Sluipwespen op licht

Gestart door hdijk, oktober 31, 2011, 21:17:36 PM

Vorige topic - Volgende topic

hdijk

Afgelopen twee nachten aardig wat van deze jongens op licht. Weet iemand de soortnaam?

http://waarneming.nl/waarneming/view/61489996

Hendrik Jan van Dijk

wilde

#1
Vermoedelijk Ophion obscuratus.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Pietsje

Hendrik-Jan, goed dat je hem effe hier hebt gezet ;D
Bedankt voor je reactie
Pietsje
Als je naar iets op zoek bent, vind je vaak iets anders!
waarnemingen in het buitenland: https://observation.org/users/50326/photos/?advanced=on

hdijk

Hendrik Jan van Dijk

Arp

Hoi saampies:

@Hendrik Jan: even zeuren - "vermoedelijk" betekent dus niet hetzelfde als "zeker"  :police:

@Albert: Heb je inmiddels al een beter idee van de details waaraan we obscuratus zouden kunnen herkennen? Het antwoord van Camile destijds was wel duidelijk maar niet erg verhelderend :) Of is in dit geval bijvoorbeeld de vliegtijd ook behulpzaam?
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

wilde

Nee, ik heb geen herkenbare details tov. andere Ophions. De vliegtijd eind okt-begin nov. en het op licht afkomen zijn indicaties voor de soort. Waarop ze gedetermineerd worden weet ik niet. Vandaar: vermoedelijk ........ :)
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Arp

Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

hdijk

Staat nu op onzeker. Of beter op verzamelsoort zetten (met status zeker)? Of allebei?

Gisteren ook weer stuk of tien.
Hendrik Jan van Dijk

Arp

onzekere obscuratus lijkt mij een mooie verantwoorde keuze, maar ik ben geen wespenweter.
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

henkvanwoerden

Ik lift even meemet dit topic. Ik had deze sluipwesp deze week op licht. Lijkt mij dezelfde. Lengte ca. 20 mm. Vliegtijd dus tot in november. Zijn er meer sluipwespen van deze grootte en vliegtijd dan Ophion obscuratus, of is de naam redelijk zeker.
Met vriendelijke groet,

Henk.

wilde

Vermoedelijk Ophion obscuratus, niet zeker.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Pietsje

Ook ik lift even mee op dit topic. Eenzelfde soort wesp op licht, zelfde forse afmetingen (afijn, mijn lantaarn naast de keukendeur en helaas niet zulke mooie foto's  :'( )
ik durf ze bijna niet te laten zien maar vond het zo'n mooi beest en had hem bij anderen gezien. http://waarneming.nl/waarneming/view/61558035?_popup=1 Wat kan het anders zijn denk ik bijna?
Bedankt voor je reactie
Pietsje
Als je naar iets op zoek bent, vind je vaak iets anders!
waarnemingen in het buitenland: https://observation.org/users/50326/photos/?advanced=on

Arp

#12
Citaat van: Pietsje op november 07, 2011, 00:44:30 AM
Wat kan het anders zijn denk ik bijna?
Er zijn nogal wat van dit soort grote oranje(-witte) Sluipwespen met Ophionoïde uiterlijk. Kijk voor de lol bijvoorbeeld eens wat FE geeft voor de onderfamilies Ophioninae (20+ soorten) en Tryphoninae (120+ soorten), en dan zijn er vast nog een paar die er enigszins op lijken in andere onderfamilies. Voor het idee: Niet dat je er wat aan hebt, maar hier is een sleutel voor Australië, waarin de beesten met "ophionoid facies" zijn opgenomen, maar de Ophioninae zelf juist niet, want dan werd het te lastig  :wacko: Hier een Nederlands beest dat lastig in één van beide groepen thuis te brengen is.

