OVER SLIJMZWAMMEN – foto’s – en determineren (van foto’s)

Gestart door Marian Jagers, juli 10, 2016, 11:22:44 AM

Vorige topic - Volgende topic

Marian Jagers

Welkom op dit forum. Met vragen en foto's van slijmzwammen (Myxomyceten) ben je hier op de juiste plek.

Slijmzwammen vormen een prachtig onderwerp om te fotograferen (figuur 1). Ze zijn namelijk bijzonder kleur- en vormrijk. Dat je, nadat je je foto hebt gemaakt, graag wilt weten wat je gevonden hebt is logisch. De meest gestelde vraag in de hier geplaatste topics is dan ook: "Ik zou graag willen weten welke soort dit is". Helaas is juist deze vraag vaak niet naar tevredenheid te beantwoorden.

Dat slijmzwammen meestal niet van foto te benoemen zijn, ligt voor een belangrijk deel aan de materie. Niet dat determineren van slijmzwammen zo heel erg moeilijk is maar het fototoestel is niet het juiste instrument en eigenlijk is het handig om al een klein beetje te weten over het wonderlijke leventje dat slijmzwammen leiden op het moment dat je er een vindt.

Figuur 1. Slijmzwammen zijn bijzonder vorm- en kleurrijk. Een paar voorbeelden.
Groeten Marian

Marian Jagers

#1
Door middel van een toelichting "Lees dit eerst" volgt hieronder een globale uitleg over wat slijmzwammen zijn en hoe ze zich ontwikkelen, waarom determineren van alleen foto veelal te kort schiet en tot slot enkele tips over hoe slijmzwammen het beste gefotografeerd kunnen worden. Je weet immers maar nooit. Misschien heb je toch iets gevonden dat, mits goed in beeld gebracht, wel van foto te benoemen is.

Wat je voor het determineren van slijmzwammen eigenlijk nodig hebt is een microscoop en een paar goede boeken¹. Heb je een microscoop? Dan ben je hier ook op de juiste plek. Stel gerust je je vragen.

¹ Aanbevolen literatuur:
– Poulain, M, Meyer, M, Bozonnet, J. 2011. Les Myxomycètes FMBDS. Dit is een Franstalig sleutel- en fotoboek maar met ook Engelstalige sleutels. Het is het meest recente determinatiewerk over slijmzwammen maar de soortbeschrijvingen zijn summier. Voor uitgebreide beschrijvingen kun je de volgende boeken gebruiken.
– Neubert, H., Nowotny, W. & Baumann, K. 1993 – 2000. Die Myxomyceten, Band 1-3. K. Baumann Verlag, Gomaringen. Een driedelige Duitse serie met in elk deel uitgebreide inleidingen, sleutels, foto's en heel uitgebreide soortbeschrijvingen. Sommige namen (zo gaat dit nu eenmaal) zijn helaas inmiddels verouderd. Zie hiervoor de website "nomen.eumycetozoa.com"*
– Nannenga-Bremekamp, N.E. 1974. De Nederlandse Myxomyceten, 2e druk, incl. eerste aanvulling. Uitgave KNNV (of een andere druk). Een Nederlands boek met een uitgebreide inleiding, uitgebreide beschrijvingen en prachtige pentekeningen. Het boek is verouderd wat het aantal soorten betreft, de sleutels en de taxonomische indeling maar de uitgebreide inleiding en beschrijvingen (voorzien van mooie pentekeningen) zijn prima te gebruiken. Het boek wordt echter nog zelden te koop aangeboden.
– Nannenga-Bremekamp, N.E. 1983. De Nederlandse Myxomyceten, tweede aanvulling. Verwerk erratas (correcties) en aanvullingen in je boeken waardoor ze beter te gebruiken zijn (gaat ook op voor andere literatuur).

Zie verder:
– Artikelen gepubliceerd in gespecialiseerde tijdschriften. Artikelen zijn steeds vaker ook wel als PDF op internet te vinden (of in de bibliotheek voor wie lid is van de NMV).

