Van ouwe grielen en vogelaars

Gestart door HPM, februari 21, 2010, 13:34:42 PM

Vorige topic - Volgende topic

HPM

Bijgaande foto is het oudst mij bekende beeld van een Griel in de Wassenaarse duinen.
Hij stamt uit mei 1906 en is gepubliceerd in een Duitse serie stereofoto's door Nederlandse
fotografen. Helaas wordt de fotograaf niet vermeld, maar te denken valt aan een pionier
als Steenhuizen, Burdet of Tepe.
Waar precies de foto is genomen is niet te zien, maar in het eerste kwart van de 20e eeuw
werden 1-2 broedgevallen vermeld (soms met ieder 2 legsels) in het noorden van Meijendel.

Hier is een stukje uit J.P. Bouma (1926) Het Haagsche Vogelboek - Avifauna Haganum,
Deel I, Noord pag 20-21
    "De Grielen-geschiedenis in het Wassenaarsche duin is tamelijk somber.
    Er nestelen daar twee paartjes, en jaar in, jaar uit wordt hun gebied
    nagespeurd door elken vogelliefhebber en door elken jachtopziener, die
    er wat mee verdienen wil. In 1924 werd het eerste legsel door één van ons
    gevonden, gekiekt, de vogel op het nest moest er aan gelooven, tenslotte
    wist bijna iedereen het, en het einde was, dat de eieren, zwaar bebroed,
    verdwenen, Het tweede nest vonden we eenigen tijd later, en hebben we
    geheim gehouden, maar, helaas, waren beide eieren onbevrucht en werd het
    nest verlaten, En zoo gaat het telkens: de zeldzame vogel wordt gewoonweg
    belegerd door ornithologen en gebombardeerd met fototoestellen. Een mooie
    kiek van een griel op of bij het nest is nu wel een prachtig resultaat
    voor een ornitholoog, maar al die fotografen moesten bedenken, dat er al
    zooveel interessante foto's van de griel bestaan -- van Strijbos,
    Vijverberg, Steenhuizen, Burdet, Tepe, ea -- en dat de vogel, door het
    voortdurend lastig vallen, wel eens uit onze duinen kon verdwijnen."

Bouma had wel behoorlijk boter op zijn hoofd, (zoals eigenlijk al uit het bovenstaande blijkt)
want in dezelfde publicatie heeft hij een eigen foto van een grielennest met ei gezet, en een
jaar eerder stond de tweede foto die ik hierbij doe in De Levende Natuur
(Schierbeek, A. & L.C. Hilbers (1925) De vogels in het Meijendel, DLN 30:236-246)

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

Tinok

Leuk verhaal Herman, die hordes fotografen is dus van alle tijden :angel:
groeten,
Tinok van Hattum
IVN Natuurgids Ronde Venen/ Uithoorn
'Je hoeft de naam niet te weten om van iets te genieten (maar het is wel leuker;-))'

joostheeremans

Citaat van: Tinok op februari 21, 2010, 13:47:55 PM
Leuk verhaal Herman, die hordes fotografen is dus van alle tijden :angel:

broedende grielen helaas niet...
MvG Joost Heeremans



- Do geese see god ?-

HPM

Citaat van: Tinok op februari 21, 2010, 13:47:55 PM
Leuk verhaal Herman, die hordes fotografen is dus van alle tijden :angel:

Nou, van alle tijden is een beetje overdreven, want zo oud is de vogelfotografie niet.
Bovendien liepen die gasten zich een breuk te sjouwen door het mulle zand met hun
platencamera's. Maar wel keurig in het pak natuurlijk, en met hoed op.

--
Groeten, Herman van der Meer


Herman van der Meer

ruudvlek

Herman,

dit is een foto van Paul Louis Steenhuizen in Duinrell / Bierlap, Wassenaarse duinen, van mei 1906.

Artispreparateur Steenhuizen z'n ouders woonden in Voorschoten, en dan is Duinrell niet ver.

De negatieven zijn in het Nederlands Fotomuseum, en de afdrukken staan in H. Meerwarth, Lebensbilder aus der Tierwelt, Leipzig 1908.

Steenhuizen zelf publiceerde ze ook in zijn serie stereofoto's op karton (1907).

Waar vond jij ze ?

Die andere foto is niet van Bouma zelf maar van Jan Postma (De Lev. Natuur 30: 243).
Van Jan Postma verschenen mooie stuifduinfoto's in een boek van het Museum voor het Onderwijs in Den Haag (A.J. de Lorm en mevr. ?), 1939.
Van deze Jan Postma zou ik graag meer weten (levensjaren, foto-collectie e.d.).