Voor zover we een paar jaar geleden uitgeplozen hadden zou je op basis van de vleugeladering voor alle tot nu toe in dit topic getoonde beesten gelukkig de Tryphoninae eruit kunnen laten vallen en kun je redelijkerwijs bij de Ophioninae blijven:
Citaat van: Arp op juni 16, 2009, 02:41:05 AM
Ophioninae ipv Netelia sp. had ik beslist op basis van deze info en aangzien binnen de Ophioninae in Nederland volgens FE en nlsrt gelukkig maar drie geslachten voorkomen (Enicospilus, Eremotylus en Ophion) ... heb ik nog even verder gezocht en ook op basis van  deze info en deze info durf ik Ophioninae nog steeds wel hard te maken en kom ik op basis van deze sleutel nog steeds tot Ophion.
Je kunt ook deze PDF er nog eens naast houden. Stel dat je voor al deze beesten genoeg kan zien en nog eens door de sleutels loopt en weer tot Ophion komt, dan zijn er dus volgens FE een stuk of 15 soorten in NL. Het lijstje voor BE/LU van Camile is redelijk vergelijkbaar.
Edit zegt: Volgens nlsrt zijn het er ook 15 (de site lag er vannacht even uit).

Die informatie van FE voor NL moet je met een korreltje zout nemen ben ik bang. Hier is bijvoorbeeld een recente Britse checklist (met synoniemen!) die wat meer soorten opgeeft dan FE momenteel voor GB meldt. Het is me destijds ook niet meegevallen recente publicaties over deze groep op te snorren, dus het zou me niks verbazen als die gegevens op behoorlijk oude literatuur gebaseerd zijn. Misschien klopt de helft van de namen niet meer, zijn ze intussen weggesynoniemiseerd, of zijn er juist vijf nieuwe bijgekomen. Mensen die het weten kunnen hebben in elk geval aangegeven dat de literatuur over deze groep, als je die al te pakken krijgt, qua eenduidigheid/tegenstrijdigheid(?) nogal te wensen overlaat.

Eén van de kenmerken die ik er, even uit m'n herinnering, ooit voor opgevist had was een behoorlijk lange Ramellus (dat losse adertje dat uitsteekt vanaf de bocht in de ader midden in de vleugel) die (iirc) typisch moest zijn voor Ophion. Anyway, toen ik daar dus zelf voorzichtig een conclussie aan verbond kwam ik meteen weer in de problemen (oh ja, hier was dat). Dus zelfs als je info kunt vinden heb je er wellicht niks aan :-X

Laten we even aannemen dat je, als je erin duikt, een stuk of 10-15 (give or take) Ophion-soorten voor NL overhoudt waarvan je moet beslissen of ze het wel/niet kunnen zijn. Op basis van welke bronnen ga je dat dan doen? En zijn die nog betrouwbaar? O. obscuratus schijnt (samen met luteus?) zo'n beetje de meest algemene soort te zijn en staat erom bekend dat deze laat in het jaar vliegt en dan op onze huis-tuin-en-keuken-verlichting af komt. Bovendien zie ik geen duidelijke verschillen met beesten die door experts als obscuratus op naam zijn gebracht (mja, wat herken ik nou helemaal). Kans is dus groot dat het die is. Maar voordat je de andere 10+ zeker uit kunt sluiten zou je denk ik toch een keer een dagje in de bieb van Naturalis (ofzo) moeten kamperen.

Ook leuk is de opmerking die ik kreeg van iemand die toegang had tot de beesten uit de collectie van het Ulster Museum die James Brock voor zijn sleutel gebruikt had: Zelfs met exact dezelfde beesten die voor de sleutel gebruikt waren bij de hand, was het moeilijk om de sleutel te volgen :o

Enfin, hier zijn wat titels die misschien interessant zijn, maar heb ze zelf dus nog niet allemaal opgezocht. Wellicht is de publicatie van Pjotr Oosterbroek een toffe voor de Nederlands beesten, maar die ken ik dus niet helaas (niet online?):



Bordera, S.; Selfa, J., Jiménez, F. (1987) Citas de los géneros Ophion Fabricius y Eremotylus Foerster (Hymenoptera, Ichneumonidae) en España. - Miscel.lània Zoològica, Vol.11, pp.173-178. pdf

