Herintroductie van soorten

Gestart door wimtegels, oktober 05, 2008, 17:40:21 PM

Vorige topic - Volgende topic

wimtegels

Het onderwerp van herintroductie is her en der in verschillende topics wel eens zijdelings besproken.
Het al dan niet herintroduceren van dieren en planten kent volgens mij net zoveel voor als tegenstanders. Vele argumenten voor en vele argumenten tegen zijn in omloop.
Ik open dit topic in de hoop een aantal argumenten voor en tegen duidelijk op een rijtje te krijgen.

Bij herintroductie kan een onderverdeling gemaakt worden tussen soorten die in Nederland verdwenen zijn en soorten waarvan nog restpopulaties zijn.

Een ander belangrijk onderscheid is tussen soorten waarvan de oorzak van verdwijnen bekend is en soorten waarvan de reden van verdwijnen onduidelijk is.

Verder is het dispersievermogen (manier van verspreiding) van de soort een belangrijke factor in deze discussie.

Ben heel benieuwd hoe de discussie zich ontwikkeld.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

Een vaak gevoerde discussie gaat over het al dan niet uitzetten van exemplaren van soorten die als restpopulatie nog her en der in ons land voorkomen. Een veel gehoord argument tegen is dat er dan uiteindelijk vermenging van genetisch materiaal plaats vind. Zeker als er individuen uit verschillende restpopulaties gebruikt worden.
Hierbij is het volgens mij van belang in ieder geval rekening te houden met de volgende factoren:
De verschillen in de genenpool zijn vaak het gevolg van een isolatie die ontstaan is door het gebruik van het landschap door de mens. Wij hebben de verbindingen tussen de verschillende populaties vaak verbroken.
Als we klaar zijn met de EHS is de kunstmatige scheiding van veel populatie verleden tijd. Tenminste als de doelstelling van de EHS slaagt. Er zal dan weer uitwisseling zijn in het genetisch materiaal van de verschillende subpopulaties. Door veel ecologen wordt dit gezien als een versterking van de soort.
Het introduceren van individuen uit restpopulaties in nieuwe geschikte gebieden is een soort risicospreiding van de soort. Indien de soort nog maar in één of enkele gebieden voorkomt wordt er een enorme aanslag op de soort in zijn totaal gepleegd als er in het betreffende gebied iets mis gaat.
Bovendien kan de reproductie vergoot worden door de soort te introduceren in op dat moment lege gebieden. Er is immers nog geen of weinig concurrentie binnen de soort zelf.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

wimtegels

In een discussie op het Board exoten werd de vraag gesteld: We hebben onze bevers en otters ook van elders gehaald (Geen exoten deze?)

Bever en otter zijn in ieder geval soorten die van nature in Nederland voorkwamen en door toedoen van de mens verdwenen zijn. Anders ligt dat met konikspaarden, schotse Hooglanders, galoways en heckrunderen. Deze soorten zou je dus als exoten kunnen beschouwen.

Ik heb een pol toegevoegd om de meningen over herintroductie te peilen.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

stefanhageman

Ik zou wel een paar in Nederland uitgestorven dieren terug willen zien. Maar herintroductie alleen als ze niet meer op eigen kracht terug kunnen komen zoals wolf en lynx kunnen op eigen kracht wel terugkomen.

Welke herintroductie projecten zijn nu eigenlijk nog bezig?

Ik zou bijvoorbeeld bij de zoogdieren de europese nerts, tuimelaar en bruine beer wel weer in het wild weer willen zien rondlopen en bij de vogels bijvoorbeeld de kroeskoppelikaan, hop en de klapekster.
Stefan Hageman


wimtegels

Vogels kunnen toch allemaal weer op eigen kracht terugkomen?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Citaat van: wimtegels op oktober 05, 2008, 17:52:14 PM
Een vaak gevoerde discussie gaat over het al dan niet uitzetten van exemplaren van soorten die als restpopulatie nog her en der in ons land voorkomen. Een veel gehoord argument tegen is dat er dan uiteindelijk vermenging van genetisch materiaal plaats vind. Zeker als er individuen uit verschillende restpopulaties gebruikt worden.
Hierbij is het volgens mij van belang in ieder geval rekening te houden met de volgende factoren:
De verschillen in de genenpool zijn vaak het gevolg van een isolatie die ontstaan is door het gebruik van het landschap door de mens. Wij hebben de verbindingen tussen de verschillende populaties vaak verbroken.
Als we klaar zijn met de EHS is de kunstmatige scheiding van veel populatie verleden tijd. Tenminste als de doelstelling van de EHS slaagt. Er zal dan weer uitwisseling zijn in het genetisch materiaal van de verschillende subpopulaties. Door veel ecologen wordt dit gezien als een versterking van de soort.
Het introduceren van individuen uit restpopulaties in nieuwe geschikte gebieden is een soort risicospreiding van de soort. Indien de soort nog maar in één of enkele gebieden voorkomt wordt er een enorme aanslag op de soort in zijn totaal gepleegd als er in het betreffende gebied iets mis gaat.
Bovendien kan de reproductie vergoot worden door de soort te introduceren in op dat moment lege gebieden. Er is immers nog geen of weinig concurrentie binnen de soort zelf.


Het argument van het (weer) mogelijk maken van genetisch menging is bij planten (orchideeën) niet of nauwelijks van toepassing. Enige jaren geleden verscheen een artikel in Natuurfocus het Vlaamse blad van Natuurpunt over de restpopulaties Purperorchis in de Voerstreek. Het aantal individuen binnen deze populatie is gering. Onderzoek wees uit dat er geen genetisch verarming had plaatsgevonden.