Ruud Vlek
ruudvlek@gmail.com

ruudvlek

Herman,

ook die door jou aan Bouma toegeschreven foto van een twee-legsel van Griel in Duinrell (Haagsch Vogelboek, 1926  p. 26) is van Jan Postma.

Ruud

HPM

Citaat van: ruudvlek op februari 21, 2010, 14:34:57 PM
Herman,

ook die door jou aan Bouma toegeschreven foto van een twee-legsel van Griel in Duinrell (Haagsch Vogelboek, 1926  p. 26) is van Jan Postma.

Ruud

Stom, stom, stom! Hoe kan ik dat nou verkeerd lezen? En dat nog wel twee keer.


--
Groeten, Herman van der Meer


Herman van der Meer

HPM

Citaat van: ruudvlek op februari 21, 2010, 14:28:22 PM
Herman,

dit is een foto van Paul Louis Steenhuizen in Duinrell / Bierlap, Wassenaarse duinen, van mei 1906.

Artispreparateur Steenhuizen z'n ouders woonden in Voorschoten, en dan is Duinrell niet ver.

De negatieven zijn in het Nederlands Fotomuseum, en de afdrukken staan in H. Meerwarth, Lebensbilder aus der Tierwelt, Leipzig 1908.

Steenhuizen zelf publiceerde ze ook in zijn serie stereofoto's op karton (1907).

Waar vond jij ze ?

Die andere foto is niet van Bouma zelf maar van Jan Postma (De Lev. Natuur 30: 243).
Van Jan Postma verschenen mooie stuifduinfoto's in een boek van het Museum voor het Onderwijs in Den Haag (A.J. de Lorm en mevr. ?), 1939.
Van deze Jan Postma zou ik graag meer weten (levensjaren, foto-collectie e.d.).

Ruud Vlek
ruudvlek@gmail.com

Leuk Ruud, dat ik nu eindelijk zeker weet wie de foto heeft gemaakt.
De serie stereofoto's die ik noemde is in mijn bezit. Ik heb hem ooit gekregen van
Frans Kooijmans, samen met een stereokijker.

Die stuifduinfoto's van Postma ken ik. Van Postma zelf weet ik ook weinig, maar ik meen
mij te herinneren dat ik wel eens iets over hem heb gelezen, maar ik weet nu niet waar.
Was hij geen leraar in Den Haag?  Het zou interessant zijn als zijn fotocollectie zou opduiken.


--
Groeten, Herman van der Meer

Herman van der Meer

HPM

@ Ruud, ik heb de fotoserie even opgeduikeld. Het is een uitgave van het Neue Photographische Gesellschaft a.g., Stieglitz-Berlin.
Er zitten nog twee foto's bij van hetzelfde nest, waarvan eentje met een net uitgekomen jong gezien vanaf de andere kant.

Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

wimtegels

Voor dat er foto's geschoten werden schoot men gewoon op een andere manier voor biologisch onderzoek.....
Met vriendelijke groet,

Wim Tegels

ruudvlek


Herman,

De fotoserie van dit Wassenaarse Grielennest van mei 1906 is de eerste van deze locatie.
De belangstelling van de 1e generatie Haagse vogelfotografen voor de Wassenaarse Grielen dateert pas uit medio jaren twintig. Gelijk zijn dit de laatste jaren van broeden hier. In 1926 was het laatst gedocumenteerde broedgeval in de Wassenaarse duinen (2-legsel in collectie Naturalis).
Inderdaad verdwijnen de Grielen overal waar door duinopenstelling verstoring optreedt. Het zijn zeer mensenschuwe beesten.

De fotoserie van Steenhuizen uit 1906 omvat totaal 6 opnamen, waarvan 4 uit de eierfase en 2 uit de jongenfase. Steenhuizen heeft dus twee keer bij dit nest gezeten, vermoedelijk enkel met een stereocamera met afstandsbediening. Zie voor de wijze waarop hij met primitieve middelen van afstand een opname maakte hoofdstuk 10 in F. Saris (samenst.) Een eeuw vogels beschermen (2007) p. 190.

De ei-fase foto's tonen een broedende Griel op nest, en 3 opnamen van een oudervogel bij twee eieren. De 2 foto's uit de jongenfase tonen 1 foto met beide jongen net uitgekomen nog in de nestkom, en 1  foto nog maar met 1 jong in de nestkom (die noemde jij). Kennelijk gaan de jongen al dezelfde dag aan de wandel. Het zijn nestvlieders, zelfs al op dag 1.

