Elke braam heeft een naam

Gestart door peterv, juli 12, 2012, 13:53:36 PM

Vorige topic - Volgende topic

peterv

 Elke braam heeft een naam
Op waarneming.nl zijn bramen in te voeren onder verschillende namen, zowel die van de hoofdgroepen zoals ze in de Heukels flora (24e druk) staan vermeld als ook diverse meer specifieke soortnamen.
Omdat deze soortgroep voor veel waarnemers lastig blijkt zal ik in deze bijdrage een paar aspecten uitleggen die bij determinatie van nut kunnen zijn.
Wat voer je onder welke naam in?
1.       Braam alle soorten (Rubus spec): voor planten waarvan je wel weet dat het een braamsoort is, maar geen idee hebt of het gaat om een Framboos, Dauwbraam, Zwarte braam (Gewone Braam) of Wasbraam (Hazelaarbraam).
2.       Wasbraam+Zwarte braam: voor alle bramen die zeker geen Framboos of Dauwbraam zijn. Bij twijfel invoeren als Rubus spec.
3.       Zwarte braam (Rubus fruticosus s.l.): voor alle bramen die ZEKER aan de kenmerken van deze groep voldoen. Bij twijfel invoeren als onder 1 of 2.
4.       Wasbraam (Rubus corylifolius s.l.): voor alle bramen die ZEKER aan de kenmerken van deze groep voldoen. Bij twijfel invoeren als onder 1 of 2.
5.       Specifieke soorten: voor alle bramen die ZEKER aan de kenmerken van die soort voldoen. Bij twijfel invoeren als onder 1 of 2.
Voor bramen die worden ingevoerd onder 3, 4 en 5 is bijna altijd goede documentatie (foto's) vereist. Waarnemingen zonder documentatie worden voor deze groep in principe alleen goedgekeurd als de determinatie is verricht door (bekende) specialisten of als je als waarnemer door eerdere gedocumenteerde waarnemingen hebt laten zien een bepaalde soort voldoende onder de knie te hebben. Voor bramen onder 3 en 4 lijkt dat misschien overdreven, maar er worden heel veel determinatiefouten in deze groepen gemaakt.
Waar moet je naar kijken?
Om bramen op naam te brengen, moeten we er op letten de juiste delen van de plant te bekijken. Eénzelfde bramensoort kan zeer variëren in voorkomen, afhankelijk van de groeiplaats : zonnig of beschaduwd, voedselarm of voedselrijk, maar dat is voor andere planten niet anders.
Daarbij komt dat aan dezelfde loot een grote variatie aan bladvormen kan voorkomen: onverdeeld, drietallig, vijftallig .
Figuur (zie bijlage): vergelijking tussen Zwarte bramen (links) en Wasbramen (rechts) uit Hegi (Illustrierte Flora von Mitteleuropa. Band IV. Teil 2a). 1 typisch blad, 2 doorsnede van de bladsteel, 3 kroonblaadje, 4 samengestelde vrucht.
Om de typische bladvorm te zien, kiezen we twee, drie bladen in het midden van een uitgegroeide vegetatieve loot, dat zijn dus de loten die in hetzelfde jaar gegroeid zijn. Blad van te jonge loten of onderaan de loten is nog niet volledig ontwikkeld en zal vaak 3-tallig zijn, waar verder op de loot het blad 5-tallig is. Hetzelfde zien we naar de top van de loot toe, waar de bladeren weer kleiner worden.
Figuur (zie bijlage): Plaatsen op de plant waar je de meest typische bloeiwijze (links) en blad (rechts) zal vinden.
Om de meest typische bloeiwijze te vinden, kiezen we een bloeiende tak, midden op de overjaarse loot. Op die plaats zijn de bloeiwijzen het best ontwikkeld.
De bloeiende takken verschillen bovendien nog eens van de vegetatieve loten. Daarom is het nodig dat men de ervaring opdoet om de typische bladvorm te herkennen tussen de vele variaties.

