Determinatiegids Fitis vs. Tjiftjaf

Gestart door Vincent Hart, maart 27, 2010, 12:25:09 PM

Vorige topic - Volgende topic

Vincent Hart

Hou houd je Fitis en Tjiftjaf uit elkaar?
(Let op: De genoemde kenmerken gelden voor volwassen vogels in het voorjaar.)



Beschrijving
Het beste kenmerk is de zang: de Tjiftjaf zingt tjif-tjaf tjif-tjaf, de Fitis heeft een aflopend riedeltje dat hoog begint en laag eindigt. Een ezelsbruggetje om de zang van de Fitis te onthouden: het lijkt alsof hij het volgende zingt: Het-is-nog-wel-mooi-weer-maar-dat-blijft-niet-lang-zo. Onderaan deze tekst staan links naar geluidsopnames.

Als je 's winters (midden oktober tot half maart) een Fitis / Tjiftjaf ziet, hoef je niet eens na te denken, dan is het een Tjiftjaf. Fitissen zijn namelijk zomergasten die overwinteren in Afrika en Tjiftjaffen overwinteren geregeld in Nederland.

Er zijn ook een paar kleedkenmerken, deze zijn echter wel wat lastiger. De volgende kenmerken kun je gebruiken om adulte vogels in het voorjaar op soort te brengen. De kenmerken staan in volgorde van belangrijkheid:

1. De pootkleur. Fitissen hebben in het algemeen een lichte pootkleur, terwijl Tjfitjaf altijd donkere poten heeft. Dit is echter geen beslissend kenmerk: sommige Fitissen hebben ook donkere poten (foto 3). Bij dit kenmerk spelen ook de weersomstandigheden een rol; bij lichtinval kunnen ook de poten van de Tjiftjaf licht lijken.

2. Langere vleugels. De Fitis heeft langere vleugels, wat zich uit in een langere handpenprojectie dan de Tjiftjaf (foto 4). Bij Tjiftjaf is de lengte van het voorbij de tertials uitstekende deel van de handpennen ca. 60% van de lengte van de zichtbare tertials. Bij Fitis is dat 80 - 100%. Die laatste vogels (Fitis met 100% handpenprojectie) zijn natuurlijk vrij gemakkelijk: de uitstekende handpennen zijn ongeveer even lang als de tertials. Dit verschil in handpenprojectie komt omdat Fitissen in Afrika overwinteren en dus verder moeten vliegen dan Tjiftjaffen, die niet verder gaan dan de Middellandse Zee. Hiervoor hebben Fitissen langere vleugels nodig. De handpenprojectie is één van de beste kenmerken om deze twee soorten te onderscheiden.

3. Het koppatroon. De Fitis heeft in het algemeen een markanter koppatroon dan de Tjiftjaf. Dit komt door de langere en duidelijkere wenkbrauwstreep en de donkere oogstreep (foto 5). Bij Tjiftjaf is dit kenmerk veel minder duidelijk.

4. Kleur. De Tjiftjaf is wat treurig groenbruin / olijfkleurig gekleurd, terwijl Fitissen veel levendiger groengeel of wittig gekleurd zijn. Fitissen hebben daarnaast vaak veel meer gelere streepjes op de borst dan Tjiftjaffen. Deze streepjes bij de Fitis vormen geregeld een borstband, terwijl bij Tjiftjaf deze vaak meer aan de zijkant van de borst verspreid zitten (foto 6).

5. Structuur. De Tjiftjaf is wat compacter dan de Fits, welke meer langgerekter is. Om  dit kenmerk goed te kunnen beoordelen, is echter wel wat ervaring nodig. Daarnaast heeft de Tjiftjaf een iets rondere kop dan de Fitis (verschil goed te zien op foto 5).

6. Andere kenmerken. Er zijn ook nog andere kenmerken, welke niet erg van belang zijn. Bij tjiftjaffen is de onderste helft van de oogrand vaak duidelijk wit, waardoor het  lijkt alsof ze een oogring hebben (foto 4 en 5). Een ander kenmerk is de snavel. Veel Fitissen hebben lichte ondersnavels, terwijl Tjiftjaffen veelal geheel donkere snavels hebben. Let op: Sommige erg lichte en grijze Fitissen hebben ook een geheel donkere snavel.

Let daarnaast op:
7. Gedrag. Een keihard kenmerk van Tjiftjaf waarvoor je geen kijker nodig hebt en dat zelfs met tegenlicht te gebruiken is (en het hele jaar door voor alle ondersoorten opgaat!): Tjiftjaf slaat tijdens het foerageren met zijn staart omlaag, een Fitis nooit! De in India overwinterende Tjiffen hebben daar zelfs hun Indiase naam aan te danken die in het Engels vertaald "tailwagger" luidt. Iets als 'staartwippertje' dus. Je moet even oefenen voor je de beweging 'door hebt' en op de juiste manier kunt 'duiden' (Fitissen bewegen natuurlijk ook hun staart!) en soms moet je even wachten tot het beestje het ook echt doet, maar het werkt uiteindelijk altijd!