Broad, Gavin R. (2011) Checklist of British and Irish Ichneumonidae (Hymenoptera) pdf (section of a checklist of British and Irish Hymenoptera (Broad, ed., in prep.), Royal Entomological Society)

Broad, Gavin R. (?) Keys for the identification of British and Irish nocturnal Ichneumonidae. pdf (Edit: later toegevoegd)

Brock, James P. (1982) A systematic study of the genus Ophion (Hymenoptera) in Britain. - Tijdschrift voor Entomologie, Vol.125, pp.57-97. pdf

Gauld, I.D. (1973) Notes on the British Ophionini (Hym. Ichneumonidae) including a provisional key to species. - Entomologist's Gazette, Vol.24, pp.55-65.

Gauld, I.D. (1974) Further notes on the British Ophionini (Hym. Ichneumonidae). - Entomologist's Gazette, Vol.25, pp.147-148.

Gauld, I.D. (1976) Notes on the British Ophioninae (Hym., Ichneumonidae). Part3. The identity of the species described by Morley, 1915 and Thomson, 1888 and a checklist of British species. - Entomologist's Gazette, Vol.27, pp.113-117.

Gauld, I.D. (1978) Notes on the British Ophioninae (Hymenoptera, Ichneumonidae). Part 4. A revised key to species of the genus Ophion Fabricius. - Entomologist's Gazette, Vol.29, pp.145-149.

Gauld, I.D. (1985) The phytogeny, classification and evolution of parasitic wasps of the subfamily Ophioninae (Ichneumonidae). - Bulletin of the British Museum (Natural History), Entomology series, Vol.51(2), pp.61-185. pdf, @archive.org

Horstmann, K. (1981) Die paläarktischen Arten der Gattungen Eremotylus Förster, 1869, und Simophion Cushman, 1947. - Entomofauna, Vol.2(29), pp.415-432. pdf

Izquierdo, I. (1983) Los Ophioninae españoles (Hym., Ichn.). - Eos, Vol.59, pp.45-65.

Izquierdo, I. (1984) Especies palearticas de Enicospilus Steph., 1832 (Hym. Ichncumonidae Ophioninae) del Instituto Español de Entomología. - Boletín Asoc. esp. Entom., Vol.8, pp.95-100. pdf

Jacobs, J.C.; Tosquinet, J. (1903) Catalogue des Ichneumonides de la Belgique appartenant au groupe des Ophionides. - Bulletin & Annales de la Société entomologique de Belgique, Vol.47, pp.200-212. @BHL

Kasparyan, D.R.; Khalaim, A.I. (2007) Subfamily Ophioninae. - In: "Key to the insects of Russian Far East". Vol. IV. Neuropteroidea, Mecoptera, Hymenoptera, Pt.5, Chp.20, pp.632–637. Vladivostok. pdf In Russisch maar met OCR (voor vertaalprogramma) en met geïllustreerde sleutel die ook veel van onze soorten bevat. google translate

Morley, C. (1914) Ichneumonologia Brittannica. The Ichneumons of Great Britain. V. Ophioninae. London: H & W Brown. @archive.org : Ophion (@bhl)

Oosterbroek, Pjotr (1978) Dutch Ophionini  (Hymenoptera, Ichneumonidae, Ophioninae). - Entomologische Berichten, Vol.38, pp.103-112. (??)

