Een tijdje terug heb ik onder deze onderwerptitel bekend gemaakt dat er wijzigingen zijn in de wetenschappelijke namen van amfibieen. Net ontving ik een nieuwe publicatie die deze veranderingen tegen het licht houdt en een nieuwe namenlijst voorstelt voor Duitsland. Het lijkt mij nuttig om te bezien welke gevolgen deze informatie kan hebben voor de Nederlandse lijst.
AlgemeenHet belangrijkste doel van wetenschappelijke ("latijnse") namen is duidelijk maken over welke dieren we het nu eigenlijk hebben. Hoe wetenschappelijke namen gebruikt moeten worden is internationaal vastgelegd in de
international code of zoological nomenclature (planten en bacterien hebben ieder een eigen, onafhankelijke code). Voor iedere diersoort hoort er 1 geldige wetenschappelijke naam te zijn, die internationaal wordt gebruikt. Een van de regels is dat de oudste bestaande wetenschappelijke naam voor een soort geldig is. Niemand is gebaad bij een voortdurende verandering van namen.
Het tweede doel van wetenschappelijke namen is
weergeven van de verwantschap van soorten. Soorten die het meest aan elkaar verwant zijn, horen in hetzelfde geslacht (genus) ingedeelt te worden. Soms blijkt uit onderzoek dat een gebruikte indeling daar niet mee klopt: een paar soorten uit een bekend geslacht blijken helemaal niet verwant te zijn aan de andere soorten uit hetzelfde geslacht. Zoiets maakt een nieuwe indeling noodzakelijk, en dus ook nieuwe wetenschappelijke geslachtsnamen. Soortnamen (tweedelig, bestaande uit een geslachtsnaam en een soort-toevoeging) moeten dan ook worden aangepast. De afgelopen jaren is steeds meer DNA onderzoek gebruikt voor het vaststellen van verwantschap tussen soorten. Het gevolg is dat de oude indelingen onder de schop moesten.
Veel lijstenVoor Nederland bestaat een namenlijst die is gepubliceerd door RAVON. In deze lijst wordt voor alle Europese amfibieen en reptielen een eenduidige Nederlandse naam voorgesteld. Omdat dit de enige recente Nederlandse lijst is, is het logisch dat we deze lijst aanhouden op waarneming.nl. Voor de wetenschappelijke namen geldt dat deze lijst erg behoudend is: het was niet de bedoeling van de samenstellers om wetenschappelijke namen te herzien.
Dat is wel gedaan door Frost (en anderen, 2006), die de verwantschap van alle (!) amfibieen van de wereld hebben onderzocht. Dit heeft gevoerd tot een aantal aanpassingen, ook in onze lijst. Voor reptielen houden we verder de online-lijst van Speybroeck aan: de
Euroherp database, omdat deze lijst de recente ontwikkelingen goed volgd.
Nu heeft Vences (2007) de lijst van Frost vergeleken met recente andere literatuur en bekommentarieerd. Het gaat hier te ver om zijn hele artikel te vertalen maar in grote lijnen komt het neer op het volgende:
De opsplitsing van de padden van het geslacht
Bufo is voorbarig. Het is duidelijk dat
Bufo geen eenduidig geslacht is en dat een opdeling nodig is, maar het is niet voldoende onderbouwd welke soorten bij elkaar gegroepeerd moeten worden. De conclusie is dat het beter is om de rugstreeppad nog een tijdje
Bufo calamita te noemen.
De opsplitsing van
Rana (afsplitsing van groene kikkers in het geslacht
Pelophylax) is goed onderbouwd en zinvol.
De opsplitsing van
Triturus is goed onderbouwd met de kanttekening dat niet zeker is of
Lissotriton en
Mesotriton echt de oudste geldige namen zijn voor de nieuwe geslachten van kleine water en vinpoot en alpenwatersalamander. Hij concludeerd dat het zinvol is om deze "nieuwe" geslachtsnamen te gebruiken.
Conclusie voor waarneming.nlhet lijkt me zinvol om deze nieuwe Duitse lijst aan te houden voor de wetenschappelijke namen van amfibieen. Dat betekend dat we drie lijsten gaan volgen voor de herpetofauna:
- de door RAVON gebruikte Nederlandse namen
- de door de Euroherp Database gebruikte wetenschappelijke namen van reptielen
- de door Vences voorgestelde wetenschappelijke namen van amfibieen
Hierdoor is 1 verandering nodig: de rugstreeppad gaat weer
Bufo calamita heten.
Hierbij komt 1 aanvulling: voor de "verzamelsoort" van groene kikkers (meerkikker, poelkikker en bastaardkikker) stel ik voor on de Nederlandse naam "groene kikker" te blijven gebruiken, dus zonder de toevoeging "spec".
Vences is niet zeker wat te doen met de wetenschappelijke naam van de bastaardkikker dus die laten we zoals hij is (
Pelophylax klepton
esculentus). (Probleem is dat "soorten" met een hybride-oorsprong formeel geen wetenschappelijke naam mogen krijgen.)
gebruik van synoniemenIn de loop van de tijd hebbenwe steeds meer synoniemen toegevoegd aan onze lijst waardoor de lijst van soorten bijna twee keer zo lang is geworden. Inmiddels denk ik dat de meesten wel aan de nieuwe namen gewent zullen zijn. Ik wil hierom voorstellen om de synoniemen weg te halen, waardoor de lijst in onze database wat overzichtelijker wordt.
Graag wil ik weten wat jullie vinden van deze voorstellen.
Literatuur:
Vences, M., 2007. The amphibian Tree of Life: Ideology, Chaos oder biologische Realitaet. zeitschrift fuer Feldherpetologie 14: 153-162.