Determinatie Buizerd / RuigpootbuizerdDe Ruigpootbuizerd is, in tegenstelling tot de Buizerd, een zeldzame soort in Nederland die vooral in het noorden van het land wordt waargenomen. Het is een soort van grote, kale gebieden zoals kwelders, polders, etc. Bekende locaties waar (bijna) jaarlijks Ruigpootbuizerds rondhangen, zijn o.a. de Waddeneilanden, de polders in het Waddengebied, het Lauwersmeer, Schiphol en de Oostvaardersplassen. Vroeger (ongeveer tot de jaren ‘90) waren Ruigpootbuizerds iets algemener. Vooral in de Flevopolder werden ‘hoge’ aantallen waargenomen.
Veel meldingen van Ruigpootbuizerds blijken betrekking te hebben op foutief gedetermineerde Buizerds, die erg variabel kunnen zijn en ook enkele kenmerken van Ruigpootbuizerds kunnen vertonen. Voor een goede waarneming is het daarom belangrijk om
alle kenmerken te controleren en de vogel op geslacht en leeftijd te determineren.
AlgemeenVergelijken met Buizerds hebben Ruigpootbuizerds langere vleugels en deze soort is ook iets groter. In vlucht hebben Ruigpootbuizerds een rustigere vlucht. De actieve vlucht is opmerkelijk soepeler dan die van Buizerd en doet denken aan die van een kiekendief. Kenmerkend is ook de houding van de vleugels in glijvlucht met de armvleugel geheven en de handvleugel horizontaal. Om al deze ‘kenmerken’ te kunnen beoordelen, heb je echter wel veel ervaring met Buizerds én Ruigpootbuizerds nodig. Ook bidden Ruigpootbuizerds vaker dan Buizerds, maar in het veld heb je weinig aan dit kenmerk aangezien Buizerds ook geregeld kunnen bidden. Daarom kan men beter op kleedkenmerken letten.
Een kenmerk dat voor alle Ruigpootbuizerds opgaat (ongeacht de leeftijd en geslacht), zijn de bevederde poten. Het gaat hierbij om het loopbeen, dat geheel bevederd is. Vaak is dit in het veld lastig vast te stellen maar op foto’s (en ook bij het opvliegen) is dit kenmerk soms goed te zien. Een manier om Ruigpootbuizerds op leeftijd te brengen, is het kijken naar de iriskleur. Op korte afstand is te zien dat de iris bij juveniele lichtbruin is, waardoor de donkere pupillen er redelijk uitspringen. Bij adulte vogels is de iris zo donker(bruin) dat het moeilijk is om de iris van het pupil te onderscheiden. Belangrijk is om te weten dat Ruigpootbuizerds lang niet zo variabel zijn als Buizerds!
JuvenielHet juveniele kleed is een erg kenmerkend kleed en tevens het meest waargenomen kleed in Nederland. De basiskleur van het kleed is geelwit.
Opvallend aan dit kleed is de witte staart met één enkele brede, vaag getekende, donkere eindband. Die eindband is vooral aan de bovenzijde van de staart duidelijk zichtbaar maar ook aan de onderzijde is een vage eindband terug te zien. De bovenvleugels van juveniele vogels hebben meestal een opvallend licht veld op de handpennen, zoals duidelijk te zien is op de foto hieronder. Verder hebben de grote dekveren lichte toppen, waardoor er een licht bandje ontstaat.
De ondervleugels van juveniele vogels zijn vrij licht gekleurd. Zeer opvallend aan dit kleed is het chocoladebruine tot zwart gekleurde “buikschild”, dat erg contrasteert met de lichte ondervleugels. Verder hebben de vogels duidelijke zwarte polsvlekken, een vage vleugelachterrand en de dekveren zijn crèmekleurig en zijn meestal licht gestreept, ook de borst is licht gestreept. De kop van de juveniele vogels is opvallend licht van kleur maar zeker niet knalwit (zoals vaak bij lichte Buizerds) en is fijn gestreept.
Ruigpootbuizerd (juveniel, bovenzijde), 26-03-2011, Sibbe – Hamsterreservaat
Foto © Anthonie Stip (http://waarneming.nl/foto/view/1943816)
(Let op de lichte vensters op de handpennen en de witte staart met de donkere eindband.)