Jacquemyn, H., Brys, R., Vandepitte, K., Honnay, O., Roldan-Ruiz, I. (2006). Kan de Purperorchis overleven in Vlaanderen? Genetische diversiteit en voortplantingssucces in de laatste inheemse populaties. In: Natuur.focus, 5 (2), 45-49.

Echter dit voorbeeld betreft hoogstwaarschijnlijk een uitzondering want het volgende artikel beweerd dat er wel degelijk sprake is van (mogelijke) achteruitgang van genetische diversiteit in geïsoleerde populaties planten

Habitatversnippering is nefast voor de genetische
integriteit van wilde plantensoorten - Olivier Honnay,
Hans Jacquemyn, Katrien Vandepitte, Sharon Stanton &
Isabel Roldán-Ruiz (p. 140-147)

Wat ik wel altijd merk dat dergelijke discussies zich vaak toespitsen op fauna. Dit ook waarschijnlijk omdat men in Nederland zeer terughouden is met betrekking tot herintroductie van plantensoorten. Wel is een trend zichtbaar bij beheerders die maaisel in brengen van andere (nabij gelegen terrein). Denk hierbij b.v. aan maaisel afkomstig van de Berghofweide dat is opgebracht op de verlengde Bemelerberg. (De Levende Natuur)

Bij planten wordt dus niet de mening: "Alleen als de soort helemaal uit Nederland verdwenen is en niet meer op eigen kracht terug kan keren" als criterium gehanteerd. Dit gebaseerd op het opbrengen van maaisel.

Toch vind ik dit opmerkelijk. Denk aan het herintroduceren van b.v. Zilveren maan in de Bruuk bij Groesbeek. De soort was immers (nog) niet uit Nederland verdwenen naar ik meen. Verbeter me als dit niet juist is. Waarom zou Aangebrande orchis, Witte muggenorchis etc. dan niet in aanmerking komen voor herintroductie? Één goede reden, het ontbreken van zaden. Toch speelt men met b.v. de Otter vals door dieren van elders te halen. Dus waarom geen zaad winnen in de Eifel?

Vandaag kwam op de WEO een opmerkelijke vondst van het Vrouwenschoentje (Cypripedium calceolus) in Zuid-Limburg ter sprake. Fylogenetisch onderzoek wees uit dat deze planten genetisch overeenkomen met planten uit de Alpen. Conclusie: aangeplant! Nu kan de soort geen kwaad, maar er zijn toch idioten die het leuk vinden om dit soort planten illegaal uit te zetten in de wilde natuur. In deze context klinkt het inbrengen van zaad van een soort die wel in Nederland voorkwam minder rigoureus.

M.v.gr. Mark

wimtegels

Niet alleen bij de otter is "vals" gespeeld, bij de bever ook.
Ik kan me herintroductie van planten in bepaalde systemen goed voorstellen. Vooral voor planten die van nature geen gemakkelijke dispersie hebben.
In veel gebieden zijn natuurlijke zaadbanken totaal afwezig.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Citaat van: wimtegels op februari 20, 2010, 22:51:04 PM
Niet alleen bij de otter is "vals" gespeeld, bij de bever ook.
Ik kan me herintroductie van planten in bepaalde systemen goed voorstellen. Vooral voor planten die van nature geen gemakkelijke dispersie hebben.

Ik ook, maar toch is het opmerkelijk dat het niet wordt toegepast m.u.v. opbrengen maaisel en het uitplanten van Arnica montana in het kader van O+BN onderzoek. Dit vaak onder het motto dat normaliter een rondtrekkende schaapskudde zou zorgen voor dispersie. Maar ook aan deze theorie zitten haken en ogen. Het zijn vooral zaden met weerhaakjes of een ruw oppervlak die in de vacht blijven hangen (zie b.v. artikel Levende Natuur over dispersie van zaden in de vacht van (grote) grazers). En dit zijn vaak niet de kortlevende zaden van planten waar het om te doen is. Dus reden temeer om wel maaisel op te brengen als een zaadbank ontbreekt.

M.v.gr. Mark

Maico Weites

Ik ben niet zo wild van herintroducties.

Het lijkt vaak alsof dieren alleen maar geherintroduceerd worden, omdat mensen ze willen zien als een een eindje gaan wandelen. Dat zijn dan natuurlijk dieren als bevers en otters. Maar de insecten die geen hoge aaibaarheidfactor hebben worden niet geherintroduceerd (waar ik ook niet voor pleit).
Als ik zou pleiten voor de herintoductie van de juchtleerkever zou ik voor gek verklaard worden,  dit dier immers geen verwelkolom. En dat terwijl ongewervelden misschien wel een grotere rol spelen dan de meeste andere diersoorten.

Een gebied waar een bepaalde soort geherintroduceerd wordt kan vaak prima verder kan zonder uitgezette dieren.
Als men bijvoorbeeld beren gaan herintroduceren maakt dat de natuur niet er m.i. niet veel natuurlijker op, het gaat eerder op een dierentuin lijken. Keurig in een afgerasterd parkje en al.

