Ancistrocerus mannetje

Gestart door wilde, augustus 24, 2010, 22:23:56 PM

Vorige topic - Volgende topic

wilde

Recent heb ik 5 mannetjes Ancistrocerus gevangen en gefotografeerd. Dat vangen is niet leuk, maar wel nodig voor determinatie. Ik probeer er meestal ook wat duidelijke foto's van te maken, ook van determinatie-kenmerken. Bij Ancistrocerus gaat het voor een eerste schifting om de vorm van sterniet 2. Daarna wordt het meestal lastiger. Ik denk dat dit een mannetje A. gazella is, maar weet het niet zeker. Ik zal de wespen opsturen ter definitieve determinatie.
Ik geef onderstaand 3 foto's van dit exemplaar, niet perse om een soortnaam-suggestie te krijgen (mag wel natuurlijk), maar om te vragen wat de uitsteeksels (foto 9172) zijn die het mannetje bij het laatste sterniet af en toe laat zien. Ze kunnen ook ingetrokken worden. Wat zijn het en waartoe dienen ze?
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

han.endt

#1
Dat is zo nog niet te beoordelen. De ribbels in de 'breuk' van het tweede sterniet zijn niet zichtbaar. Ook het propodeum kan niet goed beoordeeld worden.

han.endt

Citaat van: Han Endt op augustus 24, 2010, 22:36:43 PM
Dat is zo nog niet te beoordelen.
D.w.z. door mij. Als je ervaring hebt en een vergelijking met een collectie misschien wel. Dat weet ik dus niet.

wilde

Han, hier zijn nog wat aanvullende foto's van hetzelfde exemplaar. Het pronotum heeft puntige zijkanten. De richels van het 2e sterniet zijn voor mij niet erg duidelijk.
Ik was echter meer gefascineerd door de 2 naaldachtige structuren aan het eind van het achterlijf. Weet jij wat het zijn?
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

han.endt

Citaat van: wilde op augustus 24, 2010, 22:56:46 PM
Han, hier zijn nog wat aanvullende foto's van hetzelfde exemplaar. Het pronotum heeft puntige zijkanten. De richels van het 2e sterniet zijn voor mij niet erg duidelijk.
Bedoel je met pronotum de zijkant van het propodeum? Daar zie ik uitstekels. Althans dat is het zichtbare stukje van de opstaande randen langs het achterveld.
De richels van het sterniet zie als je tweede sterniet recht van onderen bekijkt. Dus niet vanaf de zijkant. Het zou hier echter wel te beoordelen zijn als die @#%&# poot er niet voor zou zitten 8) .

Citaat van: wilde op augustus 24, 2010, 22:56:46 PM
Ik was echter meer gefascineerd door de 2 naaldachtige structuren aan het eind van het achterlijf. Weet jij wat het zijn?
Die heb bij mijn mannetjes Ancistrocerus ook gezien. Ik heb echter geen idee. Oppervlakkig gezien net twee angels, maar dat kan natuurlijk niet.

Theo MJP

Hoi Albert,

De puntige uitsteekstels uit het achterlijf van het mannetje op plaat 2 zijn de uiteinden van het genitaal.
Vooral graag naast de ribbels aan het begin van de sternieten (buiksegmenten), ook de gezichten fotograferen want ik verwacht dat daar bruikbare kenmerken ter onderscheiding van het beperkt aantal soorten in ons land uit kunnen rollen.
De Nederlandse plooivleugelwespen (Vespidae) lenen zich mijns inziens prima om eens te proberen een determinatietabel tot de soorten van alleen maar foto's te maken. Een leuke uitdaging voor mensen die actief zijn op deze site... Zullen we beginnen om alle gezichten te fotograferen en bij elkaar te zetten?