* http://eumycetozoa.com/data/index.php  Voor het vinden van de huidige geldige naam, ook in Nederland van toepassing.
Groeten Marian

Marian Jagers

#2
1. Slijmzwammen?

Vroeger, toen men nog erg weinig wist over slijmzwammen, werden slijmzwammen ingedeeld bij de schimmels. Tegenwoordig weet men dat slijmzwammen op nogal wat punten van paddenstoelen (maar ook van andere organismen) afwijken. Ze zijn nu ingedeeld in een eigen rijk, de "Amoebozoa"¹.
Een paar opvallende verschillen:
– Net als paddenstoelen ontwikkelen slijmzwammen sporen. Uit kiemende sporen van paddenstoelen komen hyfen (dunne draden) te voorschijn (fig. 2). Uit sporen van slijmzwammen ontwikkelen zich niet vormvaste cellen die lijken op amoeben. Deze cellen hebben een (intrekbaar) zweephaartje waardoor ze zich kunnen bewegen (fig. 3 en 4)*.
– Hyfen van paddenstoelen vertakken zoals worteltjes van jonge kiemplanten (fig. 5). Onder de grond of in hout vormen ze een netwerkje, een zwamvlok genoemd. Een zwamvlok groeit en op een goed moment worden er vruchtlichamen gevormd; voor de beeldvorming, zo ongeveer te vergelijken met de wijze waarop er appels aan een boom groeien. Ook slijmzwammen leven in de grond of in hout en ook zij vormen vruchtlichamen. De ontwikkeling verloopt echter anders. Slijmzwammen doorlopen namelijk meerdere stadia van ontwikkeling. Het eerste stadium als de piepkleine losse cellen, zoals hierboven al vermeld. Hun aantal groeit door deling. Op een goed moment groeperen de losse cellen zich tot een geheel, plasmodium genoemd. Dit is de tweede ontwikkelingsfase. Het plasmodium groeit nog een korte periode (fig. 6) waarna op een voor de slijmzwam goed moment ook vruchtlichamen worden gevormd.

Onder andere het kunnen bewegen, het doorlopen van meerdere stadia van ontwikkeling en het sociale gedrag maken slijmzwammen tot hele bijzondere organismen. Zo bijzonder dat er met plasmodium tegenwoordig allerlei wetenschappelijke proeven gedaan worden.
* Is je belangstelling gewekt? In de genoemde literatuur over slijmzwammen, op websites en in artikelen kun je veel meer te weten komen².
¹ https://nl.wikipedia.org/wiki/Amoebozoa
http://www.ucmp.berkeley.edu/help/taxaform.html
² Diverse websites, zie onder andere:
http://www.allesoverpaddenstoelen.nl/Aop2.html  Een beetje zoeken maar dan vind je ook de info over slijmzwammen.
https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=21873 meerdere berichten.
http://www.mycologen.nl/NMV_publicaties.html Artikelen gepubliceerd in Coolia: Het verenigingsblad van de Nederlandse Mycologische Vereniging. O.a. een sleutel naar de in Nederland voorkomende boomwratten. Coolia 57(1) 2014.
http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=18648.0
http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=16859.0
Een filmpje over onderzoek met slijmzwammen, bijvoorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=czk4xgdhdY4

Figuur 2. Kiemende sporen van een schimmel (een trilzwam).
Figuur 3 en 4: Kiemende sporen van een slijmzwam, Reticularia lycoperdon (Zilveren boomkussen).
Figuur 5: Mycelium van een schimmel.
Figuur 6: Plasmodium van een slijmzwam.

*Tip. Heb je een microscoop? De sporen van Reticularia lycoperdon (Zilveren boomkussen) kiemen vrij gemakkelijk (zie Nannenga: blz. 11 en 12 alinea 3 van de ontwikkelingscyclus). Als je succes hebt, is dit een heel bijzonder en ook een bijzonder leuk experiment!
Groeten Marian

Marian Jagers

#3
2. Plasmodium?

