd hij stamde, maar de speurtocht is ook leuk.
Herman van der Meer

HPM

Een slaperige grijsaard

"Op eenen kouden october-avond omstreeks het jaar 1794, hoorde de tuinman Jan ten Oever, die aan het hek woonde van het kasteel Maurick te Vught (prov. Noord-brabant), toen hij naar bed wilde gaan, een kalf, dat achter zijn huisje in de weide liep, pijnlijk stenen. Bij den helderen maneschijn uit een achtervenster ziende, bemerkte hij een wolf, die bezig was het dier te verscheuren. Onmiddellijk hierop zich naar het kasteel begevende, dat naauwelijks een honderd schreden verwijderd is, waarschuwde hij het huisgezin, dat bij het avondmaal vereenigd was en bestond uit den ouden heer Van Beresteijn, zijne drie zonen, Willem, Gijsbert en Jacob, benevens den heer Bruhl (een grijsaard).
   Zij besloten, zonder lang beraad, het bosch achter de weide gelegen te omzetten en het roofdier naar den dijk te drijven, welke langs de ophaalbrug van het oude kasteel gaande, aan de eene zijde naar het dorp, langs den anderen kant naar de toenmalige wildernissen van den Ruwenberg voert. Indien de wolf aan de kogels der jagers ontkwam, moest hij bepaald nabij de brug uitkomen, alwaar bij eenen hoogen iepen-boom, die nog aanwezig is, de heer Bruhl geplaatst werd.
   De nachtelijke jagt in den maneschijn begon, doch zonder goed gevolg, want het bleek dat de oude man, vermoeid door het late uur of welligt door koude bevangen, tegen den boom zittende in slaap was gevallen terwijl de wolf hem rakelings voorbij was gegaan, gelijk den volgenden morgen duidelijk bleek uit de ingedrukte voetsporen.
   Het dier zwom bij het Vaantje (een wachthuis, oudtijds tot bescherming der vischerij gebouwd) over den Dommel, en werd later in de bosschen van het kasteel Haanewijk geschoten.
"
(De Navorscher, XVII, 1867)

(De oude heer Van Beresteijn was niet alleen kasteelheer maar ook burgemeester van Vught. De slaperige grijsaard was familie (broer?) van zijn moeder, die op 15 oktober van genoemd jaar op 71-jarige leeftijd overleed.)
Herman van der Meer

HPM

Tot nu toe stammen de oudste 'gewaarmerkte' wolven die ik heb gevonden uit het laatst van de 16e eeuw. Vijf betalingen van 1594-1596 uit de oostelijke grietenijen van Friesland.
Ik heb er ook nog een paar uit 1599 die waarschijnlijk uit het noorden van Overijssel zijn, maar daar kom ik niet goed uit. Ze vermelden namelijk geen of geen met zekerheid te identificeren gebieden en ik kan niet bij de echte bron om te kijken of daar misschien meer indicaties zijn te vinden. Jammer, want in tegenstelling tot die Friese, geven ze wel complete datums.
Uit de eerste jaren van de 17e eeuw is de verspreiding iets groter, Dan heb ik ook goede gevallen uit Drenthe, Twente en de Achterhoek.
In totaal heb ik nu een stuk of 130 van zulke gevallen. Die moet ik nog wel invoeren, omdat het gemakkelijker is om ze nog even vast te houden tot ik ben uit gepuzzeld.
Herman van der Meer

HPM

Eerder al is een geval  uit Ubbergen van oktober 1815 ingevoerd. http://waarneming.nl/waarneming/view/100190326
Deze is goedgekeurd op grond van dit 'bewijsmateriaal'.


Er lijkt me hoe dan ook weinig reden om zo zeker te zijn, en het volgende bericht uit februari van hetzelfde jaar zou reden kunnen zijn voor meer twijfel.
In 1820 en 1822 zijn er ook nog een paar meldingen uit de omgeving (Groesbeek).
Zie http://waarneming.nl/soort/view/70056?from=1400-01-01&to=1899-12-31
Tenminste een daarvan is ook opgenomen in de digitale zoogdieratlas en ik weet niet of er steviger bewijs voor is. Gezien het zekere voorkomen van wolven in midden Limburg in die tijd, vallen wolven in het Nijmeegse toen wellicht niet uit te sluiten.