Het boek met duinlandschapsfoto's uit Meyendel van Jan Postma heet Natuurschoon in s'Gravenhage en omstreken en is van A.J. de Lorm & B. Elias (1939). Postma publiceerde ook foto's in De Wandelaar, als ik me niet vergis.

Kun je nog eens goed nadenken over waar je iets over Postma gelezen hebt. Deze Haagse natuurfotograaf is een van jullie allereerste regio-fotografen, met een interessant oeuvre.
In Genlias vind ik een Jan Postma, geboren in 1890 in Steenwijkerwold, Drenthe, die in 1922 huwt met een dame uit 's Gravenzande. Hij zou dus 35 zijn geweest toen hij dat Grielenjong fotografeerde.

Ruud

PS  De allereerste Wasssenaarse Griel staat opgezet in het Carnegie Museum te Pittsburgh, Pennsylvania USA. Dat beest is afkomstig uit de collectie Snouckaert van Schauburg.



HPM

Ik zal nog over Postma nadenken. Probleem is dat een groot deel van mijn bibliotheek niet direct
bereikbaar is, zodat ik ingevingen moeilijk kan opvolgen.
Door jouw aanwijzingen vond ik dat ze in Hoek van Holland trouwden en dat zij 12 jaar jonger was.

Overigens zijn er na 1926 in het broedseizoen ook nog wel grielen in de Meijendel waargenomen
(in ieder geval in 1964, 1981, 1982, 1984, 1988, 1990, 2001 en 2005), waarbij het in 1981, '82,
'88 en '90 volgens moderne maatstaven om territoria gegaan zal zijn, hoewel dat er alleen in
1981 en 1988 van gemaakt is. In deze vier jaren ging het om minstens twee tot vijf waarnemingen
in de maanden maart t/m juni.

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

BramtK

Interessant zeg!

Citaat van: ruudvlek op februari 21, 2010, 18:55:02 PM
Inderdaad verdwijnen de Grielen overal waar door duinopenstelling verstoring optreedt. Het zijn zeer mensenschuwe beesten.

Ik denk dat we ook niet moeten vergeten dat er in 100 jaar het een en ander is veranderd in het duin: infiltratie van rivierwater en vermesting door de lucht.
Groeten,

Bram ter Keurs

HPM

De infiltratie van water zal niet zoveel hebben uitgemaakt omdat het broedgebied
van de Griel een eeuw geleden in hoog, droog duin lag. Bovendien is de infiltratie
begonnen lang nadat ze verdwenen waren.
Het Wassenaars duin was in het begin van de 20e eeuw wel veel opener, met minder
en lagere begroeiing met struiken en bomen, en met heel veel meer open zand dan nu.
Als ik het goed heb broedden de Grielen toen aan de rand van jonge dennenaanplant.

Maar ondanks de grote lanschappelijke veranderingen denk ik dat er nog steeds delen
zijn die geschikt zijn voor Grielen. Gebieden die ook rustig genoeg zijn. De latere
waarnemingen geven dat ook aan. Het ligt denk ik meer aan de grielen dan aan het gebied,
en dat zal elders in Nederland ook wel zo zijn. Waarschijnlijk zouden nesten (als er al
naar zou worden gezocht) tegenwoordig ook heel wat veiliger zijn dan toen. Geheimhouding
is nu de regel. Zelfs nu nog schrijf ik met enige terughoudendheid over de meest recente gevallen.

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

BramtK

Ha Herman, juist, ik had al zo'n vermoeden dat infiltratie daarna begonnen is. Maar al die struiken in het duin, dat komt bij mijn weten door de infiltratie van rivierwater (en daarnaast vermesting door de lucht die overal in Nederland plaatsvindt).
Groeten,

Bram ter Keurs

Bas vd Burg

Citaat van: BramtK op februari 22, 2010, 09:52:58 AM
Ha Herman, juist, ik had al zo'n vermoeden dat infiltratie daarna begonnen is. Maar al die struiken in het duin, dat komt bij mijn weten door de infiltratie van rivierwater (en daarnaast vermesting door de lucht die overal in Nederland plaatsvindt).