Vaak worden dieren van elders gehaald en treedt er vermenging van verschillende ondersoorten op.
Dat speelt ook bij de korhoenders die zijn uitgezet in Brabant en op de Veluwe.
Die zijn 'anders' dan de laatste Nederlandse korhoenders op de Sallandse Heuvelrug.
Men kan zich beter op de restpopulatie richten dan gefokte Engelse hoenders uit te zetten (waarvan de meerderheid opgegeten is door roofdieren en het project toch een 'succes' genoemd wordt).

Als een soort Nederland nog op een natuurlijke manier zo kunnen bereiken, vind ik niet dat ze uitgezet moeten worden.
Vandaar dat lynx (die misschien al in Nederland voorkomt), wolf etc. niet uitgezet moeten worden.

''Ik zou bijvoorbeeld bij de zoogdieren de europese nerts, tuimelaar en bruine beer wel weer in het wild weer willen zien rondlopen en bij de vogels bijvoorbeeld de kroeskoppelikaan, hop en de klapekster.''

Hop en klapeksekster zijn nou eenmaal onregelmatige broedvogels, want Nederland ligt aan de rand van hun areaal.
Waarom zou je dat kustmatig gaan vergroten?
Klapekster heeft dit jaar overigens waarschijnlijk ook in Nederland gebroed.

Kroeskoppelikaan broedt al eeuwenlang niet meer in Nederland (Nergens meer in West-Europa), dat zal wel zo z'n redenen hebben. Het Nederlandse was warmer toen die hier nog voorkwamen.


Maico
Waarnemingen en foto's:
Nederland: https://waarneming.nl/users/15919/
Rest v/d wereld: https://observation.org/users/15919/

Tinok

Zou het er niet van af moeten hangen wat de plaats van de plant of dier in het ecosysteem is en hoe belangrijk het is voor het voortbestaan van het systeem ipv de soort? Of zeg ik dan iets geks?
Ik kan me inderdaad voorstellen dat een bepaalde kever dan belangrijker is dan een bever (of juist hoe hoger in de orde hoe belangrijker/ meerwaarde?)
groeten,
Tinok van Hattum
IVN Natuurgids Ronde Venen/ Uithoorn
'Je hoeft de naam niet te weten om van iets te genieten (maar het is wel leuker;-))'

wimtegels

Voor het herintroduceren van niet aaibare dieren is nauwelijks een draagvlak te krijgen. Het ecologisch belang van insecten is zeker niet minder als dat van zoogdieren. Buiten vlinders en libellen zijn er nauweljks insecten die een hoge aaibaarheidsfactor hebben. Voor sommigen misschien nog de hommels en de bijen.
Toch vormen de insecten een zeer belangrijk fundament van de ecologie.

Voor het herbevolken van gebeiden met verwenen soorten zijn er twee opties. Herintroductie en ecologische infrastructuur. Voor een kans van slagen van beide opties is het een voorwaarde dat het beoogde gebied vodloet an de levenseisen  van het betreffende organisme.

Gaan we over tot grootschalige herintroductie zonder een goede ecologische infrastructuur, dan creeeren we allemaal geisoleerde populaties. Houden we dat maar lang genoeg vol dan krijgen we mogelijk ondersoorten, in ieder geval soorten met een locale genenpoel. Worden we dan vervolgens weer bang om de ecologische infrastructuur in orde te maken, omdat dan locale eigenschappen verdwijnen?
Of is de ecologische infrastructuur niet meer nodig omdat de soorten weer op veel plekken voorkomen?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

CiteerVoor het herintroduceren van niet aaibare dieren is nauwelijks een draagvlak te krijgen. Het ecologisch belang van insecten is zeker niet minder als dat van zoogdieren. Buiten vlinders en libellen zijn er nauwelijks insecten die een hoge aaibaarheidsfactor hebben. Voor sommigen misschien nog de hommels en de bijen.
Toch vormen de insecten een zeer belangrijk fundament van de ecologie.

Ik zou er aan toe willen voegen: Dieren (insecten) die tot de verbeelding spreken. Daarnaast verschilt dit misschien ook per land. In Oostenrijk en Zwitserland wordt er veel meer aandacht besteedt aan Wilde bijen. In Nederland moeten we het doen met een Leemkuil op Texel. Toch wordt er wel degelijk aandacht besteedt aan Vlinders en Libellen. Denk aan het libellenreservaat in Friesland. Misschien niet direct aandacht die uitgaat naar de minder bekende soorten, maar het draagt er wel aan bij.

CiteerVoor het herbevolken van gebeiden met verwenen soorten zijn er twee opties. Herintroductie en ecologische infrastructuur. Voor een kans van slagen van beide opties is het een voorwaarde dat het beoogde gebied vodloet an de levenseisen  van het betreffende organisme.

Ik vind Ecologische (Hoofd) Structuur zou langzamerhand een vies woord worden. Herstel op strategische plekken het Nederlandse cultuurlandschap, en violá er is ineens een basis voor een EHS. Zeldzame soorten beschermen in natuurgebieden is vrij makkelijk, als je idd. de levenseisen van een soort weet. Maar, ja hoe meet je die bij een vlinder? Onderbouw zoiets maar eens wetenschappelijk. Voorbeeld: het Dwergblauwtje, in 90% van alle veldgidsen of omschrijvingen staat waarschijnlijk als habitat: Kalkgrasland. Maar wat nu als het beestje in een secundaire biotoop voorkomt? Meestal wordt de aan- of afwezig al snel als bepalend beschouwd voor het toekennen van het habitat. Wat dus onjuist is.

