Tips voor fotografie van bijen

Gestart door Stijn Schreven, april 14, 2015, 17:53:10 PM

Vorige topic - Volgende topic

Stijn Schreven

Samenvatting
Je kunt het beste drie foto's van een bij maken:

  • vooraanzicht;
  • zijaanzicht;
  • achteraanzicht.
Zo heb je waarschijnlijk de belangrijkste determinatiekenmerken in beeld.
Naast foto's is het goed om zoveel mogelijk aanvullende informatie te geven bij je waarneming: lengte van de bij, vlieggedrag, vliegtijd, bloembezoek, biotoop en aanwezigheid van andere bijen/nestparasieten in de buurt. Dit alles helpt bij de determinatie.

Details en uitleg vind je hieronder. Oorspronkelijke tekst door David De Grave van de Vlaamse bijen- en wespenwerkgroep Aculea. Bewerking: Stijn Schreven.

Voorbeelden van elk aanzicht:

Foto: Franc Pots, man Anthidium manicatum, let op de gele tekening die goed zichtbaar is op het gezicht en de kaken, daarnaast zijn de voorpoten scherp in beeld.


Foto: Paul Cools, vrouw Dasypoda hirtipes, kenmerkend is de pluimbeharing op de achterpoten, en verder de zwarte beharing middenop borststuk en de haarbanden op het achterlijf.


Foto: Pieter van Breughel, vrouw Coelioxys alata, kenmerkend is het brede sterniet 6 dat juist in dit achteraanzicht duidelijk opvalt omdat het aan weerszijden uitsteekt buiten tergiet 6. Daarnaast zijn hier duidelijk de witte haarbanden te zien op het achterlijf.

Inleiding
Bijen hebben het de laatste tijd niet gemakkelijk. Om meer inzicht te krijgen in de verspreiding en ecologie van bijen, zijn zo veel mogelijk verspreidingsgegevens van wilde bijen in ons land nodig. Waarneming.nl en alle waarnemers daaraan verbonden spelen daarbij een grote rol.
Met ruim 350 soorten wilde bijen in ons land is het inventariseren en determineren van bijen niet makkelijk. Daarom is het goed om een of meer foto's te maken van de bij die je tegenkomt en deze vervolgens toe te voegen aan je waarneming op http://www.waarneming.nl. Zo krijgen admins de kans om je waarneming goed te keuren, of eventueel af te keuren en feedback te geven.

Tips en tricks bij het fotograferen
De kans dat je waarneming wordt goedgekeurd is in grote mate afhankelijk van de toegevoegde foto. Staan alle noodzakelijke kenmerken voor een zekere determinatie op het beeld, dan verhoogt dat de kans op goedkeuring van je waarneming. Dat is leuk voor jezelf, maar ook van goudwaarde voor de verspreidingsgegevens! Jammer genoeg tonen veel foto's niet de kenmerken die nodig zijn om een waarneming goed- of af te keuren, en komen zo op "niet te beoordelen". Daarom volgen hieronder enkele tips en tricks voor fotografie. Het zijn geen tips om kwalitatief hoogstaande foto's te maken, maar vooral om foto's te maken waarop bijen optimaal gedetermineerd kunnen worden.

Hoe begin je er nu aan? Wanneer je een bij gevonden hebt, heb je allereerst twee mogelijkheden. Je kan deze voorzichtig benaderen en foto's maken of je kan het beestje vangen. In dit laatste geval kan je gebruik maken van een potje of, nog beter, een dun glazen buisje waarin de bij niet kan vliegen en dus makkelijker te fotograferen is.

Daarna volgt de tweede stap: gericht foto's nemen van de bij. Determinatiekenmerken van wilde bijen verschillen tussen genera en van soort tot soort, maar enkele kenmerken zijn veel voorkomend. Met een combinatie van verschillende kenmerken kom je meestal tot de juiste soort. We bespreken de belangrijkste determinatiekenmerken hier:

1. Kop: Verschillende delen van de kop kunnen een belangrijk element zijn bij het determineren (figuur 1). Ten eerste is er de beharing. Is deze aan- of afwezig, welke kleur heeft die en wat is de lengte van de beharing? Ten tweede is er de kleur(en) van het gezicht zelf. In het bijzonder de kleur van clypeus (kopschild) en labrum (bovenlip) zijn in sommige gevallen noodzakelijk om tot op soort te determineren. Ten derde is het een meerwaarde wanneer ook de kaken op beeld staan om de vorm en het aantal 'tanden' hierop te zien. Daarnaast helpt het bij mannetjes in sommige genera (bv. Hylaeus, Andrena, Melitta en Halictus) als de antenne scherp in beeld is. Tot slot is het ook gewoon handig wanneer de algemene vorm van de kop bestudeerd kan worden.

2. Borststuk: Hier is vooral de aan- of afwezigheid, kleur en lengte van de beharing belangrijk om op beeld te hebben (figuur 2).

3. Poten: De (achter)poten zijn bij vele soorten een zeer belangrijk determinatiekenmerk (figuur 2). Aan de hand van de kleur van de beharing, de lengte van de beharing, de kleur van de poot zelf en de structuur van de poot (bv. een (on)verdikt laatste voetlid) kunnen we in veel gevallen immers al een eind opschieten met de determinatie. Het is dan ook een must om deze goed in beeld te hebben. Daarnaast zijn bij Anthophora-mannen de middenpoten belangrijk, en bij Megachile-mannen helpen de voorpoten.

4. Achterlijf: Opnieuw is het hier vooral de beharing die een rol speelt (figuur 3). Bij sommige soorten is die afwezig, andere soorten hebben haarbandjes, haarvlekken of viltvlekken, nog anderen hebben een toefje haartjes op de achterlijfspunt of een buikschuier. De kleur van de beharing en van het achterlijf zelf is tevens belangrijk; zo is bij Nomada het pantser van het achterlijf vaak gevlekt of gebandeerd in zwart, geel, wit en/of rood. Tenslotte is er bij vrouwtjes van Halictus en Lasioglossum een groef op de achterlijfspunt te zien, en in andere genera kunnen er uitstekels aanwezig zijn op de achterlijfspunt (bv. bij vrouwtjes van Andrena en Coelioxys en bij mannen in de familie Megachilidae).

Nu we de belangrijkste determinatiekenmerken van bijen kennen, kunnen we tot onze conclusie komen... een voorstel tot gericht foto's nemen waarin al deze kenmerken zichtbaar zijn. Dit kan je het best doen door tenminste drie foto's van een bij te nemen: een vooraanzicht, zijaanzicht en achteraanzicht. Hoogstwaarschijnlijk zal je op deze manier alle determinatiekenmerken zichtbaar op beeld hebben. Lukt het dan nog niet om tot op soort te determineren, dan is deze soort vermoedelijk gewoon niet te determineren vanaf foto.
Groeten en bedankt,

Stijn Schreven.