Plasmodium is slijmerig. Vandaar de naam "Slijmzwam". Het glanst en heeft vaak een opvallende kleur. Eenmaal te voorschijn gekomen, ziet plasmodium er uit als een draadje of een kloddertje .... verf? snot? Van een aantal soorten slijmzwammen is het plasmodium zo opvallend aanwezig, bijvoorbeeld op de bovenzijde van een liggende boomstam (fig. 7 en 8 ) dat het je nauwelijks kan ontgaan als je er aan voorbij loopt; zeker als het ook nog eens een felle kleur heeft en in het zicht groeit. Het plasmodium van de meeste soorten is echter onopvallend of zelfs zo klein dat je het helemaal niet kunt opmerken, ook niet met een loep. Aan de wijze waarop plasmodium zich ontwikkelt¹, is vaak al wel te zien tot welke Orde² (= een hele grote groep soorten) een vondst zal gaan behoren.
De kleur van plasmodium is vaak geel of wit maar er zijn ook allerlei andere kleuren zoals rood, groen, grijs ....... Plasmodium bevat geen kenmerken waar je soorten aan kunt herkennen.

¹ Typen plasmodium: "protoplasmodium", "aphanoplasmodium", "phaneroplasmodium". Zie uitleg in de literatuur en op websites.
² Orde: https://nl.wikipedia.org/wiki/Taxonomie_in_de_biologie
Slijmzwammen zijn ingedeeld in drie Ordes: "Trichiales, Physarales en Stemonitales". Zie uitleg in literatuur en op websites.

Figuur 7. Opvallend aanwezig plasmodium op een boomstam.
Figuur 8. Opvallend aanwezig uitwaaierend plasmodium (behorend tot het type "phaneroplasmodium" (phaneros = zichtbaar)).

Groeten Marian

Marian Jagers

#4
3. Hoe in grote lijn de ontwikkeling verder gaat.

Op een goed moment ontwikkelt/ontwikkelen zich uit het plasmodium een of meerdere vruchtlichamen (sporocarpen) meestal met een heel andere vorm zoals bijvoorbeeld bij Badhamia utricularis (Troskalknetje) (fig. 9) maar bij bijvoorbeeld Hemitrichia serpula (Netvormig langdraadwatje) (fig. 10) is de vorm van het plasmodium nog wel te herkennen.
Bijna altijd verandert ook de kleur. Bij bijvoorbeeld Trichia varia (Fopnetwatje) (fig. 11) is de verkleuring goed te zien. Net gevormde vruchtlichamen blijven nog een korte tijd slijmerig en glanzend. Aan de binnenzijde van het vruchtlichaam beginnen zich uit het protoplasma sporen te ontwikkelen¹ en bij de meeste soorten ontwikkelt zich tussen de sporen ook een structuur (capillitum genoemd) ten behoeve van de stevigheid van het vruchtlichaam.

¹ Soorten uit het geslacht Ceratiomyxa (IJsvingertje) vormen een uitzondering op de regel. Bij deze soorten worden de sporen niet aan de binnenzijde van het vruchtlichaam gevormd maar aan de buitenzijde (fig. 12).

Figuur 9: Meestal zien de vruchtlichamen er heel anders uit dan het plasmodium waaruit ze zijn ontstaan. Plasmodium. Inzet net gevormde vruchtlichamen van Badhamia utricularis (Troskalknetje).
Figuur 10: Hemitrichia serpula (Netvormig langdraadwatje).
Figuur 11: Verkleuring van onrijpe vruchtlichamen van een Trichia varia (Variabel draadwatje).
Figuur 12. Ceratiomyxa fruticulosa (IJsvingertje). Inzet sporen op steeltjes, aan de buitenzijde (foto genomen door stereomicroscoop).

Zie ook de foto's van de ontwikkeling van Fuligo septica (Heksenboter). http://waynesword.palomar.edu/slime1.htm
en time-laps filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=GY_uMH8Xpy0
Time-laps filmpje over de ontwikkeling van een Stemonitis (Netpluimpje): https://www.youtube.com/watch?v=PUXrx7Fw6sg
Groeten Marian

Marian Jagers

#5
4. Rijpen en drogen.