Daarnaast is een zekere mate van isolatie tussen populaties niet erg. Zolang er maar een hoge mate van connectiviteit bestaat tussen de habitatpatches. Een metapopulatiestructuur kan het uitsterven van soorten regionaal voorkomen. Maar ook hier zijn weer haken en ogen. Voorbeeld: het Dwergblauwtje een erg honkvaste soort die kan leven op enkele m2's zolang er maar Wondklaver aanwezig is. Een hoge connectiviteit tussen habitatpatches van deze soort leidt niet tot een hogere levensvatbaarheid of tegenovergesteld een lagere overlevingskans. EHS heeft geen enkele zin voor deze soort. Toch zijn onze kalkgraslanden theoretisch geschikt of zouden dit kunnen worden met kleine aanpassingen in het beheer. Wetende dat de soort niet of nauwelijks migreert, en dieren die migreren relatief korte afstanden afleggen zou ik niet wachten tot de tijd dat het ene Dwergblauwtje meer dan 1-2 kilometer ongeschikt habitat doorkruist (beschaduwing) vervolgens het Albertkanaal oversteekt (windtunnel bij Kanne) en daarna een kilometer vliegt alvorens kalkgrasland op Nederlands grondgebied aan te treffen. Een perspectief waarmee de EHS geen rekening houdt.

In het geval van herintroductie van b.v. vlinders is er m.i. altijd spraken van het creëren van geïsoleerde populaties. De Bruuk mag dan wel een groot complex zijn van vochtige schraallanden, maar in de nabije omgeving kan een Zilveren maan niet zo veel. Enkel in het nabij gelegen Duitsland liggen potentiële of geschikte terreinen m.i.. Maar wat nu als het (oude) cultuurlandschap in Nederland herstelt zou worden zowel kwalitatief als kwantitatief dan zou een dergelijke vlinder zich ook kunnen ophouden in secundaire biotopen. Dan zou ineens geen EHS meer nodig zijn.

Ik heb het al eens eerder vermeldt dat bermen en secundaire biotopen in Nederland vergeleken met België en Duitsland kwalitatief erg verschillen.

M.v.gr. Mark

wimtegels

Citaat van: belle op februari 21, 2010, 15:57:25 PM

Er wordt over het algemeen van uitgegaan dat als een (natuur)gebied voldoende groot en geschikt is om een zelfstandige populatie van grotere (zoog)dieren te herbergen, dat dan de overige soorten ook een geschikt leefgebied hebben. Als daarnaast inderdaad ook de ecologische infrastructuur aanwezig zou zijn waarlangs verdwenen soorten kunnen migreren vanuit omliggende streken/landen waar de soorten nog wel leven, dan zou het op termijn mogelijk zijn dat ecosystemen weer bevolkt raken. Maar daarvoor hebben we meestal het geduld niet! Is dus politiek niet haalbaar jammer genoeg. Er moeten 'successen' geboekt worden. En wat er soms met de term "ecologische verbindingszone" wordt aangeduid, daar springen de tranen bij in je ogen!

Maar juist zeldzame soorten hebben vaak zeer specifieke (en ons vaak niet eens bekende) eisen, waardoor ze ook zeldzaam zijn (geworden). Veel herintroducties lopen daarop ook vaak mis.

Overigens vind ik het feit dat de bever terug is in Nederland (over de manier waarop kun je twisten) toch wel een prachtig succes. Ook de ecologische functie die zij vervullen in het landschap door het omknagen van bomen/boompjes is in het rivierengebied heel belangrijk om een natuurlijker geheel te krijgen.

Ik discussier al meer dan 30 jaar over ecologische infrastructuur. Volgens mij bestond het woord toen officieel nog niet eens, maar dat weet ik niet zeker.
In die tijd zijn veel goede zaken over deze infrastructuur besporken. Maar er is ook aan vele zaken voorbijgegaan. Ook na zoveel jaar discussie weten we nog steeds niet de voorwaarden voor migratie voor  alle soorten. Iedere soort stelt namelijk zijn eigen specifieke eisen.

Gelukkig zijn er ook successen te benoemen. Ook successen die een gevolg van herintroductie en Ecologische infrastructuur zijn. De bever is daarvan een goed voorbeeld. Zijn aanvankelijke herintroductie in de Biesbos verliep niet eenvoudig. De voortplanting ging niet geweldig. Nu gaat het goed met de bever. De Nederlandse populatie heeft contact gemaakt met de Duitse populatie en met de Belgische. In ons land breidt hij zijn verspreidinggebied nog steeds uit. Toch zetten we nog steeds bevers uit. Over de noodzaak daarvan kun je twisten. Hier zou het instrument van het (verder) verbeteren van de infrastructuur volgens mij voldoende moeten zijn.

Zelf kan ik ongeveer in mijn achtertuin zien waar voor effecten de bever op het landschap heeft. Sinds een jaar hebben we aan de Roer ook een beverdam. Zijn invloed op het totale systeem wordt steeds duidelijker. De kikkers hebben vooral veel plezier van het ondiepe gedeelte van het bevermeer.
Liefhebbers van knotwilgen moeten er wel aan wennen dat hun onderhoudswerk door de bever opnieuw gedaan wordt, nu op een iets andere hoogte.

