De eerste telescoop

Gestart door KorHaan, september 17, 2012, 01:03:04 AM

Vorige topic - Volgende topic

KorHaan

"Voetnoten der geschiedenis" heet het artikel in de VPRO-gids van deze week, waarin ook een bijdrage van Dirk van Delft, directeur van Museum Boerhaave en bijzonder hoogleraar Materieel erfgoed van de natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden. Ook is hij één dag per week verbonden aan de Leidse Sterrewacht. Hierbij zijn verslag van een kleine gebeurtenis met grote gevolgen:


"De eerste telescoop :


Lenzen, geslepen uit glas of kwarts, waren er al in de Oudheid. De oudst bekende beschrijving van hun vergrotende werking is van Roger Bacon (1210 - 1294).
En de eerste bril waar we weet van hebben, staat afgebeeld op een schilderij uit 1352. De vroegste telescopen benutten een combinatie van een bolle en een holle lens. Gegeven het feit dat die onderdelen al eeuwen bij brillenmakers op de plank lagen, waarom heeft het dan tot 1608 geduurd eer de Zeeuwse brillenmaker Hans Lipperhey de telescoop uitvond?

Toeval, vond Christiaan Huygens, die zijn verbazing uitsprak dat het zo lang had geduurd. Inderdaad kwam de telescoop niet in Middelburg uit de lucht vallen. Het besef dat een holle en bolle lens, netjes achter elkaar geplaatst, samen een vergrotend effect hadden, waarde al tientallen jaren vóór Lipperhey's 'kÿkglas' in Europa rond. Maar door toepassing van beroerd glas en ondeugdelijk slijpen waren deze proto-telescopen op zijn best speeltjes die een sterk vervormd beeld lieten zien. Lipperhey's prestatie van het najaar van 1608 bestaat eruit dat hij die nutteloze speeltjes opwaardeerde tot een praktisch bruikbaar instrument. Dat bereikte de Zeeuw met Venetiaans kwaliteitsglas en zorgvuldig slijpen, maar essentieel voor de kwaliteit van het beeld was het gebruik van een diafragma.

Lipperhey was er als de kippen bij om op 25 september 1608 bij de Staten-Generaal in Den Haag patent aan te vragen. Nog vóór de behandeling gaf prins Maurits op de Haagse hoftoren een demonstratie van de kijker, in bijzijn van generaal Spinola, hoofd van de Spaanse strijdkrachten ( Twaalfjarig Bestand). De ramen van de Leidse Pieterskerk en de wijzerplaat van de Oude Kerk in Delft waren goed te zien.

Het nieuws ging als een lopend vuurtje rond, bereikte Galilei in Venetië en het was deze gigant, die met speciaal geslepen lenzen, die de brillenmaker niet had, de telescoop op de hemel richtte en de aarde definitief van zijn centrale positie in het heelal beroofde. "



Vriendelijke groet,


Ronald Sinoo