Gorytes laticinctus man

Gestart door wilde, juni 29, 2011, 18:52:16 PM

Vorige topic - Volgende topic

wilde

Is dit een graafwesp en zo ja welk genus? Ik kan het zo snel niet vinden.
Het is een mannetje van 9,9 mm lengte, 5 gele tergietbanden en het pronotum is in het midden geel.
Het achterlijf is dik gesteeld en en de bovenkant van tergiet 1 heeft lengtestrepen.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

Hoi Albert,

Ik denk een Gorytes-soort. Wellicht in de richting van G. cf. laticinctus.

Groet Theo


wilde

#2
Bedankt Theo,
Het was vandaag bijvangst bij de muurwespen in mijn tuin. Ik heb ook steeds urntjeswespen in mijn net maar die laat ik allemaal schieten, want de muurwespen vreten al mijn energie al op. Gorytes zag ik over het hoofd voornamelijk omdat daarvan geen plaatje staat in het graafwespenboek van Wim Klein. Al bladerend zag ik het dier dus niet.
In zijn determinatietabellen staat dat de dijen min of meer geel of roodbruin zijn bij Gorytes laticinctus. Die kan het dan niet zijn want mijn exemplaar heeft zwarte dijen met een kleine gele topvlek. Die lijkt dus meer op G. planifrons. Ook andere details wijzen op die soort: het op één na laatste antennesegment is tweemaal zo lang als de breedte ervan; tussen de antennen en de clypeus is er een gele vlek.
De soort planifrons is in Nederland echter nooit aangetroffen. Uit België is slechts 1 vangst bekend. Ik zal het beestje zorgvuldig bewaren om zekerheid van de soortnaam te kunnen verkrijgen.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

#3
Ik heb het beest nog eens uitvoerig bekeken en de graafwespentabel gevolgd voor mannetjes Gorytes:
1b: achterlijf met gele ononderbroken banden: naar 2
2a: tergiet 1 met duidelijke fijne strepen tussen de 2 lengtekielen; mesonotum niet grof bestippeld; voorlaatste antennesegment 2 keer zo lang als breed: naar 3
3a: bovenste deel van metapleuron zonder horizontale strepen, dijen zwart met kleine gele vlek aan de top: planifrons

Die strepen op het bovenste deel van het metapleuron zie ik niet, maar het is ook moeilijk te zien, omdat de vleugels er meestal voor zitten. Het is het deel dat direct onder de zijkant van het propodeum zit.
Als die strepen er wél zouden zijn, zouden de dijen min of meer uitgebreid geel of roodbruin moeten zijn. Dat zijn ze zeker niet. Als dat wél zo is gaat de tabel naar 4 en dan kom je uit op laticinctus. Het gele vlekje tussen de antennen en de bovenkant van de clypeus is er wel, maar voor deze soort kennelijk niet van belang. Het afwezig zijn is een kenmerk van quadrifasciatus.

Ik denk dus dat het G. planifrons is en dat zou zeer uitzonderlijk zijn. Van de bovenzijde van tergiet 1 (strepen tussen de lengtekielen) en van het mesonotum (het 1e thoraxdeel na het pronotum: geen grove bestippeling) heb ik foto's toegevoegd en ook nog wat andere als aanvulling.
De soortnaam planifrons zal betekenen: plat of ruim voorhoofd. Het is geen determinatiekenmerk en het zal een naam zijn in vergelijking met andere soorten uit dit genus. Vanaf de zijkant zie ik het niet direct, wel vanaf de voorkant: dan lijkt er na de antennen een hoek te zijn en een zeer ruime frons.
Ben benieuwd wat anderen hiervan vinden.

Omdat ik nu wat gerichter kijk zag ik vandaag (30jun11) een 2e exemplaar dat zo goed als zeker van dezelfde soort is en dat ik ook heb gevangen. Helaas ook een mannetje, maar om te vangen heb ik liever mannetjes dan vrouwtjes, ervan uitgaand dat de reproductie toch van de vrouwtjes moet komen en er vermoedelijk genoeg mannetjes zijn voor de bevruchting. Voor een bijzondere soort is echter een vrouwtje als waarneming natuurlijk ook gewenst.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

Hierbij nog een foto van het 2e mannetje.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#5
Hoi Albert,