Het herintroductieprogramma van de Zalm op de Roer loopt op volle toeren. Het is een Nederlands-Duitse samenwerking. De eerste geslachtsrijpe zalmen keren terug. Ik verwacht dat het nog deccennia duurt voordat er weer een massale zalmentrek is. De biomassa die dan naar bovenstromen wordt getransporteerd kan in deze systemen enorme consequenties hebben. Ook in dit project zijn veel problemen duidelijk geworden die nog niet allemaal zijn opgelost. Vissen die hun kop helemaal stuksprongen tegen stuwdammen en vissen die tot gahaklt werden gemale in electricitietsturbines. Er wordt echter ieder jaar bijgeleerd wat betreft vismigratie. En er zijn zowel in Nederland als in Duitsland flinke kapitalen geinvesteerd om de vispassages te verbeteren. Ook de zalm is een mooi voorbeeld van combinatie van herintroductie en verbeteren van de infrastructuur.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Dat is nu juist het probleem. Op landelijk schaal of regionale schaal mag ik EHS succesvol zijn voor dieren met een grote actieradius maar op regionale schaal en op lokale schaal ontbreekt het nog aan een implementatie. Sporadisch wordt er door natuurbeheerders nagedacht over dit soort zaken. Maar altijd erg vrijblijvend terwijl de EHS toch een duidelijke ruimtelijke claim legt op gebieden. Het feit dat er ineens Boswitjes op duiken in groeves duidt m.i. niet op het slagen van een EHS. Evenals Veldparelmoervlinders. Ik heb meer hoop op de beheersplannen voor natura2000 gebieden. Hierbij wordt op regionale tot lokale schaal gekeken naar dit soort zaken. Daarnaast is de wetgeving erachter dwingender m.i..

M.v.gr. Mark

wimtegels

#14
Daar raak je een belangrijk punt. Een snelwegennet is waardeloos zonder een onderliggend locaal wegennet. En een ketting is zo sterk als de zwakste schakel. En hier zitten inderdaad (nog) belangrijke knelpunten. Vooral voor soorten met een beperkte actieradius voor dispersie.
Eern bijkomend probleem is dat we van veel soorten niet eens de voorwaarden voor migratie weten. Hebben ze een pad nodig, of zijn stepping stones voldoende. Hier moeten we nog veel kennis opdoen. Hoeveel tijd hebben we hiervoor? Moet je om de soort "veilig" te stellen populaties verdelen over meerdere gebieden? Dus: Locale herintroductie, ook als de soort nog niet uit Nederland verdwenen is?

En om dan terug te komen op herintroductie, moeten we bijvoorbeeld klokjesgentiaan gaan uitplanten om gebieden geschikt te maken voor het gentiaanblauwtje en vervolgens deze vlinder herintroduceren?
Willen we blijven sleutelen aan een gebied om dit maar geschikt te houden voor een bepaalde soort, ook als we daarvoor grootschalig moeten beheren tot in het oneindige?

Ook regelgeving kan dit soort projecten heel moeilijk maken. Zetten we een beschermde soort uit en komt hij daar dus weer voor, dan moeten we alles doen om dat ook in stand te houden. Willen we dat, koste wat kost. Of durven we, als iets echt letterlijk een kastplantje wordt ook te zeggen het project is mislukt?
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Het voorbeeld van het Gentiaanblauwtje is een heel goed voorbeeld. Onderzoek heeft nu wel uitgewezen dat het niet aan de Klokjegentiaan ligt. Overigens leuk om te vermelden is dat ik binnenkort begin met afstuderen waarbij we de effecten van vermesting, verdroging en verzuring (veroorzaakt door N-depositie) op herbivoren onderzoeken in het voedselarm zandlandschap. Hiervoor gebruiken we model koppels die o.a. bestaand uit plantensoort - vlindersoort en plantensoort - sprinkhaan. De hypothese is (zie ook O+BN symposium) dat er in het droge en natte zandlandschap een tekort is aan micro-nutriënten wat vervolgens doorwerkt in de stoffen die aanwezig zijn in jonge scheuten van planten (of de gehele plant). Rupsen eten hiervan en worden sneller getriggert om b.v. te verpoppen of minder vitaal waardoor soorten dus langzaam uitsterven terwijl de waardplant aanwezig is. Een dergelijk voorbeeld illustreert dus dat misschien een andere projectstrategie noodzakelijk is 1. veiligstellen 2. uitbreiding 3. verbreiding etc. Soms lijkt het alsof men punt 1 overslaat. Alhoewel een geïsoleerde populatie relatief kwetsbaar is voor uitsterven is een geïsoleerde populatie met minder vitale individuen door verlies van habitatkwaliteit veel kwetsbaarder voor uitsterven. Een EHS draagt daar niet op een positieve wijze aan bij. Denk hierbij aan een snelweg die twee steden met elkaar verbindt. Alleen zijn er geen auto's beschikbaar.

M.v.gr. Mark

wimtegels

Dit vind ik een schitterend voorbeeld Mark!
Er bestaat een duidelijke correlatie tussen de klokjesgentiaan en het gentiaanblauwtje.
Maar voordat het gentiaanblauwtje de geest geeft is hij al niet meer geschikt als waardplant omdat er iets mis is met de micronutrienten. (als ik je verhaal tnminste goed begrijp.

Nu lopen we tegen een groot probleem aan. Gaan we een gebied verschralen om de macronutrienten af te voeren, dan voeren we meestal, zo niet altijd, ook micronutrienten af. Dat probleem is relatief gemakkelijk op te lossen als we weten welke micronutrienten dat zijn. Aanvoeren die hap lijkt voor de hand te liggen.
Maar is de natuur net zo maakbaar als een kas waar we sla telen? En moeten we dat willen? Ga je dat doen, doe je dat dan alleen tijdelijk om de soort veilig te stellen?

