Chris van Turnhout, Erik van Winden, Gerard Troost, Kees Koffijberg & Fred Hustings (2009)
Veranderingen in timing van zichtbare najaarstrek over Nederland: een pleidooi voor hernieuwde standaardisatie van trektellingenLimiosa 82:68-78
http://www.trektellen.nl/%5Cdoc%5CLIM822-3_Vanturnhout.pdf"Tot en met 1993 werden de gegevens centraal ingezameld door de LWVT. Daarna stopte de coördinatie, stortte de deelname in en werd nog slechts op een handvol telposten doorgeteld. Deze gegevens zijn later gedeeltelijk ingevoerd via trektellen.nl. Sinds de start van deze website is de telinspanning sterk toegenomen, net als het aantal telposten. Echter, er is tegenwoordig nauwelijks nog sprake van enige standaardisatie van het veldwerk. Veel tellingen vinden plaats op momenten waarop veel trek wordt verwacht. Weliswaar ligt de nadruk nog steeds op het tellen in de (vroege) ochtenduren, maar op tal van telposten worden geen vaste begin- of eindtijden aangehouden en wordt de post maar een deel van het trekseizoen bezet. Ook wordt er tegenwoordig geen telcirkel gebruikt en worden hemel en horizon veelvuldig (ook) met kijker of telescoop afgespeurd. Soorten en aantallen werden tot voor kort alleen geregistreerd voor de gehele telling, dus niet per uur of kwartier."
"Meer standaardisatie gewenst!
De enorme telinspanning die trektellers elk voor- en najaar leveren resulteert in een omvangrijke dataset die in principe veel mogelijkheden biedt om algemene trekprocessen en veranderingen daarin te ontrafelen. Wat dat betreft ligt er ook na de publicatie van ‘Vogeltrek over Nederland’ (LWVT & SOVON 2002) nog een scala aan vragen die, al dan niet in combinatie met radarwaarnemingen en zenderonderzoek, op een antwoord wachten. Daartoe behoren ook veranderingen in de omvang en timing van de jaarlijkse trekbewegingen. Onze uitwerking van de recente trektelgegevens laat echter zien dat dergelijke analyses worden bemoeilijkt door het gebrek aan standaardisatie op veel van de momenteel bezette telposten.
Er lijkt tegenwoordig bij veel tellingen sprake van enige fixatie op het scoren van recordaantallen en bijzondere soorten. De invloed hiervan op trends in jaarlijks doortrekkende aantallen is evident: wanneer tellingen meer dan vroeger op momenten van (verwachte) piek-aantallen worden uitgevoerd, waarop door toegenomen kennis en betere communicatie steeds beter kan worden geanticipeerd, zullen de vastgestelde aantallen in principe steeds groter worden. Ook bij veranderingen in timing zou dit een rol kunnen spelen, al is die naar verwachting beperkter dan bij de aantallen.
De bruikbaarheid van de telgegevens zou sterk toenemen indien bij toekomstige trektellingen enige mate van standaardisatie in acht zou worden genomen, in ieder geval tijdens een deel van de tellingen of op een deel van de telposten. Hierdoor ontstaat een meer robuuste dataset met betere mogelijkheden om te corrigeren voor variatie in telinspanning, en kunnen telposten en teldata beter met elkaar worden vergeleken. Een telpost waar consequent ’s ochtends vroeg wordt gestart met tellen is immers niet zomaar te vergelijken met een telpost waar soms in de vroege ochtend en dan weer in de middag wordt geteld, waardoor de ochtendpiek van veel soorten al dan niet wordt meegepikt, of met een telpost waar vooral geteld wordt wanneer sterke trek wordt verwacht.
Het ligt voor de hand om bij een keuze voor meer standaardisatie aan te sluiten op de LWVT-werkwijze uit de jaren tachtig. Alleen al het op één lijn brengen van begintijden van de tellingen (half uur voor zonsopkomst), het aanhouden van een minimum duur van een telling (bijvoorbeeld 2.5 uur) ongeacht de trekintensiteit, een regelmatige bezetting van een telpost in de periode augustus-november (minstens één dag per week) en het standaardiseren van de invoer (aantallen per kwartier of klokuur, weersgegevens, aantal actieve tellers) zou een belangrijke verbetering betekenen ten opzichte van de huidige werkwijze."