Groeten Theo


han.endt

Citaat van: Theo MJP op augustus 24, 2010, 23:04:28 PMook de gezichten fotograferen want ik verwacht dat daar bruikbare kenmerken ter onderscheiding van het beperkt aantal soorten in ons land uit kunnen rollen.
Dat is hier te zien (wel niet recht van voren). Er is in ieder geval een geel vlekje langs de binnenrand van de ogen onder de scapus. Daar wordt ook naar gevraagd.

wilde

#7
CiteerBedoel je met pronotum de zijkant van het propodeum?
Han, nee, uiteraard het halsschild aan de voorkant van de thorax. Van belang is de vorm van de hoeken, die soms scherp uitsteken en bij andere stomp zijn. Op mijn foto's zag ik ook dat die punten soms geel zijn, maar ook wel zwart als het pronotum weinig geel heeft.


Theo, het fotograferen van de voorkant kop is één van de acties die ik bij een insect meestal plan en uitvoer. Het beestje moet ook wel even meewerken. Bij mijn Ancistrocerus 168 was de medewerking niet geweldig en heb ik ervan afgezien. Onderstaand de andere 4 mannetjes (163, 164, 165, 166) die ik ving en die wel goed lukten. De gele uitranding tussen oog en antenne is in tabellen soms een vraag en dat is hier goed te zien, doch bij nr. 165 minimaal en dan is het bedrieglijk, want er is wél wat te zien. Ook de vorm van clypeus en de onderrand is soms van belang.
In tabellen loop ik echter nogal eens vast omdat de laatste beschrijving dan niet meer klopt. Dan heb ik dus vermoedelijk eerder een verkeerde keuze gemaakt. Ook de uitranding van het 1e tergiet is erg variabel en tabellen gaan daar niet op in. Het blijft een lastig genus.

Citeer
De Nederlandse plooivleugelwespen (Vespidae) lenen zich mijns inziens prima om eens te proberen een determinatietabel tot de soorten van alleen maar foto's te maken. Een leuke uitdaging voor mensen die actief zijn op deze site...
Op mijn site heb ik daartoe een aanzet gegeven voor de verschillen tussen Vespula vulgaris en germanica. Ook daarover komen veel vragen en het onderscheid is niet steeds even gemakkelijk al lijkt het wel zo:
http://www.ahw.me/wespen.html
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

#8
Bij mannetje 165 noemde ik het geringe gele bandje tussen de binnenkant van het oog en de antenne. Bij dit exemplaar was alle geel wat minder. Het pronotum was slechts smal geel gekleurd. Het dier was bovendien ook iets beschadigd en dan kun je niet veel mooie foto's maken. Beide achterpoten waren de tarsen kwijt en dat wil ik niet laten zien op foto's. Ook op het propodeum zit ook een vlek die vermoedelijk door eerdere beschadiging is veroorzaakt. Het beestje is al wat afgevlogen gezien de niet gave vleugels.
Van de vijf mannetjes is deze het meest afwijkend, ook bijv. de brede vorm van de clypeus, hoewel er bij de andere ook enige vertekening kan zijn door een iets gedraaid fotostandpunt. Mogelijk is nr. 165 een andere soort. De andere lijken erg veel op elkaar en ik vermoed dat het alle dezelfde soort betreft, maar wacht de uitslag van determinatie af. Dat kan overigens nog maanden duren, want ze zitten nu nog in mijn vriezer.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

wilde

Vandaag ving ik in mijn tuin opnieuw 3 Ancistrocerus-wespen. Ik hoopte op een vrouwtje, maar het waren weer allemaal mannetjes. Het vangen daarvan is wat minder schadelijk. Van alle 3 heb ik een serie registratiefoto's gemaakt, zoals Theo dat mogelijk heeft bedoeld:
1. dorsaal op millimeterpapier;
2. een close-up van de voorkant kop;
3. een close-up van de breuklijn in het 2e sterniet om de ribben te tonen;
4. een laterale foto.