Schmiedeknecht, O. (1908-1911) Opuscula Ichneumonologica. IV. Band. (Fasc. XVIII-XXIX) Ophioninae. Thüringen: Blankenburg. (pag. 1407-2272) @archive.org  p.1441

Schmiedeknecht, O. (1935-1936) Opuscula Ichneumonologica. Suppl.Band.IV (Fasc. XXIII-XXV) Ophioninae. Thüringen: Blankenburg.
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

Pietsje

Nou Arp, je bent er eens lekker voor gaan zitten ;D
Toch wel weer niet zo simpel als het leek begrijp ik wel. In ieder geval dank voor je uitvoerige speurwerk en toelichting!
Bedankt voor je reactie
Pietsje
Als je naar iets op zoek bent, vind je vaak iets anders!
waarnemingen in het buitenland: https://observation.org/users/50326/photos/?advanced=on

henkvanwoerden

Hoi Arp,
Dat is een uitgebreid verhaal. Alle bewondering voor je speurwerk en kennis, niet alleen bij dit, maar ook bij andere topics.
Met vriendelijke groet,

Henk.

jack_windig

Mooi lijstje Arp. Ik heb zelf de sleutel van Brock eens uitgeprobeerd maar vond die hopeloos. Het leek wel of bij elke splitsing het beestje kenmerken van beide punten had, maar ook bij beide weer dingen had die niet klopten. Brock zelf schrijft als ik het wel heb ook ergens dat het allemaal niet helemaal duidelijk is. Ook de commentaren op hymis.de laten weinig hoop, de diverse tabellen schijnen elkaar tegen te spreken, en in ieder geval spreken de deskundigen daar elkaar soms tegen of soms zelfs zichzelf. Ik denk dat de wetenschap er nog niet goed uit is hoe de diverse Ophion soorten te onderscheiden. Ik ben overigens ook wel benieuwd naar de sleutel van Oosterbroek. De enige Ophion soort waarvan ik weet dat die wel makkelijk te onderscheiden is, is Ophion minutis, die is ongeveer de helft kleiner dan de andere Ophion soorten, en er is ook een ader die wat anders is (zie http://www.forum.hymis.de/viewtopic.php?f=15&t=7755). Verder heeft het zustergeslacht Enicospilus in de vleugels opvallende bruine stukjes zodat ook die vrij makkelijk te onderscheiden is (zie http://www.forum.hymis.de/viewtopic.php?f=15&t=7174).

Arp

#16
Hoi saampies,

Bedankt voor de vriendelijke woorden, maar ik wéét dus helemaal niks en klad hier alleen maar samenvattend neer wat ik bij een strooptocht op internet redelijk eenvoudig vinden kon, in de hoop dat ik daarmee anderen eventueel wat zoektijd kan besparen. En indien niet geïnteresseerd, dan staat het er tenminste als geheugensteuntje voor mezelf, want volgend jaar ben ik het weer vergeten  :rolleyes:

Heb nog even wat dingen vergeleken. De soortenlijst voor de Nederlandse Ophioninae van FE en Nlsrt komen helemaal met elkaar overeen en gebruiken ook alleen namen die volgens de hierboven al gelinkte Britse checklist van Broad (2011) de actueel geldige zijn - dus nix eventueel verouderde namen op FE zoals ik boven vermoedde. Ik zie nu ook pas dat de gegevens op FE verzorgd worden door Kees van Achterberg en Kees Zwakhals, dus de Nederlandse gegevens zullen geen ondergeschoven kindje zijn zoals je bij sommige andere groepen wel eens denkt. Voor het laatst bijgewerkt in 2009.

Toch zijn een paar kanttekeningen misschien op z'n plaats?

Enicospilus
De Britse checklist geeft dezelfde soorten als voor NL, met één soort extra: Enicospilus inflexus (Ratzeburg, 1844). Volgens FE komt die bij ons in de buurt verder ook in FR en DE voor, maar niet in de Benelux. Volgens Isabel Izquierdo (1984) heeft het IEE in Madrid slechts twee  exemplaren uit Marokko en is de soort in Spanje zeldzaam. Ik zou inschatten dat het een zuidelijke soort is met slechts zeer geringe kans dat we die hier gaan tegenkomen. Eerst maar in België aantonen ;)