Zou een heel leuke waarneming zijn; nl. een nieuwe soort voor Nederland!
Ik weet echter niet zeker of de tabel tot de soorten in Klein (1997) wel goed genoeg is. In het verleden heb ik zelf moeite gehad met het onderscheiden van bijvoorbeeld G. quinquecinctus en G. fallax. Ik hoop dat dat bij de andere soorten voldoende is uitgewerkt, maar ik twijfel ...
Heb de Duitse tabel van Jacobs (2007) erbij gehaald. Daarin worden de volgende kenmerken voor G. planifrons genoemd:
a. bovenkant metapleuren geheel zonder lengtestrepen/-kielen.[deze liggen onder de aanhechting van de achtervleugel en ze lijken aanwezig maar dat kan jij wellicht beter waarnemen]
b. antennenleden 4-5 met grote ovale tyloïden (ongeveer ter grootte van de voorste ocel); antennenlid 3 en 6 met kleine tyloïden.[Deze kenmerken kan ik niet waarnemen op de foto's]
c. gezicht tussen de voorste ocel en de inplanting van de antennen met een ijle kiel. [Dat kenmerk lijkt te kloppen]
d. grootte 11-15 mm.[De zeeuwse mannetjes zijn kleiner maar dat kan variatiebreedte zijn...]

En Schmid-Egger (2002) voegt er tussen haakjes nog aan toe...
- mesonotum zonder macropunctering.
- thorax lateraal en clypeus apicaal meestal zwart.
- grote vlekken aan de binnenrand van de ogen.

Wil je deze kenmerken aan je dieren controleren?

Groet Theo



wilde

#6
Wat zijn tyloiden?
Welke antennesegmenten bedoel je? segment 4-5 of segment 6-7 (dus scapus en pedicellum meegerekend en uitgaand van 13 segmenten). 'Antenneleden' is een wat verwarrende term.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#7
Tyloïden zijn verdikkingen van de antennenleden in streep- of boonvorm, waarin (extra) zintuigorganen liggen. De tyloïden en/of de stoffen die door de zintuigorganen daarin/daaronder worden afgescheiden spelen zeer waarschijnlijk bij het voortplantingsgedrag een belangrijke rol.
De scapus is in Jacobs (2007) antennenlid 1, pedicellus is 2, etc.

Groet Theo


wilde

#8
Scheuchl heeft het over Geiselglieder, maar Glied 1 is segment 3. Hij heeft dus alleen over de flagellomeren. Dat is toch want minder duidelijk. Als lid en segment dezelfde aanduiding hebben (zoals bij Jacobs) is dat minder verwarrend.

Vandaag heb ik geprobeerd wat detailfoto's te maken. Het is het meest extreme dat ik uit mijn lens kan halen.
De antennen hebben aan de onderkant van de segmenten 3 t/m 6 inderdaad kleine verdikkingen, die door mijn camera merendeels worden 'weggeflitst'. Ik laat er 2 foto's van zien en de foto die wat meer onscherpte heeft (alleen scherpte op het bolletje van segment 4) geeft het nog het beste aan. Die tyloiden zijn er dus. De foto is van de 2e wesp, want bij de 1e is het moeilijker omdat die al ingevroren is en de antenne erg gekromd is.

Van wesp 1 heb ik geprobeerd het metapleuron in beeld te brengen. Het is denk ik het omcirkelde deel. Er lijken wel horizontale lijnen te zijn, maar dat is merendeels reflectie van de welving van de randen van dit onderdeel. Omdat ik niet weet wat ik aan de bovenzijde zou moeten zien is het moeilijk. Er zijn geen plaatjes van of referentiefoto's. Aan de linkerkant lijken er enkele lijnen te lopen, maar ook die schrijf ik toe aan de welving van de randen. Ik zie ze dus niet. Als ze er wel zouden zijn, loop ik vast in de tabel, want dan klopt de kleur van de poten niet meer. Maar dat kan natuurlijk geen reden zijn om lijnen niet te willen zien.

Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

Ik heb het beest onder de microscoop bekeken en dan zie ik duidelijk vrij veel horizontale lijnen, circa 7-10 stuks en dus niet slechts enkele.
De plek van die lijnen is aan de linkerkant, dichtbij de vleugelaanzet. Bijgaand een foto, maar onder de microscoop is het duidelijker.
Zijn dit de lijnen die bedoeld worden?
Als dat zo is, hoe moet ik dan verder in de tabel?
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#10
Hoi Albert,

Ik zie dat je bij de laatste foto de lijnen op de bovenkant van de metapleuren mooi in beeld hebt gebracht.
De tyloïden op de vorige foto's zijn klein en daarmee valt G. planifrons helaas af.
Via de tabel van Wim Klein kom je dan uit op een man G. laticinctus (zoals voorspeld), toch?
Ik twijfel overigens of je wel foto's hebt gemaakt van de tyloïden. Twee mannetjes van G. laticinctus dragen bij mij duidelijke streepvormige tyloïden op segment 3 t/m 10 waarbij die op 3 en 10 kort zijn en die op de andere antennenleden lang en als het ware het gehele lid in tweeën splijten. Er zit ook nog variatie in de tyloïden; bij het ene exemplaar waren ze zwart, bij het andere oranje gekleurd.
Ik heb er zelf nog als 'n kenmerk bijgeschreven dat de voorvleugel (vooral de radiaalcel en omgeving) van G. laticinctus donkerder gekleurd is. Ook dat kenmerk komt op je foto's al tot uiting.