Een foto op millimeterpapier maak ik dikwijls voor de maat van een insect. Wespen willen dat niet altijd en dit was van de 3 de enige die het achterlijf goed gestrekt hield. Als het gekromd wordt gehouden is de maat slechts bij benadering vast te stellen.
De breuklijn van het 2e sterniet is moeilijk te fotograferen. Er is gauw veel reflectie van de flitser of er zitten poten voor.
Het is een vrij groot exemplaar van 9,6 mm. Achter de ogen zit een kleine gele stip. Tussen de binnenrand van het oog en de antenne-aanzet zit een geel bandje. Op de calli zitten 2 gele stippen evenals op het scutellum. Op postscutellem en propodeum geen gele vlekken. De gele pronotumlijn eindigt in de hoeken met een duidelijke scherpe punt.
Op de tergieten zijn 5 gele banden; op de sternieten hebben er 4 een gele band of zijvlek.
De tegulae zijn geel met een roodbruine middenvlek.
De gele band van het 1e sterniet is vrij hoekig uitgesneden.
Hierbij de foto's.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

Okee Albert, een mooi vervolg om verder mee te werken.
Als de 2e buikplaat (sterniet) aan de voorkant een duidelijke hoek maakt, en dat denk ik enigzins te zien, dan lijkt me dit een man van Ancistrocerus nigricornis.

Groeten Theo

wilde

#11
CiteerAls de 2e buikplaat (sterniet) aan de voorkant een duidelijke hoek maakt, en ....
Het lastige van foto's is dat er soms ook vertekening is door de hoek van de camera op het insect. Het moet voor deze beoordeling exact lateraal zijn, waarbij zowel de tergieten als de sternieten in de juiste verhouding staan. Ik heb van mannetje 169 nog 2 extra foto's hieronder toegevoegd, waaronder een vergroting van het achterlijf. Dan blijkt denk ik dat het geen duidelijke hoek is en daarmee zou het dier toch tot de parietum-groep behoren en niet de scoticus-groep.

Ik voeg ook nog 2 foto's (waarvan 1 verdere vergroting van het achterlijf) toe van een ander mannetje (nr. 170) en die heeft mijns inziens wel die duidelijke hoek. Dit dier heeft ook veel minder geel op het lijf.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

Hoi Albert,

Ik ben nog niet overtuigd van de hoek wel/niet .... De foto's zijn weer prachtig maar om de hoek te zien moet je wellicht toch een andere shot maken. Een goeie fotograaf verzint daar wel weer wat op, denk ik dan!

Groeten Theo

wilde

#13
Theo, het blijft lastig, ook om de goede fotohoek uit te kiezen. Het beest zit niet stil en dan moet je ook wat geluk hebben. Het gaat om de mate van bolling na de groeve van het 2e sterniet. Dat zou je toch gemakkelijk moeten kunnen vaststellen, maar de werkelijkheid is wat weerbarstiger. Voor nigricornis moet er een vrij hoekige overgang zijn en die zie ik niet. Zou direct daarna sterk glanzend moeten zijn, maar dat kan ik niet goed zien, want het hele beest glanst.
Hierbij nog 4 detailfoto's van het achterlijf van mannetje nr. 169.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

Okee Albert, mee eens, dit is geen mannetje uit de scoticus-groep.
Let wel: ik was in eerste instantie de dieren niet aan het determineren maar je als fotograaf aan het wijzen op de kenmerken die van belang zijn voor determinatie, zodat daar eens foto's van komen en we samen een stukje verder komen dan alleen maar Ancistrocerus, Symmorphus of Eumenes. M.i. is dat mogelijk met goed materiaal.
Als er goede foto's van de habitus, koppen, antennen, borststukonderdelen, achterlijfssegmeneten, genitaal beschikbaar komen kunnen we daarvan een fototabel maken en dat zou een mooie aanvulling zijn voor deze website. Her en der in het land zitten voldoende goede fotografen die hier wellicht hun steentje aan kunnen (of al hebben) bij(ge)dragen. Misschien worden ze gestimuleerd door enkele mooie voorbeelden en daar zou ik graag aan werken. Vandaar deze hele oefening...

