Dwerguil en Ruigpootuil te Unterluss, Duitsland, 18 t/m 21 maart 2010
Voor zover ik weet zit in Naturpark Sudheide de grootste populatie Dwerguilen van Duitsland. Deze wordt door lokale kenners geschat op zo’n 200 paar. In de baltstijd is deze soort met diens zang opvallend aanwezig, en dankzij diens dagritme ook leuk te bekijken!. De betreffende kenners treden met veel enthousiasme op als gids voor vogelaars van buitenaf. Bij een grote groep vogelaars tegelijk kan een financiële bijdrage worden verwacht. Ikzelf geef ik exacte plekken vrij, maar heb toestemming om met naam en telefoonnummer door te verwijzen naar een gids (mail me op jodeliedude@hotmail.com). De gids is namelijk verantwoordelijk als aanspreekpunt voor het plaatselijke natuurbeheer. Dit alles bij elkaar maakt het denk ik tot de meest toegankelijke plek voor Nederlanders om zo dicht mogelijk bij huis van deze soort te kunnen genieten. Vanaf de Nederlandse grens bij Oldenzaal is het (nog slechts) zo’n 300 km rijden. Om de lange autorit nog meer de moeite waard te maken, komen er ook nog eens evenzoveel Ruigpootuilen in het gebied voor. Binnen onze landsgrenzen bestaat een brede kloof tussen de soort en ‘het grote publiek’ onder de vogelaars. Er is op Sudheide zelfs een grote kans dat je deze nachtactieve soort met hulp van de gidsen prachtig te zien krijgt! Iets dat in Nederland bijna onmogelijk is! Voor mij is deze droom in ieder geval uit gekomen dit voorjaar, en mijn vriendin (Nina Olivari) droomde met me mee…
Zonder een goede gids ga je het moeilijk krijgen successen te boeken met de uilen. De mensen die ik heb ontmoet zijn erg gespecialiseerd in het lokaliseren, en ‘presenteren’ van de uilen. Zij hebben grondige inventarisatie van locaties gedaan, kunnen gedragingen van de uiltjes voorspellen, hebben het vergunning om ook met de auto het gigantische gebied te betreden, en het meest unieke van allemaal; ze kunnen met de uilen communiceren! Mensen blijken op meesterlijke wijze deze uiltjes te kunnen imiteren. Hiermee kunnen zij de uilenzang uitlokken, en ze naar zich toe lokken. De plaatselijk zangvogeltjes trappen er ook in; en verzamelen zich in paniek! Klinkt allemaal heel eenvoudig, maar het is mij en Nina ondanks veel proberen, maar één keer gelukt een Dwerguil te ontdekken door deze te lokken met imitatie. Dit is was ook de enige keer dat we er één vóór het einde van de middag hadden (namelijk 7:30 s’ochtends, gelokt en ontdekt door Nina!; de gids was beide keren overigens niet eerder dan 17:00 ter plaatse). Natuurlijk moet je ook geluk hebben met de weersomstandigheden, en met de ‘biologische klok’ van de vogels als het gaat om het uitkiezen van de geschikte bezoekdata. Eerst bellen met de gids alvorens naar Duitsland af te reizen lijkt me dan ook het beste. Aan het begin van de baltstijd is het goed toeven, maar de activiteiten worden al na enkele dagen minder. Althans, dat zei onze voornaamste gids (17 t/m 19 maart was blijkbaar het meest ‘hot’ dit jaar) Wat dat betreft hadden Nina en ik veel geluk. Wij arriveerden op 18 maart. De dag ervoor bleek daar de eerste mooie lentedag te zijn geweest, en het Dwerguilen gezang was toen volop losgebarsten!