Veel succes met je afstuderen. Jullie project kan weer heel wat voer opleveren voor discussie en voortschrijdend inzicht in natuurbeheer :duim:
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

markmeijrink

Wel moet ik er vertellen dat de hypothese is ontwikkeld door O+BN en in dit geval stichting Bargerveen. Als modelsoorten hebben we o.a. Veenbesparelmoervlinder - Kleine veenbes genomen. Ik heb het vermoeden dat bij het Gentiaanblauwtje een soortgelijke mechanisme aanwezig is. Echter is er bij het Gentiaanblauwtje nog een schakel namelijk Knoopmieren.

Toch is micro-nutriëntendefficiëntie in het droge / natte zandlandschap een groot probleem. Met name in de zwak gebufferde biotopen.

M.v.gr. Mark

M.v.gr. Mark

wimtegels

Micro-nutriëntendefficiëntie is een heel bekend fenomeen in de landbouw. Heb er ieder jaar opnieuw weer mee te maken in de boomkwekerij. Uit de "natuur" ken ik het allen maar van een afwijkende groei bij eiken hakhout. Na het vele malen afzetten van de stammen ontstaat er een soort kronkelige groei die ook aan micro-nutriëntendefficiëntie geweten wordt. Ik weet overigens niet meer uit mijn hoofd welke stoffen dat waren.

Plaggen en maaien gecombineerd met afvoeren is één van de oorzaken van het (ongewenst) ook afvoeren van micro-nutriënten. 
Maar misschien of zelfs waarschijnlijk voeren we op veel meer manieren micro-nutriënten af en mogelijk beperken we ook het transport van micro-nutriënten in de natuur.

Een paar voorbeelden: In het topic van "Dood doet leven"wordt gepraat over kadavers in de natuur.

Een kadaver dat in de natuur blijft staat zijn micro-nutriëntenweer af aan de omgeving. Rechtstreeks door verrotting, of indirect via aaseters die het vervolgen met hun uitwerpselen weer over het gebied kunnen verspreiden.

Seizoenstrek van vogels kan micro-nutriënten meenemen uit gebieden waar deze meer voorhanden zijn.

Massale zalmentrek is een transport van macro en micro-nutriënten.

Ecologische infrastructuur en daarmee het transport van soorten kan ook impliciet een transport van stoffen met zich mee brengen.

Van de andere kant is het verdwijen van bepaalde micro-nutriënten ook een natuurlijk proces. Het langzaam ontkalken van duinen is hiervan een voorbeeld van.
Sommige soorten horen nu eenmaal bij een bepaald stadium van het landschap. Soorten herintroduceren in gebieden die door natuurlijke processen zodanig van karakter veranderd zijn dat de levensvoorwaarden voor de soort verdwenen zijn lijkt me dan ook redelijk zinloos.
De vraag hierbij is of, en zo ja hoe we kunnen leven met een veranderende natuur.
Ook blijft de vraag bestaan of we de soorten die van een bepaald successiestadium afhankelijk zijn de mogelijkheid geven te migreren naar gebieden waar dat stadium voorkomt. Als we al in staat zijn voldoende ruimte te geven aan dynamiek die deze stadia moet doen ontstaan.

Natuurbeheer en natuurontwikkeling heeft nog een lange weg te gaan. Zowel in het verwerven van kennis als in de uitvoering. Voor sommige soorten is het maar zeer de vraag of zij de tijd die daarvoor nodig is zonder menselijke hulp kunnen overleven. Het introduceren in gebieden waar hun levensvoorwaarden aanwezig zijn zou een hulpmioddel kunnen zijn. Je zou deze gebieden dan kunnen zien als een soort ark van Noach. En dan maar wachten tot de dieren de ark weer kunnen verlaten.


Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Tim Asbreuk

CiteerNatuurbeheer en natuurontwikkeling heeft nog een lange weg te gaan. Zowel in het verwerven van kennis als in de uitvoering. Voor sommige soorten is het maar zeer de vraag of zij de tijd die daarvoor nodig is zonder menselijke hulp kunnen overleven. Het introduceren in gebieden waar hun levensvoorwaarden aanwezig zijn zou een hulpmioddel kunnen zijn. Je zou deze gebieden dan kunnen zien als een soort ark van Noach. En dan maar wachten tot de dieren de ark weer kunnen verlaten.


Dit onderschrijf ik volledig. Ook pleit ik ervoor af en toe handmatig soorten over te zetten. Met name bij (dag)vlinders, amfibieën en andere immobiele/veeleisende soorten. Deze kunnen namelijk (nog) niet profiteren van de EHS. Op deze manier wordt de diversiteit in genen zo optimaal mogelijk gehouden totdat er een gunstigere uitgangssituatie is. Bijvoorbeeld door het verder terug dringen van de depositie en verdrogingsbestrijding. Wel moet er goed worden bijgehouden welke individuen waarheen worden verplaatst. Het best is dat dit ook door één instantie wordt gedaan en er niet door verschillende terreinbeheerders of andere organisaties met individuen wordt gesleept.


Een nadeel van herintroductie vind ik zelf dat mensen de indruk krijgen dat natuur maakbaar is.   
Met vriendelijke groet,
Tim Asbreuk

wimtegels

We komen langzaam op het vlak van de natuurfilosofie. En dat vind ik geen probleem. Zo lang we hier de link met het topic maar vast houden.