8. Rui. De rui. Fitis is mèt Grauwe Vliegenvanger de enige kleine zangvogel die 2x volledig ruit waaronder 1x net vóór de voorjaarstrek in het overwinteringsgebied. Daat betekent dat veel Fitissen hier in het voorjaar aankomen met een tamelijk vers verenkleed (niet allemaal!) terwijl alle Tjiftjaffen behoorlijk gesleten zijn. Dit kenmerk is in die zin te gebruiken dat een Fitjaf in het voorjaar die een gaaf verenkleed (zonder rafels) heeft een Fitis moet zijn.



Afbeeldingen

Foto 1. Typische fitis. Pas de kenmerken hierboven maar eens toe.


Foto 2. Typische Tjiftjaf. Pas ook hier maar eens de kenmerken toe.


Foto 3. Atypische Fitis. Let o.a. op de donkere poten en de 'koude' kleuren. Waarom toch een Fitis? Handpenprojectie!


Foto 4. Hier is goed het verschil in handpenprojectie te zien. Tjiftjaf: kort en Fitis: lang. A zijn de tertials en B is de handpenprojectie. Check ook de andere kenmerken.


Foto 5. Hier is goed het verschil in koppatroon en kopvorm te zien. Tjiftjaf heeft een minder duidelijke wenkbrauwstreep, en een rondere kop dan Fitis.


Foto 6. Kijk eens naar het verschil in kleur op de borst / buik en naar de borstband (vooral bij Fitis A goed te zien).



Geluiden

Zang Fitis
Zang Tjiftjaf
Beiden

Contactroep Fitis
Contactroep Tjiftjaf



Tekst © Robert van der Meer (Frank Neijts, Vincent Hart).
Foto's © Frank Neijts.
Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

HPM

Ik vind dat foto 4 wel wat groter zou mogen zijn.

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

Vincent Hart

Eens, ik wil ze allemaal wel wat groter maar dat lukt ff niet  ???
Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

HPM

De andere lijken mij wel groot genoeg voor het doel. Maar als je ze groter wil zal je ze
denk ik groter in Flickr moeten zetten.

--
Groeten, Herman van der Meer

Herman van der Meer

Stijn E.

Heel simpel als je het weet  ;)

De link is nu: http://farm3.static.flickr.com/2682/4466173295_d261fdeed7_m.jpg
Als je die veranderd in: http://farm3.static.flickr.com/2682/4466173295_d261fdeed7.jpg (dus _m weg) word 'ie weergegeven op ware grootte  :duim:
Hartelijke groet, Stijn
      Blog

Vincent Hart

Heb alles wat groter gemaakt (met BBcode), dank voor de tussentijdse tips ;)
Zo beter?
Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

Sjoerd

de tekst in vier is nu alleen niet heel duidelijk te lezen, maar ik denk dat iedereen moet kunnen zien waar fitis en waar tjiftjaf staat...

Vincent Hart

Volgens mij zijn nu alle foto's wat duidelijker.
Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

Lonnie Bregman

Ik zie het nu voor het eerst en ik kan alles duidelijk lezen/zien hoor! :duim:
Groeten, Lonnie Bregman

Jos Welbedacht

Mooi stukje! Misschien dat je nog iets kunt vermelden over de "lower-eye arc", die bij Tjiftjaf over het algemeen wat duidelijker is. Dit kenmerk gebruik ik vaak in combinatie met bovenstaande kenmerken.
Jos Welbedacht, Groningen
I said you could find me where the Nighthawks fly - dEUS: One advice, Space
 

Vincent Hart

Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

frankneijts

Qua gedrag een paar interessante plaatjes: een Flinke Fitis (zo doen Fitissen als ze een rivaal willen laten zien wie de sterkste is...) Ook interessant omdat dit een heel krachtig getekende/gekleurde vogel is waarbij het geel van de borst extra geaccentueerd is. Pas op dat je zulke Fitisen niet verwart met Fluiter (de onderste foto)!
Groeten,

Frank

"When logic and proportion have fallen sloppy dead...
Remember what the dormouse said: feed your head!"
Grace Slick in 'White Rabbit'

HPM

Hierbij spectrogrammen van de zang van Fitis en Tjiftjaf die goed het verschil laten zien.

Van de Tjiftjaf wordt vijf seconden getoond van een serie die wel tien keer zo lang kan
duren. Een lange reeks van tjif en tjaf die samen ongeveer op dezelfde hoogte blijft.
Overigens gooien ze er ook wel eens een dubbele tjif of dubbele tjaf doorheen, dus zo
saai is het ook weer niet.

De Fitis is heel anders. Die heeft een kort, in toon dalend liedje en dan een seconde of tien
pauze voordat hij weer met een nieuw liedje begint. Een zo'n liedje wordt hier getoond.
De liedjes zijn ook wel eens een tikje langer dan dat en met wat meer variatie, en de 
omhoog gaande noot aan het einde ontbreekt nogal eens maar het blijft altijd zeer herkenbaar.
Een liedje als een meiregentje.