Ruigpootbuizerd (juveniel, onderzijde), 15-12-2010, Keent
Foto © J. Schwiebbe (http://waarneming.nl/foto/view/1738925)
(Let op de donkere polsvlekken, de vage vleugelachterrand en de onderzijde van de staart.)
Ruigpootbuizerd (juveniel, onderzijde), 21-10-2011, Maasvlakte
Foto © Thomas Luiten (http://waarneming.nl/foto/view/2714514)
(Biddende Ruigpootbuizerd. Controleer maar eens op alle kenmerken. De beverde poten zijn zeer goed zichtbaar.)
Ruigpootbuizerd (juveniel, zittend), 10-02-2011, Rosmalen – Rosmalensche Hoeven
Foto © J. Schwiebbe (http://waarneming.nl/foto/view/1839979)
(Let op het donkere buikschild, de lichte iris, de gestreepte borst en kop en natuurlijk de bevederde poten!)Tweede winterVogels die zich in het tweede winterkleed bevinden, lijken erg op adulte vogels. Tweede wintervogels hebben echter doorgaans een lichte iris (net als juveniele, terwijl adulte een donkere iris hebben). De bovenvleugel vertoont vaak een variabel aantal gesleten juveniele middelste dekveren en deze vormen dan een bleke onregelmatige vlek. Daarnaast hebben tweede winters al enkele juveniele armpennen geruid. De nieuwe pennen zijn een stuk verser en hebben een donkere top. De juveniele armpennen zijn al meer gesleten en daardoor ontstaat een gerafelde achterrand. Ze hebben bovendien een lichte top; dit zorgt voor een contrast. Ook de handpennen en staart tonen meestal een mix van juveniele en adulte veren.
Zie ook
hier voor een mooie vergelijking tussen een juveniele en een tweede wintervogel.
Ruigpootbuizerd (tweede winter vrouw, onderzijde), 16-12-2012, Retranchement
Foto © Johan Buckens (http://waarneming.nl/foto/view/4228420)
(Let op de oude juveniele hand-, arm- en staartpennen)
Ruigpootbuizerd (tweede winter vrouw, onderzijde), 03-04-2009, Wormer en Jisperveld
Foto © M. Zorgdrager (http://waarneming.nl/foto/view/666216)
(Op deze foto is goed de gerafelde achtervleugelrand te zien en de nieuwe armpennen met een donkere top en daarnaast een juveniele met een licht topje.)

Ruigpootbuizerd (tweede winter, onderzijde), 1-12-2012, Lentse Waard
Foto © Jolanda Wannet (http://waarneming.nl/foto/view/4189501)
(Let ook hier weer op de gerafelde achterrand en de afwisseling van lichte en donkere topjes van de armpennen.)
Ruigpootbuizerd (tweede winter vrouw, onder- en bovenzijde), 10-02-2012, Kockengen
Foto © Cees Struijk (http://waarneming.nl/foto/view/2973296)
(Let op de gesleten middelste dekveren die een lichte baan lijken te vormen.)
Andere voorbeelden van een tweede winter vrouw staan op op Birdpix:
http://www.birdpix.nl/album_page.php?pic_id=288860
http://www.birdpix.nl/album_page.php?pic_id=289971
Adulte vrouwHet kleed van een adult vrouw is oppervlakkig gezien als dat van een juveniel. De staart van het vrouwtje vertoont zowel aan de bovenzijde als de onderzijde een duidelijke donkere eindband, die vaak smaller is dan bij juveniele vogels. Boven deze eindband heeft een adult vrouw soms 1, en zelden 2, smalle bandjes. Net als juveniele vogels hebben adult vrouwtjes een donker buikschild. Op de ondervleugels verschilt een vrouwtje verder van een juveniel door de duidelijke gitzwarte vleugelachterrand en de aanwezigheid van duidelijke(re) bandering op de dekveren en slagpennen. Bij de meeste kleden heeft het vrouwtje ook net als juveniele vogels duidelijke zwarte polsvlekken.
Ook de bovenzijde verschilt bij het vrouwtje iets van juveniele vogels. De bij juveniele vogels erg opvallende lichte venster op de handpennen ontbreken bij adult vrouwtjes. Verder verschilt de staarttekening iets, maar bij het ontbreken van de smalle bandjes lijkt de staart erg op die van een juveniele vogel (al is het contrast tussen staartband en witte staart wat scherper bij adulte vrouwtjes).