Groet Theo

wilde

#11
CiteerVia de tabel van Wim Klein kom je dan uit op een man G. laticinctus
Maar met een volkomen verkeerde kleur dijen. Die zouden merendeels geel of roodbruin moeten zijn. Die van mij hebben zwarte dijen met een kleine gele topvlek. Dat blijf ik dan toch vreemd vinden. Zijn er in jouw collectie ook exemplaren die je als laticinctus hebt gedetermineerd en die dergelijke zwarte dijen hebben?
Op de antennen kan ik geen andere verdikkingen vinden. Die ik gefotografeerd heb zitten aan de onderzijde. Het is vreemd dat jouw mannetjes zulke duidelijke tyloiden hebben op de antennen en die van mij niet. Dan twijfel ik toch aan de soort. Op de bovenzijde is geheel niets aan verdikkingen te zien. Waar zitten de tyloiden bij jouw laticinctus mannen? Onderkant, bovenkant of binnen/buiten-zijkant?
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#12
Albert, je moet een paar keer goed draaien met de antennen en veel licht gebruiken, dan zul je ze moeten zien aan de zij-benedenkant...
Mijn mannetjes hebben zwart en geel getekende dijen. Maar dat is slechts een kleurkenmerk en daar zit variatie in. Ik heb meer bedenkingen bij de kiel op het gezicht. Die lijkt toch echt aanwezig of is het een platte zwarte lijn?

Groet Theo


wilde

Ik heb de antenne zojuist onder de microscoop bekeken van 2 kanten (ongeveer onder- en bovenkant). Ik heb er een halogeenlamp als verlichting op gezet. Een prachtig helder en scherp beeldvullend beeld, maar geen spoor van tyloiden te vinden. Ik weet zo goed als zeker dat ze ook niet aan de zijkanten zitten, want dan had ik er echt een spoor van moeten zien. Waar zitten ze precies bij jouw mannen?

Het blijft een vreemde zaak als die tyloiden voor mannetjes laticinctus een determinatiekenmerk zijn en ze bij mijn wespen ontbreken. Toch een andere soort?
Bijgaand nog een vleugel. Geeft dat nog ander inzicht?
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#14
Albert, mij heb je niet horen zeggen dat de tyloïden van de mannetjes van G. laticinctus een determinatiekenmerk zijn. Ze worden in de tabellen vrijwel niet als dusdanig gebruikt. Alleen Jacobs (2007) gebruikt om G. fallax, G. laticinctus en G. quadrifasciatus af te splitsen als één van de kenmerken: 'tenminste de antennenleden 3-6 met liniaire zwarte tyloïden'. En verderop bij G. laticinctus / quadrifasciatus zegt hij o.a.: 'antenneleden 4-10 (11) met liniaire zwarte tyloïden'.

Heb je langzaam de gehele antennen rondgedraaid en bekeken?
Als het dier geen of nauwelijks tyloïden heeft is er wel iets geks aan de hand en zou ik een van je mannetjes graag eens zelf van dichtbij bestuderen.

Groet Theo


wilde

Citeer............. zou ik een van je mannetjes graag eens zelf van dichtbij bestuderen.
Ik zal er 1 voor je bewaren, maar liever eerst de andere 23 wespen eens bekijken .......... ;D
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#16
Tja, dat zinnetje had ik natuurlijk al zien aankomen... B)
En ik heb natuurlijk liever dat je met mijn vragen en tips deze determinatie lekker zelf op lost. Je hoeft alleen nog maar de kopkiel en enkele antennen goed te bestuderen, fotograferen... ;)