"In de afgelopene week zyn onze ommestreken verontrust geworden door de verschyning van een dollen hond, die, naar men verneemt, in het land van Cleef onderscheidene menschen en beesten gebeten heeft. Hy heeft zich het laatst in de gemeente van Ubbergen vertoont, en sedert schynt hy den weg naar Groesbeek in geslagen te zyn. Dit heeft eene Publicatie van den Burgemeesrer dezer stad en der overige gemeentens van dit kwartier ten gevolge gehad, waarby den eigenaren van honden wordt aangezegd, dezelve vast te leggen.
   Sedert eenige weken had men in onze nabuurschap ook een wolf menen te ontdekken. Gepasseerde Dingsdag werd hy door eenige arbeiders gezien, en aangeduid aan een perfoon, die reeds lang op hem geloerd had. Ten gevolge van deze aanduiding doodgeschoten zynde, bragt men hem in de stad, waar de liefhebbers van de jacht zich spoedig rondom het ligchaam verzamelden, omdat men begon te twyfelen of het wel wezenlyk een Wolf geweest was.
   By deze gelengheid zyn verschillende Natuurkundige werken opengeslagen, om de kenmerkende onderscheidingsteekenen tusschen een wolf en een hond op te sporen, met dat gevolg, dat men na langdurig onderzoek het ligchaam verklaard heeft, dat van een hond te zyn, schoon van een vreemd ras en maaksel.
   Het is in de daad opmerkenswaardig, dat de Natuurkundigen zoo weinig beslissende teekenen opgeven, waaraan men een wolf van een hond kan onderscheìden, altans wanneer zy dood zyn, want terwyl zy beide nog leven, schynt men er zich minder in te kunnen bedriegen. In allen gevalle is de twyfel, in deze zaak ontstaan, een bewys te meer, dat wolven en honden,wezenlyk tot het zelfde geslacht onder de viervoetige dieren behooren
."
(Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant, 7 februari 1815)
Herman van der Meer

HPM

De jongste oude wolven

Als het om de laatste oude wolven van Nederland gaat, worden altijd enkele gevallen genoemd, zoals op wolveninnederland.nl:
   "De Laatste gedode wolf in Nederland was in 1881 in Helvoirt, Noord Brabant en in 1897 werd bij Heeze in Noord–Brabant de laatste wolf in Nederland gezien. Beide laatste waarnemingen zijn echter onderwerp van discussie, zodat waarschijnlijk in 1869 de laatste wolf bij Schinveld werd gedood."
Over die gevallen valt wel het een en ander te zeggen, en dat zal ik stukje bij beetje doen, te beginnen bij 'Heeze 1897'.
Dat geval wordt in meer recente berichtgeving zeer veelvuldig genoemd, maar uit de tijd heb ik er (nog?) geen spoor van kunnen vinden, ook niet na gericht zoeken. Wel uit 1891, zoals in dit bericht uit de 'De Gooi- en Eemlander' van 31 januari 1891:

    "Het schijnt toch werkelijk waar te wezen, dat de felle kou de wolven tot zelfs naar ons land heeft gedreven. In de nabijheid van Heeze (N.-B) namelijk, dus in dezelfde provincie, van waar verleden week gemeld werd, dat een wolf geschoten was, zijn nu ook een paar wolven gezien. Men zal eene drijfjacht organiseeren, teneinde deze gevaarlijke gasten onschadelijk te maken. 't ls te hopen, dat men er in slage."

Mogelijk heeft ooit iemand de 1 voor een 7 aangezien of heeft een tikfout gemaakt en is dat vervolgens een eigen leven gaan leiden. Het geval in Helvoirt waarnaar in het artikeltje wordt verwezen wijst daar ook op, want dat jaartal klopt wel, hoewel het geval in tenminste een artikel  (De Rijk 1985) mogelijk in 1881 is gedateerd.
Heeze 1897 was dus Heeze 1891 en ik zie geen reden om het voor een wolf aan te zien.

Later meer, maar dan gaat het niet over fouten.
Herman van der Meer

HPM

Citaat van: HPM op januari 11, 2017, 20:01:41 PM

Tot nu toe stammen de oudste 'gewaarmerkte' wolven die ik heb gevonden uit het laatst van de 16e eeuw. Vijf betalingen van 1594-1596 uit de oostelijke grietenijen van Friesland.
Ik heb er ook nog een paar uit 1599 die waarschijnlijk uit het noorden van Overijssel zijn, maar daar kom ik niet goed uit. Ze vermelden namelijk geen of geen met zekerheid te identificeren gebieden en ik kan niet bij de echte bron om te kijken of daar misschien meer indicaties zijn te vinden. Jammer, want in tegenstelling tot die Friese, geven ze wel complete datums.
Uit de eerste jaren van de 17e eeuw is de verspreiding iets groter, Dan heb ik ook goede gevallen uit Drenthe, Twente en de Achterhoek. ...
Ik ben weer voorbarig geweest, want ik bleek er nog veel meer uit de 16e eeuw te hebben. Uit Ambt Montfort en Venlo (Li). Vier uitbetalingen in Venlo uit 1559 zijn nu de vroegste. Zelfs mijn aantekeningen bevatten dus nog verrassingen.
En uit het begin van de 17e eeuw had ik ook nog twee betalingen uit 1603 van Tholen (Zl).
Herman van der Meer