Bramen goed op de foto zetten
Om waarnemingen van bramen op waarneming.nl te kunnen beoordelen zijn voor de meeste soorten meerdere duidelijke foto's nodig die relevante kenmerken tonen. Daarnaast moeten kenmerken die niet goed op de foto te zien zijn worden beschreven bij de details van de waarneming. Wat zet je op de foto? Hierbij wat voorbeelden van "een basispakket" bramenfoto's.  Enkele voorbeeldfoto's heb ik hier als bijlage toegevoegd. Veel meer voorbeelden staan telkens bij de soortinformatie.
Kenmerken bloeiwijze
·         overzicht bloeiwijze. Deze geeft een beeld hoe de bloeiwijze (bloeitak) is opgebouwd, of er bladeren aan de hele stengel zitten of de bloemsteeltjes lang zijn, compact, vertakkingen enz.
·         detail bloeiwijze. Deze toont 1 of enkele bloemen en bloemknoppen zodat zichtbaar is kleur, beharing, bekliering en bestekeling  van kelkblaadjes, vorm en kleur kroonblaadjes, meeldraden en stijlen.
·         details bloem. In het veld niet altijd goed op de foto te zetten maar voor determinatie wel zeer relevant is de aan/afwezigheid van beharing op de helmknoppen, deelvruchtjes en bloembodem. Ook de kleur van de stijlen is van belang alsmede de relatieve lengte van de meeldraden ten opzichte van de stijlen. Voor dergelijke foto's moet je vaak wat bloemen verzamelen en thuis de details in close-up fotograferen.
Vegetatieve kenmerken (let op: niet van bloeitakken!)
·         overzichtsfoto plant. Deze geeft een indruk hoe de plant groeit en toont wat variatie in blad, en de groeiwijze.
·         detail blad. Deze toont 1 of 2 hele bladeren, zo recht mogelijk  van boven gezien. Van belang is dat de foto toont hoe de aanhechting van de zijblaadjes is en dat het hele topblaadje (inclusief topspits) duidelijk zichtbaar is.
·         detail onderkant blad. Deze foto toont de punt van het topblaadje waarop de tanden van de bladrand goed zichtbaar zijn en –zo mogelijk- de beharing aan de onderkant van het blad.
·         detail bladsteel. Voor sommige soorten bramen is de bladsteel belangrijk voor determinatie (beharing, stekels, groef aan de bovenkant)
·         detail bladscheut met bestekeling en bladsteel. Fotografeer (weer uit het midden van een voldoende uitgegroeide bladloot) een representatief stuk stengel waarop te zien is: stekels, beharing, klieren, onderste deel bladsteel met steunblaadjes. Soms zijn meerdere foto's nodig/nuttig van verschillende bladscheuten vanwege verschillen in kleur, vorm enz.



Geen naam? Geen paniek!
Er zijn honderden soorten bramen die veel op elkaar lijken, alleen al in Nederland zijn zo'n 200 soorten beschreven. Daarnaast groeien ook in Nederland nog tientallen regionale vormen die vanwege hun beperkte verspreiding niet als aparte soort zijn beschreven maar onder de Zwarte braam of Wasbraam worden ondergebracht. Het zal daarom vaak genoeg niet lukken om een bepaalde braam exact te benoemen. Geen reden voor paniek als het niet lukt, Rubus spec is altijd goed!
Wie zich in determinatie van bramen wil verdiepen ontkomt niet aan buitenlandse en wetenschappelijke publicaties.
Voor meer info over literatuur zie dit topic op het forum: http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=165737.msg1065519#msg1065519
Peter Venema

RutgerB

Deze sleutel: http://www.blumeninschwaben.de/Zweikeimblaettrige/Rosengewaechse/brombeeren.htm  geeft ook goed aan waar je op moet letten. Mogelijk kom je soms zelfs redelijk goed uit !

peterv

Voor de liefhebbers heb ik hier nog een link met goed fotomateriaal:
http://www.rubus-sh.de/index.html

Peter Venema

peterv




Sinds juni 2013 is er eindelijk een Nederlandse bramenwebsite met alle soorten en determinatiesleutels.


www.rubus-nederland.nl


Veel succes en plezier met determineren!



Peter Venema