In principe gaan we in ons handelen heel sterk uit van een maakbare natuur. Een groot gedeelte van ons natuurbeheer is het maken van de natuur.  Heel vaak komt het neer op het vasthouden van een bepaald successiestadium.
Veel soorten zouden gebieden eenvoudig moeten kunnen verlaten omdat het betreffende gebied in dat stadium niet meer geschikt voor hen is.

In het geval dat het om pioniersoorten gaat zijn het ook nog vaak R strategen. Deze kunnen er over het algemeen goed tegen als je een paar exemplaren weghaalt.
Sommige van deze soorten hebben een moeilijke dispersie.
Ik denk even aan soorten als het geelbuikvuurpadje en de boomkikker.

Waarom zouden die niet op andere plaatsen kunnen leven als waar ze dat nu doen?

Misschien moeten we wel een aantal dieren uit de populaties een kans geven in andere gebieden die ze nu niet kunnen bereiken. De volgende stap moet dan wel zijn dat we blijven werken aan de dispersiemogelijkheden van deze soorten.

Let wel, ik pleit hier nog niet bij voorbaat voor. Maar we zouden wel eens een gedachtenexpiriment uit kunnen voeren om te pogen de voor en de nadelen op een rijtje te krijgen.

Ik ga even terug naar de flora. In Nederland wordt vaak gedacht dt de jeneverbes afhankelijk is van min of meer levend stuifzand. In Polen constateer ik massale ontkieming gewoon in de ondergroei van de bossen.

Houden we een pioniersoort in kleine aantal te lang op een bepaalde plaats dan kan er iets heel vervelends gaan gebeuren. De soort past zich helemaal aan aan de lokale omstandigheden en verliest daarmee zijn flexibiliteit die de soort nodig heeft om als soort te kunnen overleven.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Tim Asbreuk

Ik ben ook in Polen geweest en de jeneverbes in de ondergroei van bossen is iets wat me ook meteen opviel. Ik heb echter tijdens een stage massale jeneverbes verjonging onder solitaire zomereiken gevonden. Van enkele kiemplantjes tot soms tientallen tot een kleine honderd onder één eik. Onder solitaire berken en beuken ontbrak de verjonging volledig. Dit is nu 4 jaar geleden. Afgelopen zomer heb ik de beheerder van dat gebied nog gevraagd of het nog steeds goed gaat. En hij zei dat ze met plaggen altijd moesten kijken of er geen jeneverbessen stonden. De verjonging breidde zich namelijk nog elk jaar uit. Dus wellicht is er toekomst voor de jeneverbes in Nederland.
Met vriendelijke groet,
Tim Asbreuk

Thijs Fijen

#22
Herintroductie is zo soortspecifiek. Ik heb hier in de discussie niemand over de Raaf gehoord!?! Terwijl dit toch echt een geherintroduceerde soort is. Waarom wordt hier niet op ingegaan? Omdat het een succesverhaal is. Men wist dat er eigenlijk geen beperkingen waren voor de Raaf om hier te overleven, maar zag dat het te lang zou gaan duren voordat hij er zelf zou komen. Mede door het gebrek aan geschikte gebieden waarover hij dispersie zou kunnen vertonen (Raven trekken/migreren niet, ze vertonen dispersie). De soort is geherintroduceerd om het een handje te helpen en dat heeft heel goed geholpen. Succesverhaal, nooit meer over hebben ;)

Zeearend, nog zo'n soort waarbij herintroductie van sprake was. Ja herintroduceren zou je zeggen, want de dichtstbijzijnde broedplek is een paar honderd kilometer verder weg en het zijn geen trekvogels. Experts zeiden: 'laat maar hangen, die Zeearend zit hier over 10 jaar op zijn nest'. Inmiddels broed de Zeearend al 5 jaar? in Nederland en dit jaar zitten er 5 broedparen!

Visarend, een iets moeilijker verhaal. Dit is namelijk een soort die broed in de buurt van waar hij uit het ei is gekropen. In Schotland kennen we het succesverhaal (nest geplaatst, eieren er in gelegd, handmatig uitgebroed en gevoed --> succes). Wat moeten we in Nederland doen? Wachten, net zoals de Zeearend? Toch een handje helpen? Want heel waarschijnlijk is, dat wanneer een nest in de Biesbosch handmatig wordt opgekweekt er binnen 5 jaar in de hele Biesbosch, en hopelijk ook daarbuiten, Visarenden broeden. We kunnen ook enkele jaren wachten tot die overzomerende Visarend toch maar eens bedenken om een nest te gaan bouwen. Persoonlijke mening: als we wachten komen ze wel, maar om de natuur weer een positieve draai te geven zou het niet verkeerd zijn om de Visarend een handje te helpen zodat het allemaal wat sneller gaat.

Korhoen, een heel ander beeld.. Persoonlijke mening is dat de Korhoen in Nederland niet meer te redden is. Hoewel de Sallandse Heuvelrug aardig haar best doet! De Korhoen is een te 'slome' soort met aanpassen, en zal zich daardoor ook steeds minder thuis voelen in Nederland (te druk, te warm, te veel Haviken et cetera). Waarom dan nog pogen de soort op de Veluwe te herintroduceren?