Er is ook nog wel wat verschil in waar ze zitten te zingen. Fitissen zitten over het algemeen
boven in een struik te zingen, terwijl de Tjiftjaf graag wat meer opgaand hout heeft waar
hij al zingend doorheen kan scharrelen. Maar dat gaat echt niet altijd op, vooral niet in
gebieden waar alleen maar kleine boompjes staan.

De spectrogramen zijn gebaseerd op een paar van mijn eigen opnamen, die je hier kan vinden: 
- Fitis   - Tjiftjaf




Robert (of Vincent?), als je de afbeeldingen in de hoofdpagina wilt opnemen moet je ze
maar downloaden en opnieuw uploaden, zodat je niet afhankelijk bent van dit bericht.
Het lijkt mij het beste als er uiteindelijk maar één pagina (bericht) overblijft.

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

Jarinka

Leuk, het laat precies zien hoe het klinkt.
Ik herken Fitis er altijd aan dat hij vanaf een bepaalde noot steeds iets lager gaat en uiteindelijk een zwiepje omhoog.
Groeten, Jarinka Heijink

HPM

Citaat van: Jarinka op mei 01, 2010, 21:48:09 PM
Leuk, het laat precies zien hoe het klinkt.
Ik herken Fitis er altijd aan dat hij vanaf een bepaalde noot steeds iets lager gaat en uiteindelijk een zwiepje omhoog.

Ja, dat zwiepje vind ik er ook wel bij horen, dat hoor ik ook altijd in mijn hoofd als ik aan Fitis denk,
maar zoals ik schreef ontbreekt het nog wel eens, zodat je op dat detail niet teveel moet vertrouwen.
Maar het dalende liedje blijft ook zonder dat karakteristiek.

--
Groeten, Herman van der Meer


Herman van der Meer

tukkerteller

Bedankt, Vincent en alle mensen met hun info en/of reactie. Heb heel wat opgestoken over tjiftjaf en fitis.
Ga met nog meer enthousiasme op speurtocht.

Denro

#16
Hallo vincent, aangezien de tjiffen weer in het land zijn heb ik mijn geheugen even opgefrist.     

Altijd handig, zo'n topic  :duim:

Zou de contactroep ook kunnen worden toegevoegd ter extra info?
Groeten, Dennis Rensen

Mijn waarnemingen (NL):

Mijn waarnemingen (Buitenland):

Vincent Hart

Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

Denro

Citaat van: Vincent Hart op maart 13, 2011, 09:16:03 AM
Roepjes staan erbij!

Thx, nu moet ik nog even een middel vinden om de geluiden te kunnen afspelen op mijn android telefoon.
Groeten, Dennis Rensen

Mijn waarnemingen (NL):

Mijn waarnemingen (Buitenland):

Stijn E.

Citaat van: Denro op maart 13, 2011, 12:29:50 PM
Citaat van: Vincent Hart op maart 13, 2011, 09:16:03 AM
Roepjes staan erbij!

Thx, nu moet ik nog even een middel vinden om de geluiden te kunnen afspelen op mijn android telefoon.

Ik heb even voor je gekeken, en je kunt via een WiFi-verbinding (via een mobiele internetverbinding heb je anders wel heel snel behoorlijk wat MB's) de links van Vincent openen (of even overtypen van achter je PC) en dan de link om het geluid af te spelen even vasthouden. Een menu opent en je kunt o.a. kiezen voor 'Link opslaan'. Als je dat doet, wordt het geluid gedownload, en kun je het op je telefoon kwijt waar je wil. Hopelijk gaat het lukken :duim:
Hartelijke groet, Stijn
      Blog

Denro

#20
Thx Stijn, ga het proberen.
Trouwens, vandaag mijn eerste zingende tjif ingekopt  B)
Groeten, Dennis Rensen

Mijn waarnemingen (NL):

Mijn waarnemingen (Buitenland):

HPM

Citaat van: Grijzezeehond op april 16, 2012, 18:46:48 PM
Ik zou graag willen weten welke soort dit is
Het betreft deze waarneming
http://waarneming.nl/waarneming/view/64447278
onzeker Fitis - Phylloscopus trochilus gezien op 2012-04-12 Ameland - Nesserduinen
Foto's:




bij voorbaat dank Kurt Geeraerts

Dit is een referetietopic over de verschillen tussen Fitissen en Tjiftjaffen in het algemeen. Voor specifieke determinatievragen over vogels kun je terecht in het topic 'Determinatie' http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?board=102.0
Herman van der Meer

Roy Schroor

Citaat van: HPM op mei 01, 2010, 21:45:43 PM
- Fitis   - Tjiftjaf

Citaat van: Vincent Hart op maart 27, 2010, 12:25:09 PM
Contactroep Fitis

Deze links werken niet meer. De eerste twee geven een foutmelding en de derde betreft een waarneming zonder geluid.
Met vriendelijke groet,
Roy

HPM

Herman van der Meer