  • Enicospilus combustus (Gravenhorst 1829)
  • Enicospilus inflexus (Ratzeburg, 1844)
  • Enicospilus merdarius (Gravenhorst 1829)
  • Enicospilus ramidulus (Linnaeus 1758)
  • Enicospilus repentinus (Holmgren 1860)
  • Enicospilus tournieri (van Vollenhoven 1879)
  • Enicospilus undulatus (Gravenhorst 1829)
Eremotylus
De lijsten geven voor NL alleen Eremotylus marginatus (Jurine 1807). De Britse checklist geeft als extra soort nog Eremotylus curvinervis (Kriechbaumer, 1878) en merkt daarbij op dat die pas door Horstmann (1981) aan de Britse soortenlijst is toegevoegd. Horstmann geeft daar geen verklaring bij, maar meldt alleen kort: "England (Museum London)". Verder geeft hij de soort voor "fast ganz Europa und Nordafrika" en vermeldt onder andere specifiek Frankrijk, Duitsland en Zweden. Het lijkt (mij) daarom aannemelijk dat de soort ook in NL eventueel te verwachten is, of zelfs alleen tot nu toe over het hoofd is gezien. In elk geval een mogelijkheid om bij identificaties wel rekeing mee te houden. Zou aardig zijn om te weten wat Oosterbroek erover schreef.

  • Eremotylus curvinervis (Kriechbaumer, 1878)
  • Eremotylus marginatus (Jurine 1807)
Zie Horstmann 1981 voor sleutel.

Ophion
De Britse checklist geeft twee soorten die niet op de Nederlandse lijsten staan: Ophion crassicornis en perkinsi; beide door James Brock (1982) nieuw gedefinieerd/beschreven bij het samenstellen van zijn sleutel. Dat was dus na het verschijnen van de publicatie van Pjotr Oosterbroek (1978). Het is mogelijk dat de Nederlandse lijst (hoofdzakelijk?) gebaseerd is op Oosterbroek en ik heb geen idee of het Nederlandse materiaal na 1982 nog eens onder de loep genomen is i.v.m. de nieuwe soorten van Brock. Maar misschien zijn de Nederlandse experts het ook wel domweg niet eens met Brock en/of is het Nederlandse materiaal weldegelijk bekeken en zijn ze niet vastgesteld. Ik kon daar in elk geval niet gemakkelijk publicaties/vermeldingen over vinden, zodat ik ze hieronder maar als twijfelgevallen opvoer.

Brock, en kennelijk ook Oosterbroek(?), geven twee van de Ophion-soorten (areolaris en ocellaris) in een eigen apart geslacht Platophion Hellén, maar dat schijnt tegenwoordig weer ongedaan gemaakt (zie de checklist van Broad en o.a. deze pagina). Voor die twee soorten staan wat kenmerken in de appendix, met de kanttekening dat zowel Brock als Oosterbroek hun twijfels hebben over de soortstatus.

De sleutel van Brock ontbeert overigens gegevens over Ophion wuestneii, aangezien die in GB niet voorkomt - maar kennelijk wel in NL.

Bij het raadplegen van oudere publicaties/sleutels is het goed om in het achterhoofd te houden dat Brock enkele daarvan behoorlijk afbrandt (Morley, Schmiedeknecht) en zelfs bij het recentere werk van Gauld enkele dikke vraagtekens zet. Oosterbroek komt met enkele milde twijfel c.q. kleine meningsverschillen weg.

Belangrijkste leermoment is wellicht dat zelfs Brock en Oosterbroek veel twijfels aan de bruikbaarheid van determinatiekenmerkenen en (dus) soortstatussen overhouden, waarbij waarschijnlijk alleen gericht kruisingsonderzoek soelaas kan bieden. Veel van de "kenmerken" zijn erg variabel en onder andere afhankelijk van de groei(snelheid) van de beesten (aantal antennesegementen neemt binnen een soort vaak, tot een bepaalde grootte, toe/af evenredig met vleugellengte maar de ratio van beide is dan weer wel behoorlijk diagnostisch, terwijl er in absoluut segmentaantal een duidelijke overlap tussen soorten is). De groei/ontwikkeling is op zijn beurt weer afhankelijk van de geparasiteerde gastheer, en die weer van het jaargetijde en het habitat/vindplaats. Zo worden alleen al bij obscuratus een lentevorm en een grote en kleine herfstvorm onderscheiden en wordt de mogelijkheid open gehouden dat bijvoorbeeld parvulus ook alleen een afwijkende seizoensvorm zou kunnen zijn.