En natuurlijk een groot deel door aanplanting. Ik heb het dan over Duindoorns natuurlijk die door terreinbeheerders vaak werden aangeplant om verstuiving tegen te gaan. Nog niet zo lang geleden werden Duindoorns aangeplant oa om oude paden "af te sluiten". Ik heb het nu over het duingebied Berkheide direct ten noorden van Meijendel
groetjes,

Bas vd Burg
Katwijk ZH



mijn kattukse jaarlijst 2012

joostheeremans

Duindoorn kan als stikstofbinder prima in arme gronden groeien, ik denk dan ook niet dat nitrificatie heeft bijgedragen aan de opkomst van de duindoorn. Aanplant zou dat natuurlijk wel kunnen hebben gedaan.
MvG Joost Heeremans



- Do geese see god ?-

BramtK

Het duin staat vol met struiken, lang niet allemaal Duindoorn. Vlier, liguster enz.
Groeten,

Bram ter Keurs

HPM

Er zijn vele factoren die een rol spelen in de landschappelijke veranderingen.
Denk alleen al aan de afgenomen invloed van het konijn. En in de laatste 150 jaar
is er heel erg veel veranderd in het gebruik van het duin. De landbouw en het
kappen van (brand-)hout zijn bijvoorbeeld verdwenen. Vooral in Berkheide was de
landbouw vrijwel gebiedsdekkend. Ook in Meijendel is, vooral in de 20e eeuw, veel
houtgewas geplant, maar ik denk dat het dichtgroeien van het duin voor een
belangrijk deel een natuurlijk proces is. En laten we niet vergeten dat de grote
vogelrijkdom van Meijendel vooral wordt veroorzaakt door de grote hoeveelheid
struweel en de aanwezigheid van door de infiltratie ontstane plassen en
moerassen. Ik denk niet dat er veel mensen blij zouden zijn met een duingebied
zoals het er een eeuw geleden uitzag, ook al kwamen er toen nog grielen,
nachtzwaluwen en grauwe klauwieren voor.

--
Groeten, Herman van der Meer

Herman van der Meer

BramtK

Citeerook al kwamen er toen nog grielen,
nachtzwaluwen en grauwe klauwieren voor.

En veel bijzondere planten. Zoals nu nog wel her en der te zien (Libellenplas bij Meijendel).
Groeten,

Bram ter Keurs

Bas vd Burg

Citaat van: HPM op februari 22, 2010, 11:13:16 AM
Er zijn vele factoren die een rol spelen in de landschappelijke veranderingen.
Denk alleen al aan de afgenomen invloed van het konijn. En in de laatste 150 jaar
is er heel erg veel veranderd in het gebruik van het duin. De landbouw en het
kappen van (brand-)hout zijn bijvoorbeeld verdwenen. Vooral in Berkheide was de
landbouw vrijwel gebiedsdekkend. Ook in Meijendel is, vooral in de 20e eeuw, veel
houtgewas geplant, maar ik denk dat het dichtgroeien van het duin voor een
belangrijk deel een natuurlijk proces is. En laten we niet vergeten dat de grote
vogelrijkdom van Meijendel vooral wordt veroorzaakt door de grote hoeveelheid
struweel en de aanwezigheid van door de infiltratie ontstane plassen en
moerassen. Ik denk niet dat er veel mensen blij zouden zijn met een duingebied
zoals het er een eeuw geleden uitzag, ook al kwamen er toen nog grielen,
nachtzwaluwen en grauwe klauwieren voor.

--
Groeten, Herman van der Meer

Hier kan ik het alleen maar helemaal mee eens zijn. Juist de drinkwaterwinning en de aanplant (wat te denken van de dennenbossen die zijn aangeplant voor oa de mijnbouw in het verleden?) heeft de soortenrijkdom, qua vogels, enorm doe toenemen. Op plekken waar nu de voorzichtige stappen tot regeneratie zijn genomen (bijv voormalige Boerendel in duingebied Berkheide) zie je een (soms enorme) achteruitgang van de broedvogelpopulatie zowel in soorten als in aantallen. Wel zie je in dat soort gebieden een toename van de plantenrijkdom maar ook bijvoorbeeld libellen. Het mooiste voorbeeld vind ik nog altijd winning 3 in Berkheide die, naar mijn mening, 1 van de betere plekken is in de regio voor libellen met 30+ soorten (overigens niet vrij toegankelijk)
groetjes,

Bas vd Burg
Katwijk ZH



mijn kattukse jaarlijst 2012

Erwin Reinstra

Dat de soortenrijkdom is toegenomen wil niet per definitie altijd en overal zeggen dat de natuurwaarden er op vooruit gegaan zijn. Bovendien geldt dit in de duinen dan wel voor de vogels, maar is dit voor andere soortgroepen niet het geval (bijv. dagvlinders en flora van het open duin).

