Hoofdmenu

(Onder)soorten

Gestart door Guus Peterse, november 24, 2005, 09:52:24 AM

Vorige topic - Volgende topic

Guus Peterse

Wat al enige tijd vragen bij me oproept en wat ik dan nu maar op het forum gooi in de hoop dat er mensen zijn die hier ideeën over hebben of er meer van weten, is de afsplitsing van bepaalde soorten die tot voor kort nog ondersoorten waren. Het gaat me daarbij met name om afsplitsingen van soorten die een grote variatie vertonen en waarvan een klein stukje van die variatie ineens gebombardeerd lijkt tot aparte soort. Waarom?
Om aan te geven wat ik bedoel een paar voorbeelden.

Anderhalf jaar geleden zag ik een roodborsttapuit met bijna alle kenmerken van aziatische roodborsttapuit (man zomerkleed): onderzijde grotendeels helder wit met alleen op borst een bleekrode vlek, bovenzijde bijna zwart, witte band in de hals breed en ver tot achter in de nek doorlopend, witte plek op vleugels groot en ook in zit opvallend, en helderwitte stuit.
Het bleek dat de vogel ook door anderen al eerder was opgemerkt en was ingediend en afgewezen als aziatische roodborsttapuit. Afgewezen, omdat de zwarte ondervleugeldekveren niet waren geconstateerd. Dus een vogel die voor 90% een aziatische roodborsttapuit is, mogen we niet zo noemen vanwege zo'n detail. Waarom weegt zo'n detail zwaarder dan het algemene voorkomen van de vogel? Omdat ook bij gewone roodborsttapuit die variatie voorkomt?
Als je nu kijkt naar de variatie in de roodborsttapuit, is het dan niet zo dat die verloopt van donker met veel rood op de borst in het westen (Britse ondersoort) naar veel lichter met weinig rood in het oosten? Waarbij sommige (de meest oostelijke?) er blijkbaar al bijna uitzien als aziatische. Toch heten die ondersoort van de gewone roodborsttapuit, terwijl de daar op het oog maar weinig van afwijkende roodborsttapuiten verder naar het oosten beschouwd worden als aparte soort. Waarom? Alleen maar vanwege die zwarte ondervleugeldekveren?

Zelfde soort verhaal met toendra- en taigarietgans. Ik heb wel eens foto's gezien van rietganzen die er op het eerste gezicht uitzagen als taigarietgans en in eerste instantie ook als zodanig gedetermineerd waren, met als commentaar: 'vermoedelijk oostelijke ondersoort van toendrarietgans'. Waarom taigarietgans als aparte soort onderscheiden als die zich blijkbaar nauwelijks onderscheidt van de meest oostelijke toendrarietganzen? Met andere woorden: waarom heten de meest oostelijke toendra's nog toendra's en zijn de daarvan blijkbaar maar zo weinig afwijkende taiga's een aparte soort?

Nog een voorbeeld: kruisbek – grote kruisbek (en dan laat ik schotse kruisbek maar buiten beschouwing, waarvan de Dutchbirding Kenmerkengids letterlijk zegt: 'Alleen op grond van verspreidingsgebied te determineren'). Bij claims van grote kruisbekken wordt altijd gewaarschuwd voor bepaalde typen kruisbekken. Want er worden diverse (geluids)typen kruisbek onderscheiden waarvan sommige vrijwel net zo roepen als grote kruisbek en bovendien blijken sommige typen onder andere ook bijna net zulke zware snavels te hebben. Waarom is de grote kruisbek dan een aparte soort in plaats van één van de typen kruisbek, terwijl je hem vrijwel alleen kunt onderscheiden door hem onder de meetlat te leggen en zelfs dan nog niet met zekerheid? Ongeveer een jaar geleden verschenen er op birdpix enkele fantastische foto's van een kruisbek, vanuit een schuiltentje op niet meer dan enkele meters afstand, beest haarscherp en schermvullend in beeld. De vogel had een nogal hoge en zware snavel en een tamelijk plat voorhoofd. Grote kruisbek? Ondanks de uitmuntende kwaliteit van de foto's kwam men er niet uit. Dan ga ik toch denken: wat moet je met zo'n soort?

Het is een beetje een lang verhaal geworden. Ik hoop niet te lang om lezers te verleiden tot een reactie. Op grond waarvan al die dubieuze nieuwe soorten? Of, zou ook kunnen: waar zit ik dan fout met mijn redenering?

