Forum van Waarneming.nl

Diversen => Praat maar raak => Topic gestart door: Botervlieg op december 24, 2011, 08:41:16 AM

Titel: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Botervlieg op december 24, 2011, 08:41:16 AM
Hallo allemaal,

Tijdje terug in dit topic (http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=168970.0) had Weia het over de vertaling van de wetenschappelijke naam.

Ik vond dat eigenlijk wel grappig en zat zelf ook al eens te denken wat bepaalde woorden zouden betekenen.

Zoals zwartrugrenspin = Philodromus dispar en plakker (nachtvlinder) = Lymantria dispar. Wat betekend "dispar" dan? Ik heb het met google translate (http://translate.google.com/) opgezocht en het betekend "ongelijk". Zou dat slaan op dat het mannetje en vrouwtje er anders uitzien?

Kortom: Een topic over de betekenis van wetenschappelijke namen.

Groetjes, Marleen
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Joris Menten op december 24, 2011, 09:31:11 AM
Hier staat al een lijstje:
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Latin_and_Greek_words_commonly_used_in_systematic_names (http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Latin_and_Greek_words_commonly_used_in_systematic_names)
en hier http://www.biosciencecommunications.dk/botanical/A-K.doc (http://www.biosciencecommunications.dk/botanical/A-K.doc) vind ik:
dispar - DSN. L. Unequal. In Pelargonium d. indicating that this species is unlike others in the genus. - 16,206b
Ik meen dat dissimilis ook zo gebruikt wordt.
Joris
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: HPM op december 24, 2011, 09:53:19 AM
Twee boeken die op planten gericht zijn maar die ook wel voor andfer organismen te gebruiken zijn.

W.T. Stearn
Botanical Latin. History, Grammar, Syntax, Terminology and Vocabulary.
David & Charles.

C.A. Backer
Verklarend woordenboek van wetenschappelijke plantennamen.
De namen van de in Nederland en Nederlands-Indie in het wild groeiende en in tuinen en parken gekweekte varens en hogere planten.
L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen.
(in 1936 verschenen en pas in 2000 herdrukt)
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Bart van Hoogstraten op december 24, 2011, 14:53:15 PM
Beetje off-topic maar toch binnen de context -> Ik heb geen Latijn gehad en worstel al heel lang met de juiste uitspraak van wetenschappelijke namen. Ik heb het wel eens gevraagd aan vrienden met gymnasium maar daar krijg ik tegenstrijdige uitleg: de een zegt dat de klemtoon op de twee na laatste lettergreep moet liggen: Algyroides nigropunctatus, de ander zegt dat die op de een na laatste moet liggen: Algyroides nigropunctatus (zo spreken de meeste mensen het ook uit). Wie van jullie weet het juiste antwoord op mijn vraag?
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Botervlieg op december 24, 2011, 14:56:55 PM
Hallo Bart,

Ik weet het ook niet, maar prima dat je dit in dit topic zet hoor. Gaat toch over wetenschappelijke namen... Hoeft van mij niet perse alleen over de betekenis te gaan.

Groetjes, Marleen
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: beetlestitch op december 24, 2011, 15:22:43 PM
uitspraak wetenschappelijke namen in engels taal gebied weer veel anders dan in het onze. in de medische sector meestal niet de zelfde klemtoon voering als bij botanisten. kortom veel diversiteit. ook de letter u wordt vaak verschillend uit gesproken. groeten toon.
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Bart van Hoogstraten op december 24, 2011, 15:58:59 PM
Citaat van: beetlestitch op december 24, 2011, 15:22:43 PM
uitspraak wetenschappelijke namen in engels taal gebied weer veel anders dan in het onze. in de medische sector meestal niet de zelfde klemtoon voering als bij botanisten. kortom veel diversiteit. ook de letter u wordt vaak verschillend uit gesproken. groeten toon.

Van de letter U begreep ik dat die uitgesproken wordt als de OE zoals in groeten. Als de klemtoon inderdaad op de twee na laatste ligt spreekt iedereen het woord "gymnasium" goed uit (op de OE na dan). Maar vreemd dus dat iemand met gym mij vertelt dat het op de een na laatste moet liggen, zoals wij machine uitspreken. Italianen daarentegen zeggen "machine". Ook begreep ik dat bij een woord dat uit maar twee lettergrepen bestaat de klemtoon altijd op de eerste ligt; Corvu(oe)s Corax. Phalacrocorax Carbo vind ik in ieder geval beter klinken dan Phalacrocorax Carbo. Podarcis Muralis klinkt op de een of andere manier ook minder "boers" dan Podaaarcis Muraaaalis (hoor je Helga van Leur dit al zeggen?  ;) ).
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Margreet Kwh op december 24, 2011, 17:40:24 PM
Er zijn geen bandopnames van Grieken en Romeinen uit de oudheid, noch van Linnaeus, die het systeem voor ons bedacht heeft ("de tweede Adam").
Mijn eerste leraar Latijn was een uitgetreden priester; hij sprak de c op zijn Italiaans uit als [ts]. Mijn tweede leraar Latijn was ook een uitgetreden priester, maar hij sprak de c uit als [k]. De ae werd bij de ene docent uitgesproken als [ai], bij de andere als [ee]. Zo diende ik het woord voor hemel, caelum, bij de een uit te spreken als ['tseeloem] en bij de ander als ['kailoem].