Essentieel is dat juist de kritische, karakteristieke duinsoorten (en dat geldt m.i. binnen eigenlijke alle soortgroepen) door bovengenoemde ingrepen, trends en ontwikkelingen de laatste decennia sterk zijn afgenomen (uitzonderingen bevestigen daarbij de regel).

Van de veranderingen in de duinen hebben vooral ook veel soorten geprofiteerd die van oorsprong niet kenmerkend zijn voor de duinen en/ of die elders in (NW-)Europa al niet zeldzaam zijn.

Kortom: ik zou eigenlijk best wel blij zijn met de duingebieden van een eeuw geleden...

En het is ook niet voor niets dat het natuurherstel in de duinen zich juist richt op het terugbrengen van de dynamiek en jonge successiestadia i.p.v. de oudere, nivellerende stadia als (naaldbos), struweel en de nu vaak door hogere grassen gedomineerde duingraslanden. En hoe lastig, actueel en urgent dit nog steeds is blijkt wel uit "noodgrepen" als (het onderzoek naar) de uitzet van konijnen recentelijk.
Met vriendelijke groenten,
Erwin


HPM

Dat er tegenwoordig hard gewerkt wordt aan het lokaal(!) terugbrengen van dynamiek en
pionierstadia is uiteraard een uitstekende zaak, al is het maar omdat dat de variatie vergroot.
Maar om het hele duingebied een eeuw of meer terug te zetten (als dat al zou kunnen) lijkt mij
toch echt geen verrijking van de natuur, ook al zou het (andere) bijzondere soorten opleveren. Als
je alleen al kijkt naar de beroering die de door Bas genoemde regeneratie van het zuiden van
Berkheide heeft opgewekt, is volledige kaalslag van het duin ook maatschappelijk niet haalbaar.
En wat karakteristieke soorten voor het duin zijn is gewoon moeiljk te bepalen. De opvattingen
daarover worden vooral gestuurd door wensen en door wat nog bekend is en daarom als karakteristiek
wordt gezien. We weten heel erg weinig van voor de vroege 20e eeuw, en wat we weten heeft
betrekking op een gestoorde situatie (ernstige verdroging, sterke betreding e.d.), dus waar moeten
we een streefbeeld op baseren? Niemand weet hoe onze duinen er in echt natuurlijke staat uit
moeten zien.

Hierbij luchtfoto's uit 1938 (KLM) en 2005 (GE) van een stukje Meijendel die een paar belangrijke
veranderingen in de laatste zeventig jaar laten zien. Rechtsonder ligt de vallei Meijendel
(naamgever van het hele gebied) met de boerderij. Diagonaal loopt de hoofdader (sprang) van de
duinwaterleiding.
In 1938 is er bijzonder veel open zand en heel weinig struweel en bos. Linksboven zie je een
sterke afscheiding langs het hek van de niet toegankelijke zeereep. Dat maakt duidelijk dat het
kale zand een gevolg is van menselijke betreding door recreanten (en linksonder ook door
militairen).
In 2005 zien we infiltratieplassen, vrijwel geen open zand meer, maar wel veel begroeiing, die
vooral in de vallei zeer duidelijk is. Langs de infiltratieplassen brede rietkragen. De grote
witte plek rechtsboven is geen kaal zand maar een recent schoongemaakte infiltratieplas.
Overigens lijkt op dit soort foto's de begroeiing altijd minder dan het in werkelijkheid is.

Voor de goede orde: dit is geen gebied waarvan bekend is dat er ooit grielen hebben gezeten.
Helaas beschik ik niet over oude luchtfoto's van dat gebied, maar dat heeft ongetwijfeld een
vergelijkbare ontwikkeling doorgemaakt.

Langzamerhand zou dit topic beter in Natuurbeheer passen dan in Vogels.

--
Groeten, Herman van der Meer

Herman van der Meer

BramtK

Genunaceerde en mooi geillustreerde en onderbouwde post weer, Herman. Zoals Bas hierboven al zei, ik kan me er helemaal in vinden.