De eerste Dwerguil locatie was op enkele minuten rijden van onze ontmoetingsplaats met de gidsen in Unterluss. Alle dagen erna hebben we steeds zonder gids deze plek lopend bezocht (half uur lopen). We arriveerden tegen 17:15 op de plek, en een kwartier later hoorde we de eerste Dwerguil fanatiek zingen! Ze reageerde op de imitatie van een mannetje, nagefloten door onze voornaamste gids. Na een spannende stilte van zo’n tien minuten landde ze opeens bovenin een torenhoge naaldboom, die vlakbij ons stond. Hier liet ze zich ondanks de afstand leuk bekijken! We hebben de Dwerguilen ook tijdens ons verdere verblijf niet dicht bij de grond gezien. Goed fotograferen bleef dan ook geen optie. Als klap op de vuurpijl begon er ook ineens een Ruigpootuil achter ons te zingen. En dat met een mooi zonnetje rond 17:30! Wellicht reagerend op de Dwerguilimitatie? Diezelfde dag bezochten we nog twee andere locaties voor Dwerguil. De derde locatie was het wederom raak. Een baltsend stel konden we volgen tot aan de paring, welke kenbaar werd gemaakt door een één seconde lang gekwetter. De schemering werd (ook zonder menselijke bijdrage) elke avond benut voor vocale sjans, en bij het laatste licht zoekt meneer dan eindelijk fysieke toenadering tot de charmes van mevrouw. Na het moment suprême valt al snel de nacht en gaan de vogels natuurlijk gewoon lekker slapen. Voor ons was dan het feest nog niet voorbij, want dan zijn er ook nog de nachtactieve ‘Rupo’s’! Al neem ik dat nachtactieve ook niet meer zo heel serieus. Ik had van de gids geleerd dat je met Ruigpootuil-imitatie de Dwerguil kon laten reageren met de zogenaamde ‘toonladder-roep’. Toen ik dat op een andere dag ook eens wilde proberen reageerde er opeens weer het eerder genoemde Ruigpootuiltje vlak achter ons! Deze begon volop naar me te zingen! En dat wederom rond 17:30 met zonnetje! Helaas zat de vogel goed verstopt, en konden we hem ondanks de korte afstand (we stonden vlak onder hem) en aanhoudende zang toen niet te zien krijgen. Dat lukte bij de nachtactieve Ruigpootuilen wel! Onder leiding van onze gids hebben we op twee avonden onze ogen de kost gegeven! We hebben een Ruigpootuil helemaal vrij zien zitten op de eerste avond, en de avond erna één met zijn kop uit een boomhol! Beide malen op max. vijf meter afstand. Het meest opmerkelijke was dat de uilen totaal geen schuwheid vertoonden, ondanks dat ze met zaklampen continu werden beschenen, onder het hardop gepraat van de aanwezige mensen. We konden ook steeds zonder te sluipen recht naar de vogels toe lopen. Flitsen met het fototoestel was ook geen enkel probleem, aldus onze gids. De gids imiteerde op een gegeven moment gerust de contactroep van de soort, en deed een keer een muis na om maar wat aandacht van de vogel te krijgen. Allemaal geen enkel probleem, zei de gids. De uil had leek geen enkele interesse voor ons te hebben, en ging volop door met zingen (ook gericht baltsen naar een voor ons onzichtbare uil)
Nog even mijn persoonlijke mening m.b.t. de onvermijdelijke discussie betreft het al dan niet verstoren van deze uilen: luister op gepaste afstand naar de weinige Hollandse Ruigpootuilen, beschijn of imiteer ze niet, en laat ook de volgende twitchbare Dwerguilen alles op hun eigen initiatief ondernemen. Als je van mening bent dat dit alles geen kwaad kan, wakker dan met je gedrag niet de oprechte angst aan van mensen die hier voorzichtiger in zijn. Geef hun mening het voordeel van de twijfel. De zeldzaamheid van deze uilensoorten in ons land is enorm, en daarmee ook de kwetsbaarheid van de populatie, voor zover dat al zo kan heten. Geen risico’s nemen dus, en alleen even voor het lijstje gaan. Rijd dan enkele uurtjes verder naar Unterluss voor het echte werk! Volgend jaar is je eerste kans!
Maarten Wielstra