Tijdens het rijpen gebeurt er nog van alles. Het vruchtlichaam verliest z'n glans en verhardt enigszins (fig. 13 en 14). Aan de buitenzijde worden één of meer dunne vliezige laagjes gevormd (peridium genoemd). Bij een aantal soorten wordt de buitenste laag duidelijk harder omdat er kalk op afgezet is (fig.14, 15 en 19).
Net gevormde sporen zijn kleurloos. Tijdens het rijpen veranderen ze meestal van kleur. Deze verandering is goed te volgen bij de niet kalkhoudende soorten met donkere sporen. Bij bijvoorbeeld Stemonitis axifera (Roodbruin netpluimpje) verkleurt de buitenzijde van de vruchtlichamen van wit naar roze naar bruin en bij Symphytocarpus trechispora (Stekelsporig pluimkussentje) van wit naar roze naar zwart (fig. 16). De sporen van slijmzwammen bevatten meestal een versiering, bijvoorbeeld wratjes, stekels of een netwerk (fig. 17). Deze versieringen worden ook pas goed zichtbaar tijdens het rijpen. Het capillitium (structuur aan de binnenzijde van het sporendragende deel) krijgt nu ook z'n uiteindelijke vorm en kleur. Het capillitium bij de verschillende soorten is heel divers. Er kunnen bijvoorbeeld lange door elkaar heen kronkelende kabels aanwezig zijn of een netwerk (met allerlei versiering en eigenschappen) of stijve draden of kalkhoudende buizen (fig. 18, 19, 20 en 21).
Tot slot moeten de vruchtlichamen nog opdrogen. De glanzende buitenkant wordt dof en meestal  verandert de kleur nogmaals tijdens het opdrogen, in een wat minder opvallende. 

Figuur 13: Nog niet rijpe vruchtlichamen van Metatrichia floriformis (Donkerbruin kelkpluisje).
Figuur 14: Donkere (nog natte) en lichtere (opgedroogde) vruchtlichamen van Diderma donkii (Dof kalkschaaltje).
Figuur 15: Een soort uit het geslacht Diderma (Kalkschaaltje). De buitenste laag bij deze soort bestaat uit kalk, de binnenste is vliezig.
Figuur 16: Linksboven beginnend met de klok mee kijken. De ontwikkeling van plasmodium naar rijpe vruchtlichamen bij Symphytocarpus trechispora (Stekelsporig pluimkussentje) een soort met zwarte sporen. Inzet, de kleurverandering van de sporen en het vruchtlichaam.
Figuur 17: Voorbeelden van versieringen op de sporen (14 soorten slijmzwammen).
Groeten Marian

Marian Jagers

#6
Figuur 18: Vruchtlichamen van een soort uit het geslacht Trichia (Draadwatje). Inzet: door elkaar heen liggende kabels en sporen in het vruchtlichaam.
Figuur 19: Stijf capillitium van een soort uit het geslacht Didymium (Kristalkopje).
Figuur 20: Nogmaals Badhamia utricularis (Troskalknetje). Inzet rechts: kalkhoudend driedimensionaal capillitium.
Figuur 21: Een van sporen ontdaan vruchtlichaam van een soort uit het geslacht Stemonitis (Netpluimpje). Inzet detailopname van het netwerk (structuur capillitium).
Figuur 22. Waar vind je de gebruikte termen?
- Peridium: Vliezige buitenwand (bij rijpheid aanwezig maar afhankelijk van de soort lang, geheel of gedeeltelijk aanwezig blijvend of snel verdwijnend.
- Capillitum: Netwerk of een geheel van draden aan de binnenzijde van het sporendragende deel.
- Columella: Voortzetting van de steel in het sporendragende deel.
- Hypothallus: vliezig laagje waarmee het vruchtlichaam (of een groep) aan het substraat is gehecht.


Groeten Marian

Marian Jagers

#7
5. Rijp?

De vruchtlichamen van slijmzwammen, zo mooi en zo fotogeniek als ze zijn, dienen slechts één doel namelijk zorgen voor nageslacht. De sporen worden door de lucht verspreid maar dit kan pas  als de sporen rijp en droog zijn.

Hoe zie je nu dat sporen c.q. vruchtlichamen rijp zijn?