Toch zou ik graag weer Grielen, Nachtzwaluwen en Grauwe klauwieren zien in het duin/de duinen bij Wassenaar, maar ik wil daaree niet zeggen dat we het duin op zijn kop moeten zetten. De vraag is of dat uberhaupt tot resultaten zou leiden.
Groeten,

Bram ter Keurs

HPM

Dank je wel Bram. Ter illustratie van wat ik zei over de slechte zichtbaarheid van de begroeiing
hier een foto van het gebied linksonder op de luchtfoto's, gezien in de richting van Scheveningen.
Dat ziet er toch heel anders uit. Dit is een bijzonder rijk vogelgebied, al is het dan zonder grielen,
nachtzwaluwen en klauwieren, met (in 1992) tot 42 soorten en 85 (deel-)territoria per hectare.
De tweede foto geeft een (krap) beeld van het gebied in het noorden van Meijendel waar een eeuw
geleden grielen zaten.

--
Groeten, Herman van der Meer

Herman van der Meer

Erwin Reinstra

Mooie foto's!

Ook al mocht ik wellicht de indruk wekken... ik pleit ook niet voor een complete metamorfose van de huidige duingebieden door met ingrepen overal weer een eeuw (o.i.d.) terug gaan.

Dit is bovendien inderdaad ook niet (meer) haalbaar. Zo is de zeereep immers vrijwel heilig in dit lage land i.v.m. de kustveiligheid (en daardoor rigide) en is er (te?)veel/ sterk sprake van andere belangen (w.o. recreatie, waterwinning).

De balans is echter nu wel volledig doorgeslagen. Het landschap en de habitats in de duinen zijn sterk genivelleerd. Een juiste dynamiek en goed ontwikkeld open duin is erg zeldzaam geworden. Waar kansrijk en haalbaar (en gewenst) zijn ingrepen dus denk ik zeker nodig om de balans (enigszins) te herstellen. Dit zal om te zorgen voor voldoende dynamiek en duurzaam herstel toch echt grootschalig genoeg moeten plaatsvinden. En dat heeft dan inderdaad wel een behoorlijke impact op het huidige gebied, dat is onvermijdelijk.

Grielen zal je er waarschijnlijk inderdaad niet mee terug krijgen, maar grauwe klauwieren mogelijk/ waarschijnlijk wel (is zelfs al her en der gebeurd). Nachtzwaluwen (overigens nou niet echt een typische duinsoort vind ik) broeden volgens mij nog steeds in de duinen bij Schoorl en met de landelijke toename sluit ik vestiging elders in de duinen niet uit.
Wat betreft de vogels denk ik echter ook aan tapuit, wulp, paapje, bergeend en duinpieper (laatste is wel heel erg "wishful thinking" en valt nu onder de categorie griel denk ik). En, vooral op de Waddeneilanden, krijgen velduil en blauwe kiekendief betere mogelijkheden.

Grote, complete open zandvlaktes zijn voor deze soorten ook niet echt aantrekkelijk. Het herstel vergt dus wel maatwerk met een voldoende duurzaam herstel van de dynamiek, maar wel met behoud en/ of mogelijkheden voor ontwikkeling van structuur en variatie.

Herstel in duingebieden blijkt erg goed mogelijk. Uit (veelal OBN/ EGM-) onderzoek blijkt dat veel al uitgevoerde projecten succesvol tot zeer succesvol zijn geweest. De successen komen vooral naar voren wat betreft de flora en de insectenrijkdom en bijv. zandhagedis. De vogels blijven veelal (nog) wat achter, maar volgen wellicht later.
Wel is de duurzaamheid van de maatregelen vaak nog een onbekende/ onzekere factor en duurzaamheid vind ik wel een erg belangrijke, zo niet de belangrijkste voorwaarde.
Met vriendelijke groenten,
Erwin


Vincent Hart

Citaat van: HPM op februari 22, 2010, 13:24:32 PMLangzamerhand zou dit topic beter in Natuurbeheer passen dan in Vogels.

--
Groeten, Herman van der Meer
Zou zonde zijn van zo'n boeiend topic. Leuke Couperus-verwijzing in de titel  :duim:
Groet, Vincent


Als je goed om je heen kijkt
zie je dat alles gekleurd is                    K. Schippers

HPM

Citaat van: vincenthart op februari 22, 2010, 16:58:32 PM
Citaat van: HPM op februari 22, 2010, 13:24:32 PMLangzamerhand zou dit topic beter in Natuurbeheer passen dan in Vogels.