Groet Theo


wilde

#17
Omdat je zo stellig bent over de aanwezigheid van tyloiden bij mannetjes laticinctus heb ik nog een keer van 4 zijden gekeken naar de antennen, maar geen langwerpige tyloiden gezien of iets dat daarop lijkt. Het beest dat ik onderzocht is inmiddels dood, maar niet geprepareerd en dan is het moeilijk om te draaien als er geen speld ingeprikt zit. Dat doe ik liever niet en laat dat over aan de expert aan wie ik ze toezend. Ik kon wel 4 zijden bekijken en ik zie echt niets. Ik heb geen binocculair en kijk met een microscoop op circa 40x vergroot. Dan is er ook weinig ruimte tussen occulair en object. Het moet dus stil liggen, maar mijn beeld is uitstekend en ik kon het beest steeds wat draaien, zodat ik 4 zijden kon bekijken.
De kopkiel staat duidelijk op één van mijn eerdere foto's. Dat kan ik niet verder verbeteren. Ik heb nog wel een foto daarvan van het 2e exemplaar. De kiel begint bijna direct na de antenne-inplant.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

Albert, de dijen op deze foto lijken toch behoorlijk geel (niet alleen de top). Ook op eerdere foto's hierboven lijkt niet alleen de top geel, toch?

Groet Theo:)


wilde

Theo, de middel- en achterdijen zijn merendeels zwart met een kleine geelbruine topvlek; de voordijen zijn zwart met over praktisch de gehele lengte een gele streep.
Ik heb geprobeerd het beest (nr. 263 die ik voor jou bewaar) met de tabel van Schmid-Egger te determineren. Ook daarin loop ik vast. Ik heb in die tabel ook andersom gekeken en zag dat een man laticinctus tyloiden moet hebben op de flagellomeren 2 t/m 8, soms ook nog 9. Ik zie geheel geen tyloiden en dat is dus een probleem.
Bij een voorafgaand punt 7 wordt bij de 2e keus verwezen naar 8, maar dan mag het dier geen hairbrush hebben op de sterneieten 4, 5 en 6. Dat heeft mijn exemplaar echter wel, zie onderstaande foto. Dan is laiticinctus toch wel erg twijfelachtig.

In genoemde tabel kom ik dan uit op G. quinquefasciatus, maar daarvoor mis ik dan ook de tyloiden en de clypeus zou slechts gedeeltelijk geel mogen zijn voor onze streken. Die soort is echter nogal varibel en wie weet ..........
Voorlopig weet ik het dus niet.

Heb je nog aanvullende fotowensen, die technisch realiseerbaar zijn?

Vind je dit soort items niet veel leuker dan: welke hommels is dit? Antwoord: akkerhommel. Reactie: bedankt, dan kan ik weer verder.

Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#20
Hoi Albert,

behalve de tyloïden heb je alles er prima op staan. Die kun je alleen goed zien als je de antennen langzaam kunt draaien, ze liggen namelijk als het ware op een 'draaipunt van de antennen' en als je daar van boven op kijkt zie je ze niet. 
Alle kenmerken, die in de det-tabellen die ik gebruik worden genoemd, zijn gefotografeerd. De kleur van de poten komt goed overeen met die van mijn eigen beesten. Ook bijvoorbeeld de achtertarsen zijn zwart. En ook de gele band op het tweede tergiet is duidelijk breder dan de andere banden.
Ik denk nog steeds dat het een man G. laticinctus is. Misschien is de kiel niet echt verheven boven de oppervlakte van het gezicht maar meer een gladde zwarte lijn die extra op valt.

Groet Theo

wilde

CiteerIk denk nog steeds dat het een man G. laticinctus is.
Mijn ernstige twijfels voor die soort zijn de zwarte achterdijen, die geel-bruin zouden moeten zijn en de hairbrush op de sternieten 4 t/m 6 die zou moeten ontbreken. Dat ik de tyloiden niet zie zal wel aan mij liggen, maar dat punt komt terug bij veel andere soorten van dit genus in de tabellen van Schmid-Egger.
Om echt overtuigd te raken zou voor mij een uitgebreide referentiecollectie met tientallen dieren toch wel erg nuttig zijn als vergelijkingsmateriaal om te zien of er meer als laticinctus zijn gedetermineerd met dergelijke poten en behaarde sternieten.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#22
De sternieten zijn behaard maar vormen geen haarrijen, dus dat kenmerk valt m.i. af. En ik vraag me af wie de kleurkenmerken noemt van de midden- en achterdijen en wat de variatie daarvan is. Ook dit kenmerk is voor mij dus niet doorslaggevend.
Laten we ons beperken tot de kenmerken die ook door anderen worden genoemd en van belang geacht worden. Dat zijn mensen die grote series van die dieren hebben bekeken voor een revisie en daarvan een tabel hebben gemaakt. Ik heb inmiddels de tabellen geraadpleegd van: de Beaumont 1964, Richards 1980, Lomholdt 1984, Dollfuss 1991, Klein 1997 (incl. suppl.), Schmid-Egger 2002, Jacobs 2007. En daarnaast enkele dieren in mijn eigen collectie bekeken.