  • Ophion areolaris Brauns 1889 (Platophion)
  • Ophion bipictor Aubert, 1980 zie notitie onderaan
  • Ophion brevicornis Morley 1915
  • Ophion costatus Ratzeburg 1848
  • Ophion crassicornis Brock, 1982
  • Ophion forticornis Morley 1915
  • Ophion longigena Thomson 1888
  • Ophion luteus (Linnaeus 1758)
  • Ophion minutus Kriechbaumer 1879
  • Ophion mocsaryi Brauns 1889
  • Ophion obscuratus Fabricius 1798
  • Ophion ocellaris Ulbricht 1926 (Platophion)
  • Ophion parvulus Kriechbaumer 1879
  • Ophion perkinsi Brock, 1982
  • Ophion pteridis Kriechbaumer 1879
  • Ophion scutellaris Thomson 1888
  • Ophion ventricosus Gravenhorst 1829
  • Ophion wuestneii Kriechbaumer 1892
Voor de leuk wil ik die lijst nog wel een keer verder uitwerken met vliegtijden en wat andere "kenmerken" - naast de door Jack al genoemde minutus moet ook ventricosus goed te herkennen zijn, voor de rest wordt het puzzelen ... maar nu eerst weer naar m'n mandje :)


Edit: Kom net nog "moeilijk geval" tegen. Aubert beschreef in 1980 een Ophion bipictor in deze publicatie:

Aubert, Jacques François (1980) 9e. supplément au catalogue de Gaulle (100 espèces d'Ichneumonides nouvelles pour la faune française). - Bulletin de la Sociét Linnéenne de Lyon, Vol.49, pp.533-544.

Hoewel dus (kennelijk?!) beschreven als onderdeel van de Franse fauna geeft FE de soort alléén voor België. Wat is dit voor beest? Is het een geldige soort? Wat is de verspreiding, c.q. kan die in NL in principe ook voorkomen? Ik heb deze er hierboven even rood tussengefrommeld.
Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)

Pietsje

Arp,
Ik heb dit topic ook maar eens onder de aandacht gebracht van Kees van Achterberg. Misschien dat hij nog tijd vindt om nieuwe inzichten met ons te delen, hij is wel druk. Wie weet. Dan laat ik het jullie weten.
Bedankt voor je reactie
Pietsje
Als je naar iets op zoek bent, vind je vaak iets anders!
waarnemingen in het buitenland: https://observation.org/users/50326/photos/?advanced=on

Pietsje

Kees reageert even snel met: Heb snel even gekeken; voor NL gewoon de tabel van Oosterbroek gebruiken. Wel zeker weten dat het Ophion is en niet een Enicospilus. Ook komen er Braconidae voor die er op lijken.
Hij had niet veel tijd...
Nou dat maakt het er dan ook niet gemakkelijker op als er nog Schildwespen zijn die er op lijken :rolleye:
Bedankt voor je reactie
Pietsje
Als je naar iets op zoek bent, vind je vaak iets anders!
waarnemingen in het buitenland: https://observation.org/users/50326/photos/?advanced=on

gerrydj

gewoon een vraagje, zijn die schadelijk voor de mens mbt steken?

Jorgen

Nee, sluipwespen hebben geen angel en kunnen dus niet steken.
------------------------------------------------
Jorgen Ravoet
http://picasaweb.google.nl/Jorgen.Ravoet

Arp

Hilco kwam hier net met een mooie PDF op de proppen die in het lijstje hierboven nog miste:

Broad, Gavin R. (?) Keys for the identification of British and Irish nocturnal Ichneumonidae. pdf

Ik zet hem er boven ook nog maar even tussen :)

Groetengedoe, Arp (wrn - JungleDragon)