Dit lieveheersbeestje komt oorspronkelijk uit Azië, maar is ondertussen over grote delen van de wereld verspreid geraakt door introductie voor de biologische bestrijding van o.a. bladluizen. Ondanks dat de soort in de Verenigde Staten al problematisch was geworden als expansieve exoot is ze begin 21e eeuw toch nog in België en Nederland uitgezet in kassen en ook hier bleken ontsnapte dieren prima te kunnen overleven in ons klimaat. In korte tijd is daarna vrijwel geheel Europa "overspoeld" door "het Aziaatje". In Noordwest-Europa is de piek in het (massaal) voorkomen van de soort die typisch is bij gebiedsuitbreiding door expansieve soorten inmiddels over het hoogtepunt heen en heeft de soort zich een wat normalere, maar vaste plaats verworven naast de meest voorkomende inheemse soorten. Er zijn sterke aanwijzingen dat enkele van de oude inheemse soorten onder de aanwezigheid van Harmonia axyridis te leiden hebben - met name Adalia bipunctata lijkt hierdoor onder druk te staan.
Kleurvarianten
Naast de beide Adalia-soorten is Harmonia axyridis zonder enige twijfel het meest variabele lieveheersbeestje van de Europese fauna. Historisch zijn meer dan 200 varianten beschreven, vaak origineel zelfs als aparte soorten, deels zelfs in totaal andere geslachten. Tan (1945) heeft dit na uitgebreid onderzoek teruggebracht tot een kleine 15 genetisch bepaalde basisvormen van kleurvarianten, die door combinatie van de respectivelijke patronen volgens het door hem beschreven principe van "mosaic dominance" in heterozygote dieren de meeste van de honderden eerder beschreven verschijningsvormen tot gevolg hebben. Gesimplificeerd kun je stellen dat elke Har.axy. is opgebouwd uit een mengeling van twee van deze genetische basisvarianten voor de kleurvorm - één deel van de vader en één deel van de moeder. Het uiterlijk van de kever wordt bepaald wordt door de zwartaandelen van beide kleurvormen bij elkaar op te tellen. Het is dus niet zo dat een kleurvorm in zijn geheel dominant is t.o.v. een andere (bruine ogen vs. blauwe ogen bij mens), maar het zwart in beide kleurvormen is dominant t.a.v. het rood (onuitgekleurd: geel/oranje).
Een ander aspect van de variatie wordt veroorzaakt doordat de zwarte kleuraandelen afhankelijk van temperatuur en luchtvochtigheid tijdens de popfase sterker of minder sterk tot ontwikkeling komen.
De meest algemene vorm is de zogenaamde succinea-variant met een "rode" (vaak meer oranje of zelfs gelige) basiskleur en 19 zwarte stippen. Door de genoemde temperatuurseffecten kunnen de stippen (nagenoeg) niet tot ontwikkeling komen, met in het extreme geval een geheel effen oranjerode kever (in hete/droge periodes), of juist zeer groot worden, uitlopen en samenvloeien tot een vrijwel geheel zwarte kever in koude/natte tijden. Andere in Europa voorkomende varianten hebben grotere effen zwartaandelen in de basisvorm.
Tot nu toe in Europa vastgestelde kleurvormen zijn:
Voor afbeeldingen zie hier of op stippen.nl of kerbtier.de.
Hierbij is een kanttekening op zijn plaats: Strikt genomen zijn bovenstaande namen een simplificatie. Binnen de genetisch bepaalde kleurvarianten die Tan definieert komen we bijvoorbeeld "conspicua-1" en "conspicua-2" tegen, die subtiel verschillen in de vorm en grootte van de rode vlekken. Door de reeds genoemde temperatuurafhankelijke variatie in zwarte aandelen zijn deze in natuurlijke populaties niet betrouwbaar uit elkaar te houden en worden ze hier dus samen eenvoudig als "conspicua" benoemd. Hetzelfde geldt voor spectabilis en aulica.
Onderstaande afbeeldingen geven links (bovenaan) een indruk van het verschil in verschijningsvorm van succinea onder invloed van temperatuur en luchtvochtigheid in de popfase (variërend van vrijwel ongestippeld tot vrijwel helemaal zwart), alsmede (onderaan) de meest voorkomende andere kleurvormen en rechts een schematiche representatie van het werkingsprincipe van de door Tan beschreven "mosaic dominance"
De afbeeldingen zijn ontleend aan deze forumdiscussie met iets meer uitleg.
In de praktijk komt men vaak heterozygote kevers tegen, dus kevers die qua verschijningsvorm zijn samengesteld uit twee van de verschillende genetische kleurvormen, bijvoorbeeld succinea+spectabilis zoals in de rechter afbeelding rechtsbovenaan. In het gros van de gevallen zal het een combinatie zijn van de zeer algemene succinea-forma met één van de andere. Deze kunnen worden ingevoerd onder de meest herkenbare/afwijkende kleurvorm. De succinea+spectabilis-kever uit het voorbeeld kan dus worden ingevoerd als "spectabilis". Op deze manier geeft de database meer inzicht in het voorkomen van de minder algemene kleurvormen.
Determinatie
Het Aziaatje wordt regelmatig met de volgende andere soorten verward:
10-stippelig LHBtje (Adalia decempunctata) : Deze is duidelijk kleiner (3,5-5mm), minder bol, iets smaller/langwerpiger en de stippen zijn anders over de dekschilden verdeeld. Beide kunnen de "plooi" over de kont en een "kattenpoot" op het halsschild hebben - die kenmerken helpen dus niet. Bij kevers waar vrijwel alle stippen ontbreken (komt bij beide voor) geeft de koptekening (dus niet halsschild) uitsluitsel. Eén en ander is uitgebreider beschreven in deze forumdiscussie waar ook onderstaande afbeeldingen aan zijn ontleend.
19-puntlieveheersbeestje (Anisosticta novemdecimpunctata) : Aziaatjes worden vaak ten onrechte onder deze naam ingevoerd, puur op basis van "stippen tellen". De 19-punt is echter veel kleiner en heel duidelijk veel langwerpiger. Ook liggen de vlekken anders over de dekschilden verdeeld.
Foto: Kees van den Berg
Wilgenlieveheersbeestje (Chilocorus renipustulatus) : De conspicua-forma van Har.axy. wordt nogal eens aldus ingevoerd, maar dit kevertje is veel kleiner, boller en ronder, de dekschilden zijn duidelijk uitgerand en het halsschild is helemaal zwart (bij conspicua een witte zijrand).
Foto: André den Ouden
Viervleklieveheersbeestje (Exochomus quadripustulatus) : De spectabilis-forma van Har.axy. wordt nogal eens aldus ingevoerd, vermoedelijk alleen vanwege de naam; het kevertje is veel kleiner, boller en ronder, de dekschilden zijn duidelijk uitgerand en het halsschild is helemaal zwart (bij spectabilis een witte zijrand). Ook komen de "kommavormige" middenvlekken van Exo.qua. niet in die vorm bij spectabilis voor.
Foto: Hans Arentsen