Rijpe vruchtlichamen zijn aan de buitenzijde droog en zijn dof van kleur. In het sporendragende deel van het vruchtlichaam heeft zich een droge poederige sporenmassa gevormd (fig. 23).

Meer kenmerken (of ze aanwezig zijn, hangt af van de soort):
– De buitenwand (vliesje, kalkschaaltje) van het vruchtlichaam is opengescheurd of bijvoorbeeld door middel van een dekseltje geopend (fig. 24 en 25).
– De buitenwand is gedeeltelijk of helemaal verdwenen (fig. 26, 27, 28 en 29).
– Bij nogal wat soorten treedt het capillitum in mindere of meerdere mate naar buiten (fig. 26 en27).

Figuur 23. Opengebarsten vruchtlichamen van Lycogala epidendrum (Gewone boomwrat), met een droge roze sporenmassa.
Figuur 24. Rijpe, zowel opengescheurde als nog gesloten vruchtlichamen van Diderma floriforme, Tulpvormig kalkschaaltje (met een droge bruine sporenmassa).
Figuur 25. Rijpe, zowel geopende (gele sporenmassa) als nog gesloten vruchtlichamen van Perichaena corticalis, Dekselgoudkussentje.
Figuur 26. Naar buiten getreden netwerk bij Hemitrichia calyculata (Groot langdraadwatje). Het onderste deel van de buitenwand in de vorm van een beker nog aanwezig.
Figuur 27. Naar buiten getreden netwerk van Arcyria obvelata (Lang netwatje).
Figuur 28. Vruchtlichamen van het Stemonitis splendens (Grootmazig netpluimpje). De buitenwand is geheel verdwenen.
Figuur 29. Vruchtlichamen van Stemonitis fusca (Gebundeld netpluimpje). De buitenwand is ook geheel verdwenen.

Groeten Marian

Marian Jagers

#8
6. Nog iets over het leven van een slijmzwam

Bij ongunstige weersomstandigheden kan plasmodium zich verharden tot een sclerotium om zich zo  tegen onder andere bevriezen of verdrogen te beschermen. Als de omstandigheden gunstig zijn verandert het sclerotium weer in plasmodium en wordt de ontwikkeling vervolgd. Als bijvoorbeeld een muis een stukje van een sclerotium knabbelt (of er overheen loopt) ondervindt een slijmzwam daar geen nadeel van.
Als de ontwikkeling al zover gevorderd is dat er vruchtlichamen zijn gevormd, is veranderen in een sclerotium niet meer mogelijk. Onrijpe slijmzwammen zijn dan ook bijzonder kwetsbaar voor beschadiging als gevolg van wat dan ook; uitdrogen (door wind en/of zon), vorst, vraat, beschadiging door druk (bijvoorbeeld door een vallende tak of beschadiging door mensenhanden) ......... De tere vruchtlichamen vervormen, verdrogen of vaak ook, verdwijnen ze.

Als je onrijpe vruchtlichamen voor een foto van de groeiplaats weghaalt, beschadigen ze gemakkelijk. Verplaats je vondst daarom heel voorzichtig en stel hem zo kort mogelijk bloot aan de andere omstandigheden. Leg hem weer voorzichtig terug zoals je hem gevonden hebt. Beter voor de ontwikkeling is je vondst met rust te laten en een dag later nog eens te gaan bekijken¹. Vrijwel zeker is dan het rijpe stadium te vinden. Ga je nogmaals kijken, houdt er dan wel rekening mee dat een rijpe slijmzwam veel minder opvalt!

¹Je kunt je onrijpe vondst ook heel voorzichtig (zonder aan te raken) met een stukje substraat waar het op groeit, mee naar huis nemen in een opbergdoosje en laten rijpen.
Groeten Marian

Marian Jagers

#9
7. Wat maakt slijmzwammen van foto determineren zo lastig?