Wolf en Lynx, die komen wel. De verhalen die ik lees over successen in buurlanden en dispersie richting het westen, klinkt erg goed. Het is de vraag of de Nederlandse maatschappij er klaar voor is. Ik denk dat de Wolf alleen een kans maakt wanneer er een robuuste verbinding is tussen Duitsland en de Oostvaardersplassen.

Over de Oostvaardersplassen en die robuuste verbinding gesproken. Fantastisch plan, echt waar! Maar ik ben heel erg benieuwd hoe ze het gaan regelen met afrastering en dergelijken. De enige kans van slagen is wanneer het hele gebied TOTAAL is afgerasterd! Zie je het al voor je? Een Heckrund die aan je plantjes staat te knabbelen in je voortuin? Een Edelhert op je motorkap? Nou goed, dat plan is nog lang niet uitgewerkt en tegen die tijd kan ik zelf wel een vinger in de pap houden ;)

EDIT: zie dat het vooral over vogels gaat. Even mijn mening over dispersie en herintroductie van insecten (vlinders voornamelijk).
Er zijn verschillende opties, je zorgt voor natuurlijke dispersiemogelijkheden (EHS?), steppingstones of je zorgt er voor dat de populaties die er zijn, duurzaam zijn. Per geval en per soort zal dit verschillen. Het Dwergblauwtje moet het hebben van een harde windvlaag waardoor hij uit zijn gebied wordt geblazen en geen geschikt gebied vind en daardoor doorvliegt naar de Pietersberg waar een nieuwe populatie ontstaat of er genen uitwisseling plaats vindt. Je kunt er ook voor kiezen om op de weinige Kalkgraslandveldjes die er zijn met wondklaver de soort te herintroduceren. Mijns inziens niet verkeerd om de Kalkgraslanden te beschermen en zo eventueel ook uit te breiden.

Natuur is natuur, maar de Nederlandse natuur is geen echte natuur (uitzonderingen daargelaten). Alle natuur in Nederland is gemaakt en veel natuurgebieden zijn te klein om niet beheerd te worden. Dat is een hoofdreden waarom wij als mens in sommige gevallen wel degelijk moeten ingrijpen, want anders verliezen we de natuur! Wanneer we de Kalkgraslanden niet beheren zijn ze zo begroeid met bossen. We moeten de natuur beschermen en behouden, en helaas moet dat in Nederland vaak door intensief beheer. Dus ja, de natuur is in sommige/veel gevallen maakbaar. En dus kunnen we er ook voor zorgen dat soorten zich kunnen uitbreiden, handmatig of via de EHS. Echter moeten we wel kunnen accepteren dat het niet altijd lukt.
Thijs Fijen

wimtegels

Nederland is niet te klein voor natuur. En de natuurgebieden van Nederland ook niet.
Natuur zet in alle gebieden processen op gang met daar min of meer toevallig aanwezige soorten die zich in dat gebied kunnen handhaven.
In natuurbeheer (een gek woord eigenlijk) gaat het er veelal om of wij tevreden zijn met hetgeen de natuur daar zelf doet. De centrale vraag is dan: Leidt het natuurlijke proces tot ons streefbeeld? Hoe natuurlijk zijn onze streefbeelden?

Wat dit te maken heeft met het uitzetten van soorten? Als we zeldzame soorten uit gaan zetten in gebieden waar de naturlijke successie leidt tot het verdwijnen van de habitat dan veroordelen we ons zelf tot constant beheer. We dwingen ons zelf dan tot het teniet doen van natuurlijke processen.

In mijn visie dient er voor het uitzetten van soorten de vraag gesteld worden of de dieren, of planten, zich darna als onderdeel van natuurlijke processen kunnen handhaven.

Nederland moet flink gaan bezuinigen. Ik verwacht niet dat de budgetten voor natuurbeheer de dans zullen ontspringen. Er zal ook gesnoeid worden in budgetten voor onderhoud. Voor veel gebieden, en daarmee hun soorten, kan dit betekenen dan investeringen uit het verleden verdampen. De terreinen zullen geheel of gedeeltelijk terugvallen naar het stadium van voor het beheer.

Door te investeren in ruimte voor natuurlijke systemen voorkom je dit probleem. Deze systemen zijn na het opstarten niet meer afhankelijk van menselijke input. Voor het opstarten van dit soort systemen kan herintroductie volgens mij een goede zaak zijn.
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

Tim Asbreuk

Ik haal dit topic maar weer even naar boven. Ik ben namelijk wel erg benieuwd welke conclusies Mark heeft in zijn afstudeerproject? (of studeer je in september af?)


Misschien kun je de samenvatting posten?
Met vriendelijke groet,
Tim Asbreuk

Thijs Fijen

Nu het toch al is opgerakeld. Een onderzoek van Alterra en nog wat bureautjes hebben aangetoond dat er meerdere populaties otters van elk 30 dieren uitgezet kunnen worden in de Oude IJssel, de IJssel, de Waal, de Neder-Rijn, de Gelderse Poort en het Maasdal.. http://www.nu.nl/wetenschap/2289220/otter-kan-terug-schone-rivier.html (heb het onderzoek zelf nog niet kunnen vinden)..
Tja, met het bericht van dispersie naar de vechtplassen zou ik het lekker zo laten als het nu is. Die beesten komen vanzelf wel! (de bever komt ook vanzelf vanuit het oosten)
Thijs Fijen

Jeroen Nagtegaal

Groet, Jeroen Nagtegaal
Moderator subforum Ringen

Een geringde vogel gezien of gevonden.
Meld het hier of mail naar ringonderzoek@gmail.com