Ruigpootbuizerd (adult vrouw, onderzijde), 23-10-2011, Almere - Galjootweg e.o.
Foto © O.J. Goreng (http://waarneming.nl/foto/view/2720643)
(Let op de strakke achtervleugelrand.)
Ruigpootbuizerd (adult vrouw, onderzijde), 19-01-2016 Emmadorp - Hertogin Hedwigepolder noord
Foto © Kris de Rouck (http://waarneming.nl/foto/view/10111063)
(Let op de strakke achtervleugelrand & staarttekening en de duidelijke maar fijne bandjes op de armpennen en ondervleugeldekveren.)
Ruigpootbuizerd (adult vrouw, bovenzijde), 09-11-2008, Texel - Robbenjager
Foto © Klaas de Jong (http://waarneming.nl/foto/view/571083)
(Let op de brede staartband, de strakke vleugelachterrand en het ontbreken van de lichte vensters op de handpennen.)
Andere adulte vrouwen zijn te zien op de onderstaande links:
http://www.birdpix.nl/album_page.php?pic_id=39565
http://waarneming.nl/foto/view/2996337
http://waarneming.nl/foto/view/1066546 Adulte manVergeleken met de andere kleden van Ruigpootbuizerds lijkt het kleed van een adult mannetje wat meer op dat het kleed van een Buizerd, maar let o.a. op de kenmerkende staart! De staart is vooral in vlucht duidelijk te zien, maar ook bij zittende vogel valt de staart nog duidelijk te zien, zoals op de onderstaande foto.
Net als bij de andere kleden van Ruigpootbuizerds is de staart wit. Adulte mannetjes hebben een staart met meerdere staartbanden. Op de onderzijde van de staart is duidelijk een brede, scherp afgetekende donkere eindband zichtbaar met iets daarboven een smal bandje. Op de bovenzijde van de staart vertonen adult mannetjes 3 tot 4 staartbanden, bestaande uit een brede eindband met meestal 3, soms 2 smallere bandjes.
De ondervleugels tonen een donkere polsvlek en een scherp afgetekende vleugelachterrand. De ondervleugeldekveren zijn een stukje donkerder dan bij de andere kleden. De kop is vaak donkerbruin en is vaak donkerder dan de buik. De borst bevat een licht borstbandje.
Ruigpootbuizerd (adult man, zittend), 24-01-2009, Oostvaardersplassen – Praamweg
Foto © Aart Vink (http://waarneming.nl/foto/view/741177)
(Let op de band in de staart, die ook in zit duidelijk zichtbaar zijn.)
Ruigpootbuizerd (adult man, onderzijde), 16-01-2011, Rosmalen – Heeseinds Veld
Foto © J. Schwiebbe (http://waarneming.nl/foto/view/1795855)
(Let op de donkere onderzijde, en de onderzijde van de staart.)
Ruigpootbuizerd (adult man, bovenzijde), 09-01-2011, Wieringermeer – Dijkgatsweide
Foto © Fred Visscher (http://waarneming.nl/foto/view/1785061)
(Let op de bovenzijde van de staart en van de vleugels.) Op de onderstaande foto is goed het verschil tussen man (linker vogel) en vrouw (rechts) Ruigpootbuizerd te zien. Tekst bij het plaatje is hier te vinden:
http://www.birdpix.nl/album_page.php?pic_id=39946&sid=d2c0fbacea9aaf16b5549ef1aec8e19f
Look-a-like Buizerdshttp://trektellen.nl/foto.asp?id=14431&p=1&taal=1&telpostland= (onderzijde)
http://www.birdpix.nl/album_page.php?pic_id=207433 (onderzijde)
http://waarneming.nl/waarneming/view/2929220 (onderzijde)
http://waarneming.nl/waarneming/view/61299586 (onderzijde)
http://waarneming.nl/waarneming/view/61263140 (onderzijde)
http://waarneming.nl/waarneming/view/78307393 (onderzijde)
https://waarneming.nl/foto/view/22202243 (onderzijde)
https://waarneming.nl/waarneming/view/193530091 (staartpatroon)
https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=jZt8Ez4XtQ4&ab_channel=PascalEttinger (staartpatroon)
Zie
hier voor een artikel over de Ruigpootbuizerdinvasie in België in winter 2010/2011 (met ook een gedeelte over de herkenning van de soort).
Tekst © Maarten Hotting en Robert van der Meer.
Foto’s © betreffende fotografen.