--
Groeten, Herman van der Meer
Zou zonde zijn van zo'n boeiend topic. Leuke Couperus-verwijzing in de titel  :duim:

Vogelaars mogen ook gewoon in Natuurbeheer lezen en posten hoor  :)

Een duidelijker verwijzing naar Couperus zou 'Van oude vogelaars en grielen die voorbijgaan' geweest zijn. Niet andersom, want het probeem was dat die vogelaars nou juist niet voorbijgingen.
Dat soort vogelaar zal pas voorbijgaan als ook de laatste soepeend is uitgestorven.

--
Groeten, Herman van der Meer




Herman van der Meer

HPM

Citaat van: Modest Moose op februari 22, 2010, 15:39:20 PM
Mooie foto's!

Ook al mocht ik wellicht de indruk wekken... ik pleit ook niet voor een complete metamorfose van de huidige duingebieden door met ingrepen overal weer een eeuw (o.i.d.) terug gaan.

Dit is bovendien inderdaad ook niet (meer) haalbaar. Zo is de zeereep immers vrijwel heilig in dit lage land i.v.m. de kustveiligheid (en daardoor rigide) en is er (te?)veel/ sterk sprake van andere belangen (w.o. recreatie, waterwinning).
De zeereep is niet meer zo heilig als vroeger. In Meijendel (Rijnland) werd vroeger elk ook maar
engszins kaal plekje dichtgeplant met Helm, zelfs midden in de broedtijd dwars door de meeuwenkolonie
heen, maar dat gebeurt niet meer. Zelfs beperkte verstuivingen worden nu toegelaten. Volgens mij is
dat elders ook zo.
Citeer
De balans is echter nu wel volledig doorgeslagen. Het landschap en de habitats in de duinen zijn sterk genivelleerd. Een juiste dynamiek en goed ontwikkeld open duin is erg zeldzaam geworden. Waar kansrijk en haalbaar (en gewenst) zijn ingrepen dus denk ik zeker nodig om de balans (enigszins) te herstellen. Dit zal om te zorgen voor voldoende dynamiek en duurzaam herstel toch echt grootschalig genoeg moeten plaatsvinden. En dat heeft dan inderdaad wel een behoorlijke impact op het huidige gebied, dat is onvermijdelijk.
Tegenwoordig worden er toch behoorlijk grote ingrepen gedaan. Bijvoorbeeld de regeneratiegebieden
in Berkheide en Meijendel beslaan samen een flink opppervlak.
Citeer
Grielen zal je er waarschijnlijk inderdaad niet mee terug krijgen, maar grauwe klauwieren mogelijk/ waarschijnlijk wel (is zelfs al her en der gebeurd). Nachtzwaluwen (overigens nou niet echt een typische duinsoort vind ik) broeden volgens mij nog steeds in de duinen bij Schoorl en met de landelijke toename sluit ik vestiging elders in de duinen niet uit.
Wat betreft de vogels denk ik echter ook aan tapuit, wulp, paapje, bergeend en duinpieper (laatste is wel heel erg "wishful thinking" en valt nu onder de categorie griel denk ik). En, vooral op de Waddeneilanden, krijgen velduil en blauwe kiekendief betere mogelijkheden.
Als je uitgaat van een dynamisch duin zou ik niet weten waarom de Nachtzwaluw geen typische
duinvogel zou zijn. Die bij Schoorl vormen een restpopulatie van wat er ooit in de kustduinen zat.
Het is nog niet zo lang geleden dat ze in Meijendel zaten, en ik heb goede herinneringen aan de
vele Nachtzwaluwen in Zuid-Kennemerland. En dat was stevig vastgelegd duin.
Andersom denk ik niet dat de Duinpieper de laatste paar eeuwen een vreselijk typische kustduinsoort
is geweest. Het laatse bekende broedgeval in de Wassenaars duinen stamt uit 1923 (Bouma 1926).
Daarna is er alleen een eenmalige waarneming midden in de broedtijd van 1994 in Meijendel bekend
(met mij als waarnemer).
Zie ook C. van Turnhout (2005), 'Het verdwijnen van de Duinpieper als broedvogel uit Nederland en
Noordwest-Europa, Limosa 78: 1-14  http://www.sovon.nl/pdf/LIM_78-1_1vanturnhout.pdf
Het artikel van Ruud Vlek (Tawny Pipit Anthus campestris as a breeding bird of the Dutch
coastaldunes, 1828-1927
. Limosa 78 (1):15 - 20) heb ik niet bij de hand, en het is ook niet vrij online.
Citeer
Grote, complete open zandvlaktes zijn voor deze soorten ook niet echt aantrekkelijk. Het herstel vergt dus wel maatwerk met een voldoende duurzaam herstel van de dynamiek, maar wel met behoud en/ of mogelijkheden voor ontwikkeling van structuur en variatie.