Groeten Theo


wilde

Bedankt Theo, ik vond het ook wel leuk en leerzaam om te doen, maar je noemt nu veel meer onderdelen en voor sommige is dat lastig. Ik prepareer bijv. nooit een genitaal vrij en heb er dan ook geen foto's van. Ik fotografeer alleen levende dieren, die gaan daarna in de vriezer en worden af en toe opgestuurd naar een expert, die dat dan wel zal doen als het nodig is.

Het mooie van deze serie is dat het bewijst dat het lastig is om vlug een naam te noemen. Ik heb hier meen ik al eens eerder een (zekere) soortnaam van Ancistrocerus horen vallen. Dat was dacht ik toevallig ook A. nigricornis. Het zal ook na te zien zijn in de waarnemingen van deze soort. Deze serie en de discussie bewijst dat het heel lastig is om van foto's beslissende namen te noemen van Ancistrocerus-wespen.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me


Theo MJP

#17
Hoi Albert,

Jij denkt misschien teveel in MOEIlijkheden, ik meer in MOGElijkheden. Deze serie bewijst dat!
Zet de koppen van man en vrouw Eumenes-soorten in ons land eens naast elkaar. Zet eens een vijftal koppen van verschillende Ancistrocerus- of Symmorphus-soorten (natuurlijk gesorteerd op man en vrouw) naast elkaar en dan ga je patronen zien. Weliswaar heeft de ene soort meer kleurvariatie dan de andere maar dat is geen reden om af te haken. Bij Vespula germanica en V. vulgaris kun je ook de koppen naast elkaar zetten en ook daar zul je, bij een goede foto, met 98 % zekerheid kunnen zeggen wat het is. En als je de kaken geheel kan zien kun je met 100 % zekerheid zeggen wat het is, toch? Ik denk zelfs dat op deze wijze een computer je zelfs kan zeggen welke soort het is!!
Koppen fotograferen is slechts het begin, maar m.i. een goede manier om met deze zaken aan de slag te gaan. De andere kenmerken komen daarna vanzelf op de proppen, want gezichten zijn natuurlijk niet altijd onderscheidend genoeg.

Groeten Theo


wilde

Zou mijn mannetje nr. 169 met zekerheid op A. gazella zijn te benoemen?
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

han.endt

Citaat van: wilde op augustus 26, 2010, 17:58:54 PM
Zou mijn mannetje nr. 169 met zekerheid op A. gazella zijn te benoemen?
Ik bleef steken bij A. gazella en A. parietum. Verder lijkt mij het toch wel erg moeilijk zonder dat de voorzijde van tergiet 1 van voren kan worden bekeken.

wilde

#20
Citeer... erg moeilijk zonder dat de voorzijde van tergiet 1 van voren kan worden bekeken.
Han, wat wil je nog meer zien dan er op foto 169-9247 staat?
Pronotumhoeken duidelijk doornachtig schuin naar voren uitstekend. De omschrijving van de dwarslijst van tergiet 1 is in de tabellen die ik heb erg cryptisch en daar kan ik weinig mee. Ook de schematische tekeningen zijn niet herkenbaar in de werkelijkheid.
Hierbij nog een andere foto van wesp nr. 169, waarop de bandering van tergiet 1 duidelijk te zien is.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

han.endt

#21
Hier is een afbeelding uit de tabel met de eerste tergieten recht van voren. Afb 35 is A. gazella en afb. 36 is A. parietinum. Aan de onderzijde zie je het schuine vlak van voren (zie rode pijlen). Bij A. parietinum heeft deze van boven een grotere inbochting dan A. gazella.

wilde

#22
Bedankt Han, het gaat me dagen. Steeds dacht ik dat de gele bandering bedoeld werd met dwarslijst. Uit jouw toelichting begrijp ik dat het om een dwarslijst gaat, die wat vloeiend verloopt. Ik heb nooit begrepen wat ze met die dwarslijsten van voren gezien bedoelden, want ik zag ze gewoon niet. Ik heb er geen foto's van, maar zal proberen die alsnog te maken.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#23
Beste Han, Albert,