Heb je een slijmzwam gevonden kun je hem van alle kanten bekijken. Voor de kleinere vondsten heb je daarvoor wel minimaal een loepje nodig. Ook kun je ter plekke de groeiomstandigheden zien. Bekijkt iemand (niet de fotograaf) dezelfde vondst alleen van foto dan ontbreekt veel van deze informatie. Wat op de foto te zien is, moet direct te herkennen zijn. Bij slijmzwammen lukt dit vaak niet. Slijmzwammen zijn, zelfs als je vondsten van één soort bekijkt, nu eenmaal erg variabel van vorm en kleur.
Plasmodium en onrijpe slijmzwammen vallen door hun fellere kleuren beter op. Ze worden dan ook veel vaker gefotografeerd dan rijpe vondsten (fig. 30 en 31). Zoals hiervoor al opgemerkt, is plasmodium niet te determineren en zijn onrijpe vondsten maar zelden met zekerheid te herkennen.
Van een rijpe vondst van een duidelijke foto de geslachtsnaam bepalen, is veelal niet moeilijk. Het probleem ligt vooral bij het vinden van de juiste soortnaam.
– Bij slijmzwammen worden de soortnamen bepaald aan een combinatie van zowel macroscopische (uiterlijke) als microscopische kenmerken¹.
– Microscopische kenmerken kunnen onmogelijk met het blote oog worden waargenomen. Bij het op naam brengen zijn ze echter wel van doorslaggevende betekenis².
– Rijpe vruchtlichamen vergaan in de natuur snel. Fotografeer je deels vergane vruchtlichamen dan ontbreekt een deel van de uiterlijke determinatiekenmerken. Microscopisch zijn er bijna altijd nog voldoende kenmerken aanwezig.
– Door groeiomstandigheden of door verstoring kan een vondst er anders uitzien. Microscopisch is direct te zien dat je met een verstoorde groei te maken hebt.
– Veel soorten hebben een dubbelganger (een sterk gelijkende soort maar die op details afwijkt).
– Wereldwijd is de belangstelling voor slijmzwammen flink gegroeid. De afgelopen 60 jaar is een groot aantal nieuwe soorten ontdekt³.
– Foto's gemaakt van kleinere slijmzwammen zijn nogal eens vaag, vanaf een verkeerde hoek genomen of zelfs onscherp waardoor er te weinig details te zien zijn.

¹ Macroscopische kenmerken zoals bijvoorbeeld de aan- of afwezigheid van een steel of het verschil in vorm en/of kleur van de steel kunnen vaak (met een loepje) worden opgemerkt. Bij het determineren gaat het echter ook om details waar je niet zo direct aan denkt zoals bijvoorbeeld de wijze waarop de buitenwand openscheurt, hoe de structuur van de buitenwand er uit ziet, of het capillitium uittreedt, wat de kleur van de sporenmassa is ..........
Bij microscopische verschillen kun je onder andere denken aan de vorm, grootte en ornamentatie van de sporen, de structuur en de kleur van het capillitium of de structuur en het aantal laagjes waaruit een buitenwand is opgebouwd (fig. 15).
² Tegenwoordig wordt door onderzoekers ook gebruik gemaakt van electronenmicroscopen en ook wordt DNA-onderzoek gedaan.
³ Wereldwijd komen er zo'n 1.000 soorten voor. Uit Nederland zijn zo'n 380 soorten bekend.

Fig. 30. Opvallend onrijp en onopvallend rijp (Stemonitopsis typhina (Zilveren schijnpluimpje).
Fig. 31. Lycogala conicum (Dwergboomwrat) valt in het rijpe stadium nauwelijks meer op.

Groeten Marian

Marian Jagers

#10
8. Hoe zet je ter beoordeling je vondst het beste op de foto?

Hieronder een aantal tips.
– Neem voor het maken van een foto de tijd en bekijk je vondst al goed op de vindplaats¹ (ook de omgeving en het substraat waar de vondst op groeit).
– Kijk goed naar het stadium van ontwikkeling. Rijp materiaal is droog, onrijp materiaal is slijmerig (zie de uitleg hiervoor).
– Wees er bij kleine soorten op bedacht dat er meer soorten heel dicht bij elkaar kunnen groeien.
– Maak meer foto's; van zowel van wat grotere afstand als van dichtbij zodat zowel het hele vruchtlichaam als details getoond kunnen worden.
– Maak bij laag bij de grond groeiende vondsten foto's vanuit een lage positie.
– Bij gesteelde vruchtlichamen is een foto van de zijkant handig.
– Let bij het maken van foto's ook op algemene zaken zoals de stand van de zon, lichtinval en gebruik geen flitser.