Guus
Guus Peterse

Nieuw op mijn weblog: Kaapverdië juli - augustus 2015

hiskodevries

CiteerAnser fabalis (Taiga Bean Goose / Taigarietgans)
Anser serrirostris (Tundra Bean Goose / Toendrarietgans)
Taiga and Tundra Bean Goose are specifically distinct from each other and Pink-footed Goose A brachyrhynchus; each taxon represents a diagnosably distinct and reproductively isolated population (Sangster & Oreel 1996) and (*) is considered monotypic.


Citeer
Saxicola rubicola (European Stonechat / Roodborsttapuit)
Saxicola maura (Siberian Stonechat / Aziatische Roodborsttapuit)
European Stonechat, Siberian Stonechat and African Stonechat S torquata are specifically distinct (cf Sibley 1996) based on qualitative differences in morphology (Cramp 1988, Svensson 1992) and phylogeographic analysis (Wittmann et al 1995). There is no evidence that populations inhabiting western Europe are diagnosably distinct from those in central and northern Europe. Therefore, the form 'hibernans' represents a synonym of S rubicola. There is no evidence that populations inhabiting eastern Siberia ('stejnegeri') are diagnosably distinct from western Siberian populations. Therefore, 'stejnegeri' is included in maura (cf Svensson 1992). Pending further analysis, variegata, armenica, indica and przewalskii are provisionally retained as conspecific with maura.

http://www.dutchbirding.nl/comm/csna/tax2.html
Was getekend Hisko de Vries.

Wil je een fotovraag stellen op het forum lees dan dit eerst https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=452369.0

han.endt

#2
De door Hisko hierboven aangehaalde citaten zijn de meningen van bepaalde wetenschappers overgenomen door de DBA. Dit zegt nog niet alles over de juistheid van bepaalde splits. Je zou tegenover deze citaten andere citaten kunnen aanhalen van andere wetenschappers die een andere mening verkondigen.
De splitsing van de roodborsttapuiten raakt zo langzamerhand steeds meer geaccepteerd. Die van de rietganzen daarentegen helemaal nog niet en die van de gele kwikstaarten ook niet (uitgezonderd enkele Oost-Aziatische taxons).

Bij elke (onder)soort moet apart bekeken worden of ze de status soort verdienen. Hier kunnen verschillende argumenten een rol spelen. Hoe gedragen de taxons zich in de praktijk en tegenwoordig steeds meer de DNA-technieken.
Grote Kruisbek en Kruisbek worden al heel lang als aparte soorten gezien. Er is een enorm overlap in broedgebied en de twee gedragen zich daar als echte soorten. Bij de roodborsttapuiten is het dacht ik een questie van dat DNA-technieken hebben uitgewezen dat de diverse taxons (zeg maar taxonomische eenheden) veel verder van elkaar verwijderd zijn dan het uiterlijk doet vermoeden.

Ik heb alleen het idee dat als er sprake is van een eventuele split men in Nederland sterk geneigd is dit direct te volgen. Ook al zijn er nog al wat tegenargumenten en is men op wetenschappelijk niveau er nog lang niet uit. De rietganzen en barmsijzen zijn hier van een duidelijk voorbeeld en het zal mij niet verbazen dat het hier toch echt om ondersoorten gaat. Buiten Nederland is er maar heel weinig steun voor dergelijke splits.

Mark van Veen

#3
De zilvermeeuwen en mantelmeeuwen laten zien dat er soortcomplexen bestaan die wat betreft typische populaties duidelijk verschillen, maar waarvan de contactpopulaties intermediaire kenmerken gaan vertonen. Ik heb altijd geleerd dat je dit rond de Noordpool duidelijk geillustreerd ziet bij deze meeuwen en dat zilvermeeuw, kleine mantelmeeuw, burgemeesters en ook amerikaanse meeuwen (bv thayers gull) in feite een continuum vormen.

Vraag is dan hoe je daar taxonomisch mee omgaat, een vraag die tot scholenstrijd leidt. De soorten zijn genetisch niet volledig gescheiden (vandaar de intermediaire kenmerken) maar voldoende verschillend om niet als ondersoorten beschouwd te worden. Het beeld is dan dat de soortvorming nog in volle gang is en dat genetische scheiding op termijn zal plaatsvinden.

Een lumper zal in deze situaties neigen tot 1 soort met ondersoorten, een splitter tot verschillende soorten in een vroeg stadium van soortvorming. Mij valt op dat de laatste jaren bij de vogels een split-mentaliteit heerst. Denk aan de witte kwik/rouwkwik, rietganzen, de genoemde roodborsttapuit en de barmsijsen. Doordat die soorten onvoldoende genetisch gescheiden zijn, tref je individuen met intermediaire kenmerken die dus determinatieproblemen opleveren.
groet,

Mark van Veen