Een extra moeilijkheid geeft de ontlening van Griekse woorden of woorddelen via het Latijn. Bijvoorbeeld, het woord Ecologie of Oecologie. Daarin zit het Griekse woord voor wereld, oikos. Sommigen spreken  de oe als [oi] uit, anderen zeggen [eu] of [ee].
De klemtoon van de wetenschappelijke namen leg ik zelf op de voorlaatste lettergreep, analoog aan hoe ik Grieks en Latijn leerde uitstpreken.
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Margreet Kwh op december 24, 2011, 19:00:55 PM
Hier nog een leuke link met heel veel informatie over de wetenschappelijke namen en hun betekenis bij de weekdieren:
http://www.anemoon.org/anm/etymologie
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: nielsyese op december 24, 2011, 19:31:46 PM
Citaat van: Bart van Hoogstraten op december 24, 2011, 15:58:59 PM
Citaat van: beetlestitch op december 24, 2011, 15:22:43 PM
uitspraak wetenschappelijke namen in engels taal gebied weer veel anders dan in het onze. in de medische sector meestal niet de zelfde klemtoon voering als bij botanisten. kortom veel diversiteit. ook de letter u wordt vaak verschillend uit gesproken. groeten toon.

Van de letter U begreep ik dat die uitgesproken wordt als de OE zoals in groeten. Als de klemtoon inderdaad op de twee na laatste ligt spreekt iedereen het woord "gymnasium" goed uit (op de OE na dan). Maar vreemd dus dat iemand met gym mij vertelt dat het op de een na laatste moet liggen, zoals wij machine uitspreken. Italianen daarentegen zeggen "machine". Ook begreep ik dat bij een woord dat uit maar twee lettergrepen bestaat de klemtoon altijd op de eerste ligt; Corvu(oe)s Corax. Phalacrocorax Carbo vind ik in ieder geval beter klinken dan Phalacrocorax Carbo. Podarcis Muralis klinkt op de een of andere manier ook minder "boers" dan Podaaarcis Muraaaalis (hoor je Helga van Leur dit al zeggen?  ;) ).
Wetenschappelijke namen zijn een mengelmoes van Latijn en Grieks. Er zijn dus geen overduidelijke regels hoe een naam goed uit te spreken. In principe zou ik bij de Latijnse afleidingen de klemtoon op de voorlaatste lettergreep leggen. Bij het Grieks vaak ook, maar het woord 'gymnasium' wat je aangeeft is afgeleid van Γυμνάσιο, met een accentstreepje op de a. Zo dien je dit dan ook uit te spreken. Deze accenten worden vaak vanuit het Grieks ook in het Nederlands weer gebruikt.

Een woord als caelum ben ik trouwens aangeleerd om 'kailum' uit te spreken.
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Michiel en Milka op december 24, 2011, 20:03:15 PM
Volgens mijn dochter is ['tseeloem] kerklatijn en ['kailoem] zoals we denken dat klassiek Latijn uitgesproken werd. :duim:
Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: gardensafari op december 24, 2011, 23:26:49 PM
Ik heb zelf psoriasis, gelukkig in slechts zeer lichte mate.
Iedereen, inclusief mijn huisarts spreekt het uit als psoriásis.
Kom ik bij de huidarts, spreekt die van psoríasis.
De uitspraak van wetenschappelijke termen: ik zou me er niet te druk over maken.
Afgeleid uit twee reeds lang niet meer gesproken talen, soms nog opgeleukt door moderne woorden van een onmogelijke uitgang te voorzien.
En die blijkt ook dikwijls onjuist, omdat de soms al even onmogelijke geslachtsnaam dient te bepalen of de soortnaamuitgang vrouwelijk of mannelijk moet zijn.

Titel: Re: Wetenschappelijke namen
Bericht door: Jos Welbedacht op januari 15, 2018, 16:41:11 PM
Een beetje een late reactie, maar toch nog even wat opmerkingen over de uitspraak van wetenschappelijke namen, omdat ik het zo fascinerend vind. Misschien zijn er wel meer die net als ik puristen zijn op dit gebied  B) . Zie ook dit (https://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=21597.0) topic.