De grootste soort (de enige die zo groot kan worden), Brefeldia maxima (Reuzenboomkussen), kan onder gunstige omstandigheden bijna een meter lang worden (fig. 32) terwijl de kleinste soorten ruim onder de 1 mm hoogte blijven. Fotografeer je de reus dan moet je een paar passen achteruit om hem in z'n geheel vast te leggen maar bij de kleinere soorten (de heel kleine soorten zijn buiten niet te zien²) moet je met neus boven op je vondst gaan zitten. Slijmzwammen groeien vaak op vochtige, schaduwrijke plekken zoals bijvoorbeeld aan de zijkant van een op de grond liggende, rottende boomstam waardoor het vaak niet eenvoudig is om ze goed en scherp op de foto te krijgen.

Voor het beoordelen van foto's is het handig als er een korte toelichting wordt gegeven wat er op de foto te zien is en ook wat niet op de foto te zien is maar wel aanwezig was. Bijvoorbeeld dat er, hoewel onduidelijk, een steel aanwezig is, het formaat van de vondst, het substraat, of dat er meer stadia van ontwikkeling waren .............

¹ Slijmzwammen kunnen een duidelijke voorkeur voor een bepaald substraat hebben zoals bijvoorbeeld op schors of op mos.
² Er zijn zo'n 10 soorten slijmzwammen die grotere vruchtlichamen ontwikkelen (± 5 cm hoog of lang en groter), bijvoorbeeld de veel gemelde Fuligo septica (Heksenboter) en Reticularia lycoperdon (Zilveren boomkussen). Het gemiddelde formaat van slijmzwammen is zo'n 2 mm hoog. In grotere groepen groeiend, vallen de kleinere soorten met het blote oog nog net op (fig. 33 en 34). Veel slijmzwammen, zoals bijvoorbeeld de soorten uit geslacht Licea (Sporendoosje) (fig. 35 en 36 Echinostelium (Dwerglantaarntje) (fig. 37) vind je alleen door substraat door een binoculair te bekijken.

Tot slot, zeker niet onbelangrijk, worden er jaarlijks enkele nieuwe soorten slijmzwammen voor Nederland gevonden. Ze worden ook door waarnemers van Waarneming.nl gevonden. Vondsten kunnen echter alleen als nieuwe soort worden gemeld als ze microscopisch zijn gecontroleerd en het materiaal in een herbarium wordt bewaard. Een bedankje aan Hans van Hooff, die steeds weer bereid is, vondsten van waarnemers te bekijken en voor hen al meerdere nieuwe soorten heeft gemeld, is hiervoor op z'n plaats. 

Fig. 32 Brefeldia maxima (Reuzenboomkussen). De vondst op de foto had zich over een lengte van 90 cm ontwikkeld op een stam van een beuk.
Fig. 33 Arycria obvelata (Lang netwatje). In dichte groepen groeiend, met een elastisch capillitium, zo'n 3 – 4 mm hoog.
Fig. 34 Badhamia utricularis (Troskalknetje).
Fig. 35 Licea operculata (Gesteeld sporendoosje). Hoogte 0, 4 – 1 mm. Het geslacht Sporendoosje bestaat wereldwijd uit zo'n 70 soorten (bron Nomenmyx http://eumycetozoa.com/data/genera.php) Er zijn 20 soorten uit Nederland bekend. Sporendoosjes worden hooguit zo'n 1 mm hoog.
Fig. 36 Licea biforis (Afgeplat sporendoosje); lengte 0,2 – 1,5 mm, hoogte tot ± 1 mm.
Fig. 37 Echinostelium minutum (Bleek dwerglantaarntje). Hoogte 0,3 – 0, 5mm. Uit dit geslacht zijn 15 soorten bekend. Er zijn tot nu toe 4 soorten in Nederland gevonden.
Groeten Marian