Kunnen we Ancistrocerus claripennis [= quadratus] al uitsluiten??
Verschillen met A. gazella zijn:
a. oppervlak van 2e sterniet (na groef) vlak (bij A. gazella ietwat concaaf).
b. scapus van de antennen geheel met grote en kleine punten (putjes) bedekt (bij A. gazella basaal alleen met grove punten).
Ook dit zijn moeilijk te fotograferen kenmerken bij levende dieren. Maar er vallen ook doden en er staan diverse collecties ter beschikking voor een fotograaf die daarmee aan de slag wil.

En er zijn nog een paar verschillen  tussen Ancistrocerus parietinus en A. gazella:

a. in de achterkant van het propodeum (wordt ook in de Jeugdbondstabel van Hensen 1985 genoemd)
(zie  http://www.bwars.com/Files%204%20downloading/Keys/Archer_Mason&Potter_wasp%20key.pdf)
Die is wellicht echter moeilijk te fotograferen bij levende dieren. Een Ancistrocerus-man opofferen voor de wetenschap lijkt me, na al die moeite, echter bijna onoverkomelijk als we hier verder willen komen.

b. in de bouw van de laatste antennenleden (zie Richards 1980). Het laatste antennenlid van A. gazella is relatief korter (reikt tot minder dan de helft van het 11 lid) dan bij A. parietum. Ik twijfel echter nog of dit een goed kenmerk is.

Kortom: het propodeum en de laatste antennenleden zijn (soms) ook belangrijke kenmerken om te fotograferen.
Als we voor een paar Ancistrocerus-soorten een dergelijk serie foto's kunnen maken ben ik ervan overtuigd dat we hiervan een bruikbare determinatietabel kunnen maken voor alle soorten in ons land. Voor de andere genera van de Eumeninae geldt hetzelfde maar die hebben minder soorten.

Groeten Theo


han.endt

Citaat van: Theo MJP op augustus 26, 2010, 21:36:02 PM
Kunnen we Ancistrocerus claripennis [= quadratus] al uitsluiten??
O is dat A. quadratus. Ik zag A. claripennis staan en ik dacht dat dat geen Nederlandse soort was. Zag hem niet staan in het Nederlands soortenregister.

wilde

In de tabel van de Jeugdbond 1985 kwam ik uit op gazella of parietum en quadratus kwam ik bij het volgen van de tabel niet tegen.
Ik heb van het dode exemplaar nog een keer geprobeerd het vooraanzicht van het 1e tergiet te fotograferen. Dat was een crime, want de vleugels zaten in de weg en kon ik niet in een andere stand zetten zonder beschadiging. Bij opweken kan dat natuurlijk wel. Bijgaand toch een plaatje daarvan, maar (ook met een 20x loupe) zag ik slechts een dwarsrichel over het tergiet met rossige beharing en merendeels in een boog zonder extra bochten. Ik heb ook nog foto's gemaakt van het genitaal dat uitstak, zowel vanaf de boven- als de onderkant. Dit zou uitsluitsel moeten geven, maar genitaalschema's staan helaas niet in de gangbare tabellen.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

Hoi Albert,

Prachtig maar...
De vleugels van het dode dier kun je afknippen of halveren zodat het fotograferen makkelijker wordt. Daaraan zitten toch geen belangrijke kenmerken.
Kun je een plaatje maken van de laatste 3 antennenleden?
Kun je een foto maken van de achterkant van het propodeum?
En tenslotte, ik durf 't bijna niet te vragen, kun je het genitaal er nog iets meer uittrekken en dan nogmaals fotograferen? Ik ga op zoek naar tekeningen van de genitalen.