De plaats van de klemtoon is in Latijnse woorden niet altijd op de voor-voorlaatste lettergreep. De stelregel is dat de klemtoon op de voorlaatste lettergreep valt, tenzij de klank in die lettergreep kort is. In dat geval schuift de lettergreep één plaats naar voren. Het is helaas lastig om te achterhalen of zo'n lettergreep kort of lang is, waardoor je het vaak niet weet. Het is daarom handig om een woordenboek te hebben waarin de lengte van een lettergreep met lettertekens (macron en breve) wordt aangegeven, zoals op wiktionary.com.

Omdat dit vaak niet duidelijk is, zijn er veel wetenschappelijke namen die 'verkeerd' worden uitgesproken. Een voorbeeld van een naam die bijna iedereen fout doet: Buteo buteo, de Buizerd, wordt vaak uitgesproken als Butēo butēo (Butéo butéo), maar dit moet zijn Būtĕo būtĕo (In International Phonetic Alphabet: ['Bu.te.o 'bu.te.o], de apostrof geeft aan dat de eerstvolgende lettergreep beklemtoond is). De klemtoon valt dus op de eerste lettergreep.

Een ander voorbeeld is: Ardea cinerea. Velen zeggen Ardēa sīnerēa, maar in 'klassiek' Latijn is het Ardĕa cinerĕa (IPA: ['Ar.de.a ki.'ne.re.a]). Bij Ardea valt de klemtoon dus op de eerste lettergreep, en bij cinerea op de voor-voorlaatste lettergreep.

Velen zullen zeggen dat het niet zo veel uitmaakt hoe we de namen uitspreken, omdat we niet weten hoe de Latijnse en de Griekse talen in de oudheid werden uitgesproken. Dit is echter een misvatting, want er is een vrij goed beeld van de uitspraak van 'klassiek' Latijn en Oudgrieks. De boeken Vox Latina en Vox Graeca van Sidney Allen geven een duidelijk beeld van de uitspraak van beide talen. Beide boektitels zouden in de eerste eeuw voor Christus overigens uitgesproken worden als 'Woox Latīna' en 'Woox Graika (in IPA als [Wo:ks la'ti:.na] en [Wo:ks 'Grae.ka], waarbij de dubbele punt de uitspraak van de voorgaande klinker verlengt).

Wel zijn er namen die wat moeilijker uit te spreken zijn, bijvoorbeeld omdat ze persoonsnamen bevatten. Zelf kijk ik altijd raar op van de manier waarop soms de naam van de oostelijke ondersoort van de Stormmeeuw Larus canus heinei wordt uitgesproken. Omdat het wetenschappelijke onderzoek naar deze vogels vaak in het Engels wordt gecommuniceerd, spreekt men vaak van (Nederlands fonetisch geschreven): hiénié-ai (IPA: ['hi:.ni:.aɪ]). De beste man, waarnaar de vogel vernoemd is, was echter een Duitser met de naam Heine (IPA: ['hɛi̯.ne], en Larus canus heinei wordt dan 'La.rus 'ca:.nus 'hɛi̯.ne.i:).

Het Latijn heeft echter niet stil gestaan, en je zou kunnen zeggen dat de uitspraak van het zogenaamde Kerklatijn tegenwoordig de modernste uitspraak is. Deze uitspraak lijkt op het moderne Italiaans. Er zijn m.i. echter redenen om het Kerklatijn niet als het echte Latijn te beschouwen. Het komt voort uit een poging om de taal te blijven gebruiken in een beperkte kring, waarbij het beïnvloed is door het Italiaans. De taal was toen meer een symbolische taal dan een echt levende taal die veelvuldig gesproken werd. Daarnaast heeft de 'klassieke' uitspraak voor elke letter (min of meer) één manier van uitspreken  (zoals c, die in het Kerklatijn als k en als s uitgesproken kan worden, maar in het 'klassiek' Latijn alleen maar als k). Maar toegegeven, het is moeilijk hard te maken dat de uitspraak van het Kerklatijn fout is, dus beide is mogelijk. Moderne uitspraken (zoals de Nederlandse uitspraak, waarbij eu als ui klinkt, of de Engelse uitspraak) zijn echter vermoedelijk tot stand gekomen door gebrek aan kennis of misinformatie. Je zou ze eventueel kunnen beschouwen als een dialect?

De wetenschap lijkt zich er niet druk over te maken, terwijl de juiste spelling van een persoonsnaam juist wel heel serieus wordt genomen. Dit komt natuurlijk door het feit dat de wetenschap voornamelijk in geschreven taal wordt uitgedrukt, en niet zo zeer in gesproken taal. In dit opzicht kun je een naam dus uitspreken zoals je wilt, maar ik prefereer de 'klassieke' uitspraak. Voor persoonsnamen en topografische namen kun je eventueel de uitspraak gebruiken die in de taal van de betreffende persoon of van het betreffende land gebruikt wordt (denk bijvoorbeeld aan Terek Ruiter, vernoemd naar rivier de Terek (in het Russisch zoiets als Tjèrik ruiter, IPA: [ˈtʲerʲɪk]).