Tja, bij een dier aan de speld is het manipuleren en van alle kanten kunnen bekijken van een onderdeel (zou ik bijna zeggen) vrij makkelijk. En tenslotte... kun je b.v. proberen voorzichtig een antenne af te breken en die bekijken onder de microscoop.

Groet Theo:)


wilde

Vraag me maar niet hoeveel moeite me dit kostte, maar ik denk de tyloïden gevonden te hebben. Aan het fotonummer kun je zien wat ik hieraan besteed heb. Bijna alles weer weggegoid, omdat er niets op stond. Hè-hè ........... :rolleye:
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#24
Beste Albert,

Proficiat, je hebt ze ontdekt, de gladde zwarte lijnvormige tyloïden aan de binnenzijde van de antennen op de overgang van boven- naar onderkant. Weliswaar zijn ze nog niet zo mooi te zien als onder een binoc (als de antenne nog iets gedraaid was zouden ze nog beter in beeld komen; sorry maar ik draaf nu ook door!), maar Albert je hebt hier diverse hoogstandjes laten zien waarvoor ik mijn petje af neem.

De bevestiging van m'n vermoeden. Ik hoop dat je zelf nu ook overtuigd bent. Deze posting zou moeten luiden: man Gorytes laticinctus. Prachtig materiaal dat zo gebruikt kan worden voor talloze doeleinden zoals een determinatietabel, de heruitgave van de wespenatlas uit 2004, etc. Een schoolvoorbeeld van een prachtige fotoreeks die leidt tot een zekere determinatie.

Als aanvulling op de teksten van Wim Klein in de wespenatlas (Peeters et al. 2004: 387) zou ik willen geven:
Verspreiding: van Engeland tot in Japan.
Biologie: Felton (1987) meldt als prooi de cicade Aphrophora corticea.

Groet The :wub:



nielsyese

Ik heb dit topic gevolgd, vond het erg interessant, maar zou iemand voor mij de tyloiden op de laatste foto kunnen aangeven met een pijltje?
Met vriendelijke groet, Niels-Jan Dek

Auratus

Ik heb het topic ook met veel interesse gevolgd, heb een vermoeden wat de tyloiden zouden moeten zijn, maar een pijltje zou ik ook zeer op prijs stellen  ;D
Groet,

Jan

wilde

#27
De tyloïden liggen net achter de rossige beharing die de pijltjes aangeven en ze zijn dus niet echt goed te zien, maar de beharing is een 100% indicatie dat ze er ziijn. Ik kon ze niet beter in beeld krijgen door de stand van het insect. Ik deed nog verschillende pogingen, maar zonder succes. Hiermee moeten we het dus doen. De extra beharing is dus de buitenkant, maar ook die zag ik eerst niet. Het is allemaal erg klein en veel gepruts.
Ook het fotowerk is het meest extreme dat mogelijk is met mijn camera en objectief. Gemaakt met de Canon 5Dm2 en de Canon MP-E supermacrolens in de verste stand (1 op 5 vergroting), met twinflitser. Dan is er er heel weinig licht in de zoeker en het scherpstellen is gewoon gokwerk. De lens heeft geen autofocus, dus zelf heen en weer bewegen met kleine stapjes. Het gebruikte diafragma is 5.6 en dan is er zeer weinig dieptescherpte (0,1 mm). Een kleinere lensopening is niet gewenst door effecten van diffractie. Op de foto waar ik op sta ligt voor de lens een wesp. Om in deze stand daarvan een deel scherp in beeld te krijgen moet ik er nog dichterbij komen, maar voor het plaatje is het onderwerp zichtbaar gelaten, want anders zit de rechter flitser er net voor. Mijn 'fotostudio' is een vensterbank in het halletje van mijn huis.

Ik heb ook nog een Canon 7D en met de 65 mm macrolens kun je dan iets meer afstand houden, want dat is een camera zonder full frame sensor. De brandpuntsafstand is dan feitelijk 1,6 x zo groot, dus praktisch ongeveer 100mm. Omdat ik een hekel heb aan veel lenzen wisselen gebruik ik die camera bijna standaard met de Canon 100mm macrolens voor buitenwerk.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Auratus

Dank je Albert. Knap stukje werk hoor!
Groet,

Jan

gko

Citaat van: wilde op juli 02, 2011, 15:10:25 PM

Vind je dit soort items niet veel leuker dan: welke hommels is dit? Antwoord: akkerhommel. Reactie: bedankt, dan kan ik weer verder.


zeer interessant topic, maar niet iedereen is op dit "niveau' bezig en een beginner kan aan
de zekere determinatie van een akkerhommel ook veel hebben
met vr gr gkoopman