Herstel in duingebieden blijkt erg goed mogelijk. Uit (veelal OBN/ EGM-) onderzoek blijkt dat veel al uitgevoerde projecten succesvol tot zeer succesvol zijn geweest. De successen komen vooral naar voren wat betreft de flora en de insectenrijkdom en bijv. zandhagedis. De vogels blijven veelal (nog) wat achter, maar volgen wellicht later.
Wel is de duurzaamheid van de maatregelen vaak nog een onbekende/ onzekere factor en duurzaamheid vind ik wel een erg belangrijke, zo niet de belangrijkste voorwaarde.
Duurzaamheid van een pionierssituatie is per definitie moeilijk. Het groeit allemaal razendsnel dicht.
Als de omstandigheden (wind, droogte) niet meewerken kan je aan de gang blijven met de boel op
zijn kop zetten.

--
Groeten, Herman van der Meer
Herman van der Meer

Erwin Reinstra

Persoonlijk vind ik de zeereep nog altijd te strak, met te weinig ruimte voor dynamiek en ook verstuivingen. Al zijn er soms leuke uitzonderingen, zoals de kerf bij Schoorl (helaas niet helemaal succesvol) en er zijn ook hele mooie situaties waar zich op (vrijwel) natuurlijke wijze duinen (mogen) ontwikkelen, zoals in de Kwade Hoek en op de Wadden (Schiermonnikoog, Texel).

Inderdaad zijn er gelukkig veel herstelingrepen de laatste jaren en vaak succesvol (b)lijkend. Met veel duinherstelprojecten, zoals Meijendel, Berkheide, Kennemerland en Voorne ben ik wel bekend. Ook op de Wadden wordt en is er recent veel gedaan (Vlieland, Schier o.a.). Eigenlijk wordt er sinds de 90’er jaren in bijna elk duingebied wel wat gedaan, al verschilt de schaal nogal.

Wat nou precies “typische” duinsoorten zijn of niet is soms lastig te zeggen en ook niet het belangrijkste lijkt me. Wat betreft de nachtzwaluw heb je gelijk en ga ik ook graag met je mee. Zou deze ook graag weer meer in de duinen willen tegenkomen. Duinpieper was inderdaad vooral een broedvogel van de binnenlandse zandverstuivingen. In het (hele) verre verleden (rond 1900) waren duinpiepers echter ook wijd verspreid (qua areaal) vertegenwoordigd in de duinen, zij het in aantallen gezien wel schaars. Schaars is de soort sinds de aantallen enigszins bijgehouden zijn echter altijd geweest in Nederland.

Duurzaamheid betekent voor mij niet het voor altijd in stand houden van een pionierssituatie op één plek. Wel dat dit na uitvoering van een project lang genoeg duurt (25-50 jaar o.i.d.). En dat het niet nodig is om na 5 jaar weer opnieuw in te grijpen en/ of te blijven beheren omdat het weer razendsnel dichtgroeit. Als dat laatste het geval is zou ik een project niet als geslaagd beschouwen en zonde van de vervolginspanningen en kosten.

Het belangrijkste is denk ik dat er in een duingebied van de verschillende successiestadie van het duin in de tijd gezien constant voldoende oppervlakte (en kwaliteit) van elk stadium beschikbaar is. Zo hebben alle (doel)soorten een kans een gezonde populatie op te bouwen en te behouden over de jaren heen.

Een project kan je zo uitvoeren dat de kans dat de milieuomstandigheden meewerken zeker genoeg is. Daar is dan wel voorafgaand onderzoek (naar windwerking, hydrologie, bodemopbouw e.d.) voor nodig. Het al dan niet uitvoeren van een project (en hoe) hangt dan als het goed is (o.a.) af van de resultaten van het onderzoek.
De sterke afname van de stikstofdepositie in pakweg het afgelopen decennium maakt de herstelprojecten nu al veel kansrijker. Herstel (ook door uitzetten!?!?) van de konijnenpopulaties zou ook sterk kunnen helpen. Te weinig dynamiek door te sterke (vroegere) antropogene invloeden is en blijft helaas veelal wel een knelpunt. Dit voor zowel de mogelijkheden voor het überhaupt uitvoeren van herstel als voor de duurzaamheid van ingrepen.
Met vriendelijke groenten,
Erwin