Succes en groeten,
Theo


wilde

#27
Aan het genitaal heb ik nog even zitten prutsen, maar dat wordt beschadigd als ik doorga. Ook de vleugels deels afknippen wil ik liever niet, want dan kan ik met goed fatsoen het beest niet aanbieden ter determinatie en opname in een collectie. Als er geen naam uit kan komen heb ik daar vrede mee.
Van het propodeum voeg ik 2 foto's toe en ook 2 van een antenne. De laatste 2 segmenten zijn erg klein en het was niet gemakkelijk om dat in beeld te brengen.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me

Theo MJP

#28
Hoi Albert,

't Is ongelooflijk wat jij in korte tijd allemaal uit je toestel trekt!
De structuren op de platte achterzijde van het propodeum zijn helaas nog moeilijk te zien, maar daar lijkt glans aanwezig.
Ik denk dat het A. gazella is, hoewel ik nog twijfel of we bij de keuze van de vorm van de 2e sterniet, na de groef met tralies, goed zijn gegaan.

Man 169 heeft zo ongeveer de gehele matrix van kenmerken doorlopen en die zijn nu allemaal fotografisch vastgelegd. Het is nu belangrijk dat deze man met zekerheid wordt gedetermineerd en dat hij in een collectie wordt opgenomen met etiketten eronder verwijzend naar de fotonummers. Stuur maar op naar Jan of je kunt hem eventueel ook naar mij sturen. Op het definitieve antwoord moeten we dus nog effe wachten...

Albert en Han, het was me een waar genoegen en ik hoop dat  we dit voor enkele andere Ancistrocerus-soorten b.v. A. nigricornis of A. parietinus nog een keer over kunnen doen. Dan zijn de belangrijkste kenmerken van het genus van de muurwespen Ancistrocerus vastgelegd en is de rest slechts een kwestie van details toevoegen.
Het kan vanaf nu alleen nog maar makkelijker worden...

Welteruste, Theo


wilde

#29
OK Theo, ik wil hem ook wel naar jou opsturen. Het maakt me niet uit welke expert op dit gebied de determinatie doet. Mail nog even je adres. Als je nog extra foto's wilt van bepaalde onderdelen, geef dat dan ook nog even aan. Dan probeer ik die te maken. Ik zal je dan via mail alle belangrijke foto's van dit exemplaar in wat hogere resolutie sturen.

Het complete genitaal lijkt me het enige dat nog ontbreekt. Het verder uittrekken is voor mij een technisch probleem. Ik doe dit nooit en ben er dus niet bedreven in. Bij honingbij-darren is het gemakkelijk: enige druk op het achterlijf en de hele handel floept eruit. Als ik bij deze wesp een pincet zou gebruiken, ben ik bang dat door de druk het nu zichtbare deel van het genitaal vervormd/beschadigd zal worden. Hoe doe jij dat?

Voor de fotografieliefhebbers meld ik nog dat alle foto's zijn gemaakt met de Canon 5d-m2 en de Canon MP-E 65m macrolens met twinflitser. Voor de laatste opname van het antennedetail is de meest extreme stand van die lens gebruikt: 1 op 5 met diafragma 5.6 en dan is de foto ook nog verder flink uitgesneden. Dat uitsnijden voor verdere vergroting is geen probleem, want ik fotografeer alles in RAW in de hoogste resolutie. Dat zijn foto's die uit de camera komen van gemiddeld 24 MB en dan heb je om uit te snijden pixels genoeg om voldoende scherpte te behouden. Een van de problemen van deze lens bij foto's met een flinke balguittrek is, dat je nauwelijks scherptediepte hebt, omdat je een vrij groot diafragma moet gebruiken om diffractie te voorkomen en dan houd je minder dan 1 mm scherptediepte over, dus bijna een plat vlak. Het scherpstellen gaat geheel op het zicht want de lens heeft geen autofocus, dus gewoon uit de hand en wat heen en weer bewegen. Het komt er op neer dat je bij die extremen veel foto's moet nemen en hopen op 1 goede. In de praktijk gooi ik 95% weg omdat de scherpte niet goed genoeg is.
Groet, Albert de Wilde
https://www.ahw.me